Europejska Strategia Bezpieczeństwa

przyjęta na spotkaniu szefów rządów w Brukseli, 12 grudnia 2003r

Bezpieczna Europa w lepszym świecie

Tłumaczenie i redakcja techniczna

Anita Krzyżanowska

Wprowadzenie

Europa nigdy dotąd nie cieszyła się takim dobrobytem, nie była tak bezpieczna i tak wolna jak dziś. Przemoc, która ujawniła się szczególnie w pierwszej poł. XX wieku, wyznaczyła obecny okres pokoju i stabilizacji w skali nie spotykanej do tej pory w historii Europy.

Utworzenie Unii Europejskiej było punktem zwrotnym w procesie rozwoju tej stabilizacji na kontynencie. Fakt ten zmienił stosunki między naszymi państwami oraz życie naszych obywateli. Państwa europejskie zobowiązane są do pokojowego postępowania i rozwiązywania sporów poprzez dyskusje oraz do współpracy za pośrednictwem wspólnych instytucji. W tym okresie rozprzestrzenienie się zasad prawa i demokracji spowodowało zmianę państw o autorytarnych reżimach
w bezpieczne, stabilne i dynamiczne państwa demokratyczne. Sukcesywnie dokonujące się rozszerzenia UE przybliżają rzeczywistość do wizji zjednoczonego
i spokojnego kontynentu.

Stany Zjednoczone odgrywają istotną rolę w procesie integracji europejskiej
i bezpieczeństwa europejskiego, głównie za pośrednictwem Sojuszu Północnoatlantyckiego. Koniec epoki „zimnej wojny” utrzymał dominującą pozycję USA jako głównej siły militarnej. Tym niemniej żadne z państw nie jest w stanie samodzielnie poradzić sobie ze złożonością obecnych problemów bezpieczeństwa.

Europa nadal staje w obliczu zagrożeń i wyzwań bezpieczeństwa. Wybuch konfliktu na Bałkanach przypomniał, że wojna nie znikła na zawsze z obszaru naszego kontynentu. W ostatniej dekadzie nie było na świecie regionu w którym nie występowałyby konflikty zbrojne. Przeważnie miały one miejsce nie tyle pomiędzy, co w ramach państw a większość ofiar stanowią cywile.

Unia Europejska - jako związek 25 państw z populacją ponad 450 mln. ludzi, wytwarzający jedną czwartą światowego produktu narodowego brutto, posiadający szeroki zakres instrumentów - jest bezsprzecznie ważnym elementem światowego systemu. W ostatniej dekadzie siły europejskie angażowane były w tak odległych miejscach jak Afganistan, Timor Wschodni i Demokratyczna Republika Konga. Rosnąca zbieżność interesów europejskich i dążenie do wzajemnej solidarności
w ramach Unii Europejskiej czyni nas bardziej wiarygodnym i skutecznym aktorem na arenie międzynarodowej. Europa powinna być gotowa dzielić odpowiedzialność za bezpieczeństwo globalne i tworzenie lepszego świata.

1. ŚRODOWISKO BEZPIECZEŃSTWA: ŚWIATOWE WYZWANIA I GŁÓWNE ZAGROŻENIA

Światowe wyzwania

Środowisko bezpieczeństwa po okresie „zimnej wojny” jest szczególnie szerokim obszarem, w którym wewnętrzne i zewnętrzne aspekty bezpieczeństwa są ze sobą nierozerwalnie powiązane. Przepływ handlu i inwestycji, rozwój technologii
i rozkwit demokracji przyniosły wolność i dobrobyt wielu ludziom, inni zaś upatrują
w globalizacji źródło frustracji i niesprawiedliwości. Wspomniane czynniki przyczyniły się również do wzrostu znaczenia pozapaństwowych grup i organizacji
w stosunkach międzynarodowych. To one właśnie zwiększyły zależność
i jednocześnie słabość Europy od połączonej infrastruktury w zakresie transportu, energii, informacji oraz w wielu innych obszarach.

Od 1990 roku prawie 4 miliony ludzi poniosło śmierć w wojnach, z czego 90% stanowią osoby cywilne, a ponad 18 milionów ludzi na świecie opuściło swe domy
w wyniku konfliktów zbrojnych.

