Wyjaśnij pojęcie i zakres kryminologii.
Kryminologia jest nauką o przestępcy i przestępstwie, o objawach i przyczynach przestępczości i innych związanych z nią zjawiskach patologii społecznej oraz metodach ich eliminacji.
Nadrzędnym zadaniem kryminologii jest :
zapobieganie przestępczości,
zwalczanie i eliminacja przyczyn tego zjawiska,
poznanie i ograniczenie objawów przestępczości,
badania nad funkcjonowaniem prawa w życiu społecznym,
jak też nad działalnością organów ścigania i wymiaru sprawiedliwości,
badania nad stosowaniem kary i innych środków kontroli społecznej w odniesieniu do zjawiska przestępczości
Przedmiotem kryminologii jest :
Przestępca (narkoman, prostytutka, itp.) - ogólnie człowiek naruszający przepisy prawa, zagrożony demoralizacją i niedostosowany społecznie.
Czyn przez niego popełniony.
Ofiara przestępstwa.
Dokonaj podziału kryminologii na działy i określ przedmiot ich badań.
Kryminologii podzielona jest na sześć działów :
I Kryterium przedmiotowe (z uwagi na przedmiot badań kryminologicznych)
Etiologię kryminalną,
Symptomatologię kryminalną (kryminografia lub fenomanologia kryminalna),
Wiktymologia kryminalna,
II Kryterium metodyczne (z uwagi na metody gromadzenia i wykorzystania danych)
Diagnoza kryminologiczna,
Prognoza kryminologiczna,
Profilaktyka kryminologiczna,
Problematyka wchodząca w zakres działów kryminologii stara się odpowiedzieć na pytania :
Dlaczego człowiek staje się przestępcą ?
Dlaczego popadł w alkoholizm, prostytucję, narkomanię ?
Dlaczego podejmuje działania niezgodne z prawem i ogólnie przyjętymi normami społecznymi ?
Co wpływa na to, że przestępczość oraz inne towarzyszące jej zjawiska patologii społecznej, istnieją jako zjawiska masowe ?
Jaki jest udział ofiar przestępstw w popełnionych na ich szkodę przestępstwach ?
Jakie są objawy towarzyszące poszczególnym objawom przestępstw oraz zjawiskom patologii społecznej (struktura, dynamika, geografia tych zjawisk, formy i sposoby popełniania przestępstw, organizacja świata przestępczego) ?
ETIOLOGIA KRYMINALANA - bada przyczyny przestępczości, uwarunkowania biologiczne, psychiczne i społeczne przestępczych i dewiacyjnych zachowań poszczególnych osób. Dąży tym samym do ustalenia indywidualnych czynników, które doprowadziły do niezgodnego z przepisami lub normami społecznymi zachowania konkretnego człowieka.
Etiologia kryminalna stara się odpowiedzieć na pytania :
Dlaczego ten człowiek stał się przestępcą, narkomanem, prostytutką, alkoholikiem?
Dlaczego przestępczość oraz inne zjawiska patologii społecznej jak alkoholizm, prostytucja, itd. istnieją jako zjawiska masowe ?
Jakie są tego przyczyny ?
Od czego to zależy ?
Jakie zachodzą między przyczynami, uwarunkowaniami i czynnikami wzajemne powiązania i zależności ?
SYMPTOMATOLOGIA KRYMINALNA - zajmuje się objawami, cechami które towarzyszą przestępczości oraz przestępczym i dewiacyjnym zachowaniem osób.
W odniesieniu do przestępczości i do przestępczych zachowań konkretnych osób oraz zjawisk patologii społecznej stara się odpowiedzieć na pytania :
Co, jak, kiedy i gdzie zaistniało ?
Jaka jest struktura, dynamika i geografia tych zjawisk ?
W jaki sposób popełniane są przestępstwa ?
Jakimi narzędziami posługują się sprawcy czynów przestępczych ?
Bada elementy świata przestępczego (np. gwarę przestępczą, symbolikę tatuaży).
Bada i analizuje ucieczki osadzonych zmierzając do ustalenia gdzie, jak i kiedy, w jakich okolicznościach doszło do tego przestępstwa.
Wskazuje wnioski co trzeba zmienić, ulepszyć w systemie ochrony, aby zapobiec kolejnym takim zdarzeniom.
WIKTYMOLOGIA KRYMINALNA - zajmuje się ofiarami przestępstw, odkrywa i formułuje prawidłowości dotyczące różnych typów ofiar, ich więzi ze sprawcami przestępstwa oraz rolę ofiary w genezie przestępstwa.
Polega ona na :
Ujawnianiu i charakterystyce osób najbardziej narażonych na stanie się ofiarą przestępstwa.
Analizie związków łączących sprawcę i ofiarę.
Określeniu roli ofiary w genezie przestępstwa.
Rola ofiary w postępowaniu procesowym.
Możliwością zrekompensowania ofiarom przestępstwa poniesionych strat.
Stosunkiem społeczeństwa do ofiar przestępstwa.
KRYMINOLOGICZNA DIAGNOZA - polega na rozpoznaniu przeszłej i aktualnej sytuacji w dziedzinie zagrożenia przestępczością i aspołecznymi zachowaniami osób. Jest to rozpoznanie jakiegoś stanu i jego tendencji rozwojowych na podstawie zespołu objawów w oparciu o znajomość ogólnych prawidłowości.
KRYMINOLOGICZNA PROGNOZA - przewidywanie objawów i przyczyn przestępczych zachowań jednostki i przestępczości, jak również zachowań przyszłych ofiar przestępstw i wiktymizacji społeczeństwa lub określonych środowisk bądź grup społecznych.
Kryminologiczna diagnoza i prognoza jest to działalność zapobiegawcza. Jedna ogranicza przez doskonalenie metod, form i środków walki z przestępczością, druga ogranicza objawy i skutki zaistniałych już przestępstw. Diagnoza musi być ściśle powiązana z prognozą, stanowiącą podstawę programowania antykryminalnych przedsięwzięć profilaktycznych czyli zapobieganie przestępstwom i przestępczości w przyszłości.
KRYMINOLOGICZNA PROFILAKTYKA - to działania wyprzedzające, wybiegające w przyszłość, obejmują problematykę etiologii czynu przestępczego zmierzające do nadania pozytywnego kierunku aktywności ludzkiej oraz wywarcia wpływu na zmianę ujemnych postaw i tendencji. Są to działania prowadzone przez wymiar sprawiedliwości jak i inne instytucje państwowe, a także społeczeństwo. Jest to wybitnie praktyczna dziedzina kryminologii, ściśle współpracująca z pozostałymi działami kryminologii.
Profilaktyka kryminologiczna stanowi ważną część polityki kryminalnej, którą dzieli się na :
Profilaktykę kryminalną - zespół metod i środków mających na celu uniemożliwienie lub utrudnienie dokonania przestępstwa (zabezpieczenie obiektów przed włamaniem, alarmy, itp.)
Politykę karną - działania polegające na dostosowaniu kary do rodzaju i okoliczności przestępstwa oraz osobowości sprawcy, a także zagadnienia o efektywności ścigania (nieuchronność kary)
Profilaktykę penitencjarną - wykonanie kary i zadania resocjalizacyjne
Podaj czym zajmuje się symptomatologia kryminalna.
SYMPTOMATOLOGIA KRYMINALANA - zajmuje się objawami, cechami, które towarzyszą przestępczości i dewiacyjnym zachowaniem osób.
W odniesieniu do przestępczości i do przestępczych zachowań konkretnych osób oraz zjawisk patologii społecznej symptomatologia kryminalna stara się odpowiedzieć na pytania :
Co, jak, kiedy i gdzie zaistniało ?
Jaka jest struktura, dynamika i geografia tych zjawisk ?
W jaki sposób popełniane są przestępstwa ?
Jakimi narzędziami posługują się sprawcy czynów przestępczych ?
Bada elementy świata przestępczego (np. gwarę przestępczą, symbolikę tatuaży)
Bada i analizuje ucieczki osadzonych zmierzając do ustalenia gdzie, jak i kiedy, w jakich okolicznościach doszło do tego przestępstwa.
Wskazuje wnioski co trzeba zmienić, ulepszyć w systemie ochrony, aby zapobiec kolejnym takim zdarzeniom.
Wymień rodzaje kryminologii i określ zakres ich zainteresowań.
Kryminologię dzielimy również na :
Kryminologia kliniczna - przedmiotem działań jest konkretna osoba, jednostka niedostosowana społecznie zagrożona demoralizacją. Zadaniem jest rozpoznanie czynników i objawów przestępczych i dewiacyjnych zachowań konkretnej osoby. W zakres wchodzi np. praca komisji penitencjarnych, która w indywidualny sposób dobiera metody i środki oddziaływań penitencjarnych.
Kryminologia szczególna - przedmiotem jej zainteresowań są poszczególne grupy przestępstw i ich sprawców (np. zabójstwa, kradzieże, włamania)
Kryminologia ogólna - mieści w swoim obrębie całość zjawisk kryminalnych wszystkie rodzaje przestępstw i wszystkich przestępców. Ujmuje całokształt osiągnięć badawczych, ich systematyzowanie i uogólnienie.
