Budowa i czynności organizmu ludzkiego

SKŁADNIKI BUDOWY CIAŁA LUDZKIEGO:
KOMÓRKA - jest to podstawowa, jednostka• funkcjonalna i strukturalna organizmu. Wyróżniamy w niej jądro, błonę komórkową i protoplazmę. W komórce zachodzi proces metabolizmu - materiały odżywcze przerabiane są na produkty niezbędne organizmowi do życia, a niepotrzebne produkty wydalane. tworzą tkankę.
TKANKA - są to grupy komórek o wspólnym• pochodzeniu, podobnej budowie i czynnościach jakie spełniają w organizmie. Wyróżniamy kilka rodzajów tkanek:
- łączna tworzy kości, chrząstki, ścięgna, tkankę tłuszczową i podskórną, krew,
- nabłonkowa wyściela ściany przewodów i jam wewnątrz ciała oraz pokrywa ciało,
- mięśniowa tworzy mięśnie szkieletowe (powodujące jego ruchy zgodnie z wolą człowieka) i mięśnie gładkie (niezależne od woli człowieka),
- nerwowa odbiera bodźce zewnętrzne i z narządów wewnętrznych,
NARZĄDY - tkanki łączą się w większe zespoły przystosowane do• pełnienia konkretnych czynności w organizmie. Mają określony kształt wygląd i położenie. Poszczególne narządy spełniają tylko zadania odcinkowe, współdziałają z innymi narządami w spełnianiu swoich czynności,
UKŁAD NARZĄDÓW - zespół• narządów, które uczestniczą w określonej czynności organizmu.

Istotą normalnego działania organizmu jest wzajemna zależność komórek, tkanek, narządów i ich układów przy nadrzędnej roli układu nerwowego, który wiąże wszystkie składniki, koordynuje ich działanie łączy organizm ze światem zewnętrznym.

DZIAŁANIE I SKŁAD UKŁADÓW NARZĄDÓW

UKŁAD KOSTNO-STAWOWY
Funkcje układu:
- jest podporą dla miękkich części ciała,
- osłania ważne i wrażliwe na urazy narządy wewnętrzne,
- jest miejscem przyczepu mięśni.
W jego skład wchodzą:
- kości - twarde i częściowo sprężyste twory o różnym kształcie. Składają się z jednolitej warstwy zewnętrznej, czyli istoty kości i wewnętrznej - istoty gąbczastej. Dzielimy je na 3 grupy: długie (np. kończyn), wielokształtne (np. kręgi) i płaskie (np. łopatka).W kościach występuje tkanka krwiotwórcza - szpik kostny. Dorosły człowiek ma 206 kości. Są one wytrzymałe na zgniatanie, ale mniej na wyginanie. Największa wytrzymałość kości przypada na 25-40 rok życia. Z upływem lat maleje wytrzymałość kości co jest związane z ubytkiem składników mineralnych.
- chrząstki - sztywne i elastyczne tkanki, tworzące niektóre części szkieletu np. część żeber, nosa, wzmocnienie tchawicy, i pokrywają powierzchnie stawowe kości,
- stawy - połączenia ruchowe - połączenia miedzy kośćmi umożliwiające ruch przy udziale mięśni. Staw jest otoczony torebką stawową wytwarzającą stawową,
- więzadła - mocne elastyczne pasma lub błony łączące kości w stawie.