W znacznej części rozwijającego się świata bieda i choroby powodują niewypowiedziane cierpienia i wywołują wzrost znaczenia kwestii bezpieczeństwa. Ponad 3 miliardy ludzi - połowa populacji - żyje za mniej niż 2 euro dziennie.
45 milionów osób umiera każdego roku z powodu głodu i niedożywienia, a AIDS jest obecnie jedną z najbardziej wyniszczających zaraz w historii ludzkości, przyczyniającą się do upadku społeczeństw. Nowe choroby mogą wybuchać nagle
i szybko stawać się zagrożeniami w skali światowej. Obszar Afryki Środkowej jest obecnie biedniejszy niż był 10 lat temu, zaś w wielu przypadkach upadek gospodarczy związany jest z problemami politycznymi i gwałtownymi konfliktami.

Bezpieczeństwo jest podstawowym elementem, warunkującym wszelki rozwój. Konflikty nie tylko niszczą infrastrukturę, także społeczną, ale również rodzą przestępczość, powstrzymują inwestycje i uniemożliwiają normalną działalność gospodarczą. Wiele państw i regionów dotkniętych jest konfliktami cyklicznymi, niestabilnością i biedą.

Rywalizacja w dostępności do zasobów naturalnych - szczególnie wody - których ilość w najbliższych latach będzie się pogarszać z powodu efektu cieplarnianego, spowoduje prawdopodobnie dalsze turbulencje i ruchy migracyjne
w wielu regionach świata.

Szczególnie istotną kwestią dla Europy jest zależność w zakresie źródeł energii. Europa jest największym w świecie importerem ropy naftowej i gazu. Import pokrywa ok. 50% obecnego zużycia źródeł energii, zaś w roku 2030 wzrośnie do aż do 70%. Większość importowanej ropy i gazu pochodzi z obszarów Zatoki Perskiej, Rosji i Afryki Północnej.

Główne zagrożenia

Agresja na dużą skalę na którekolwiek z państw członkowskich UE jest obecnie mało prawdopodobna. W zamian Europa staje w obliczu zagrożeń, które są bardziej zróżnicowane, mniej wyraźne i trudniejsze do przewidzenia.

Terroryzm: Terroryzm czyni nasze życie ryzykownym - narzuca ogromne koszty, nadszarpuje otwartość i tolerancję naszych społeczeństw, stanowi rosnące zagrożenie strategiczne dla całej Europy. Coraz częściej ruchy terrorystyczne posiadają bogate zaplecze, z rozwiniętą siatką łączności elektronicznej
i z zastosowaniem nieograniczonej przemocy w celu spowodowania masowych ofiar.

Współczesna fala terroryzmu ma światowy zasięg i wiąże się z silnym ekstremizmem religijnym. Charakter tego zjawiska wynika z wielu przyczyn: intensywności modernizacji, kryzysów natury politycznej, kulturowej i społecznej, jak również alienacji młodych ludzi żyjących w innych społeczeństwach. Zjawisko wyobcowania stało się też udziałem naszych społeczeństw.

Europa jest zarówno celem jak i bazą dla współczesnego terroryzmu. Państwa europejskie stają się obiektem ataków. Komórki baz logistycznych
Al Qaeda zostały zlokalizowane na terenie Wielkiej Brytanii, we Włoszech, Niemczech, Hiszpanii i Belgii. Zgodne działanie Europy jest tu niezbędne.

Rozprzestrzenianie broni masowego rażenia stanowi potencjalnie największe zagrożenie dla naszego bezpieczeństwa. Międzynarodowe traktaty
i porozumienia w zakresie kontroli eksportu ograniczyły w znacznym stopniu rozprzestrzenianie broni masowego rażenia i środków jej przenoszenia. Obecnie stajemy w obliczu nowego i niebezpiecznego okresu, w którym rośnie ryzyko wystąpienia wyścigu zbrojeń w zakresie BMR, szczególnie na obszarze Bliskiego Wschodu. Stopień zaawansowania badań nad bronią biologiczną może zwiększać jej potencjał w najbliższym czasie, a ataki z wykorzystaniem materiałów chemicznych
i radiologicznych stanowią poważną ewentualność. Rozwój technologii w zakresie pocisków rakietowych stwarza kolejny czynnik destabilizacji, mogący narazić Europę na niebezpieczeństwo.