Kryminologia teoretyczna - tworzy teorie, podstawy wyjaśniające zjawisko przestępczości i innych towarzyszących mu zjawisk patologii społecznej i wymaga sprawdzenia w rzeczywistości (pochodzenia tych zjawisk, występowania, rozmiarów, dynamiki, itd.)
Kryminologia praktyczna - czyli stosowana, jest to wdrażanie teorii do praktyki. Jako nauka społeczna zajmuje się wykrywaniem sposobów, środków i metod wykorzystania w praktyce poznanych prawd w dziedzinie przestępczości i innych zjawisk patologicznych.
Omów płaszczyzny wykorzystania kryminologii do walki z przestępczością.
Kryminologia jest nauką interdyscyplinarną, wykorzystującą osiągnięcia wielu nauk :
prawnicze
psychologia
psychiatria
nauki medyczne
socjologia
pedagogika
statystyka
Jest nauką społeczno-przyrodniczą z przewagą elementów społecznych, służącą walce z przestępczością.
Wskazuje na cztery płaszczyzny jej wykorzystania :
Pomaga w pracach ustawodawczych, ustalania granic penalizacji tj. definiowanie czynów zabronionych pod groźbą kary i pomaga w ustalaniu systemów prawnokarnych oraz walki z przestępczością i ich zasad stosowania.
Badania korelacji (współzależność, wzajemne powiązanie) między wymiarem kary a nasileniem przestępczości określonego typu, powrotowi do przestępstwa w zależności od rodzaju przestępstwa i stosowania środków karnych.
Pomoc w załatwianiu indywidualnych spraw karnych.
Ustala bazę poznawczą dla profilaktyki przeciw przestępczości.
Wyjaśnij związki łączące kryminologię z penitencjarystyką.
Obie te dziedziny mają za zadanie szukanie sposobów zapobiegania przestępczości, zaś środkiem do jego realizacji jest badanie przestępcy i przestępstwa (zbieżność celów i metod badawczych).
W ujęciu historycznym, jak i współcześnie można wyróżnić następujące związki kryminologii z dziedziną wykonania kary :
Rozwój teorii kryminologicznej i badań empirycznych (doświadczeń, eksperymentów) za pomocą głównie takich nauk jak antropologia, socjologia, psychiatria, psychologia.
Rozwój działalności wydawniczej związanej z publikowaniem różnych opracowań, raportów, sprawozdań, statystyk i innych materiałów.
Organizacja i współudział w kongresach, międzynarodowych sympozjach.
Organizacja placówek i ośrodków naukowych.
Zatrudnienie w zakładach penitencjarnych m.in. antropologów, psychiatrów, psychologów, pedagogów oraz dokonywanie różnych eksperymentów badawczych.
Wiele związków łączących kryminologię z penitencjarystyką, to przede wszystkim możliwość wykorzystania wiedzy kryminologicznej w praktyce penitencjarnej, mających na celu unowocześnienie systemów karnych i penitencjarnych.
Co rozumiemy przez pojęcie czynniki kryminogenne.
CZYNNIKI KRYMINOGENNE - sytuacja i okoliczności, między którymi a faktem przestępstwa zachodzą statystycznie istotne związki, udokumentowane codziennym doświadczeniem lub badaniem indywidualnych przypadków. Mają one wartość prognostyczną jako że wskazują prawdopodobieństwo dojścia przestępstwa do skutku.
1. Czynniki wewnętrzne (biopsychiczne, biologiczne)
a) somatyczne - dziedziczność
- zaburzenia w strukturze chromosomów
- stan zdrowia fizycznego
- system nerwowy
- system hormonalny
- wygląd zewnętrzny
b) psychiczne
- poziom rozwoju umysłowego
- choroby psychiczne
- psychopatie
- stan psychiczny
2. Czynniki zewnętrzne
a) środowiskowe
- społeczne
- naturalne
- makrospołeczne
- regionalne
- mikrospołeczne
b) sytuacyjne np. okazja czyni złodzieja lub silne wzburzenie - w afekcie
3. Czynniki złożone (trochę biologiczne, trochę środowiskowe)
wiek (młodzi ludzie są najczęściej przestępcami ale też i ofiarami)
płeć (większość przestępstw popełniają mężczyźni)
status sprawców (najwięcej przestępstw dokonują ludzie o niższym statusie społecznym
Podaj i scharakteryzuj dwie zasadnicze orientacje teoretyczne w kryminologii.
Istnieją dwie zasadnicze orientacje teoretyczne w kryminologii :
KIERUNEK BIOPSYCHOLOGICZNY - prekursorem jest Włoch Jan Baptysta della Porta (1536-1615)
KIERUNEK SOCJOLOGICZNY - prekursorem jest Anglik Tomasz Morus (1478-1535)
Wśród ludzi nauki przeważa pogląd, że jednostka jest istotą bio-psycho-społeczną a elementy biologiczne, psychologiczne i społeczne splatają się w niej tworząc dynamiczną całość. Stąd też niemożliwym jest rozgraniczenie czynników biologicznych od psychologicznych i społecznych.
1. W XIX wieku, aż do połowy XX wieku dominował kierunek biopsychologiczny, czyli decydującymi czynnikami były :
czynniki biologiczne, takie jak wygląd zewnętrzny, dziedziczność, zaburzenia funkcjonowania układu nerwowego, hormonalnego oraz
czynniki psychiczne, takie jak zaburzenia w rozwoju umysłowym człowieka, psychopatia, choroby psychiczne, psychonerwice.
Kryminologia występowała pod nazwą - „biologia kryminalna”.
2. Kierunek socjologiczny - teoria ta szukała źródeł przestępczości w szeroko pojętych układach społecznych. Czynniki kryminogenne poszukiwano w zjawiskach i procesach społecznych.
Kierunek socjologiczny - uzasadnia przestępcze zachowania człowieka czynnikami społecznymi, a genezę przestępstwa odnajduje w różnych układach i kontekstach życia społecznego a zatem w zespołach czynników społecznych, politycznych i ekonomicznych kształtujących się w obrębie wielkich grup ludzkich, jak również w funkcjonowaniu układów mikrospołecznych, formalnych i nieformalnych.
Wśród tych zespołów czynników do najważniejszych należą czynniki środowiskowe, związane ze środowiskiem naturalnym oraz społecznym (makroregionalnym i mikroregionalnym) i czynniki społeczne. Czynniki kryminogenne środowiskowe i sytuacyjne określane są także jako czynniki egzogenne (zewnętrzne) lub endogenne (wewnętrzne).
Przedstaw poglądy przedstawicieli kierunku biologicznego w kryminologii na przestępczość.
Pierwsi naukowcy, którzy przeprowadzili badania biopsychiczne i psychopatologiczne (szkoły pozytywnej) stworzyli współczesną kryminologię : Cesare Lombroso (ojciec współczesnej kryminologii), Enrico Ferri i Raffael Garofalo.
Cesare Lombroso - twierdził iż współczesny zbrodniarz stanowi antropologicznie odrębny typ człowieka, który dzięki nieprawidłowości dziedzicznej, prezentuje cechy zarówno fizyczne jak i psychiczne człowieka pierwotnego.
Prowadząc badania na 6 tyś. osób stwierdził, iż budowa ciała „przestępców” wykazuje poważne i rozliczne anomalia, defekty i zniekształcenia w porównaniu z konstrukcją fizyczną „nie przestępców”. Anomalia dotyczą budowy głowy i czaszki, wyglądu twarzy, itp. Wygłaszał pogląd „przestępcy urodzonego”.
Zwrócił uwagę na przestępcę jako konkretnego człowieka, którego należy badać chcąc wyjaśnić przestępstwo.
Zastosował metody badawcze polegające na badaniu przestępców z uwzględnieniem grup porównawczych.
Wprowadził nową metodologię do pracy badawczej.
Omów teorię zróżnicowanych powiązań.
TEORIA ZRÓŻNICOWANYCH POWIĄZAŃ - teoria amerykańskiego socjologa Edwina H. Sutherlanda, która przyjmuje że naczelną tezą teorii jako główny czynnik etiologiczny przestępczości to uczenie się wzorców zachowania przestępnego
1. Zachowanie przestępne jest zachowaniem wyuczonym.
Uczenie się zachowania przestępnego następuje w toku interakcji z innymi osobami w procesie komunikacji.
Zasadnicza część procesu uczenia się zachowania przestępnego zachodzi w obrębie grup pierwotnych (rodzina, szkoła, zakład pracy).
Uczenie się zachowania przestępnego, obejmuje zarówno techniki popełniania przestępstw, jak i konkretne kierunki motywacji dążeń, racjonalizacji i postaw.
Uczenie się konkretnych kierunków motywacji i dążeń następuje przez określenie norm prawa jako sprzyjających bądź niesprzyjających.
Jednostka staje się przestępcą wskutek nadwyżki określeń sprzyjającymi naruszeniu prawa nad określeniami nie sprzyjającymi naruszenia prawa.
