Biografia F.M.Dostojewskiego
ur. w październiku 1821 roku w Moskwie
pochodzi z biednej rodziny szlacheckiej, matka wcześnie umiera, ojciec zamordowany
studia- miał zostać oficerem
początki literackie: Bednye ljudi (Petersburgskij sbornik)
Dvojnik → krytyka
- środowisko lewicowe, ateistyczne
- znalazł się w kręgu Pietraszewców (radykalne ugrupowanie, którego celem był przewrot), za uczestnictwo w nim został w 1849 r. aresztowany, wyrok śmierci został w dniu planowanej egzekucji zmieniony na zesłanie na Syberię (o tym Wspomnienia z domu umarłych)
- pod wpływem zesłania u niego dochodzi do zmiany światopoglądu, nawróceniu się do religii
- od 1854 r. służy w armii, poznaje Marię Isajewe, po śmierci jej męża z nią bierze ślub, trudna miłość
- choruje na padaczkę, wraca do Petersburga, ma ciągle kłopoty finansowe, oddaje się hazardu
- 1861- Unizhennye i oskarblennye
- wyjeżdża za graanicę
- 1864- umiera żona, brat (pozostawił długi)
- poznaje stenografistkę Annę, pomaga mu pisać powieść Gracz (musi ją napisać do określonej daty, inaczej by stracił prawa autorskie do wszystkich swoich dzieł, godzi się na takie warunki z powodu złej sytuacji finansowej)
- 1867 r. poślubia Annę, wielka miłość
- wyjeżdżają za granicę
- 1869- Idiota
- Biesy (1872 - autor ukazał tu efekty zaniku norm moralnych)
- Młodzik (1875 - zależność etyki od stanu posiadania)
- Bracia Karamazow (1879-80 - tragizm losów postaci uwikłanych w namiętności, zbrodnię, obsesje; tu poprzez postać Zosimy Dostojewski wyraził swoje stanowisko, a zarazem postulat - miłości, przebaczenia, służenia drugiemu człowiekowi)
- publikuje Dziennik Pisarza
- umiera w styczniu 1881 r.
- przesłanie jego twórczości: drogą dla rosyjskiej inteligencji jest powrót do źródeł, prawosławia, korzeni
Charakter religijności Starca Zosimy
- głosi ideę, którą większość ludzi nie rozumie: każdy jest odpowiedzialny za wszystkie winy, za każdego ( ma to związek z istnieniem w prawosławiu jednej jedynej natury ludzkiej, która się składa z poszczególnych osób i jednego Boga w trzech osobach), dlatego się nie potępia czynów innych ludzi, nie osądza się drugiego człowieka. Człowiek przyjmuje, że źródłem zła jest on sam, że on jest największym grzesznikiem. Wszystko przyjmuje z pokorą.
Wymowa Legendy o Wielkim Inkwizytorze
- poemat Iwana
- akcja ma miejsce w Sewille w czasie inkwizycji
- w chaosie inkwizycji się w mieście pojawia Chrystus, jego przyjście jest niewidoczne ale wszyscy go poznają, cieszą się, Jezus uzdrawia ludzi, ludzie za nim idą, ale Inkwizytor, którego się wszyscy boją go aresztuje, pyta go dlaczego wrócił, jest niepotrzebny, rozmawia z nim o kuszeniu na pustyni, zarzuca mu, że wtedy nie podążył za ludzką naturą, zwykłego człowieka męczy głód, dąży do cudów, ma skłonność do posiadania autorytetu, władzy - Chrystus to wszystko na pustyni odrzucił („Niedostatecznie umiłowałeś człowieka. Ukochałeś tylko wybranych, silnych duchem. Chciałeś, żeby ludzie byli wolni. Ale ludzie nie chcą być wolni. Ludzie buntują się, bowiem pragną być posłuszni. Wolność jest dla ludzi największym ciężarem. Powiadam Ci, największą troską człowieka jest znalezienie kogoś, komu mógłby najprędzej przekazać swoją wolność.”), Inkwizytor mu zarzuca, że człowiek taką drogą iść nie potrafi. Chrystus natomiast na pustyni pokazał, że chce, żeby człowiek żył inaczej, wierzył bez znaków, cudów, autorytetu (wtedy nie muszą ludzie myśleć),bez pewności, że dostanie chleb, podkreśla wolność w miłości. Inkwizytorowi się ludzie podporządkowują tylko dlatego, że się go boją, por. miłość, którą ludzie darzą Starca Zosimę - to jest właśnie miłość wolna, swobodny wybór. Na końcu mówi Inkwizytor do całującego go Chrystusa, żeby już nigdy nie wracał, że tylko przeszkadza i że oni „poprawili jego bohaterstwo.”
Człowiek nie jest według Iwana w stanie naśladować Chrystusa do tego stopnia, kroczyć przeciwko własnej naturze. Iwan jest tak jak Inkwizytor nieszczęśliwy i zbyt obciążony darowaną mu wolnością. Człowiek woli spokój a nawet śmierć niż męczenie się, wolny wybór. To powoduje w jego życiu chaos, zamęt. Chrystus jest tylko dla silnych, Inkwizytor mówi, że oni zaopiekują się także słabymi.