Najbardziej przerażającym scenariuszem jest możliwość zdobycia przez grupy terrorystyczne broni masowego rażenia. W tym przypadku nawet małe grupy terrorystyczne byłyby w stanie wywołać zniszczenia na taką skalę, która do tej pory była udziałem tylko państw lub armii.

Konflikty regionalne: Problemy występujące w Kaszmirze, Regionie Wielkich Jezior (Afryka Środkowa) i na Półwyspie Koreańskim bezpośrednio lub pośrednio wpływają na interesy Europy, podobnie jak konflikty na obszarach sąsiednich, szczególnie na Bliskim Wschodzie. Utrzymujące się w pobliżu naszych granic brutalne lub zamrożone konflikty stanowią zagrożenie dla stabilności kontynentu. Niszczą ludzkie życie oraz społeczną i fizyczną infrastrukturę, a także stanowią zagrożenie dla mniejszości, fundamentalnych wolności i praw człowieka. Mogą prowadzić do ekstremizmu, terroryzmu i rozpadu państwowości, co stwarza okazję do rozkwitu przestępczości zorganizowanej. Brak poczucia bezpieczeństwa regionalnego może wzmacniać popyt na broń masowego rażenia. Wobec powyższego najbardziej praktycznym sposobem powstrzymania często nieuchwytnych nowych zagrożeń będzie czasami rozwiązanie starych problemów, wywołujących sytuacje konfliktowe
w regionie.

Upadek państwowości: Złe rządy, objawiające się korupcją, nadużywaniem władzy, słabością instytucji i brakiem odpowiedzialności w połączeniu z konfliktami wewnętrznymi powodują erozję państwowości od wewnątrz. W niektórych przypadkach czynniki te doprowadziły do upadku instytucji państwowych - najbardziej znanymi przykładami są Somalia, Liberia i Afganistan za czasów rządów Talibów. Upadek państwowości może wiązać się z oczywistymi zagrożeniami, takimi jak przestępczość zorganizowana i terroryzm, co jest niepokojącym zjawiskiem, podważającym światowe rządy i przyczyniającym się do niestabilności.

Przestępczość zorganizowana: Europa stanowi główny cel dla przestępczości zorganizowanej. To wewnętrzne zagrożenie dla bezpieczeństwa ma ważny wymiar zewnętrzny: przemyt przez granice narkotyków, kobiet, nielegalnych imigrantów
i broni jest w poważnym stopniu udziałem grup przestępczych oraz może mieć powiązania z terroryzmem międzynarodowym.

Działalność przestępcza często staje się udziałem państw słabych lub w stanie rozpadu państwowości. Dochody z handlu narkotykami osłabiają struktury państwowe krajów, charakteryzujących się tego typu działalnością. Dochody
z handlu kamieniami szlachetnymi (diamentami), drewnem i bronią podsycają konflikty w różnych częściach świata. Ten rodzaj działalności podważa zarówno zasady prawa jak i społeczny porządek sam w sobie. W ekstremalnych przypadkach przestępczość zorganizowana może zdominować działalność państwa. 90% przemycanej do Europy heroiny pochodzi z upraw makowych w Afganistanie, gdzie
z zysków z handlu narkotykami opłaca się prywatne armie. Większość heroiny dystrybuowana jest przez teren Bałkanów za pomocą siatki grup przestępczych, odpowiedzialnych także za handel żywym towarem, którego ofiarą padło ok. 200 tys. kobiet (z ogólnej liczby 700 tys. w skali światowej). Wzrost piractwa morskiego stanowi nowy wymiar przestępczości zorganizowanej, który również wart jest uwagi.

Biorąc pod uwagę wspomniane elementy: terroryzm stawiający na maksymalizację ilości ofiar, dostępność broni masowego rażenia, przestępczość zorganizowaną, osłabianie systemów państwowych oraz powstawanie prywatnych armii - dochodzimy do wniosku, że możliwość wystąpienia skrajnego zagrożenia jest rzeczywista .

II. CELE STRATEGICZNE

Żyjemy w świecie, który wraz z szerszymi perspektywami niesie większe niż dotychczas zagrożenia. Przyszłość zależy w poważnej części od podjętych przez nas działań - należy myśleć globalnie i jednocześnie działać lokalnie. Aby chronić swe bezpieczeństwo i promować wyznawane wartości, Unia Europejska wyznacza trzy cele strategiczne:

1. Ukierunkowanie i odpowiadanie na zaistniałe zagrożenia

Unia Europejska podejmuje działania w celu przeciwstawienia się kluczowym zagrożeniom.