UKŁAD KRĄŻENIA
Jego zadaniem jest dostarczanie poprzez krew składników odżywczych i tlenu komórkom oraz odprowadzanie z CO i zbędnych produktów przemiany materii.
W skład układu krążenia wchodzą:
- serce - narząd mięśniowy powodujący ruch krwi w naczyniach krwionośnych. Składa się z dwóch komór i dwóch przedsionków. Prawa komora i prawy przedsionek prowadzą krew do serca. Lewa komora i lewy przedsionek prowadzi krew od serca. Między komorami i przedsionkami znajduje się przegroda prowadząca krew tylko w jednym kierunku. Praca serca polega na rytmicznych skurczach i rozkurczach mięśnia przepompowującego krew,
- tętnice - naczynia krwionośne prowadzące krew od serca, doprowadzają ją do wszystkich komórek . Ich ściany są sprężyste i kurczliwe. Tętnice dzielą się na coraz mniejsze tętniczki, aż do naczyń włosowatych.
- naczynia włosowate - najmniejsze i najwęższe naczynia krwionośne. Powstają z podziału tętniczek, przechodzą w małe żyłki. Krew płynąca naczyniami doprowadza do komórek tlen, a pobiera CO i substancje trujące.
- żyły - naczynia krwionośne odprowadzające krew z tkanek do serca. Tworzą się z połączenia naczyń włosowatych. Ciśnienie i szybkość krwi w żyłach są niewielkie, ich ściany są cienkie i wiotkie. Występują zastawki uniemożliwiające się cofanie krwi.
- naczynia i węzły chłonne - są skupiskami tkanki limfatycznej , gdzie powstają limfocyty - krwinki białe, a także biologicznym filtrem oczyszczającym limfę z ciał obcych.

W pracy serca wyróżniamy 3 fazy stale powtarzającego się cyklu. Krew wypełnia przedsionki. Następuje skurcz przedsionków, krew przechodzi do komór, a przedsionki przyjmują nową porcję krwi. Potem następuje skurcz komór. Krew zostaje wytłoczona do tętnic. Komory rozkurczają się. Ostatnia faza to krótki odpoczynek przedsionków o komór. Podczas jednego cyklu krew przepływa przez serce dwa razy. Związane jest to z istnieniem dwóch obiegów - małego (krew wychodzi z prawego przedsionka idzie do płuc, pobiera tlen i oddaje CO i wraca do serca, do lewego przedsionka) i dużego ( krew z lewego przedsionka doprowadza tlen do wszystkich komórek ciała i pobiera CO i płynie do prawego przedsionka).

UKŁAD ODDECHOWY
Dostarcza on organizmowi niezbędny do przeżycia tlen i odprowadza szkodliwy CO .
W skład układu wchodzą:
- jama nosowa - obejmuje przedsionek nosa, przegrodę nosową i przewody jamy nosowej. Budowa nosa zapewnia oczyszczanie, nawilżanie i ogrzewanie lub oziębianie wdychanego powietrza dzięki dużemu ukrwieniu błony śluzowej,
- gardziel - skrzyżowanie dróg oddechowych i pokarmowych. Dzieli się na część nosową, ustną i krtaniową. Nozdrza tylne przez które przechodzi powietrze z jamy nosowej do gardzieli,
- krtań - szkielet krtani utworzony jest z chrząstek, mięśni i błony śluzowej. Nagłośnia zamyka od góry krtań podczas połykania pokarmu, potem odchyla się do góry. Część środkowa krtani to głośnia, której więzadła drgając wytwarzają dźwięk.
- tchawica - wnętrze tchawicy jest pokryte błoną śluzową. Nabłonek migawkowy tchawicy umożliwia wydalanie zanieczyszczeń powietrza nie zatrzymanych w jamie nosowej.
- oskrzela - doprowadzają i odprowadzają powietrze z płuc. Dwa oskrzela dzielą się na oskrzela płatowe i segmentowe. Wyścielone błoną śluzową i wzmocnione chrząstkami.
- płuca - położone w klatce piersiowej, od jamy brzusznej oddzielone przeponą. Do płuc wchodzą oskrzela główne, które rozgałęziają się na coraz drobniejsze oskrzeliki, aż do malutkich pęcherzyków płucnych. Są narządami o budowie zrazikowo - pęcherzykowej. Dzielą się na płaty prawe na trzy, a lewe na dwa. Wpłatach wyróżnia się segmenty, do których dochodzą oskrzeliki przechodzące w pęcherzyki. W płucach znajduje się ich setki milionów. Oplecione są cienką siecią naczyń krwionośnych. Powierzchnia oddechowa wynosi 100 m.
- opłucna - cienka błona surowiczna okrywająca płuca, wyściela wnętrze klatki.

