DYDAKTYKA

ĆWICZENIE VI

TEMAT: TECHNIKA SPORTOWA.

BŁĘDY W TECHNICE.

1. Definicje techniki sportowej

Definicje techniki sportowej

Biomechaniczna

Jest to sposób wykonania ruchu zapewniający wykorzystanie potencjalnych cech fizycznych do poziomu pożądanego w danym zadaniu ruchowym.

Dydaktyczna

Techniką sportową nazywamy czynność ruchową, która umożliwia wykonanie sportowego zadania w sposób ekonomiczny i jak najbardziej skuteczny.

2. Rodzaje dyscyplin sportowych za Poultonem i Donskojem.

Poulton wyróżnił czynności ruchowe:

Otwarte zewnętrzne. To takie, w których istotnym czynnikiem jest odpowiedź ruchowa na sygnały sytuacji zewnętrznej; występuje więc wówczas, kiedy sytuacja jest zmienna, niestabilna. Sprzężenia zwrotne są tu zarówno zewnętrzne jak i wewnętrzne. Zauważalne w takich dyscyplinach, jak boks, tenis, gry sportowe.

Zamknięte wewnętrzne. Związane są z wewnętrznym i sprzężeniami zwrotnymi tzn. z informacją kinestetyczną. Są to czynności, w którym najważniejszym czynnikiem jest właściwa forma stereotypowych ruchów, wykonywanych w sytuacji stałej (np. łyżwiarz figurowy wykonujący swój program obowiązkowy, skoczek do wody).

Donskoj wyodrębnia 3 grupy sportów:

I. Grupę o znacznym stopniu stabilizacji struktury kinematycznej.

II. Grupę o znacznym stopniu stabilizacji struktury dynamicznej (np. w biegach
narciarskich).

III. Grupę o znacznym stopniu zmienności (w grach zespołowych czy walkach sportowych).

I. Grupa o znacznym stopniu stabilizacji struktury kinematycznej.

Do grupy pierwszej zalicza się techniki sportowe, których celem jest stabilizacja struktury kinematycznej, a efektywność wyraża się w optymalnej realizacji przyjętego algorytmu ruchów. Na przykład, w jeździe figurowej na lodzie w ćwiczeniach obowiązkowych zawodnik musi dokładnie wykonać każdy ruch. Struktura ruchu musi być bardzo stabilna. Każda zmiana, dodatkowy ruch ręką lub jeszcze jeden krok traktowane jest jako błąd.

Tego typu technikę sportową spostrzegamy w zamkniętych specjalnie przygotowanych pomieszczeniach i środowiskach, które nie powinny w niczym zakłócać przebiegu ruchów.

II. Grupa o znacznym stopniu stabilizacji struktury dynamicznej.

Do drugiej grupy zalicza się techniki, których celem jest osiąganie maksymalnego rezultatu, wymiernego ilościowo. Ma to np. miejsce w pływaniu, biegach, rzucie dyskiem, czy pchnięciu kulą. Miarą efektywności jest optymalne oddziaływanie sił wewnętrznych i zewnętrznych. Techniki te realizuje się przy uprawianiu sportów na przestrzeni otwartej, w której zmieniające się czynniki zewnętrzne mogą mieć wpływ na zaburzenia stabilizacji ruchów.

III. Grupa o znacznym stopniu zmienności.

Odmienną grupę będą stanowić techniki zastosowane w sportach zespołowych i sportach walki, w których zadanie wykonane jest przy silnie działających zakłóceniach, powodowanych na ogół przez przeciwnika utrudniającego wykonanie zadania.