• W odpowiedzi na wydarzenia z 11 września UE podjęła szereg działań obejmujących zastosowanie europejskiego nakazu aresztowania (European Arrest Warrant), kroki w celu powstrzymania finansowania organizacji terrorystycznych, jak również zawarcie z USA porozumienia o wzajemnej pomocy prawnej. Unia Europejska nadal rozwija współpracę w tym zakresie i poprawia swe zdolności obronne.

• UE od wielu lat uczestniczy w działaniach przeciwko proliferacji broni. Właśnie uzgodniono dalszy plan działań, który przewiduje wzmocnienie Europejskiej Agencji Atomistyki, uszczelnienie kontroli eksportu, jak również zapobieganie nielegalnemu transportowi i zakupom. Unia zobowiązana jest stać na straży przestrzegania reżimów wielostronnych i umacniać traktatowe postanowienia weryfikacyjne.

• Unia Europejska i państwa członkowskie interweniowały podczas konfliktów regionalnych, pomagając krajom w rozkładzie państwowości powrócić do funkcjonowania, jak to miało miejsce na Bałkanach, w Afganistanie
  i Demokratycznej Republice Konga. Przywrócenie efektywnych rządów
  w państwach regionu Bałkanów, sprzyjanie demokracji i umożliwianie władzom tych państw rozwiązanie problemów przestępczości zorganizowanej jest jednym
  z najbardziej efektywnych elementów walki UE z tym rodzajem przestępczości.

• W dobie globalizacji zagrożenia w odległych regionach dotyczą nas w takim samym stopniu jak bliskie w zasięgu ręki. Nuklearna aktywność Korei Północnej, ryzyko nuklearne w Azji Południowej, jak również proliferacja broni masowego rażenia w regionie Bliskiego Wschodu są również kwestią bezpieczeństwa Europy.

Terroryści i przestępcy są obecnie w stanie działać na skalę światową - ich działalność w środkowej i południowo-wschodniej Azji stanowi zagrożenie dla krajów europejskich i ich mieszkańców. Również globalna komunikacja i przepływ informacji zwiększa w Europie świadomość regionalnych konfliktów lub tragedii humanitarnych na całym świecie.

Do czasu i w trakcie „zimnej wojny” nasza tradycyjna koncepcja samoobrony oparta była na zagrożeniu inwazją zewnętrzną. W obliczu nowych zagrożeń pierwsza linia obrony znajduje się często poza granicami. Nowe zagrożenia mają naturę dynamiczną. Ryzyko proliferacji BMR wciąż rośnie i jeśli pozostawimy tę kwestię nierozwiązaną, to powiązania terrorystyczne stanowić będą coraz większe zagrożenie. Zjawiska upadku państw i przestępczości zorganizowanej rozprzestrzenią się, jeśli zostaną zlekceważone (przykładem jest sytuacja w Afryce Zachodniej). Wszystko to sprawia, że musimy być gotowi działać zanim kryzysowa sytuacja powstanie, gdyż podejmowanie działań na rzecz zapobiegania konfliktom
i zagrożeniom nigdy nie jest przedwczesne.

W przeciwieństwie do definiowanego w okresie „zimnej wojny” zagrożenia
w postaci zmasowanego ataku, obecnie żadne z nowych zagrożeń nie ma charakteru czysto wojskowego i nie można z nim postępować tylko przy pomocy środków wojskowych. Każde z nowozdefiniowanych zagrożeń wymaga zastosowania różnorodnych instrumentów (wojskowych i cywilnych). Proliferację można powstrzymać poprzez kontrolę eksportu, jak również wywierając presję natury politycznej, ekonomicznej i innej. Rozwiązanie problemu terroryzmu może wymagać wykorzystania mieszanki środków wywiadowczych, policyjnych, sądowniczych oraz wojskowych. W państwach w stanie rozkładu państwowości środki wojskowe mogą być niezbędne w procesie przywracania porządku, zaś instrumenty humanitarne do postępowania w przypadku nagłej sytuacji kryzysowej. Regionalne konflikty potrzebują politycznych rozwiązań, ale środki wojskowe i policyjne mogą okazać się również niezbędne w kolejnej fazie, już po zakończeniu konfliktu. Instrumenty natury ekonomicznej służą odbudowie, zaś cywilne zarządzanie w sytuacjach kryzysowych staje się pomocnym w odbudowie cywilnego rządu. Unia Europejska jest szczególnie dobrze wyposażona w instrumenty służące reagowaniu na podobne wieloaspektowe sytuacje.