Zróżnicowane powiązania mogą różnić się częstotliwością, czasem trwania, uprzedniością i intensywnością.
Proces uczenia się zachowania przestępnego i antyprzestępnego obejmuje te wszystkie mechanizmy, co każde inne uczenie się.
W związku z powyższym, jeśli człowiek w ten sam sposób przyswaja postawy pozytywne i negatywne, to ten proces przyswajania sobie przez jednostkę rozbieżnych, przeciwstawnych ocen nazywamy powiązaniem zróżnicowanym (Podkultura przestępcza jest równie rzeczywista jak kultura prawna, zaś przestępczość jest wynikiem konfliktu tych kultur).
11. Omów teorię anomii.
TEORIA ANOMII - twórcą jest Durkheim, objaśnia ona genezę przestępczości w kategoriach społecznych i z punktu widzenia świadomości społecznej, są to obiektywne fakty społeczne towarzyszące społeczeństwu od najdawniejszych lat. Trudno więc odróżnić zjawiska patologiczne od normalnych, a przestępczość zmienia jedynie swoje objawy i normy, Czyny kiedyś uznawane za przestępne, mogą obecnie nie być przestępstwem, jak np. alkoholizm, prostytucja, żebractwo, włóczęgostwo.
Przestępczość w pewnych wypadkach jest nawet korzystna, spełnia bowiem dwie funkcje :
Odchylenie od świadomości indywidualnej lub zbiorowej jest warunkiem zmiany i postępu, przełamanie stagnacji i bezruchu.
Czynnik integrujący społeczeństwo, umacniającym więzi społeczne, umacnia świadomość zbiorową.
Uczony Durkheim, upatrywał genezę przestępczości w strukturze społecznej. Zdaniem uczonego jednostka nigdy nie jest zaspokojona w swoich dążeniach, a granice potrzeb stymuluje samo społeczeństwo. Stąd jednostka pod presją i kontrolą społeczną uświadamia sobie swoje możliwości i potrzeby oraz reguluje poziom aspiracji. W okresie dużych zmian, równowaga ta zostaje zachwiana, co prowadzi do zachowań dewiacyjnych, jak np. anomii czyli braku praw i norm społecznych.
Anomia - czyli lekceważenie i naruszanie norm, regół postępowania, a ze społecznego punktu widzenia patologiczne zachowanie jednostki. Stan anomii może dotyczyć większych lub mniejszych grup społecznych, lecz zawsze związany jest z gwałtownymi zmianami społecznymi. Charakteryzuje się :
Rozpadem więzi społecznych
Dezorientacją ludzi, co do obowiązujących norm społecznych
Ujawnieniem egoistycznych cech ludzi
Co prowadzi do dewiacyjnych zachowań, a dalej do czynów przestępczych.
Z kolei Merton - określa stan anomii, jako załamanie się struktury kulturowej, która zachodzi szczególnie w sytuacji ostrego rozdźwięku między normami i celami kulturowymi a społecznie stworzonymi możliwościami postępowania.
Wyodrębnił on pięć typów indywidualnej adaptacji do sytuacji dysfunkcji zachodzącej między strukturą kulturalną a społeczną :
Konformizm - polega na działaniu skierowanym na osiągnięcie kulturowo usankcjonowanych celów za pomocą legalnych środków.
Rytualizm - rezygnacja lub obniżenie poziomu aspiracji (celów) do osiągnięcia wyższych pozycji na tyle, że nie powoduje on już frustracji z powodu nie zrealizowanych zamiarów.
Innowacja - osiąganie celów wyznaczonych przez kulturę środkami niezgodnymi z zinstytucjonalizowanymi normami.
Wycofanie się - oznacza jednoczesne odrzucenie celów i środków wyznaczonych przez kulturę i normy.
Bunt - polega na odrzuceniu celów i środków wyznaczonych przez kulturę i normy z jednoczesnym zastąpieniem ich nowymi celami i środkami.
Konformizm i rytualizm nie mają charakteru dewiacyjnego, natomiast trzy pozostałe sposoby adaptacji maja dewiacyjny charakter, różna jest jego szkodliwość społeczna.
Omów teorię naznaczania (stygmatyzacji).
TEORIA NAZNACZANIA - twórcą teorii jest Lemeret, usiłuje ona odpowiedzieć na pytanie - Jak dochodzi do przestępstwa ?
Teoria stygmatyzacji (naznaczania) wyjaśnia, dlaczego człowiek trwa w przestępczości i w wyniku takiego procesu dochodzi do uznania pewnych zachowań za przestępcze. Zachowania dotąd legalne, stały się niezgodne z prawem i odwrotnie.
Proces stygmatyzacji to wchodzenie człowieka w przypisaną mu rolę przez społeczeństwo (np. chłopiec, który przez przypadek naruszył prawo przez fakt stygmatyzacji zaczyna zachowywać się jak przestępca; człowiek nadużywający alkoholu określony publicznie jako alkoholik, będzie zachowywał się jak alkoholik).
Podział zachowań dewiacyjnych na:
Dewiację pierwotną - uwarunkowana jest wieloma czynnikami, tj. czynniki społeczne, kulturowe, psychiczne, fizjologiczne. Sama rodzi marginesowe konsekwencje, nie tyle samo przestępstwo czyni z człowieka dewianta co proces stygmatyzacji.
Dewiację wtórną - na podstawie dewiacji pierwotnej, powstaje z chwilą reakcji społecznej na zachowanie dewianta, z chwilą wszczęcia postępowania dotyczącego sprawcy, forma naznaczenia przez społeczeństwo.
Człowiek naznaczony przez społeczeństwo, alkoholik, homoseksualista, chory psychicznie, itd. zostaje odrzucony przez społeczeństwo. W wyniku czego rodzi się w nim reakcja (w związku z potrzebą akceptacji i przynależności) i wstępuje do zorganizowanej grupy przestępczej. W grupie przestępczej, dewiacyjnej - dewiant uczy się określonych wzorców zachowań, korzysta z doświadczeń pozostałych członków grupy.
Jakie czynniki kryminogenne społeczne mogą mieć wpływ na przestępczość.
Są to czynniki środowiskowe związane ze środowiskiem społecznym, a także naturalnym, które trudno oddzielić jednoznacznie od środowiska społecznego.
1. Czynniki makrospołeczne - rozpatrywane przez czynniki pośredniczące (rozbicie rodziny, alkoholizm) kryją się za nimi zjawiska o szerszych wymiarach.
2. Czynniki regionalne - czynniki kryminogenne środowiska regionalnego, sytuacyjne inne na wsi inne w mieście, ściśle związane ze specyfikacją środowiska regionalnego.
Czynniki mikrospołeczne - tzn. czynniki związane z małą grupą społeczną, która uczestniczy w procesie socjalizacji jednostki
Rodzina, szkoła, grupa rówieśnicza - nieprawidłowe funkcjonowanie czyli dysfunkcja małych grup odbija się negatywnie na jednostce, która stopniowo wchodzi w życie społeczne i przez te grupy ma być do życia przygotowana,
Czynniki naturalne - które trudno oddzielić od środowiska społecznego, mają pośredni wpływ, wpływają jedynie na ukształtowanie organizmu człowieka na jego osobowość (wpływ klimatu na proces dojrzewania, a klimat np. na wzrost wypadków drogowych, itp.)
Omów czynniki kryminogenne makrośrodowiskowe.
Są to czynniki na tle procesów makrospołecznych, związanych z takimi dziedzinami życia jak : technika, nauka, oświata, życie gospodarcze. Postrzegane jako czynniki pośredniczące :
- dezintegracja społeczna spowodowana ruchem ludności, związanym z kolei z procesami industrializacji,
- czynniki zawiązane z elementami tego środowiska,
ŚRODOWISKO MAKROSPOŁECZNE - to środowisko utworzone przez duże zbiorowości. Do elementów tego środowiska zaliczyć należy :
Ustrój polityczny
Ustrój społeczno-gospodarczy
Warunki ekonomiczne
Czynniki kulturowe
Konflikty społeczne
Nie są to czynniki, których bezpośrednia obserwacja może wskazać rodzaj przestępstwa, w tym przypadku rozpatruje się czynniki pośrednie np. alkoholizm - to nie tylko rozbicie rodziny to zjawiska społeczne o szerszym zasięgu.
Omów czynniki kryminogenne regionalne.
Są to czynniki uzależnione od danego rejonu, terenu, ściśle związane z jego specyfiką.
ŚRODOWISKO REGIONALNE - to środowisko związane z określonym terenem, różniące się wyraźnie od pozostałego terenu
Miejsce przestępstwa - inne w mieście, inne na wsi,
Miejsce zamieszkania sprawcy przestępstwa - nie jest już tak wyraźnie podzielone na miasto i na wieś,
Struktura przestępstwa - wieś (bójki pobicia) , miasto (przestępstwa przeciwko bezpieczeństwu publicznemu i w komunikacji),
Specyfikacja środowiska np. wiejskie, miejskie,
Czynniki sytuacyjne - szczególnie uwidocznione w mieście (okazja)
Intensywny rozwój przemysłu jest ważnym czynnikiem kryminogennym,
Wymień najistotniejsze czynniki kryminogenne tkwiące w środowisku rodzinnym.
