ORGANIZACJA FORMALNA W SOCJOLOGII
Organizacja - to względnie trwałe, celowe uporządkowanie działań, zachowań ludzkich polegające na wprowadzeniu względnie trwałych zasad postępowania
w określonych sytuacjach. (przykładem może być rodzina)
GRUPY PIERWOTNE I WTÓRNE
Grupy pierwotne - to takie gdzie organizacja działań powstaje spontanicznie, następnie przechodzi w zwyczaj. Organizacja działań w grupie pierwotnej może ulegać zmianom i nie jest sztywna i niezmienna, ale stanowi przedmiot ciągłych negocjacji.
Grupy wtórne - celowe, formalne organizacje. Maja sztywno określoną organizację w statutach i przepisach prawa. Są raczej szkieletem organizacyjnym, który wypełniaj ludzie niż zbiorem ludzi.
CECHY GRUPY FORMALNEJ
Są powołane do realizacji określonych celów w sposób zaplanowany i za pomocą procedur i przepisów
Maja sformalizowana strukturę, która można przedstawić za pomocą schematów organizacyjnych
Występuje w nich wyraźny, przejrzysty podział pracy
Maja wyraźni wyodrębnione ośrodki władzy tzn. wiadomo, kto komu podlega
Występuje wymiana personelu, co nie wpływa na zmianę charakteru organizacji
Dominują stosunki rzeczowe a nie osobowe. Nie jest to zbiorowość osób, ale zbór ról.
CECHY BIUROKRACJI MAXA WEBERA
Weber twierdził, że biurokracja to scentralizowany system organizacyjny, w którym władza związana jest z zajmowanym w ramach hierarchii stanowiskiem.
Cechy weberowskiej biurokracji to:
Wszystkie sposoby postępowania są określone przez przepisy prawa, każdy z urzędników ma określony zakres czynności, uprawnień i odpowiedzialności
Biurokracja ma strukturę hierarchiczną, system przepisów reguluje sposób zwierzchnictwa i zakres podporządkowania
Wszystkie stosunki mają charakter bezosobowy, czyli są stosunkami między stanowiskami, a nie między osobami. Nie podlegają emocjom, humorom i samowoli
Urzędnicy są profesjonalistami, czyli maja przydzielone stanowiska według kwalifikacji potwierdzonych dokumentami
Urzędnicy są pracownikami najemnymi, czyli nie są właścicielami żadnej części organizacji nie mogą używać jej do własnych celów. Strefa służbowa jest wyraźnie oddzielona od sfery prywatnej
Komunikacja i obieg informacji odbywają się w formie pisemnej poprzez przepływ dokumentów zgodnie z przepisami
Gromadzona jest dokumentacja pisana, która jest pamięcią biurokracji
KIERUNKI BADAWCZE ORGANIZACJI PRACY
Zarządzanie naukowe - zrodziło się na początku XX wieku, kiedy poszukiwano sposobów wykonywania i podnoszenia wydajności pracy. Do tej analizy posłużyły obserwacje i pomiar. Zarządzanie naukowe oznacza skupienie uwagi na usprawnieniu organizacji pracy człowieka na pojedynczym stanowisku oraz usprawnieniu pracy małych zespołów wytwórczych i sposobów kierowania nimi. F. Taylor udowodnił w toku badań, że wydajność pracy zależy od organizacji procesu pracy i powierzania pracy wyspecjalizowanym pracownikom.
Stosunki międzyludzkie - Punktem wyjścia do badań było poszukiwanie czynników materialnych takich jak wielkość pokoju, kolor ścian itp. Mających wpływ na wydajność pracy. Wyniki badań wskazują, że na wydajność pracy mają wpływ:
warunki fizyczne pracy,
atmosfera panująca w organizacji
stany psychiczne pracowników ich zadowolenie bądź stres związane nie tylko z sytuacja w zakładzie ale także w życiu prywatnym
poczucie uczestnictwa w zespole i satysfakcja z udziału w osiąganych sukcesach
Zarządzanie administracyjne - w tej teorii uwaga skupiona jest na zarządzaniu całym przedsiębiorstwem i na centralnych funkcjach kierowniczych. Celem jest usprawnienie struktury organizacyjnej przedsiębiorstwa. Kierunek administracyjny odkrywa negatywne konsekwencje cech biurokracji tzw. patologie biurokracji
PATOLOGIE ORGANIZACJI FORMALNEJ (BIUROKRACJI)
Paraliż działania - Organizacje formalne działają zgodnie z obowiązującymi przepisami. Czasami zdarzają się sytuacje nietypowe, z którymi organizacja sobie nie radzi. Nie można dopasować do danej sytuacji żadnych przepisów prawa. Powoduje to komplikacje w działaniu całej organizacji. Charakterystyczne dla biurokracji jest to, że tworzy coraz więcej, coraz bardziej szczegółowych przepisów, które sprawiają, że działalność organizacji staje się jeszcze bardziej sztywna poprzez ograniczenie jej przepisami. Taka sytuacja pogłębia jeszcze bardziej paraliż działania.