2. Tworzenie bezpiecznego sąsiedztwa

Nawet w dobie globalizacji położenie geograficzne nadal jest ważne.
W interesie Europy jest graniczyć z państwami dobrze rządzonymi - sąsiedzi zaangażowani w konflikty, słabe państwa z kwitnącą przestępczością zorganizowaną, społeczeństwa funkcjonujące na wypaczonych zasadach czy niekontrolowany wzrost populacji w pobliżu granic Europy stanowią problem dla bezpieczeństwa kontynentu.

Integracja państw przystępujących do UE zwiększa nasze bezpieczeństwo, lecz równocześnie przybliża geograficznie Unię Europejską do obszarów
z problemami. Naszym zadaniem jest promowanie kręgu państw efektywnie rządzonych na wschód od Unii Europejskiej i w rejonie Morza Śródziemnego, z którymi to państwami możemy nawiązać współpracę i bliskie stosunki.

Najlepszym przykładem ilustrującym wagę tych zabiegów są państwa
z regionu bałkańskiego. Dzięki wysiłkom USA, Rosji, NATO i innych partnerów międzynarodowych, stabilność w tym regionie nie jest już zagrożona wybuchem konfliktu na dużą skalę. Wiarygodność naszej polityki zagranicznej zależy od konsolidacji naszych osiągnięć na tym obszarze. Perspektywa zjednoczonej Europy przedkłada zarówno cele strategiczne jak i zachętę do podjęcia reform.

Nie jest w naszym interesie, aby rozszerzenie Unii Europejskiej tworzyło nowe podziały w Europie. Należy rozszerzać korzyści płynące z gospodarczej i politycznej współpracy na naszych sąsiadów i państwa we wschodniej części kontynentu, tak aby skutecznie mogły rozwiązać swoje problemy polityczne. Powinniśmy uważniej
i aktywnie skupić się na problemach państw Zakaukazia, które wkrótce będą z nami sąsiadować.

Rozwiązanie arabsko-izraelskiego konfliktu stanowi priorytet i cel strategiczny dla Europy. Bez tego istnieje mała szansa na rozwiązanie innych problemów regionu Bliskiego Wschodu. Unia Europejska musi nadal uczestniczyć w procesie i być gotową zaangażować swoje wszelkie zasoby do czasu rozwiązania problemu. Popierane od dłuższego czasu przez Unię Europejską rozwiązanie, zakładające istnienie dwóch państw, obecnie spotyka się z szeroką akceptacją. Wprowadzenie tego pomysłu będzie wymagało wspólnych wysiłków ze strony Unii Europejskiej, Stanów Zjednoczonych, Organizacji Narodów Zjednoczonych i Rosji, jak również państw regionu, lecz przede wszystkim ze strony samych zainteresowanych stron - Izraelczyków i Palestyńczyków.

Generalnie obszar Morza Śródziemnego stara się przezwyciężać problemy związane ze stagnacją gospodarczą, niepokojem społecznym i nierozwiązanymi konfliktami. Interes Unii Europejskiej wymaga ciągłego angażowania się
w bardziej efektywną współpracę w zakresie gospodarki, bezpieczeństwa i kultury
z partnerami basenu Morza Śródziemnego, realizowaną w ramach Procesu Barcelońskiego. Należy również rozważać szerszą współpracę ze światem arabskim.

3. Międzynarodowy porządek na podstawie efektywnego multilateralizmu

W świecie globalnych zagrożeń, rynku i mediów nasze bezpieczeństwo
i dobrobyt w coraz większym stopniu zależą od efektywnych układów wielostronnych (multilateralnych). Naszym celem jest rozwój silniejszej społeczności międzynarodowej, dobrze funkcjonujących instytucji międzynarodowych oraz porządek międzynarodowy oparty na ustalonych zasadach.

