Stosunki społeczne i sytuacja rodziny w XVII wieku we Francji na podstawie „Skąpca” Moliera
W swojej twórczości Molier stworzył najdoskonalszy typ komedii charakterów i komedii obyczajowej. Konstruując wyraziste postaci, interesował się problemami rodziny, małżeństwa, miłości oraz społeczną specyfiką czasów, w których żył. W Skąpcu analizie ludzkiej chciwości towarzyszą obserwacje stosunków rodzinnych i społecznych we Francji XVII wieku.
Skąpiec jest w dużym stopniu dramatem rodzinnym, pisarz ukazuje tu wewnętrzne konflikty między pozbawionym skrupułów lichwiarzem Harpagonem, a jego dziećmi, Elizą i Kleantem. W sporze tym Molier stanął po stronie młodości i miłości przeciwko obłudzie i skąpstwu. Sytuacja rodziny harpagona jest typowa dla wieku XVII. Owdowiały ojciec sprawuje wszechmocną władzę nad dziećmi, które w pełni są od niego uzależnione. Eliza, jako córka na wydaniu, jest dla niego poważnym kłopotem finansowym. Nie dość, że musi ją wyżywić, to jeszcze z jej ewentualnym zamążpójściem wiąże się konieczność przygotowania odpowiedniego posagu. Dlatego ojciec pragnie ją wydać za Anzelma, starszego bogatego i tytułowanego szlachcica, który godzi się wziąć Elizę bez posagu. Dla Harpagona jest to nadzwyczajna okazja, wszelkie więc sprzeciwy córki zdecydowanie odrzuca. Lichwiarz nie troszczy się o szczęście dziecka, małżeństwo nie jest dla niego skutkiem miłości dwojga ludzi, ale korzystnym interesem. Dopiero kiedy w finale utworu okazuje się, że Walery, ukochany Elizy, jest zaginionym synem Anzelma, godzi się na małżeństwo
młodych. Swoim synem, Kleantem, Harpagon pogardza. Uważa go za nicponia. Kiedy dowiaduje się, że Kleant, aby zapewnić sobie utrzymanie, uprawia hazard, nie interesuje się moralnym aspektem tego procederu, gani jedynie syna za to, iż pieniędzy nie odkłada na procent.
Sytuacja Kleanta jest skutkiem społecznej sytuacji charakterystycznej dla Francji XVII wieku. Młody mężczyzna, nie mając szans na podjęcie pracy, był całkowicie finansowo uzależniony od swojej rodziny. Aby zdobyć pieniądze na ucieczkę z ukochaną Marianną, Kleant decyduje się zaciągnąć pożyczkę u lichwiarza, którym okazuje się być jego własny ojciec. Relacje między Harpagonem i dziećmi pozbawione są zupełnie uczucia miłości, szacunku i lojalności. Skąpiec bezustannie się boi, iż jego dzieci pragną jedynie zawładnąć jego majątkiem., córki jak najszybciej chce się pozbyć z domu, a synowi robi na złość, nie zgadzając się na jego małżeństwo z Marianną. Słucha tylko pochlebstw Walerego, ale gdy okazuje się, że ten pragnie poślubić Elizę, konsekwentnie sprzeciwia się temu. Dzieci wychowane w domu pozbawionym ciepła, odnoszą się do ojca z pogardą i nienawiścią. Rozmowa Simona z Harpagonem na temat lichwiarskiej pożyczki, którą, jak się okazuje, pragnie zaciągnąć Kleant, budzi podejrzenia, iż syn życzy Harpagonowi szybkiej śmierci.
Relacje rodzinne ukazane przez Moliera są nie tylko wynikiem nieopanowanego skąpstwa Harpagona, ale także skutkiem ówczesnej sytuacji społecznej, w której decydującą rolę odgrywały pieniądze. Pozbawione prawa do dysponowania własnym losem dzieci Skąpca uzależnione są od finansowych zamiarów swego ojca. W tej sytuacji nie dziwi zbytnio postawa Marianny, która nie posiadając środków do życia, samotnie mieszkając z matką, pod wpływem Frozyny decyduje się na małżeństwo ze starym nie znanym, ale bogatym człowiekiem, który mógłby zapewnić jej godziwe warunki życia. Dla młodych bohaterów komedii Moliera jedynym sposobem uniezależnienia się, zdaje się być tylko bogate małżeństwo w wypadku kobiet, bądź hazard oraz zaciąganie lichwiarskich pożyczek w przypadku mężczyzn. Jednak u Moliera w finale trudności wynikające z panujących warunków społecznych i skąpstwa tytułowego bohatera zostają pokonane dzięki szczęśliwym zbiegom okoliczności i sile miłości. Młodość i uczucie zwyciężają obłudę i wszechwładzę pieniądza. Pomimo komediowego ujęcia problemu, świat utworu Moliera pełen jest zarysów napawających współczesnego czytelnika przerażeniem. Relacje między najbliższymi ludźmi oparte na nienawiści oraz pogardzie i podporządkowane sile pieniądza negują w Skąpcu sens podstawowych wartości tradycyjnie przypisywanych rodzinie.
Ponadczasowa wartość komedii Moliera polega przede wszystkim na stworzeniu wyrazistych typów ludzkich, których cechy charakteru obnażają odwieczne ludzkie wady. Ale w twórczości francuskiego pisarza odnaleźć można także odzwierciedlenie swoistych dla epoki sprzeczności i konfliktów, wynikających z panujących warunków historycznych. Dlatego Skąpiec to nie tylko komedia charakterów, lecz także studium obyczajowe i społeczne XVII-wiecznej Francji.