Innowacje - organizacja często nie radzi sobie z wprowadzaniem innowacji, gdyż sprawiają one, że powstają nowe nietypowe sytuacje, które prowadzą do przebudowy struktury organizacyjnej. Niesie to zagrożenie dla układu dotychczasowej władzy oraz dla interesów różnych grup.
Profesjonalizm - atrybutem weberowskiej biurokracji był profesjonalizm.
Z czasem nastąpiła dysharmonia pomiędzy działaniem biurokratycznym
a profesjonalnym. W organizacji formalnej muszą być urzędnicy i mogą być eksperci. Różnica pomiędzy nimi polega na tym, że eksperci podejmują decyzje zgodnie ze swoja wiedzą, natomiast urzędnicy podejmują decyzje zgodnie
z przepisami dotyczącymi zajmowanego przez nich stanowiska
Pomieszanie celów - jest to zjawisko, które powstaje, gdy obowiązujące przepisy przestają być wartością instrumentalną a staja się celem samym w sobie. Wtedy przestrzeganie przepisów jest bardzo drobiazgowe i staje się podstawowym celem istnienia biurokracji. Inna postacią pomieszania celów jest zainteresowanie organizacji własnym funkcjonowaniem, tak, że niewiele czasu pozostaje na realizację celów zewnętrznych i usług, do których została powołana. Czasem organizacja nie może zaprzestać swojej działalności. Dzieje się tak wtedy, gdy po zrealizowaniu celu poszukuje się na siłę następnego tylko po to, aby organizacja nadal istniała.
Emocje - Weber widział biurokrację jako maszynę z trybami w postaci personelu, która działała wyłącznie według przepisów określających zakres kompetencji
i odpowiedzialności dla każdego stanowiska. W rzeczywistości działalność organizacji nie jest pozbawiona emocji. W biurokracji również pracują żywi ludzie, których emocje i to, co czują maja ogromny wpływ na ostateczny efekt działalności
TEORI X I TEORIA Y
Teoria X
Pokazuje pracowników w negatywnym świetle i odpowiadają jej modele naukowego zarządzania
Teoria X zakłada:
ludzie nie lubią pracować i starają się unikać pracy
w związku z tym, że ludzie nie lubią pracować, by ich do tego skłonić menadżerowie musza ich kontrolować, zmuszać, kierować nimi i grozić im karami
ludzie wolą, aby nimi kierować, gdyż chcą uniknąć odpowiedzialności a zarazem potrzebują bezpieczeństwa maja niewielkie ambicje.
głównym motywem do pracy są dla ludzi pieniądze.
Teoria Y
Przedstawia pracowników jako osoby chętne do pracy. Teoria ta jest zgodna z założeniami teorii stosunków międzyludzkich
Teoria Y ludzie zakłada:
nie wykazują awersji do pracy, jest ona naturalna częścią ich życia
ludzie są wewnętrznie motywowani do osiągania celów do których są przywiązani
ludzie są przywiązani do celów w takim stopniu w jakim są nagradzani za ich realizację
we właściwych warunkach ludzie dążą do odpowiedzialność i ją podejmują
ludzie są zdolni do nowatorskiego myślenia i rozwiązywania problemów organizacji
możliwości intelektualne ludzi są w warunkach organizacyjnych wykorzystywane tylko częściowo
twórczość i pomysłowość są zjawiskiem powszechnym i na ogół niedostatecznie wykorzystywanym.
ZASTOSOWANIE W PRAKTYCE TEORII X I Y (WNIOSKI)
Nieuwzględnienie zasad teorii X i Y prowadzi do powstania organizacji nieformalnych
Nieuwzględnienie tych teorii prowadzi do konfliktów i stanu niezadowolenia
Tam, gdzie jest przynajmniej 2,3 pracowników zawsze powstają konflikty
Kreowanie relatywnego człowieka może odbywać się poprzez zmianę menadżerów, manipulacje socjotechniczne i lepsze zabezpieczenie socjalne pracowników.