Zobowiązani jesteśmy do przestrzegania i rozwijania zasad prawa międzynarodowego. Podstawę prawną dla stosunków międzynarodowych stanowi Karta Narodów Zjednoczonych, zaś Rada Bezpieczeństwa ONZ ponosi główną odpowiedzialność za utrzymanie międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa. Priorytetem działań Unii Europejskiej jest umacnianie i wyposażanie ONZ w celu efektywnego działania i wypełniania przez nią obowiązków.

Naszym zadaniem jest sprawić, aby organizacje międzynarodowe, ustalone reżimy i zawarte traktaty były skuteczne w konfrontacji z obecnymi zagrożeniami dla pokoju i bezpieczeństwa oraz gotowe do działania, kiedy ich zasady zostaną naruszone.

Ostatnio główne elementy systemu organizacji międzynarodowych, takie jak Światowa Organizacja Handlu (WTO) i Międzynarodowe Instytucje Finansowe poszerzyły swe szeregi. Chiny stały się członkiem WTO a Rosja negocjuje obecnie zasady członkostwa. Naszym celem powinno być poszerzanie członkostwa przy jednoczesnym utrzymaniu wysokich standardów tych organizacji.

Jednym z fundamentów międzynarodowego ładu są stosunki transatlantyckie - nie tylko w ujęciu naszych interesów dwustronnych, ale jako wzmocnienie wspólnoty międzynarodowej ogólnie. Sojusz Północnoatlantycki jest ważnym wyznacznikiem tych stosunków.

Organizacje regionalne wzmacniają również rządy państw w skali światowej. Dla Unii Europejskiej silna i skuteczna OBWE i Rada Europy mają ogromne znaczenie. Również organizacje regionalne w innych częściach świata - w Azji (ASEAN), w Ameryce Południowej (MERCOSUR), oraz na kontynencie afrykańskim (Unia Afrykańska) mają swój znaczący wkład w bardziej uporządkowany świat.

Warunkiem opartego na zasadach porządku międzynarodowego jest przystosowywanie prawa międzynarodowego do przeciwdziałania proliferacji, terroryzmowi czy światowemu efektowi cieplarnianemu. W naszym interesie jest dalszy rozwój istniejących instytucji, jak Światowa Organizacja Handlu oraz wspieranie nowych (np. Międzynarodowy Trybunał Karny - International Criminal Court). Nasze doświadczenia w Europie dowodzą, że bezpieczeństwo można zwiększyć poprzez budowę zaufania i kontrolę zbrojeń. Wspomniane instrumenty mogą również stanowić poważny wkład w bezpieczeństwo i stabilizację w naszym sąsiedztwie i dalej.

Jakość międzynarodowej społeczności zależy od jakości rządów, które stanowią jej podstawę. Najlepszą formą ochrony naszego bezpieczeństwa jest świat efektywnych państw demokratycznych. Najlepszymi środkami wzmocnienia porządku międzynarodowego są: rozprzestrzenianie rządów efektywnych, wspieranie reform społecznych i politycznych, ograniczenie korupcji i nadużywania władzy, ustanowienie zasad prawa i ochrona praw człowieka.

Polityka handlowa i rozwoju stanowią mocne narzędzia służące promocji reform. Jako największy na świecie dostawca oficjalnej pomocy i największa jednostka handlowa, Unia Europejska i jej państwa członkowskie posiadają sposobności do osiągnięcia wspomnianych celów.

Uczestnictwo w działaniach na rzecz lepszych rządów poprzez programy pomocowe oraz uwarunkowane i ukierunkowane oceny mechanizmów rynkowych stanowią istotną cechę prowadzonej i wartej kontynuacji polityki UE. Postrzeganie świata przez pryzmat oferowanych możliwości dla każdego
i sprawiedliwości uczyni go bardziej bezpiecznym dla Unii Europejskiej i jej mieszkańców.

Wiele państw z własnej woli pozostaje poza społecznością międzynarodową. Niektóre z nich pozostają w izolacji, inne uporczywie łamią normy międzynarodowe. Pożądanym jest, aby państwa te dołączyły do wspólnoty międzynarodowej, a Unia Europejska powinna być gotowa im w tym pomóc. Przeciwnicy tych działań powinni zrozumieć, że istnieje cena, którą będą musieli za to zapłacić, wliczając w to ich stosunki z Unią Europejską.

