Wymień i opisz czynniki niebezpieczne,
szkodliwe i uciążliwe w środowisku pracy.
Każda osoba w momencie podejmowania jakiejkolwiek pracy jest podatna na odpowiednie działania związane z jej wykonywaniem. Każda wykonywana czynność w zakładzie pracy może mieć wpływ na nasz organizm. Zaobserwowane te działania nazywamy czynnikami które dzielimy na:
„Czynnik niebezpieczny to czynnik, którego oddziaływanie może prowadzić do urazu lub innego istotnego natychmiastowego pogorszenia stanu zdrowia człowieka bądź do zejścia śmiertelnego.
Czynnik szkodliwy oznacza czynnik, którego oddziaływanie może prowadzić do pogorszenia stanu zdrowia człowieka.
Czynnik uciążliwy nie stanowi wprawdzie zagrożenia dla życia lub zdrowia człowieka, lecz utrudnia pracę lub przyczynia się w inny istotny sposób do obniżenia jego zdolności do wykonywania pracy lub innej działalności bądź wpływa na zmniejszenie wydajności”.1
W środowisku pracy czynnikami szkodliwymi, których oddziaływania są widoczne i mogą prowadzić do powstawania choroby zawodowej lub pogorszenia zdrowia pracownika są czynniki podzielone na grupy:
„Czynniki fizyczne, do których zaliczamy:
hałas (słyszalny, ultradźwiękowy, infradźwiękowy), np. szlifowanie, wiercenie.
drgania mechaniczne (wibracja), np. ubijarka.
mikroklimat (temperatura, wilgotność, ruch powietrza) np. chłodnia, kuchnia, solarium.
promieniowanie optyczne (widzialne, podczerwone i nadfioletowe) np. rentgen.
promieniowanie jonizujące, np. elektrownie, jonizatory.
promieniowanie laserowe, np. okulista, chirurgia.
promieniowanie elektromagnetyczne (niskiej i wysokiej częstotliwości) np. rozdzielnie transformatorowe,
pole elektrostatyczne, np. elektrownie.
pyły przemysłowe (aerozole stałe /dymy/ i ciekłe /mgły) np. stolarnie, piekarnie.
Czynniki chemiczne, do których zaliczamy:
substancje toksyczne, np. odpady chemiczne.
substancje drażniące, np. farby, lakiery, benzeny.
substancje uczulające, np. rozpuszczalniki.
substancje rakotwórcze, np. chemia spożywcza,
substancje mutagenne,
substancje upośledzające funkcje rozrodcze
Czynniki biologiczne, do których zaliczamy :
mikroorganizmy roślinne i zwierzęce (bakterie, wirusy, grzyby, pierwotniaki),
makroorganizmy roślinne i zwierzęce (rośliny, pajęczaki, owady, zwierzęta kręgowe)
Czynniki psychofizyczne, :
obciążenie fizyczne (statyczne i dynamiczne),
obciążenie psychonerwowe (obciążenie umysłu, niedociążenie i przeciążenie percepcyjne, obciążenie emocjonalne”.2
„Wykonywanie prac związanych np. z obsługą i naprawą pojazdów mechanicznych wiąże się z narażeniem pracowników na oddziaływanie większości powyższych czynników, stwarza potencjalne możliwości występowania wypadków przy pracy i wymaga zachowywania na co dzień szczególnych zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, regulowanych na ogół stosownymi aktami prawnymi.
Do czynników niebezpiecznych powodujących najczęściej urazy, należą przede wszystkim czynniki mechaniczne, takie jak:
• ruchome, a głównie wirujące, części maszyn i innych urządzeń oraz narzędzia
• poruszające się środki transportu
• ostre narzędzia ręczne
• spadające elementy
• śliskie, nierówne powierzchnie
• ograniczone przestrzenie (dojścia, przejścia, dostępy).
Do czynników niebezpiecznych należy również zaliczyć prąd elektryczny oraz wybuch i pożar.
Do szkodliwych czynników fizycznych, które mogą występować w zakładach obsługi i naprawy pojazdów mechanicznych należą:
- hałas emitowany przez maszyny, urządzenia i narzędzia
- mikroklimat, a głównie wysoka lub niska temperatura, wysoka wilgotność powietrza
- nieprawidłowe oświetlenie stanowisk pracy.
Do szkodliwych czynników chemicznych można zaliczyć:
- tlenki azotu, żelaza i manganu, pyły z zawartością krzemionki występujące podczas spawania
- rozpuszczalniki (benzyna, benzen, toluen, ksylen itp.), czynniki związane z myciem oraz lakierowaniem i suszeniem pojazdów i ich części.
W Rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 29 listopada 2002 r. w sprawie najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia i środowiska pracy (Dz. U. 2002, nr 217, poz. 1833 ze zm. Dz.U. z 2005 r., nr 212, poz. 1769) określono wartości najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia (NDS i NDN). Wartości te są obowiązujące dla ogółu pracowników, jeśli inne szczegółowe przepisy nie określają wartości mniejszych.1
„Wartości NDS (- najwyższe dopuszczalne stężenie - wartość średnia ważona - którego oddziaływanie na pracownika w ciągu 8-godzinnego dobowego i przeciętnego tygodniowego wymiaru czasu pracy określonego w Kodeksie Pracy, przez jego okres aktywności zawodowej nie powinno spowodować ujemnych zmian w jego stanie zdrowia, oraz w stanie zdrowia jego przyszłych pokoleń.)
NDN (- najwyższe dopuszczalne natężenie fizycznego czynnika szkodliwego dla zdrowia - wartość średnia narażenia, którego oddziaływanie na pracownika w ciągu 8-godzinnego dobowego i przeciętnego tygodniowego wymiaru czasu pracy określonego w Kodeksie Pracy, przez jego okres aktywności zawodowej nie powinno spowodować ujemnych zmian w jego stanie zdrowia, oraz w stanie zdrowia jego przyszłych pokoleń”.3) są podstawą do realizowania planowej działalności profilaktycznej przez pracodawców. Pracodawca jest zobowiązany do przeprowadzenia na swój koszt badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia oraz udostępnienia ich wyników pracownikom.
Pomiary czynników chemicznych i fizycznych wykonują laboratoria:
• Inspekcji Sanitarnej
• jednostek badawczo-rozwojowych w dziedzinie medycyny pracy
• Centralnego Instytutu Ochrony Pracy
• laboratoria akredytowane zgodnie z przepisami o badaniach i certyfikacji lub upoważnione przez wojewódzkiego inspektora sanitarnego
Zamieszczone w niniejszym dziale listy kontrolne, mają za zadanie ułatwić identyfikację zagrożeń w związku z występowaniem czynników niebezpiecznych i szkodliwych, a także przedsięwzięcie odpowiednich środków zaradczych, poprawiających stan bezpieczeństwa i higieny na stanowiskach pracy.
Inne zawody na podstawie „Rozporządzenia Ministra Obrony Narodowej z dnia 7 maja 2010 r.
w sprawie zadań służby medycyny pracy w jednostkach organizacyjnych podległych lub nadzorowanych przez Ministra Obrony Narodowej
(Dz. U. z dnia 25 maja 2010 r.)
Na podstawie art. 8 ustawy z dnia 27 czerwca 1997 r. o służbie medycyny pracy (Dz. U. z 2004 r. Nr 125, poz. 1317, z 2006 r. Nr 141, poz. 1011 oraz z 2008 r. Nr 220, poz. 1416 i Nr 234, poz. 1570) zarządza się, co następuje:
§ 1. 1. Rozporządzenie określa zadania służby medycyny pracy niewymienione w art. 6 ust. 1 ustawy z dnia 27 czerwca 1997 r. o służbie medycyny pracy wynikające ze specyfiki ryzyka zawodowego osób pozostających w stosunku służbowym lub zatrudnionych w jednostkach organizacyjnych podległych lub nadzorowanych przez Ministra Obrony Narodowej.
2. Ilekroć w rozporządzeniu jest mowa o "żołnierzu", rozumie się przez to osobę pozostającą w stosunku służbowym w jednostkach organizacyjnych podległych lub nadzorowanych przez Ministra Obrony Narodowej.