Polecenia zwierzchników są sabotowane w większości przypadków
Indywidualna wydajność pracowników jest generalnie niska. W zbiorowości człowiek pracuje wydajniej
Obserwuje się nadmierną fluktuację kadr
Występuje nadmierna absencja
ZARZĄDZANIE A KIEROWANIE ORGANIZACJA FORMALNĄ
Zarządzanie - oznacza działanie w celu uzyskania optymalnych efektów dysponowanych zasobów, w tym także zasobów ludzkich
Zarządzanie odnosi się do instytucji, majątku trwałego, do rzeczy, sytuacji lub procesów. Zarządza się maszynami, kapitałem, technologią produkcji.
Kierowanie - oznacza powodowanie zachowania innych ludzi, jest relacją międzyludzką i zachodzi wtedy, gdy otrzymujący polecenie (podwładny) godzi się wykonać polecenie.
Kierowanie odnosi się do ludzi, zespołów, załóg. Odnosi się wszędzie tam, gdzie mamy do czynienia z ludźmi.
Ludźmi się kieruje, a nie zarządza
ŹRÓDŁA WŁADZY W ORGANIZACJI
Władza - to zdolność uzyskania przez kierownika przyzwolenia na wykonanie jego polecenia przez podwładnego.
Kierownik dysponuje dwoma rodzajami władzy:
Władza stanowiska (pozycji) - czyli uprawnienia i możliwości wpływania na ludzi przypisane do zajmowanego stanowiska w organizacji
Władza osobista - zwana autorytetem związana z osobą kierownika. Jest to siła wynikająca z pewnych atutów jednostki pozostającej w interakcji z innymi jednostkami lub grupami społecznymi niegwarantowana przepisami formalnymi.
Źródła władzy w organizacji:
Władza oparta na nagrodach
Przyzwolenie na wykonanie polecenia wynika z oczekiwania nagrody za spełnienie wymagania. Kierownik ma tyle władzy ile możliwości nagradzania podwładnych
Władza oparta na karach lub przymusie
Podwładny zachowuje się zgodnie z wolą przełożonego, aby uniknąć kary.
Do najważniejszych sankcji zaliczamy:
zagrożenie zwolnieniem z pracy
zahamowanie awansu, bądź zdegradowanie
przesunięcie na gorzej płatne stanowisko
Zastosowanie kar wymusza uległość wobec przełożonego i pozwala na utrzymanie minimalnego poziomu efektywności.
Reguły stosowania kar nazwane przez Mc Gregora „zasada gorącego pieca”:
informowanie podwładnych o zagrażających im karach
poprzedzanie sankcji ostrzeżeniem
konieczność udowodnienia podwładnym wykroczenia
unikanie demonstrowania wrogości wobec podwładnego w trakcie wymierzania kary
stosowanie adekwatnych środków dyscyplinarnych (zbyt surowa kara zachęca do odwetu a nie do poprawy zachowania)
Władza oparta na przepisach
Władza wynikająca z przekonania podwładnego, że osoba stojąca wyżej w hierarchii organizacyjnej ma prawo wydawać mu polecenia i trzeba to polecenie wykonać nawet bez nadziei na nagrodę lub obawy przed karą.
Kierownik wydając polecenie, aby zmniejszyć opór pracownika przed jego wykonaniem powinien kierować się zasadami:
wydawać polecenia w formie uprzejmej
unikać stanowczego tonu z wyjątkiem sytuacji związanych z niebezpieczeństwem (np. uciekajcie pożar!)
unikać poleceń nie będących w jego kompetencji, do których nie jest uprawniony
powinien wyjaśniać powody wydawanych poleceń
Władza oparta na wiedzy i informacji
Każdy, kto ma wiedzę i informację istotną w określonej pracy zyskuje przewagę na tym, który tej wiedzy i informacji nie posiada
Władza oparta na identyfikacji
Według Wezera jest to władza charyzmatyczna. Ten rodzaj władzy wynika z przeświadczenia podwładnych o niezwykłej sile charakteru i intelektu przywódcy. Podporządkowanie wynika tu z zaufania i podziwu. Ten rodzaj władzy nazywany jest autorytetem.
ORGANIZACJA FORMALNA I JEJ ATRYBUTY
Celowy, programowy, świadomy charakter instytucji
Wyraźne określenie zadań i przedsięwzięć
Wewnętrzny układ, ład, porządek organizacyjny, który tworzy najczęściej strukturę organizacyjną. Podstawowym elementem tej struktury są pozycje i role grup społecznych
Wartości, normy, kodeksy regulujące wewnętrzne i zewnętrzne zachowania członków w procesach wstępowania do organizacji, uczestnictwa i wychodzenia z niej
Wyodrębnienie organizacji jako określonego podsystemu społecznego z otoczenia zewnętrznego, przejawiającego się w identyfikacji członków z organizacji i w oficjalnych granicach między organizacją a otoczeniem