3. Etapy doskonalenia techniki sportowej.

V POZIOM	MODEL MATEMATYCZNEJ TECHNIKI SPORTOWEJ
IV POZIOM	TECHNIKA MISTRZA
III POZIOM	TECHNIKA INDYWIDUALNA
II POZIOM	TECHNIKA STANDARDOWA
I POZIOM	TECHNIKA ELEMENTARNA

POZIOMY TECHNIKI SPORTOWEJ (HIERARCHIA FUNKCJONALNA)

I POZIOM:

• w pierwszym etapie uczenia się uczeń opanowuje „z grubsza”, technikę w ogólnym jej zarysie (technika elementarna);

II POZIOM:

• w kolejnym etapie uczenia się wyniku odbioru i przemyślenia wielu różnych informacji uczeń opanowuje technikę standardową;

III POZIOM:

• technika indywidualna ta taka, w której ogólne zarysy, scharakteryzowane na poziomie techniki standardowej, zostają dostosowane do wymiarów ciała i możliwości fizycznych uczącego się;

IV POZIOM:

• kolejny poziom techniki sportowej jest wynikiem kruszenia, łamania przyjętych standardów. Jest to poziom „twórczości ruchowej”, projektowania nowego sposobu rozwiązania zadania ruchowego tzw. fantazji ruchowej. Na tym poziomie nazwa techniki sportowej nawiązuje do nazwiska sportowca, który pierwszy ją zastosował, np. w skoku wzwyż „flop” (technika mistrza);

V POZIOM:

• najwyższy poziom techniki sportowej o pełnym stopniu abstrakcji to model matematycznej techniki sportowej. Konstruowane przede wszystkim przez biomechaników sportu, mają służyć opracowaniu, mechanicznego rozwiązania zadania sportowego. Ze wzglądu na złożony charakter działań ruchowych człowieka możliwości zastosowania ich w praktyce są ograniczone.

4. Etapy nauczania i uczenia się techniki sportowej.

Hierarchia techniki sportowej ma swoje istotne skutki pedagogiczne:

• Na pierwszym poziomie uczeń pojmuje nową technikę zaledwie w ogólnym zarysie. Nastawiony jest przede wszystkim na cel, a nie na sposób jego realizacji. Jest to tzw. poziom orientacji poznawczej. W próbach odtworzenia ruchem techniki dostrzega się tylko ogólny jej zarys. Technikę elementarną obserwujemy u początkujących, którzy po objaśnieniach i demonstrowaniu techniki przez nauczyciela próbują ją wykonać. Technikę taką opanowują uczniowie już po paru lekcjach, a zdolniejsi ruchowo - po pierwszych wyjaśnieniach i pokazie. Rola nauczyciela na tym etapie sprowadza się przede wszystkim do „motywatora”.

• Odmienne będzie zachowanie się nauczyciela przy nauczaniu techniki standardowej. Uczenie się techniki standardowej wymaga dostarczenia uczniowi dużej liczby informacji, przede wszystkim słownej i obrazowej, ale i czuciowej. Aktywność nauczyciela ma teraz inny charakter. Pokazuje on rysunki, filmy, fotografie, demonstruje szczegóły techniki i objaśnia, instruuje słownie, wreszcie stwarza sytuacje, w których uzupełnia się wyobrażenia o technice czuciem oporu, świadomością siły, którą trzeba zadziałać czy świadomością wielkości zgięć w poszczególnych stawach. U ucznia powstaje w miarę szczegółowe wyobrażenie czynności. Już nie tak ważne staje się samo osiągnięcie celu, lecz na pierwszy plan wysuwa się pytanie, w jaki sposób osiągnąć cel. Na tym etapie nauczyciel staje się podstawowym źródłem informacji i jego funkcja kierująca i regulującą pracą ucznia jest bardzo istotna. Uczeń nastawiony jest przede wszystkim na odbiór informacji od nauczyciela.

