Bodziec i reakcja, ośrodkowy układ nerwowy
Bodziec i reakcja Zmiany które wywołują reakcje org. nosza nazwe bodźców.Bodźce są odbierane przez receptory. Reakcja na bodźce odbywa się za pośrednictwem efektorów, którymi są odpowiednie mięśnie i gruczoły. Odległosc miedzy receptorem a efektorem jest zwykle bardzo duza. Niezbędne jest wewn.przewodzenie odebranych bodźców.Odbywa sie ono za posrednictwem zarówno układu nerwowego jak i układu dokrewnego czyli hormonalnego.Uk. nerwowy umozliwia szybką odpowiedź na bodźce zewn lub wewn. kontrola hormonalna jest wolniejsza ma za to bardziej długotrwałe skutki.
NEURONY(kom.nerwowe) Uk.nerwowy jest zbudowany ze specjalnych kom.zwanych neuronami lub kom.nerwowymi.Charakterystyczną cechą tych kom.jest zdolnośc do odbierania i przekazywania inf.w postaci krótkich aygnałów elekt.okreslanych mianem impulsów nerwowych
*trzy rodzaje neuronów *czuciowy-otrzymuja bodźce ze środka zewn.lub wew. i przekazują impulsy do osrodków nerwowych *ruchowe - przekazuja impulsy z mózgu i rdzenia kregowego do odpowienich mieśni i gruczołów. *posredniczace - stanowią połączenie miedzy neuronami czuciowymi i ruchowymi, przewodza impulsy w rdzeniu kregowym i mózgu.
KOMÓRKI GLEJOWE funkcja: polega na ochronie i odzywianiu neuronów
* W neuronie jest ciało komórki zwierajace jadro komórkowe i duzą ilość cytoplazmy, oraz odchodzące od niego róznej długosci rozgałęzione, nitkowate wypustki - dendryty i akson
DENDRYTY odpowiadają za odbiór bodźca i przesłanie impulsu nerwowego wzdłuż neuronu a akson za przekazanie impulsu innym neuronom lub innym kom.org. Akson jest osłoniety pochewką ochronną zwaną osłonką mielinową. Tworzy ja kom. glejowa.
NERWY składaja sie z wielu wiazek wypustek neuronów,leżacych obok siebie i osłonietych otoczkami. Im dalej od mózgu i rdzenia tym mniejsza jest liczba wypustek w nerwie i jest on cienszy.
SYNAPSY-Fragment błony drendrydu lub ciała kom innego neuronu.W obrebie synapsy zakonczenie aksonu i błona sąsiadujacego neuronu znajdują sie bardzo blisko siebie,jednak nie stykaja sie ze soba. Rozdziela je niewielka przestrzen szczelina synaptyczna.impuls nerwowy zawsze biegnie w kierunku od zakonczenia aksonu poprzez synapse do dendrydu sasiadujacego neuronu.potencjał czynnosciowy nie moze jednak przedostac przez szczeline synaptyczna.Wystepuje przewodnictow chemicznre.Docierajacy do zakonczenia aksonu impuls nerwowy powoduje ze z wytwarzanych w zakonczeniu specjalnych pecherzyków do szczeliny synaptycznej wydzielaj sie subst.zwane neuroprzekaznikami-szybko pokonuja szczeline i docieraj do błony sasiadujacego neuronu-i tak wedruje do neuronów. Substancie neuroprzekaznikowe - acetylocholina i noradrenalina
OŚRODKOWY UKŁAD NERWOWY
* składa sie z rdzenia kregowego i z mózgu oraz część obwodową - tzw. obwodowy układ nerwowy- składajacy sie z nerwów łączących mózg i rdzeń kręgowy z innymi częściami ciała i światem zewn.