§ 2. Do zadań służby medycyny pracy, o których mowa w § 1 ust. 1, należy:
1) prowadzenie dyspanseryzacji w stosunku do żołnierzy;
2) prowadzenie profilaktyki psychologicznej w zakresie stresu zawodowego oraz zapobieganie skutkom zaburzeń stresu pourazowego;
3) rozpoznawanie i analiza oraz przeciwdziałanie zagrożeniom dla zdrowia żołnierzy pełniących służbę na jednostkach pływających Marynarki Wojennej;
4) współdziałanie z dowódcami jednostek pływających w zapewnieniu warunków służby eliminujących ich negatywny wpływ na zdrowie żołnierzy, związany w szczególności z długotrwałym pobytem na morzu i - w przypadku okrętów podwodnych - przebywaniem w zanurzeniu;
5) prowadzenie działalności profilaktycznej wśród personelu latającego Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej, ze szczególnym uwzględnieniem ochrony zdrowia żołnierzy odbywających loty w warunkach przeciążenia;
6) zapewnienie szczególnej opieki lekarskiej żołnierzom pełniącym służbę jako nurkowie lub wykonującym skoki na spadochronie, a także obsługującym sprzęt w jednostkach rakietowych i w lotnictwie;
7) rozeznanie niebezpieczeństw zachorowań i prowadzenie działań profilaktycznych, w tym szczepień ochronnych, wśród żołnierzy i pracowników wojska kierowanych za granicę Rzeczypospolitej Polskiej i po ich powrocie do kraju, a także zapewnienie opieki lekarskiej nad nimi w miejscu przebywania;
8) eliminowanie zagrożeń zdrowia związanych z zakwaterowaniem przejściowym wojska, szczególnie w warunkach ćwiczeń poligonowych;
9) kwalifikowanie i kierowanie żołnierzy na turnusy leczniczo-profilaktyczne;
10) analiza warunków służby i pracy uwzględniająca występowanie czynników szkodliwych i uciążliwych, w szczególności występowanie narażenia na:
a) kontakt z materiałami wybuchowymi, łatwopalnymi i samozapalnymi,
b) kontakt z substancjami drażniącymi, rakotwórczymi, alergizującymi, toksycznymi, pyłami oraz czynnikami zakaźnymi,
c) długotrwałe stany napięć emocjonalnych”.4
Do czynników uciążliwych można zaliczyć: podnoszenie i przenoszenie ciężarów, wymuszoną pozycję ciała oraz stres.
Praca, w której podnoszenie i przenoszenie ciężarów jest stałą czynnością, może być przyczyną nadmiernego zmęczenia fizycznego, przeciążenia mięśni, stawów, a przede wszystkim kręgosłupa. Skutkami mogą być: wycieńczenie organizmu, zmniejszenie wydolności fizycznej, zwiększenie podatności na wypadki, powstawanie urazów ścięgien i kręgosłupa.
Środkiem prowadzącym do zapobiegania niekorzystnym skutkom dźwigania jest przestrzeganie norm dźwigania ciężarów z uwzględnieniem różnic w wydolności indywidualnej lub poszczególnych grup pracowników (młodociani, kobiety). W zapobieganiu skutkom nadmiernego wysiłku ważne jest określenie prawidłowych sposobów podnoszenia i przenoszenia ciężarów na poszczególnych stanowiskach pracy oraz szkolenie pracowników w zakresie bezpiecznej techniki dźwigania. Należy dążyć do ograniczenia i wyeliminowania ręcznego przenoszenia ciężarów, np. przez stosowanie urządzeń transportowych (wózków, podnośników).
Wymuszona pozycja ciała podczas wykonywania pracy powoduje szybkie zmęczenie fizyczne, zmniejszenie wydajności pracy, obniżenie tempa i jakości pracy. Niekorzystnym elementem tej uciążliwości jest możliwość przyzwyczajenia się do złej pozycji przy pracy, co po latach może doprowadzić do utrwalonych zmian organicznych, np. trwałego garbienia się, nierównomiernego rozrostu pewnych grup mięśniowych, skrzywienia kręgosłupa. W skrajnych przypadkach wymuszona pozycja przy pracy uniemożliwia wykonywanie tej pracy przez dłuższy czas (np. praca z podniesionymi rękami).
Zapobieganie skutkom wymuszonej pozycji ciała to przede wszystkim kontrola stanowisk pracy i ich optymalizacja za pomocą środków technicznych i organizacyjnych, prowadzona z aktywnym uczestnictwem samych pracowników.
Stres może powodować zmęczenie i zmniejszenie wydolności umysłowej i psychicznej, zmniejszenie odporności na choroby, zmniejszenie sprawności wzroku, słuchu oraz precyzji czynności manualnych. W konsekwencji prowadzi do zwiększenia ilości błędów popełnianych w pracy, mylnych decyzji, złej oceny stanu bezpieczeństwa oraz braku motywacji do pracy. Przyczyny powstawania stresu to: zła organizacja pracy, zbyt szybkie i wymuszone tempo pracy, zwłaszcza monotonnej, zbyt duża ilość pracy oraz złe stosunki międzyludzkie.
Środki prowadzące do zmniejszenia stresu w pracy to: stałe doskonalenie organizacji pracy, włączanie pracowników do optymalizacji własnych stanowisk pracy, wyrabianie postawy zaangażowania i pozytywnych motywacji do pracy, umiejętności pracy zespołowej oraz podnoszenie kwalifikacji kierowników w zakresie metod kształtowania stosunków międzyludzkich”. 1
BIBLIOGRAFIA:
Praca semestralna DSBHP. Semestr I. 2012. Łukasz Klupieć. 4-4