• Na etapie indywidualizacji techniki coraz istotniejsza jest współpraca nauczyciela z uczniem. Do tego bowiem, aby indywidualizować technikę, niezbędna jest pogłębiona znajomość ucznia. Nauczyciel, aby działać skutecznie powinien posiadać obszerną wiedzę o uczącym się podmiocie, a także szczegółowe rozeznanie dotyczące ucznia - jaką dysponuje on siłą i wytrzymałością, jaki jest poziom uzdolnień ruchowych, jakimi dyspozycjami psychicznymi się charakteryzuje, jaki jest poziom aspiracji, itp. Wielu informacji z tego zakresu może dostarczyć sam uczeń. Dlatego też jest rzeczą ważną, aby na tym etapie nauczyciel bacznie obserwował ucznia i korzystał zarówno z obserwacji jego zachowania jak i bezpośrednich informacji od ucznia. Kontakt nauczyciela z uczniem coraz bardziej się demokratyzuje. O ile w poprzednim poziomie techniki aktywność uczącego się sprowadzała się przede wszystkim do odbioru informacji od nauczyciela, to na tym etapie uczeń aktywnie dostarcza informacji nauczycielowi, niezbędnych mu w podjęciu racjonalnych działań dydaktycznych. Nauczyciel często rozmawia z uczniem i skłania go do formułowania własnych sądów i przekonań o technice, którą zaczyna się sprawnie posługiwać. Uczeń musi już wówczas nazywać słowem to co wykonuje, i to w miarę dokładnie.

• Na ostatnim etapie techniki mistrzowskiej, nauczyciel jako kierownik procesu nauczania powinien starać się być zbędny. Aktywność ucznia przejawia się propozycjami i dyskusją z nauczycielem nad zmianami w technice i sposobami jej nauczania. Nauczyciel powinien teraz traktować ucznia z dużym zaufaniem dla jego doświadczenia ruchowego i na zasadzie pewnego partnerstwa. Wspólnie z uczniem zbiera i opracowuje wnioski oraz próbuje nowych rozwiązań. W ten sposób w wyniku uogólnień i syntez oraz prób i doświadczeń powstaje zupełnie nowa technika. Etap fantazji ruchowej.

Na pierwszym poziomie służyć będą właściwemu nastawieniu i motywacji ucznia do uczenia się, na drugim - dostarczenie mu informacji, na trzecim wnikliwej analizie psychologicznej i morfofunkcjionalnej uczącego się oraz indywidualizacji nauczania, i wreszcie na czwartym poziomie - rozwojowi samodzielności myślenia i działania ucznia a także umiejętności rozwiązywania problemów.

Optymalny matematyczny model
Technika mistrza
Technika indywidualna
Technika standardowa
Technika elementarna
Etapy doskonalenia techniki sportowej Etapy nauczania - uczenia się	Etap orientacji poznawczej	Etap zbierania informacji	Etap optymalizacji i indywidualizacji	Etap „fantazji ruchowej”

5. Gradacja błędów w technice sportowej.

Błędem w technice nazywać będziemy czynność ruchową istotnie odbiegającą od zamierzonych ruchów. Jest to czynność, w której pojawiły się elementy zupełnie niezgodne z antycypowanym programem działania.

Niedostatkiem w technice jest zachowanie się względnie zgodne z zamierzeniem, jednak nieco lub niekiedy znacznie uproszczone. Charakteryzuje się ono brakiem ruchów elementarnych, czy nawet aktów ruchowych w całości algorytmu techniki. Niedostatki są to więc jakby pewne braki w ciągu ruchów składających się na daną technikę.

Odchylenia od techniki wynikają z indywidualnych, międzyosobniczych różnic w budowie i funkcjonalnych możliwościach ćwiczących. Najczęściej dotyczą one różnicy w zakresie ruchu w stosunku do techniki wzorcowej.

Przyczyną błędów są najczęściej wcześniejsze doświadczenia ruchowe lub czynniki emocjonalne, które uniemożliwiają wykonanie czynności bezbłędnie. Błędy pojawiają się jako skutek określonego, utrwalonego nawyku ruchowego, lub też w wyniku stanów lękowych. W usuwaniu błędów nie będzie więc istotne uświadomienie błędu ćwiczącemu, ponieważ w wielu przypadkach zdaje on sobie sprawę z tego, jaki błąd popełnia. Ważnie jest natomiast usuwanie przyczyn wywołujących błąd. Może to być stworzenie sytuacji zmniejszającej poczucie lęku, zwiększającej zaś poczucie bezpieczeństwa i pewności siebie, czy zwiększanie zakresu ruchów w stawach lub siły określonej grupy mięśni, a także stopniowe tworzenie nowych nawyków na miejsce starych, które przeszkadzają w opanowaniu techniki sportowej.