Są to czynniki ściśle związane ze środowiskiem mikrospołecznym
ŚRODOWISKO MIKROSPOŁECZNE - środowisko to tworzą małe grupy, w których rozgrywa się życie człowieka należą do nich rodzina, szkoła (klasa szkolna wraz z personelem nauczającym, grupa rówieśnicza, grupa towarzyska, organizacja społeczna, klub sportowy, itp.
W grupach tych dziecko podlega socjalizacji czyli przystosowuje się do życia w społeczeństwie, przyjmując za swoje własne czyli intermalizując wartości, normy i wzory.
Nieprawidłowe funkcjonowanie czyli dysfunkcja odbija się negatywnie na jednostce, która stopniowo wchodzi w życie społeczne i przez te grupy ma być do życia społecznego przystosowana.
R O D Z I N A - najistotniejsza grupa w życiu młodego człowieka, w jego socjalizacji.
Biorąc pod uwagę różne jej zakłócenia i właściwości, wymienić należy :
Kompletność rodziny (harmonia między rodzicami, brak jednego z rodziców),
Charakterystyka rodziców (alkoholizm, przestępczość w rodzinie, choroba rodziców, niedojrzałość),
Liczebność rodziny i miejsce dziecka w rodzeństwie (brak należytej opieki, zainteresowania),
Więź łącząca rodziców i dzieci (czynnik etiologiczny - dziecko jest ofiarą rodziców)
Opieka i wychowanie (atmosfera w rodzinie, brak zainteresowania dziećmi, samowola dzieci, zaniedbanie psychiczne i fizyczne, brak jakichkolwiek funkcji wychowawczych),
Sytuacja mieszkaniowa i materialna rodziców (poziom życia, wykształcenie rodziców i ich status społeczny),
Podaj czym zajmuje się wiktymologia kryminalna.
WIKTYMOLOGIA jest nauką o ofierze przestępstwa (wg.. Mendelsona). Najogólniej można powiedzieć, że opowiada na pytanie kto i dlaczego staje się ofiarą przestępstwa.
Występuje, jako nauka w dwóch nurtach :
Nurt pierwszy skupiał się nad badaniami (Falandysz)
Ujawnianiu i charakterystyce osób najbardziej narażonych na stanie się ofiarą przestępstwa.
Analizie wzajemnych związków łączących sprawcę i ofiarę.
Określeniu roli ofiary w genezie przestępstwa.
Czyli kto, kiedy, dlaczego staje się ofiara przestępstwa, jaka jest tego procesu dynamika, struktura, jakie cechy czynią ludzi ofiarami przestępstwa
Nurt drugi, nurt bardziej praktyczny :
Ofiara a przestępstwo.
Sytuacja ofiary przestępstwa w systemie wymiaru sprawiedliwości.
Wyjaśnij pojęcia „ofiara przestępstwa” oraz rozwiń pojęcie „winy” w wiktymologii.
Ofiara przestępstwa to konkretna osoba, jednostka ludzka a także grupy ludzi, zbiorowości społeczne, które doznały krzywdy i cierpienia w wyniku przestępstwa.
Pojęcie winy w wiktymologii należy rozpatrywać przez pryzmat : podatności, skłonności do zostania ofiarą przestępstwa i proces stawania się ofiarą przestępstwa, jego przyczyny i mechanizm. O „winie” w wiktymologii mówimy, gdy w zachowaniu się ofiary odnajdujemy te elementy, które przyczyniają się do powzięcia zamiaru przestępczego i jego realizacji. Często sama ofiara uczestniczy w genezie przestępstwa.
Postępowanie zawinione :
Zainicjowanie, sprowokowanie przez ofiarę jako czynnik ułatwiający popełnienie przestępstwa czyli prowokacja :
Prowokacja bierna - bierna postawa ofiary, wynikająca z niesłusznego przypuszczenia, że reakcja sprawcy nie będzie tak gwałtowna ze względu na jej bierne zachowanie.
Prowokacja czynna - aktywna postawa nieprzyjazna, zachowanie rozbudzające, pobudzające potrzeby sprawcy (wyśmiewanie, obrażanie).
Prowokacja stała - długotrwałe wywieranie dokuczliwego nacisku na psychikę sprawcy, bez przewidywania jej skutku, występuje w związkach stałych, interpersonalnych, uzależnieniach (maltretowanie, wyzyskiwanie, nadużywanie władzy).
Prowokacja incydentalna - sprawca z reguły nie zna ofiary, nie występuje tu trwały związek. Jednostkowe zachowanie się ofiary wywołuje gwałtowne, ostre w swoim przebiegu konflikty.
Prowokacja świadoma - świadome wywołanie przestępczego zachowania sprawcy, bez przewidywania skutków dla ofiary.
Prowokacja nieświadoma - ofiara nie zdaje sobie sprawy, że jej zachowanie zawiera elementy mogące spowodować reakcje psychiczne sprawcy, które doprowadzą do przestępstwa.
Prowokacja pejoratywna (mający skutek ujemny) - zwracanie słodziejowi uwagi, popychanie, głośne zachowanie się w nocy, itp.
Prowokacja pozytywna - zwracanie chuliganowi uwagi na niewłaściwe zachowanie, pogoń za złodziejem, obrona innej osoby.
Nieostrożność - nieświadomość skutków, brak przewidywania i oceniania sytuacji :
Nieostrożność incydentalna - jednorazowe i przypadkowe stworzenie sytuacji niebezpiecznej (wpuszczanie do mieszkania obcej osoby).
Nieostrożność trwała - polega na stałym sprowadzaniu na siebie samego niebezpieczeństwa (stałe utrzymywanie kontaktów z niebezpiecznym środowiskiem).
Przyczyny niezależne od ofiary :
Przyczyny niezależne od ofiary - w przypadku gdy ofiarą jest osoba niewygodna, uciążliwa (np. wspólnik, osoby stare, zniedołężniałe),
Przyczyny niezależne od ofiary - w przypadku gdy ofiarą jest osoba przypadkowa lub występuje układ sytuacyjny (warunki pracy ofiary)
Wyjaśnij pojęcia : wiktymność i wiktymizacja.
WIKTYMNOŚĆ - poprzez posiadanie określonych cech osobistych, jednostkowych cech socjobiopsychologicznych (takich jak np. wiek, płeć, wygląd zewnętrzny, rasę, wyznanie, pochodzenie, status ekonomiczny, status zawodowy), człowiek posiada pewne skłonności do zostania ofiarą przestępstwa i jest podatny wiktymologicznie.
WIKTYMIZACJA - proces stawania się ofiarą przestępstwa, jego przyczyny i mechanizm. Badając różne sytuacje, w wyniku których pojawiły się rzeczywiste ofiary, wiktymizacja jest próbą odtworzenia tego procesu.
przestępstwa z użyciem przemocy - aktywność ofiary w genezie przestępstwa,
zabójstwo - sprowokowanie, ofiara jako pierwsza posługuje się siłą fizyczną,
nieostrożność - brak przewidywania, oceniania sytuacji,
niezależnie od ofiary - ofiara staje się dla sprawcy uciążliwa i niewygodna,
układ sytuacyjny - stworzony przez zaistniałą sytuację lub okoliczności (np. późne godziny pracy ofiary)
ofiara przypadkowa - ofiara niewinna (np. ofiary wypadków drogowych)
Co to są czynniki wiktymogenne indywidualne.
CZYNNIKI WIKTYMOGENNE INDYWIDUALNE - są to indywidualne cechy (osobnicze) jednostki, należące do grup cech biologicznych i psychicznych.
wiek
płeć
wygląd zewnętrzny (budowa ciała, kalectwo, uroda)
stan psychiczny (niedorozwój umysłowy, choroba psychiczna)
cechy psychiczne nie mające charakteru patologicznego (słaba wola, zmienność charakteru, stan depresji, melancholii)
skłonności (do brawury, ryzykanctwa, do alkoholu, homoseksualne, do czynów lubieżnych, do nekrofilii, kazirodcze, do gwałtów na nieletnich, masochistyczne do poniesienia kary, znajdowania się w sytuacjach niebezpiecznych)
utajone poczucie winy
zachowanie się (awanturnicze stany, nerwicowe, lękowe)
Co to są czynniki wiktymogenne socjalne (grupowe).
CZYNNIKI WIKTYMOGENNE SOCJALNE - do tych czynników zaliczamy :
wykonywany zawód (taksówkarz, policjant, inkasent, kasjer, itp.)
rodzaj prowadzonej przez jednostkę działalności (cinkciarz, prostytutka)
narodowość
rasa
wyznanie
pochodzenie społeczne
miejsce zamieszkania
przynależność do - organizacji politycznych
- nieformalnych grup młodzieżowych
- grup przestępczych, terrorystycznych
Omów możliwości wykorzystania wiedzy z zakresu wiktymologii kryminalnej w zakresie zapewnienia bezpieczeństwa osadzonym.