Oddychanie przebiega w dwóch fazach:
- wdechu - wywołany skurczem mięśni, powoduje zwiększenie wymiarów klatki piersiowej, obniżenie ciśnienia w jej wnętrzu i wsysanie powietrza do niej. W wyniku różnicy ciśnień następuje wymiana gazowa. Tlen przechodzi z pęcherzyków do krwi, a z krwi pobierany jest CO .
- wydech - spowodowany rozkurczem mięśni oddechowych. Powietrze zostaje wypchnięte z klatki piersiowej na zewnątrz.

Na proces oddychania ma wpływ układ nerwowy. Impulsy z tego układu pobudzają mięśnie układu oddechowego.. Proces oddechowy może być pobudzony z zewnątrz przez podrażnienie receptorów, np. amoniakiem.

UKŁAD POKARMOWY
Przystosowuje pobrany pokarm do potrzeb organizmu.
Układ pokarmowy składa się z:
- jama ustna - narząd wprowadzający pokarm do organizmu. Składa się z przedsionka i jamy ustnej właściwej. Do jamy ustnej dochodzą gruczoły ślinowe. Do przeżuwania pokarmu służą zęby. DO mieszania i połykania pokarmu służy język.
- gardziel - przechodzi w przełyk. W ścianie gardzieli znajdują się mięśnie unoszące i zwężające ją, mają znaczenie przy połykaniu pokarmów,
- przełyk - łączy gardziel z żołądkiem, w swym przebiegu ma kilka zwężeń,
- żołądek - zbudowany z kilku warstw mięśni, łączy się z przełykiem wpustem, a z jelitem odźwiernikiem. Śluzówka żołądka zawiera liczne gruczoły wytwarzające m.in. enzymy trawienne. Dzięki unerwieniu żołądek kurczy się i rozkurcza niezależnie od naszej woli. Dzięki tym ruchom pokarm zostaje wymieszany z sokiem żołądkowym i przesunięty do odźwiernika.
- jelito cienkie - składa się z dwunastnicy, jelita czczego i krętego. Do dwunastnicy dochodzi przewód żółciowy. Błona śluzowa jelita cienkiego ma liczne fałdki zwiększające powierzchnie wchłaniania pokarmów.,
- jelito grube - składa się z jelita ślepego zakończonego wyrostkiem robaczkowym, okrężnicy i odbytnicy,
- wątroba - największy gruczoł ludzki. Komórki wątroby wytwarzają żółć niezbędną do trawienia pokarmów. Odgrywa ważną rolę przy zobojętnianiu jadów. Bierze udział przy syntezie białek, magazynuje węglowodany.
- trzustka - gruczoł wydzielający sok trzustkowy, zawierający fermenty do trawienia węglowodanów, białek i tłuszczów. Z sokiem żółciowym powoduje trawienie wszystkich części składowych pokarmów.

Trawienie rozpoczyna się w jamie ustnej, gdzie trawieniu ulega cukry i pokarm zostaje rozdrobniony. Potem w żołądku wraz z sokiem żołądkowym przechodzi do jelita cienkiego. W dwunastnicy pokarm zostaj e całkowicie przygotowany do wchłonięcia, które odbywa się w dalszym odcinku jelita cienkiego. Proces trawienia ulega zatrzymaniu w jelicie grubym. Tam z nie wchłoniętych substancji formułuje się kał.

INNE UKŁADY NARZĄDÓW
Wyróżnia się jeszcze inne układy narządów:
- ruchu - mięśnie i inne narządy pomocnicze do poruszania,
- moczowo - płciowy,
- nerwowy,
- narządy zmysłów i skóra
Bez ich czynności człowiek również nie mógłby żyć.

---