Odmiennie postępować należy z chwilą pojawienia się niedostatków technicznych. W tym wypadku najważniejsze będzie dostarczenie informacji o niedostatkach techniki. Informacje te powinny obejmować zarówno informację słowną, obrazową, jak i czuciową. Niedostatki w technice wprowadza niekiedy nauczyciel celowo w objaśnieniu uproszczonej techniki na pierwszych lekcjach. W ten sposób nie dopuszcza do powstania błędów. Takie celowe i zamierzone „uczenie z niedostatkami” umożliwia nauczanie całościowe nawet najbardziej skomplikowanych i złożonych technik sportowych.

Odchylenia od techniki nie są ani zmianą algorytmu ruchów, ani lukami w czynności ruchowej. Są to jedynie różnice, które wynikają z odmienności konstrukcji uniwersalnego wzorca i indywidualnej charakterystyki ćwiczącego. Jest to jakby dostosowanie wzorca do możliwości ucznia. Mówi się w takich przypadkach o stylu w technice. Pomimo ogólnie przyjętej zasady, według której odchylenia nie wymagają interwencji pedagogicznej, należy z dużą rozwagą podejść do każdego przypadku: w niektórych przypadkach zezwolić na dostosowanie techniki do budowy i możliwości czynnościowych ćwiczącego, innym razem natomiast stosować ćwiczenia, które w efekcie prowadziłyby do zmniejszenia odchyleń w technice.

6. Zapobieganie błędom.

Ponieważ każdemu uczeniu się towarzyszą pojawiające się błędy, zatem proces uczenia się można rozpatrywać jako proces zmniejszania, eliminacji i likwidacji błędów. Należy tak przygotować proces nauczania, aby już na wstępie eliminować czy znacznie ograniczać możliwości powstawania błędów. Nauczyciel przystępujący do tematu lekcji powinien umieć przewidzieć, jakie błędy mogą powstać w technice ucznia przy próbach realizacji zadania. Im
więcej doświadczenia i wiedzy posiada nauczyciel, tym łatwiej mu przewidzieć możliwości występowania błędów i tym staranniej dobierze on środki zaradcze. Wymaga to jednak nie tylko doświadczenia i wiedzy, ale również refleksji i przemyśleń jeszcze przed rozpoczęciem lekcji.

O BŁĘDACH

„Można przyjąć hipotezę, że brak „wiedzy lub wiedza niedoskonała, to podstawowe źródło sprzyjające powstawaniu błędów”. (Zbigniew Naglak)

„Uczenie się nawyków ruchowych to głównie sprawa prób i błędów prowadzących do rejestrowania w pamięci trafnych rozwiązań”. (Maxwell Ma1tz)

Za błąd można uznać każde - mniejsze lub większe odstępstwo - od poprawnej i zamierzonej formy wykonania ruchu, każde odstępstwo od poprawnego i właściwego rozwiązania zadania ruchowego czy taktycznego.

PODZIAŁ BŁĘDÓW

Wszystkie błędy w technice (odchylenia w wykonaniu od zamierzonej czynności) B.Czabański dzieli na:

1. błędy (wykonanie czynności bardzo istotnie różniące się od zamierzonego sposobu wykonania);

2. niedostatki (zachowania mniej więcej zgodne z zamierzonym wzorcem ruchów, ale nieco uproszczone);

3. odchylenia (wynikające z różnic międzyosobniczych poszczególnych sportowców w budowie ciała i możliwościach czynnościowych).

Błędy wykonania (błędy techniczne) pojawiają się w toku nauczania-uczenia się i występują również w walce. Stosując różne kryteria podziału można wyróżnić następujące rodzaje błędów.