3. POLITYCZNE IMPLIKACJE DLA EUROPY

Unia Europejska dokonała postępu w zakresie spójności polityki zagranicznej
i skutecznego zarządzania w sytuacjach kryzysowych. Posiadamy stosowne instrumenty, które mogą zostać efektywnie wykorzystane, czego dowiedliśmy
w regionie Bałkanów i poza tym regionem. Rozpatrując wkład UE odpowiednio do jej potencjału należy podkreślić, że musimy być bardziej aktywni, spójni i zdolni do działania oraz współpracować z innymi partnerami.

Powinniśmy być bardziej aktywni w dążeniu do osiągania naszych celów strategicznych. Odnosi się to do pełnego spektrum instrumentów będących w naszej dyspozycji w zakresie zarządzania w sytuacjach kryzysowych i zapobiegania konfliktom: działania polityczne, dyplomatyczne, wojskowe i cywilne, jak również działalność gospodarcza i rozwojowa. Aktywna polityka w tak wielu obszarach jest niezbędna do przeciwstawienia się nowym zagrożeniom o naturze dynamicznej. Musimy rozwijać kulturę strategii, która sprzyja wczesnej, szybkiej i - gdy to konieczne - silnej interwencji.

Jako związek 25 państw-członków, wydających łącznie ponad 160 mld. euro na obronę, powinniśmy być w stanie prowadzić i utrzymać kilka operacji równocześnie. Rozwijając kwestię jednoczesnego angażowania zdolności wojskowych i cywilnych możemy nadać tym operacjom szczególnego charakteru
i wartości.

Unia Europejska powinna wspierać działania Organizacji Narodów Zjednoczonych w procesie reagowania na współczesne zagrożenia dla pokoju
i bezpieczeństwa. UE zobowiązana jest do zacieśnienia współpracy z Organizacją Narodów Zjednoczonych w niesieniu pomocy państwom, wychodzących z sytuacji konfliktowych, jak też szerzej wspierać tę organizację w zakresie zarządzania
w krótkotrwałych sytuacjach kryzysowych.

Musimy być zdolni do działania zanim państwa wokół nas podupadną, gdy
wykryte zostaną oznaki proliferacji oraz zanim problemy humanitarne staną się palące. Działania prewencyjne pozwolą uniknąć poważnych problemów
w przyszłości. Działając aktywniej i przejmując większą odpowiedzialność Unia Europejska staje się organizacją, ponoszącą większy ciężar polityczny za sytuację międzynarodową.

Europa zdolna do działania jest w zasięgu ręki, choć pełne wykorzystanie naszego potencjału wymaga czasu. Podjęte działania - szczególnie w zakresie utworzenia agencji obrony - są dokonaniami we właściwym kierunku.

Aby przekształcić nasze wojska w mobilne i bardziej elastyczne siły
zdolne do szybkiej i właściwej reakcji na nowe zagrożenia, niezbędnym jest zwiększenie środków na obronę oraz efektywne ich wykorzystanie.

Systematyczne wykorzystywanie wydzielanych wspólnie zasobów zredukuje ewentualną duplikację działań i w dłuższej perspektywie zwiększy zdolności.

W prawie każdej znaczącej interwencji po skuteczności wojskowej następuje okres chaosu cywilnego, dlatego potrzebujemy większej zdolności organizowania wszystkich niezbędnych zasobów cywilnych do postępowania w sytuacji kryzysowej
i w okresie tuż po kryzysie.

Szerszych zdolności dyplomatycznych potrzebujemy w celu stworzenia systemu łączącego zasoby państw członkowskich oraz instytucji Unii Europejskiej. Postępowanie z problemami zaistniałymi w oddalonych obszarach wymaga lepszego zrozumienia i odpowiednich kontaktów.

Najlepszym punktem wyjścia do wspólnych działań jest wspólna ocena zagrożeń. Wymaga to usprawnienia systemu wymiany informacji wywiadowczych pomiędzy państwami członkowskimi oraz partnerami.

Podnosząc zdolności w różnych obszarach, powinniśmy myśleć w kategoriach szerszego spektrum potencjalnych misji. Mogłyby one obejmować wspólne operacje rozbrajania, wspieranie krajów trzecich w walce z terroryzmem oraz
w zakresie reform sektora bezpieczeństwa. Ostatnim elementem tego spektrum mogłoby być tworzenie szerszych ram instytucjonalnych.