1. Stwarza funkcjonariuszom możliwości świadomego podejmowania szeregu przedsięwzięć ochronnych i obronnych.
2. Właściwego oddziaływania penitencjarnego.
3. Zmniejszenie możliwości wystąpienia ze strony osadzonych zachowań negatywnych i przestępczych.
a w szczególności :
Określenie składu wszystkich grup formalnych stałych (spacery, kąpiele, grupy robocze).
Określenie składu grup formalnych doraźnych (konwoju, grupa do lekarza)
Określenie składu grup półformalnych (zespól muzyczny, drużyna sportowa)
Zwalczanie podkultury więziennej - ochrona osadzonego przed jej wpływem (czynniki wiktymogenne indywidualne i grupowe/socjalne)
Rozmieszczenie wewnątrz zakładu biorąc pod uwagę
- czynniki socjalne (wykonywany na wolności zawód)
- czynniki grupowe (pochodzenie społeczne, rasa, narodowość)
- czynniki biologiczne
Rodzaj popełnionego przestępstwa
Na przykładzie grupy zawodowej funkcjonariuszy SW przedstaw problem wiktymizacji.
Funkcjonariusze SW są narażeni na agresję ze strony skazanych oraz ich wrogość wobec f-szy.
1. Ofiara niewinna - czynnik socjalny, wynika z faktu wykonywania zawodu, stan zagrożenia nie jest zależny od f-sza
Czynnik indywidualny wiktymogenny (wiek, płeć, itp.)
2. Nieprawidłowe postępowanie f-szy :
Zachowanie f-sza niezgodne z przepisami prawa
obniżenie autorytetu
stworzenie sytuacji do stania się ofiarą
Wykonywanie obowiązków rutynowo, bez zachowania bezpieczeństwa obronno-ochronnego
niedbałość, brak kontroli - tworzy okazję
Wchodzenie f-szy w nielegalne kontakty z osadzonymi (wnoszenie alkoholu na teren zakładu, handel ze skazanymi)
Bagatelizowanie problemów osadzonych (odnoszenie się do nich złośliwie, arogancko - co budzi agresję)
Pełnienie służby przez f-szy w stanie nietrzeźwym (picie alkoholu razem ze skazanymi , agresja lub brak czujności u f-szy)
Jakie znasz czynniki kryminogenne występujące na terenie ZK i AŚ.
Do czynników kryminogennych występujących na terenie ZK i AŚ należą do nich czynniki indywidualne i grupowe (socjalne)
Powiązania z podkulturą więzienną - drugie życie
Stres, agresja, dewiacja, cechy osobowości - nadpobudliwość, nerwowość
Rodzaj popełnionego przestępstwa
Intoksykacja alkoholowa
Zatrudnianie na zewnątrz zakładu
Omów wpływ intoksykacji alkoholowej na negatywne i przestępcze zachowanie osadzonych.
Intoksykacja alkoholowa - spożycie alkoholu przez sprawcę bez względu na skutek (stan odurzenia czy nietrzeźwości, zatrucie organizmu substancjami toksycznymi)
Alkohol powoduje agresję, nadpobudliwość skierowaną zwłaszcza przeciwko funkcjonariuszom - 50 % przestępstw pod wpływem alkoholu przeciwko f-szom.
Negatywne zachowania :
ucieczki z zakładu karnego lub aresztu śledczego
przestępstwa przeciwko f-szom
częste naruszanie porządku i dyscypliny przez osadzonych
kryminogenny wpływ alkoholu na zachowanie się osadzonych
nielegalny wyrób alkoholu
obniżenie bezpieczeństwa zakładu, bezpieczeństwa osadzonych i bezpieczeństwa funkcjonariuszy
Jakie czynniki wiktymogenne grupowe (socjalne) należy uwzględnić przy podejmowaniu decyzji o rozmieszczeniu osadzonych i dlaczego.
Do czynników wiktymogennych grupowych (socjalnych) należą :
Powiązania z podkulturą więzienną - drugie życie (samouszkodzenia dyktowane przez prowodyrów)
Zawód - profesja, status społeczny, narodowość, rasa, miejsce zamieszkania, itp.
Zadania klasyfikacji a ogólnie :
Zapewnienie bezpieczeństwa osadzonym
Zapewnienie bezpieczeństwa zakładu i funkcjonariuszy
Właściwe rozmieszczenie osadzonych wewnątrz jednostki
W celu właściwego wykonywania kary i jej celów (zapewnienie prawidłowego toku procesu, resocjalizacji)
Omów wpływ zatrudnienia na zewnątrz ZK i AŚ na negatywne i przestępcze zachowania osadzonych.
1. Zmniejszenie szczelności izolacji skazanych - ucieczki z miejsca zatrudnienia
2. Wzrasta niebezpieczeństwo intoksykacji alkoholowej więźniów z jej negatywnymi następstwami.
3. Wzrasta możliwość nielegalnych kontaktów i transakcji, a tym samym uzyskania nielegalnie gotówki.
4. Ułatwia przemyt z zakładów produkcyjnych przedmiotów niedozwolonych i niebezpiecznych do ZK i AŚ.
5. Umożliwia dokonanie zaboru mienia.
przestępstwo przeciwko osobom prywatnym
przestępstwa na tle porachunkowym (pobicia, gwałty)
6. Dostęp do alkoholu, możliwości nabycia narkotyków.
7. Kontakty ze światem przestępczym.
Podaj przykłady nieprawidłowości w postępowaniu funkcjonariuszy SW, które mogą skutkować zachowaniami przestępczymi ze strony osadzonych.
Nieprawidłowe postępowanie f-szy :
Zachowanie f-sza niezgodne z przepisami prawa
- obniżenie autorytetu
- stworzenie sytuacji do stania się ofiarą
Wykonywanie obowiązków rutynowo, bez zachowania bezpieczeństwa obronno-ochronnego
- niedbałość, brak kontroli - tworzy okazję
Wchodzenie f-szy w nielegalne kontakty z osadzonymi (wnoszenie alkoholu na teren zakładu, handel ze skazanymi)
Bagatelizowanie problemów osadzonych (odnoszenie się do nich złośliwie, arogancko - co budzi agresję)
Pełnienie służby przez f-szy w stanie nietrzeźwym (picie alkoholu razem ze skazanymi , agresja lub brak czujności u f-szy
Przeprowadź kryminologiczną analizę ucieczek osadzonych oraz przedstaw wynikające z niej wnioski do działalności profilaktycznej.
1. Zatrudnienie -pomimo obniżenia poziomu zatrudnienia ucieczki zajmują znaczny procent.
2. Stopień izolacji penitencjarnej - swobodniejszy, daje większą możliwość ucieczki.
3. Ucieczki ludzi młodych - do końca kary pozostało do 3 lat, w wieku do 30 lat.
4. Motyw ucieczki - rodzina.
5, 21 % ucieczek jest pod wpływem alkoholu.
6. Nasilenie ucieczek w okresie wiosenno - letnim.
„Lekarstwem na ucieczki” są :
1. Złagodzenie skutków izolacji penitencjarnej.
2. Udzielanie większej ilości przepustek i widzeń poza terenem zakładu
Dokładne badania osobopoznawcze
Dokładne w miarę możliwości rozpoznanie sytuacji rodzinnej
Mniejsze zatrudnienie poza terenem zakładu
Staranny dobór więźniów zatrudnionych poza terenem
Przy kierowaniu do pracy dokładne rozeznanie osobowości skazanego, jego skłonności (czy jest uzależniony od alkoholu, narkotyków, itp.)
Scharakteryzuj przestępstwa przeciwko życiu i zdrowiu popełniane przez osadzonych w okresie izolacji penitencjarnej.
1. Dominujące dotyczą czynnika kryminogennego - „drugie życie”- podkultura (realizacja poleceń i żądań przywódców grup nieformalnych).
2. Wiek sprawców samouszkodzeń - ludzie młodzi po 30 roku życia.
3. Okres pobytu w izolacji - pierwszy rok pobytu w izolacji jest okresem najczęstszej konfliktowości osadzonych z otoczeniem.
4. Dominują średnie i lekkie uszkodzenia ciała.
5. Miejscem dokonania czynu - jest cela lub miejsce pracy.
6. Sporadyczne ciężkie uszkodzenia ciała.
7. Nasilenie tych czynów w okresie zimowym.
Rodzaje : uderzenie ręką, inne sposoby powodujące lekkie urazy, przy użyciu niebezpiecznych narzędzi.
Czym zajmuje się kryminologia kliniczna i które z działań podejmowanych na terenie ZK i AŚ można zaliczyć do tego rodzaju kryminologii.
KRYMINOLOGIA KLINICZNA - przedmiotem dociekań jest konkretna osoba, jednostka niedostosowana społecznie, zagrożona demoralizacją. Zadaniem kryminologii klinicznej jest rozpoznanie czynników i objawów przestępczych i dewiacyjnych zachowań konkretnej osoby (np. jej osobowość, warunki środowiskowe w przeszłej i aktualnej sytuacji oraz w przyszłości), a także wskazanie skutecznych środków profilaktycznych.