RDZEN KRĘGOWY jest zbud.z wielu neuronów, uformowanych w strukturę przypominajacą długi i cienki cylinder. Rdzeń lezy w długim kanale kręgowym(w kregosłupie) Kanał środkowy znajdujący się wew.rdzenia, wypełnia płyn mózgowo-rdzeniowy. Od rdzenia kreg.odchodzi 31 par nerwów czaszkowych i rdzeniowych, których rozgałęzienia docierają do wszystkich cz.ciała.NERW KLUSZOWY- najwiekszy nerw, gróbosi ołówka, dociera do stawu biorowego biegnie wzdłuż nogi. Neurony w rdzeniu stanowia centrum koordynacyjne łuków odruchowych. Funkcją rdzenia kreg. jest przewodzenie impulsów z mózgu do róznych części ciała oraz w strone przeciwną. Najmniejsze uszkdzenie rdzenia maja trag.skutki,mózg traci połączenie z czesciami ciała unerwianaymi przez nerwy odchodzace od rdzenia ponizej miejsca uszkodzenia (paraliz)
MÓZG stanowi cz.osrodkowego uk.nerw.,lezy w jamie czaszki. Jest to centrum gromadzące i przetwarzajace inf., zwiera 10(12) tys.nil. neuronów i kom.glejowych. Kazdy z neuronów tworzy w mozgu połączenia synaptyczne z mniej wiecej tysuiacem innych neuronów.Móz z zewn. chronią twarde kosci czaszki,dodatk.jest on otoczony warstwą błon - opony mózgowe,miedzy oponami a mozgiem wypełnia płyn. Występuja liczne włosowate naczynia krwionosne za pomocą których jest on zaopatrywany w tlen i glukozę.Dzieki specyf.bud.naczyn do neuronów w mozgu nie przedostaja sie inne subs.zawarte we krwi.-bariera krew-mózg. Obszary mózgu: * pień mózgu lezy u podstawy mózgu a jego przedłuzenie łączy mózg z rdzeniem kręgowym.Znajduja ce sie w nim skupienia kom.nerw.tworza osrodki konttrolujące rytm serca, cisnienie krwi i wentylacje płuc* podwzgórze stanowi niewielki obszar w podstawie przedniej cz.mózgu.Zawiera osrodki termoregulacji decyduje o uczuciu głodu i sytości, kontroluje i reguluje poziom cukrów,aminokwasów i jonów.Osrodki kontrolujace emocje(agresja,zw.z rozrodem)Połączone jest z przysatką, dzieki temu kontroluje ono wydzielanie hormonów i stanowi pods.ogniwo łączace układy nerwowy i dokrweny.
* móżdżek jest wydzielonym obszarem lezacym w tylnej czesci mózgu.Znajduja sie w nim osrodki kontrolujące ruchy niezaleznych od woli miesni,które zapewniają zachowanie postawy i utrzymanie równowagi ciała.(ruchy zalezne np.reka)* półkule mózgowe - najwieksza i najbardziej rozb.cz.mózgu czło.Znajduja sie tu liczne osrodki koordynujace czynnosci zarowno zalezne jak i niezalezne od naszej woli.Pofałdowane półkule sprwiaja ze pow.jest wieksza.Warstwa pow.półkuli - kora mózgowa.,inf.zmysłowe(kojarzenia) świadomosć,pamieć i mowa
ODRUCH BEZWARUNKOWY I ŁUK ODRUCHOWY
Odruchem bezwarunkowym nazywamy utrwaloną automatyczną reakcje org.w odp. na bodzce. Droga którą odbywa impuls nerwowy, warunkujący reakcje odruchowa nosi nazwę łuku odruchwego. Łuk odruchowy łączy sie za pomocą neuronów - narząd zmysłu (receptor) z mięśniem lub gruczołem (efektorem). receptorami moga byc rózne ośrodki czuciowe (w skurze,narzady wew).Gdy do receptora dotrze bodziec: Energia w której bodziec dociera jest przekształcana w impuls nerwowy, powstaje on w zakonczeniu aksonu nerwu czuciowego i natychmiast rozpoczyna wędrówke do rdzenia kregowego gdzie przez synapse jest przekazywany do neuronu pośredniczącego. Impuls wytw. w neuronie pośredniczącym biegnie następnie do neuronu ruchowego który przesyła go do efektora. Rekacja efektora na dotacie impulsu moze byc np skurcz męśnia.Rekacja na bodziec za pośrednictwem łuku odruchowego jest szybsza i autonomiczna niezalezna od woli. Nie wymaga czekania na sygnały pochodzące z mózgu (np.podniesieni gorącej szklanki, upuszczenie ale gdy pod nią znajduje sie cos waznego nie wypuszczasie jej natychmiast).
OBWODOWY UKŁAD NERWOWY składa sie z nerwów czuciowych- przewodzacych impulsy do osrod.uk.nerw, z nerwów ruchowych -za których posrednictwem impulsy wedruja do mieśni i gruczołó oraz z nerwów mieszanych, ruchowo-czuciowych
* SOMATYCZNY UKŁAD NERWOWY - kontroluje przede wszystkim zalezne od woli reakcje org.na zmiany w srod.zew.* AUTONOMICZNY UKŁAD NERWOWY - kontroluje czynnosci wew.ciała, czynnosci odbywajace sie bez udziału swiadomości (bicie serca,wydz.soków trwiennych bez,reg.sred.naczyn.krwi.oddychanie-płuca).Wyroznia sie dwa rodz.włókien nerwowych.*rozszerzaja naczynia krwionosne, przyspieszaj akcje serca,rozluzniaja miesnie oskrzeli * zwęzają naczynia krw.zwalniaja akcje serca,powoduja kurczenie sie miesni oskrzeli