Stałe porozumienia pomiędzy NATO i Unią Europejską, szczególnie formuła „Berlin Plus”, poszerzają zdolności operacyjne UE i tworzą ramy do strategicznego partnerstwa pomiędzy obiema organizacjami w zakresie zarządzania w sytuacjach kryzysowych, jak również odzwierciedlają naszą wspólną determinację w sprostaniu wyzwaniom nowego wieku.

Większa spójność: Istotą Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa oraz Europejskiej Polityki Bezpieczeństwa i Obrony jest założenie, że jesteśmy silniejsi działając wspólnie. W ciągu ostatnich lat stworzyliśmy w tym celu szereg instrumentów, z których każdy posiada własną strukturę i uzasadnienie.

Obecnym wyzwaniem jest skuteczne zgranie różnych instrumentów
i zdolności: europejskich programów pomocowych, Europejskiego Funduszu Rozwoju, wojskowych oraz cywilnych zdolności państw członkowskich, itd. Wszystkie te elementy mogą mieć wpływ na bezpieczeństwo nasze i państw trzecich. Bezpieczeństwo jest podstawowym warunkiem rozwoju.

Podobnie należy czynić z wysiłkami dyplomatycznymi, postępem, polityką handlową i środowiskową. W przypadku kryzysu nic nie zastąpi jedności dowodzenia.

Lepsza koordynacja działań zewnętrznych z polityką w zakresie wymiaru sprawiedliwości i spraw wewnętrznych jest konieczna zarówno do walki
z terroryzmem jak i przestępczością zorganizowaną. Większa spójność działań potrzebna jest nie tylko w ramach instrumentów będących w posiadaniu Unii Europejskiej, ale również w zakresie zewnętrznych działań każdego z państw członkowskich.

Spójność prowadzonej polityki potrzebna jest również w skali regionalnej, szczególnie w przypadku wystąpienia konfliktu. Doświadczenie wyniesione
z Bałkanów i Afryki Zachodniej wskazuje, że rzadko da się rozwiązać problem wyłącznie na poziomie państwa lub bez wsparcia państw regionu.

Współpraca z partnerami. Jest niewiele problemów, o ile takie istnieją, które możemy rozwiązać sami. Opisane w tym dokumencie zagrożenia są powszechne i wspólne również dla naszych najbliższych partnerów, dlatego współpraca międzynarodowa jest koniecznością. Powinniśmy dążyć do osiągnięcia naszych celów zarówno poprzez współpracę wielostronną, na forum organizacji międzynarodowych, jak też w ramach partnerskich stosunków z najważniejszymi podmiotami stosunków międzynarodowych.

Stosunki transatlantyckie są niezastąpione, a poprzez wspólne działania Unia Europejska i Stany Zjednoczone mogą stanowić ogromną siłę na rzecz czynienia dobra w świecie. Naszym celem powinno być skuteczne i wyważone partnerstwo
z USA. Jest to również dodatkowy powód, dla którego Unia Europejska powinna nadal tworzyć własne zdolności i wzmacniać spójność działań.

Nadal powinniśmy kontynuować prace nad ustanowieniem bliższych stosunków z Rosją, szczególnie w zakresie bezpieczeństwa i dobrobytu. Uznanie dla wspólnych wartości wzmocni postęp w osiąganiu strategicznego partnerstwa.

Nasza historia, położenie geograficzne i więzi kulturowe łączą nas
z każdą częścią świata: naszymi sąsiadami w regionie Bliskiego Wschodu, partnerami w Afryce, Ameryce Łacińskiej i Azji. Te wzajemne stosunki stanowią doskonały dorobek, na podstawie którego można podejmować dalsze działania.
W szczególności powinniśmy dbać o rozwój strategicznego partnerstwa
z Japonią, Chinami, Kanadą i Indiami, jak również ze wszystkimi tymi państwami, które podzielają nasze cele i wartości oraz są gotowe do wsparcia tych wartości
w działaniu.

Zakończenie

Oto jest świat nowych niebezpieczeństw, ale też nowych możliwości. Unia Europejska posiada potencjał do podejmowania działań wobec zagrożeń, jak również do wspomagania wykorzystania możliwości. Aktywna i zdolna do działania Unia Europejska powinna oddziaływać w skali globalnej, a poprzez to uczestniczyć
w skutecznym i wielostronnym systemie, który przyczynia się do powstania bardziej uczciwego, bezpiecznego i zjednoczonego świata.

1

1

---