W zakres kryminologii klinicznej wchodzi np.:
Praca komisji penitencjarnych, która w sposób indywidualny dobiera metody i środki oddziaływań penitencjarnych, prowadzi badania osobopoznawcze, dokonuje okresowych ocen postępów w resocjalizacji.
Praca psychologów, wychowawców, terapia antyalkoholowa.
Zdobytą wiedzę i doświadczenia wykorzystuje się w szczególności w systemie terapeutycznym oraz programowego oddziaływania.
Wyjaśnij z czego wynika kryminogenny charakter podkultury więziennej.
1. Podkultura więzienna kieruje się zasadami i normami odmiennymi od norm społecznie akceptowanych.
2. Podkultura więzienna stanowi grupę nieformalną, działającą niezgodnie z prawem na terenie jednostki penitencjarnej.
3. Wartości preferowane przez podkulturę więzienną wyniesione są zazwyczaj ze świata przestępczego, zakładów poprawczych.
4. Zazwyczaj u prowodyrów występuje wysoki stopień zdemoralizowania.
5. Przestępstwa przeciwko życiu i zdrowiu dyktowane są przez prowodyrów podkultury.
6. Podkultura więzienna propaguje znęcanie się nad słabszymi, chorymi, itp.
7. Podkultura przejawia wrogi stosunek do administracji zakładu.
8. Dyktuje podział na „ludzi” i „nie ludzi”(frajerów).
9. Solidaryzm przeciwko administracji zakładu.
Omów jakie przestępstwa popełniają osadzeni w okresie izolacji penitencjarnej.
1. Przestępstwa przeciwko wymiarowi sprawiedliwości :
ucieczki,
pomoc lub ułatwienie ucieczki, uwolnienie skazanego,
niepowroty z przepustek lub z przerw w karze,
2. Przestępstwa przeciwko życiu lub zdrowiu :
ciężkie uszkodzenia ciała,
średnie lub lekkie uszkodzenia ciała,
udział w bójkach lub pobiciu,
zabójstwo, nakłanianie lub pomoc w zabójstwie,
3. Przestępstwa przeciwko działalności instytucji państwowych i społecznych :
czynna napaść na f-sza publicznego (naruszenie nietykalności cielesnej),
zniewaga funkcjonariusza,
opór przeciwko czynnościom służbowym,
4. Przestępstwa przeciwko wolności :
groźba karalna,
zmuszanie,
zgwałcenie,
5. Inne przestępstwa :
przestępstwa przeciwko mieniu (zabór mienia, kradzież z włamaniem lub kradzież zuchwała, uszkodzenie mienia),
przestępstwa przeciwko opiece (znęcanie się, przestępstwa o niealimentacji),
przestępstwa przeciwko dokumentom (fałszerstwo),
przestępstwa płatnej protekcji,
przestępstwa nielegalnego wyrobu alkoholu,
Jakie czynniki wiktymogenne indywidualne należy uwzględnić przy podejmowaniu decyzji o rozmieszczeniu osadzonych i dlaczego.
Przy podejmowaniu decyzji o rozmieszczeniu osadzonych należy uwzględnić :
1. Powiązanie osadzonego z podkulturą więzienną, przestępczą - w celu uniknięcia przenoszenia konfliktów z wolności na teren jednostki penitencjarnej.
2. Przeszłość „grypserska” osadzonego i pełnione przez niego role, a w szczególności rolę poszkodowanego.
3. Cechy charakterystyczne, np.
fizyczne, ociężałość umysłowa (szczególnie : wiek, wygląd zewnętrzny - ułomność, kalectwo, uroda, tatuaże),
sprawność fizyczna,
skłonności,
stan psychiczny (wady wymowy, zaburzenia psychonerwicowe, stan zdrowia, stan psychiczny w chwili przyjęcia do ZK lub AŚ),
Rodzaj popełnionego czynu.
Omów wpływ alkoholizmu jako zjawiska patologii społecznej na przestępczość.
W przypadku przestępczości alkohol może być czynnikiem :
Pośrednim - wzmacniającym zamiar popełnienia przestępstwa,
Bezpośrednim - gdy spożycie alkoholu bezpośrednio spowodowało zachowanie przestępcze (np. wypadek drogowy)
Alkoholizm prowadzi do zaniku uczuć wyższych, stąd dochodzi do zachowań, w których dominuje siła fizyczna, przemoc, niepohamowanie, łamanie norm społecznych i moralnych oraz zasad społecznego współżycia.
Przestępstwa przeciwko życiu i zdrowiu.
Przeciwko wolności.
Przeciwko mieniu.
Przeciwko rodzinie i opiece.
przeciwko porządkowi publicznemu.
Przeciwko bezpieczeństwu publicznemu.
Nadużywanie alkoholu przez jednostkę, powoduje zaburzenia zdrowia psychicznego i fizycznego oraz zaburzenia zachowań społecznych. Alkohol działając na układ nerwowy, powoduje jego wyniszczenie, a co za tym idzie upośledzenie zdolności koncentracji uwagi (wypadki drogowe), zwiększenie zmęczenia, wzmożoną drażliwość i pobudliwość.
Alkoholizm wpływa pośrednio na przestępczość poprzez problem demoralizacji młodzieży.
Należy zwrócić szczególną uwagę na czynnik wiktymogenny alkoholizmu, gdyż osoba będąca pod wpływem alkoholu znacznie częściej staje się ofiarą przestępstwa.
W przestępstwach rozboju.
W przestępstwach zgwałcenia.
Z winy umyślnej - często osoba pod wpływem alkoholu jest prowokatorem
- brak zdolności oceniania sytuacji
- sama sytuacja, że się tam znalazł jest czynnikiem sytuacyjnym (zabór mienia)
Z winy nieumyślnej - gwałtowne wtargnięcie na jezdnię (wypadek drogowy)
Scharakteryzuj przestępstwa przeciwko wolności oraz wolności seksualnej popełniane przez osadzonych w okresie izolacji penitencjarnej.
Przestępstwa te stanowią około 3 - 4,5 % przestępstw :
Groźba karana art. 166 k.k.
Zmuszanie art. 167 k.k.
Zgwałcenie art. 168 k.k.
Trudno ustalić liczbę tych przestępstw z uwagi na fakt prześladowania przez współosadzonych, strach przed złożeniem wniosku oraz z obawy zemsty, itd., stąd też występuje zjawisko bezkarności sprawcy, rozzuchwalenia.
1. Przyczyną tych przestępstw jest izolacja, która ogranicza swobodę zaspakajania popędu płciowego w sposób naturalny. Szukając zastępczych sposobów rozładowania napięcia seksualnego, dokonują czynów nierządnych i stosunków homoseksualnych.
2. Ważnym tu jest również czynnik „drugie życie”.
3. Wiele gwałtów popełnianych jest przez osobników z zaburzeniami psychicznymi :
- charakteropaci - osoby ze zmianami osobowości charakteru wywołane organicznym uszkodzeniem ośrodkowego układu nerwowego, z objawami drażliwości, wybuchowości, ze skłonnością do czynów impulsywnych, trudnościami w przystosowaniu się do obowiązujących norm, niekiedy skłonności do nałogów, kłamstwa
- psychopaci - osoby z wrodzonymi zaburzeniami osobowości, popędów, woli, temperamentu,
- socjopaci - osoby z zaburzeniami osobowości podobnymi do psychopatii, spowodowane niewłaściwymi warunkami wychowawczymi i środowiskowymi,
- osoby nadpobudliwe seksualnie
Za wszystkimi przestępstwami przeciwko wolności kryje się podkultura. Przestępstwa te mają najczęściej miejsce w celach wieloosobowych. W przypadku gwałtów występuje terror, przemoc współosadzonych przez grypsujących. Najmniej przestępstw tego typu dokonują ludzie młodzi do 30 lat i z niewielkim stażem „więziennym”.
Omów wpływ narkomanii na przestępczość.
NARKOMANIA - jest to stałe lub okresowe przyjmowanie w celach niemedycznych środków odurzających lub psychotropowych, albo środków zastępczych w wyniku czego może powstać lub powstało uzależnienie.
Uzależnienie psychiczne - potrzeba przyjmowania leku niezbędna do dalszego normalnego funkcjonowania , musi być pod ręką.
Uzależnienie fizyczne - intensywne objawy zaburzeń fizjologicznych w przypadku nieotrzymania narkotyku, przerwy na leczenie, itp. Wystąpienie syndromu braku - głodu narkotycznego.
Głównym czynnikiem jest czynnik wiktymologiczny - narkomani najczęściej stają się ofiarą przestępstwa, są najbardziej podatni na stanie się ofiarą, gdy do tego przyjmują środki typu opium - działające depresyjnie na organizm, czyli apatyczne i bierne zachowanie się.
Człowiek uzależniony ma już dokonane pewne zmiany w psychice, które prowadzą do dezorganizacji osobowości, stąd też powoduje to obniżenie sprawności społecznej, rozluźnienie norm moralnych.
Zmniejszenie czujności, bezkrytyczne akceptowanie towarzystwa osób z marginesu społecznego.