1. a) błędy w oddzielnych częściach działania,

b) błędy ogólne (całe działanie źle wykonane);

2. a) błędy miejscowe (jedno położenie lub ogniwo ruchu źle wykonane bez wpływu na inne),

b) błędy łańcuchowe (jeden błąd pociąga za sobą inne; pozostałych błędów nie można usunąć bez wyeliminowania błędu podstawowego);

3. a) błędy nieutrwalone (błędy jeszcze niezautomatyzowane, jako częste zjawisko występujące w pierwszych etapach nauczania nawyku ruchowego),

b) błędy utrwalone (błędny nawyk zautomatyzowany na skutek częstego powtarzania bez ingerencji trenera i samokontroli ucznia; wyeliminować taki błąd jest bardzo trudno);

4. a) błędy nieznaczne (drobne odchylenia od przeciętnej formy ruchu, nie obniżają w istotnym stopniu skuteczności działania),

b) błędy istotne (znaczne odchylenia od poprawnej formy ruchu, obniżają w dużym stopniu skuteczność działania lub powodują dalsze błędy);

5. a) błędy typowe (występujące często i u wszystkich uczniów podobne, np. przyruchy, zły rytm ruchów, zbytnie napięcia mięśniowe etc.),

b) błędy nietypowe (rzadko występujące, najczęściej związane z cechami osobniczymi, lub budową ciała albo też z jakimś szczególnym sposobem nauczania).

PODZIAŁ BŁĘDÓW

1. nietrafne i spóźnione spostrzegania (zła orientacja i wolna reakcja) - w przypadku błędów spostrzegania zawodnik nie zauważa lub zauważa zbyt późno zmiany w sytuacji. Złe spostrzeganie związane jest z różnymi właściwościami uwagi, szczególnie często z małą przerzutnością uwagi.

2. błędy wykonania (zła technika) - zła technika: zawodnik spostrzega dobrze i trafnie, podejmuje słuszną decyzję (właściwy i odpowiedni do sytuacji wybór działania), ale zaprogramowany ruch wykonuje błędnie i w rezultacie jego działanie kończy się niepowodzeniem.

3. błędy myślenia (zła taktyka) - w przypadku błędów myślenia zawodnik dobrze spostrzega, dobrze wykonuje swoje ruchy, ale podejmuje nieodpowiednie decyzje. Szybko sprawnie i wzorowo wykonane działania, jeżeli są nieodpowiednio dobrane w stosunku do sytuacji taktycznej, oczywiście kończą się niepowodzeniem.

PRZYCZYNY BŁĘDÓW

W usuwaniu błędów ważne jest oczywiście poznanie ich przyczyn. Przyczyny powstawania błędów mogą być różne, np.:

• niezrozumienie przez ucznia istoty działania (zły pokaz, złe objaśnienia trenera, brak skupienia uwagi ucznia),

• niedokładne wyobrażenie ruchowo-myślowe danego działania,

• brak odpowiedniego poziomu sprawności czynnościowo-ruchowej,

• niski poziom pojętności ruchowej,

• brak harmonii i równowagi w rozwoju poszczególnych składowych sprawności czynnościowo-ruchowej - zdolności sprawnościowych, np. znaczna przewaga siły nad innymi zdolnościami wysiłkowymi,

• brak wiary we własne siły, nieśmiałość, nadmierna pobudliwość, trema,

• zbyt niski lub zbyt wysoki poziom motywacji,

• zadania zbyt trudne (trener nie przestrzega zasady stopniowania trudności),

• nadmiar sytuacji współzawodniczych w procesie nauczania-uczenia się,

• przeszkodą mogą być nawyki z innych dziedzin sportu, np. gimnastyk nie może opanować wypadu szermierczego i przeciwnie, biegacz ma trudności w opanowaniu chodu sportowego,

• brak indywidualizacji treningu, np. trener stosuje łagodną perswazję w stosunku do ekstrawertyka lub oddziaływania „represyjne” w stosunku do introwertyka, etc.

9

---