Użycie pewnych środków powoduje zachowanie agresywne - prowokujące
Pośredni czynnik narkomani, to demoralizacja młodzieży, dezorganizacja życia rodziny narkomanów.
Charakter kryminogenny
Związki narkomanii z przestępczością :
1. Potrzeba zdobycia środka - związek bezpośredni pomiędzy potrzebą zdobycia środka odurzającego a :
kradzieżą
fałszowaniem recept
szantażowaniem w celu zdobycia
przemocą fizyczną pod groźbą
samowolną produkcją
sprzedażą, handlem
łatwym dochodem
2. Związek pomiędzy narkomanią a przestępczością polega na wzmacniającym motywację przestępczą działaniu środka narkotycznego :
sprawca przestępstwa narkotyzuje się w celu uzyskania odpowiednich reakcji przestępczych - amfetamina powoduje poczucie energii, siły fizycznej.
morderstwa pod wpływem amfetaminy.
uchylanie się od obowiązku alimentacyjnego.
3. Wspomagająca rola narkotyku w działaniu przestępczym, świadome lub nieświadome działanie człowieka będącego pod wpływem narkotyku :
czynne napaści
zabójstwa
zgwałcenia
Scharakteryzuj przestępstwa popełniane przez osadzonych przeciwko funkcjonariuszom SW.
Czynna napaść na funkcjonariusza
Zniewaga funkcjonariusza
Opór przeciwko czynnościom służbowym
1. Sprawcami najczęściej są - sprawcy do 30 roku życia.
2. Miejsce przestępstwa - teren zakładu (miejsce spacerowe, oddział) lub poza zakładem (miejsce pracy, w miejscu ukrywania się w czasie ucieczki, dworzec).
3. Okoliczności - działania służbowe funkcjonariuszy (np. stosowanie przymusu fizycznego, podczas kontroli osobistej, niszczenie zapasu alkoholu oraz urządzeń do jego wyrobu) - wywołują reakcje przestępcze.
Omów wpływ prostytucji na przestępczość.
Prostytucja - polega na utrzymywaniu przypadkowych, odpłatnych stosunków seksualnych bez osobistego zaangażowania partnerów
Wpływ pośredni prostytucji na przestępczość, czyli czynniki pośrednie mające wpływ na przestępczość to :
demoralizacja młodzieży
dysfunkcja rodziny
degradacja psychiczna osób ją uprawiających
pogłębianie zjawiska alkoholizmu
Przestępstwa ściśle związane z uprawianiem „zawodu” prostytutki :
stręczycielstwo - nakłanianie do nierządu
kuplerstwo - ułatwianie cudzego nierządu w celu osiągnięcia korzyści majątkowych
kradzieże - dokonywane na pijanych klientach
wyłudzanie pieniędzy od klientów
udział w rozbojach - na polecenie „opiekuna” lub występowanie w roli „wabika”
paserstwo
przestępstwa przeciwko porządkowi publicznemu - czynna napaść lub opór przeciwko czynnościom służbowym f-sza policji, przestępstwa o charakterze chuligańskim
czyny nieżądne względem osób poniżej lat 15
narażanie na zarażenie chorobą weneryczną
zarażenie wirusem HIV
dzieciobójstwo
na tle walk między prostytutkami - zeszpecenie twarzy, bójki o teren, porachunki
Czynnikiem wiktymologicznym, w związku z przebywaniem w środowisku zdemoralizowanym, przestępczym oraz ścisłymi kontaktami z marginesem społecznym - prostytutki są częściej narażone na stanie się ofiarą przestępstwa.
Omów znaczenie znajomości czynników kryminogennych w organizacji oddziaływań wychowawczych.
W myśl art. 57 KKW - wykonywanie kary pozbawienia wolności ma na celu, wzbudzenie w osadzonym woli współdziałania w kształtowaniu jego społecznie pożądanych postaw a w szczególności poczucia odpowiedzialności i potrzeby przestrzegania porządku prawnego a tym samym powstrzymywanie się od powrotu do przestępstwa.
Art. 68 - W tym celu prowadzi się zindywidualizowane oddziaływania w ramach określonych przez ustawę systemach wykonywania kary, różnego rodzaju i typu zakładach karnych.
Art. 68 - W indywidualnym oddziaływaniu, przy poszanowaniu ich praw i wymaganiu przez nich obowiązków bierze się pod uwagę pracę, zwłaszcza taką która umożliwi im zdobycie kwalifikacji zawodowych, naukę, zajęcia kulturalno-sportowe i oświatowe, środki terapeutyczne, podtrzymywanie kontaktów z rodziną i światem zewnętrznym.
Znajomość tych czynników umożliwi prawidłowe wykonywanie celów kary pozbawienia wolności a tym samym właściwe oddziaływanie na konkretną jednostkę.
W związku ze znajomością czynników kryminogennych występujących na terenie jednostki, można zapobiec ich występowaniu a w każdym razie ograniczyć ich występowanie. Ochronić pojedyńcze jednostki przed demoralizacją, wpływami podkultury więziennej, zastosować właściwy system oddziaływania resocjalizacyjnego na osadzonego, itp.
Należą do nich czynniki kryminogenne indywidualne i grupowe (socjalne)
powiązania z podkulturą więzienną - drugie życie
stres, agresja, dewiacja, cechy osobowości - nadpobudliwość, nerwowość
rodzaj popełnionego przestępstwa
intoksykacja alkoholowa
zatrudnianie na zewnątrz zakładu
Przedstaw sposoby ustalania czynników kryminogennych w pracy osobopoznawczej z osadzonymi.
Polega na poznaniu osobowości skazanego oraz okoliczności jego społecznego wykolejenia, a więc ustalenie czynników kryminogennych lub „procesu życiowego prowadzącego do przestępstwa” (Tyszkiewicz)
1. Co miało wpływ na dokonanie przestępstwa - czynnik ten ustalany w pracy osobopoznawcze wychowawcy i będzie decydować o sposobie prowadzenia oddziaływania resocjalizacyjnego.
2. Ustalenie czynników kryminogennych poprzez :
Analizę informacji o skazanym nadesłanych przez sądy, szkoły, miejsce pracy, nauki, miejsca zamieszkania.
Obserwację skazanych w różnych miejscach i okolicznościach.
Przeprowadzanie rozmów indywidualnych ze skazanymi.
Zapoznanie się z korespondencją skazanych.
Przeprowadzenie badań psychologiczno-psychiatrycznych, penitencjarnych.
Wychowawca powinien umieć wychwytywać czynniki kryminogenne i określać ich relacje, stosunki między sobą.
Omów znaczenie znajomości czynników wiktymogennych w organizacji wykonania kary pozbawienia wolności i tymczasowego aresztowania.
Czynniki wiktymogenne indywidualne jednostki (cechy indywidualne, osobnicze), należące do grup cech biologicznych i psychologicznych :
wiek
płeć
wygląd zewnętrzny - budowa ciała, uroda
stan psychiczny - niedorozwój umysłowy, choroba psychiczna
cechy psychiczne nie mające charakteru patologicznego, chorobliwego - słaba wola, zmienność charakteru, stan depresji, melancholii
skłonność, pociąg, podatność - do brawury (popisów na pokaz), do ryzykanctwa, alkoholu, homoseksualizmu, masochistycznego poniesienia kary, znajdowania się w sytuacjach trudnych i niebezpiecznych
utajone, niewidoczne poczucie winy
zachowanie się - awanturnicze zachowanie
Czynniki wiktymogenne socjalne (grupowe) do których zaliczamy :
zawód - taksówkarz, policjant, inkasent,
rodzaj prowadzonej przez jednostkę działalności - cinkciarz, prostytutka,
narodowość,
rasa, populacja ludzka,
wyznanie, religia,
pochodzenie społeczne
przynależność do
- organizacji społecznych,
- nieformalnych grup społecznych,
- grup przestępczych, terrorystycznych,
Znajomość tych czynników pozwala na organizowanie działań ochronnych i obronnych oraz właściwego organizowania oddziaływania penitencjarnego. Wiedza o roli ofiary w genezie przestępstwa oraz czynnikach podatności wiktymologicznej, może być wykorzystana w ocenie stopnia demoralizacji sprawcy i zapewnienie bezpieczeństwa osadzonych. Wiedz w zakresie etiologii kryminalnej jest bardzo przydatna w podejmowaniu przedsięwzięć ochronno-obronnych.
Znajomość tych czynników umożliwi prawidłowe wykonywanie celów kary pozbawienia wolności a tym samym właściwe oddziaływanie na konkretną jednostkę. Ochronić pojedyńcze jednostki przed demoralizacją, wpływami podkultury więziennej, zastosować właściwy system oddziaływania resocjalizacyjnego na osadzonego, odpowiednie osadzenie wewnątrz zakładu, a także w przypadku konieczności zastosowanie systemu terapeutycznego.
ZAPEWNIENIE BEZPIECZEŃSTWA OSADZONEGO
Stwarza funkcjonariuszom możliwości świadomego podejmowania szeregu przedsięwzięć ochronno-obronnych.
Właściwego oddziaływania penitencjarnego.
Zmniejszenie możliwości wystąpienia ze strony osadzonych zachowań negatywnych i przestępczych.
A w szczególności :
określenie składu wszystkich grup formalnych - stałych (tj. grupy spacerowe, kąpielowe, grupy robocze),
określenie składu grup formalnych - doraźnych (tj. grupa do lekarza, grupa konwoju),
określenie składu grup półformalnych (tj. zespół muzyczny, drużyna sportowa),
Z uwagi na czynnik wiktymogenny w celu zapobiegania wykorzystywaniu niektórych osadzonych przez innych z grupy.
zwalczanie podkultury więziennej - ochrona osadzonego przed jej wpływami (czynniki wiktymogenne indywidualne i grupowe / socjalne),
rozmieszczenie wewnątrz zakładu biorąc pod uwagę czynniki biologiczne,
rodzaj popełnionego przestępstwa,
Odpowiedzią, na to pytanie jest najogólniej
- po co się przeprowadza klasyfikację, jej zasady ?
Wyjaśnij z czego wynika wiktymogenny charakter podkultury więziennej.
1. Układ pełnionych ról i zajmowanych pozycji w strukturze podkultury (dominująca postawa, siła fizyczna, osoby zdemoralizowane, ze znajomością i przeszłością więzienną).
osobnicy naznaczeni - często z niedorozwojem umysłowym, niepełnosprawni fizycznie, są przez tę grupę wykorzystywani, poniżani,
proces stawania się poszkodowanym - homoseksualiści
wypełnianie norm podkultury - gwałty, wykorzystywanie słabszych, poniżanie,
2. Gwałt na tle podkultury jest czynnością porządkującą i wyznaczającą ich miejsce w podkulturze więziennej.
3. Treść norm podkulturowych wymaga poświęceń - kreowanie ofiar grypsery.
4. Z góry potępianie sprawców niektórych przestępstw (sprawców przestępstw seksualnych na dzieciach).
5. Obligatoryjnie pewne zawody stanowią wiktymogenny charakter - wrogi stosunek do funkcjonariuszy państwowych (policjantów, UOP, SW, wojskowych).
6, Solidaryzm grypsery - zmuszanie do dokonania czynu przestępczego (buntu).
7. Hierarchia - walka o pozycje w grupie wymaga stałego jej utwierdzania, stąd potrzeba ofiary nawet przypadkowej.
8. Samouszkodzenia - podyktowane przez prowodyrów podkultury.
Wymień rodzaje przestępstw popełnianych przez osadzonych w trakcie izolacji penitencjarnej.
1. Przestępstwa przeciwko wymiarowi sprawiedliwości :
ucieczki,
niepowrót z przepustki, powyżej 3 dni bez usprawiedliwienia,
pomoc lub ułatwienie ucieczki, uwolnienie skazanego,
2. Przestępstwa przeciwko życiu i zdrowiu :
ciężkie uszkodzenia ciała,
średnie i lekkie uszkodzenia ciała,
udział w bójkach lub pobiciu,
pomoc lub nakłanianie do samobójstwa,
zabójstwo,
3. Przestępstwa przeciwko działalności instytucji państwowych i społecznych :
czynna napaść na funkcjonariusza publicznego,
zniewaga funkcjonariusza,
opór przeciwko czynnościom służbowym,
4. Przestępstwa przeciwko wolności :
groźba karalna,
zmuszanie,
zgwałcenie,
5. Inne przestępstwa :
przestępstwa przeciwko czci i nietykalności cielesnej (pomawianie i oszczerstwa, zniewaga, naruszanie nietykalności cielesnej),
przestępstwa przeciwko opiece (znęcanie się, przestępstwa o niealimentacji),
przestępstwa przeciwko dokumentom (fałszerstwo),
przestępstwa płatnej protekcji,
przestępstwa nielegalnego wyrobu alkoholu,
Wyjaśnij wpływ środowiska naturalnego na przestępczość.
Środowisko naturalne - to klimat, przyroda, lokalizacja, geografia i inne czynniki fizyko-chemiczne.
Czynniki te mają bliższy bądź dalszy wpływ na przestępczość, np.:
na szybsze dojrzewanie organizmu człowieka i na jego osobowość,
rodzące sytuacje kryminogenne - gołoledź lub mgła, sprzyja wzrostowi wypadków drogowych,
niekorzystne zjawiska somatyczne (biologiczne) i psychiczne, np. wiatr, burza, trudniejsze stosunki międzyludzkie,
uszkodzenia ciała w okresach zimowych,
ucieczki w okresach letnich, wiosennych,
przestępstwa przeciwko mieniu w zimie - dokonywaniu kradzieży sprzyjają warunki pogodowe,
Stres, agresja, dewiacja jako czynnik kryminogenny środowiska więziennego.
STRES - stan swoistego psychicznego napięcia o różnym stopniu natężenia, a trwający do czasu jego rozładowania lub dostosowania się do sytuacji, która go wywołała. Stres wywołuje frustracja czyli nasilone i przykre doznania czy ujemne uczucia zrodzone pod wpływem niezaspokojonych potrzeb, dążeń niemożliwych do spełnienia.
AGRESJA - wywoływana przez szereg bodźców, wiele czynników które mogą powodować jej nasilenie, np.
polecenie wykonania określonej czynności przez funkcjonariusza,
odmowa spełnienia prośby osadzonego,
kontrola osobista,
Osoby agresywne charakteryzuje brak zrównoważenia psychicznego, niska tolerancja na stres, brak samokontroli a takie cechy mogą ułatwić dokonanie przestępstwa :
poniżanie innych osób,
znęcanie się nad współwięźniami
izolacja - rodzi frustrację i stres a ich rozładowanie przez niekontrolowaną agresję doprowadza do przestępstwa,
osoba już agresywna na wolności, jest tym bardziej agresywna w warunkach izolacji i przez tę wyuczoną formę postępowania czyli agresję będzie rozwiązywała swoje problemy,
Odbicie kierunku antropologicznego w penitencjarystyce
Teorie Lambroso zostały wcielone w życie, wyznaczono nowe kierunki działań penitencjarnych. Zróżnicowano postępowanie z więźniami. Wyróżniono więzienia dla :
Psychicznie chorych
Karanych po raz pierwszy
Recydywistów
Alkoholików
Młodocianych
Obserwacyjno - rozdzielczych
Dokonano podziału na zakłady karne : - zamknięte
- półotwarte
- otwarte
Wdrożono podstawowe kryteria klasyfikacji : płeć, wiek, poziom intelektualny, cechy indywidualne, podatność na resocjalizację, próbując wdrażać klasyfikację i indywidualizację.
Antropologia kryminalna miała za zastosowanie dla celów penitencjarnych, głównie w dwóch strukturach :
Laboratoria antropologiczno - kryminalne, zakładane w więzieniach, badano osobowość przestępców.
Kliniki kryminologiczne - badania psychiatryczne, rozpoznawano przypadki skomplikowane.
Scharakteryzuj teorię podkultur
TEORIA PODKULTUR - wielu naukowców starało się uogólnić to pojęcie i tak np.
1. Trasher - autor prac o gangach młodzieżowych, uważa że jest to :
Brak norm, rozluźnienie więzi społecznych, załamanie kontroli społecznej,
Nieadekwatność norm społecznych do nowych sytuacji,
Brak kontroli rodziców nad dziećmi, co w konsekwencji doprowadza do tworzenia środowiska zastępczego jakim staje się podkultura,
Miller - uważa że jest to :
Powstanie i funkcjonowanie grup młodzieżowych,
Duże znaczenie ma wzorzec osobowy, idol, gwiazdor (np. bokser, gangster),
Cohen - uważa że jest to :
Niewłaściwe wychowanie,
Złe przystosowanie do warunków panujących w szkole,
Merton i Sutherland - synteza ich teorii dała TEORIĘ ZRÓŻNICOWANYCH MOŻLIWOŚCI (osiągnięcie sukcesu za wszelką ceną), która przybrała trzy formy
1) Podkultura typowo przestępcza (powstająca pod wpływem wzorców przestępczych)
2) Podkultura konfliktu (to podkultura gangów chuligańskich nastawionych na bójki i akty wandalizmu)
3) Podkultura wycofania się ( jest to podkultura podwójnie przegranych, podkultura narkotyków)
TEORIA NEUTRALIZACJI - polega ona na tym, że członkowie gangów nie negują uznanych wartości, są w stanie odróżnić dobro od zła i mają poczucie winy.
Przybiera następujące formy :
Zaprzeczenia odpowiedzialności (nie mogłem się powstrzymać)
Zaprzeczenia krzywdy (wprawdzie zaistniało przestępstwo ale nikt z tego tytułu nie ucierpiał)
Zaprzeczenia ofiary (wprawdzie zaistniało przestępstwo ale ofiara sama się do tego przyczyniła)
Potępienia potępiających (zaistniało przestępstwo ale winę ponosi całe społeczeństwo, przecież wszyscy dookoła kradną)
Odwołania się do wyższych racji (przestępstwo zostało popełnione w imię wyższych celów, przecież nie mogłem zostawić kolegów)
- 1 -