OKULARY NA KOSZT PRACODAWCY
Realizacja obowiązku zapewnienia przez pracodawcę pracownikom zatrudnionym przy obsłudze monitorów okularów korygujących wzrok następuje na koszt pracodawcy, gdy badania profilaktyczne wykażą potrzebę wykonywania pracy w tego typu okularach.
Praca na stanowisku z komputerem jest uznawana za pracę uciążliwą w szczególności ze względu na:
występowanie czynników obciążających układ mięśniowo-szkieletowy (szczególnie w obrębie kończyn górnych i kręgosłupa szyjnego),
wykonywanie ruchów identycznych i powtarzalnych z dużą częstotliwością,
obciążenie narządu wzroku wynikające w szczególności z:
dużej liczby ruchów gałki ocznej,
długotrwałej i precyzyjnej pracy z użyciem obiektów położonych w bliskiej odległości,
konieczności częstych zmian akomodacji i adaptacji gałki ocznej (przystosowania się narządu wzroku do pełnienia funkcji w warunkach zmieniającego się natężenia i jakości oświetlenia oraz wielkości, rodzaju i odległości położenia obiektów znajdujących się w polu widzenia) - dokonujące się automatycznie przez spłaszczanie lub uwypuklanie soczewki,
możliwość narażenia na oddziaływanie pola elektromagnetycznego (w doktrynie brak jest jednolitego stanowiska w kwestii oceny skutków zdrowotnych oddziaływania promieniowania elektromagnetycznego emitowanego przez monitory ekranowe nowej generacji - spełniające zaostrzone wymagania),
oddziaływanie pola elektrostatycznego (natężenie niewielkie, ale w skutkach pośrednich związanych np. z przemieszczaniem drobin kurzu może być dolegliwe),
oddziaływanie promieniowania jonizującego - w literaturze uznaje się, że wytwarzane przez współczesne monitory ekranowe promieniowanie jonizujące nie powoduje skutków biologicznych postrzeganych jako potencjalnie zagrażających zdrowiu operatorów (oddziaływanie części promieniowania przechodzącej przez szkło maleje z kwadratem odległości od ekranu),
potencjalnie istniejące możliwości organizowania stanowisk pracy w warunkach nienależytego uwzględnienia wymogów ergonomicznych.
Zgodnie z § 5 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 1 grudnia 1998 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy na stanowiskach wyposażonych w monitory ekranowe (Dz.U. Nr 148, poz. 973) pracodawca jest obowiązany przeprowadzić ocenę warunków pracy dla każdego nowo tworzonego stanowiska pracy wyposażonego w monitor ekranowy oraz w każdym przypadku zmiany organizacji pracy i wyposażenia stanowisk pracy. Efektem dokonanej oceny powinno być podjęcie działań mających na celu usunięcie stwierdzonych zagrożeń i uciążliwości.
Z tytułu stałej pracy przy obsłudze elektronicznych monitorów ekranowych niektórym pracownikom przysługują szczególne uprawnienia określone w:
rozporządzeniu Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. Nr 8, poz. 43 ze zm.) - możliwość wcześniejszego przejścia na zaopatrzenie emerytalne z tytułu uznania pracy za wykonywaną w szczególnych warunkach,
rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 1 grudnia 1998 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy na stanowiskach wyposażonych w monitory ekranowe (Dz.U. Nr 148, poz. 973) - wyposażenie zatrudnionych na stanowiskach przy obsłudze monitorów ekranowych w okulary korygujące wzrok zgodnie z zaleceniem lekarza.
SZKODLIWOŚĆ PRACY
Kwestia, czy praca na stanowiskach wyposażonych w monitory ekranowe jest nie tylko szczególnie uciążliwa, lecz również szkodliwa dla narządu wzroku, pozostaje nadal kwestią otwartą. Badania naukowe wykazały, że praca przy monitorach ekranowych powoduje powstawanie przemijającej krótkowzroczności oraz zaburzeń widzenia: rozmazywanie się obrazu, podwójne widzenie, a także podrażnień narządu wzroku: łzawienie, zaczerwienienie. W piśmiennictwie brak jest jednak potwierdzonych specjalistycznymi badaniami stwierdzeń, w jakim stopniu praca przy obsłudze monitorów ekranowych wpływa lub może wpływać na zmiany patologiczne narządu wzroku.
Praca na stanowiskach przy obsłudze monitorów ekranowych nadmiernie obciąża narząd wzroku. Pomiary chronometrażowe przeprowadzone w Instytucie Medycyny Pracy im. prof. dr med. Jerzego Nofera w Łodzi wykazały, że wyrażony wielkością odsetka czas skierowania wzroku obsługującego komputer na: ekran, klawiaturę, dokumenty pisane, inne
miejsca wynosi odpowiednio: 64%, 21%, 14%, 1%.
Reakcją organizmu na nadmierne obciążenie wzroku są podrażnienia oczu lub zaburzenia widzenia. W odczuciu wielu osób długotrwała praca z komputerem powoduje dolegliwości subiektywnie odczuwane jako: rozmazywanie się obrazu i widzenie podwójne, pieczenie, ucisk, ból lub zaczerwienienie gałki ocznej, ból głowy. Wszelkie dolegliwości, a w szczególności oznaki pogarszania się wzroku, obserwowane podczas pracy z monitorem ekranowym powinny być traktowane z należytą powagą.
WARUNKI OBLIGUJĄCE DO ZAKUPU OKULARÓW
Warunki, których zaistnienie obliguje pracodawcę do zapewnienia okularów korygujących wzrok pracownikom obsługującym monitory ekranowe, tzn. urządzenia do wyświetlania informacji w trybie alfanumerycznym lub graficznym, niezależnie od metody uzyskania obrazu, zostały określone w rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 1 grudnia 1998 r.
Zgodnie z § 8 ust. 2 w zw. z § 2 pkt 4 rozporządzenia pracodawca jest obowiązany - zgodnie z zaleceniem lekarza - zapewnić okulary korygujące wzrok każdej osobie zatrudnionej, w tym praktykantom i stażystom, jeżeli:
osoba ta użytkuje w czasie pracy monitor ekranowy co najmniej przez połowę dobowego wymiaru czasu pracy;
W piśmiennictwie pojęcie dobowej normy czasu pracy definiuje się jako dopuszczalną liczbę godzin do przepracowania w ciągu doby nie stanowiącą pracy w godzinach nadliczbowych. Dobowa norma czasu pracy może być zróżnicowana nie tylko według kryteriów określonych przepisami Kodeksu pracy oraz innych ustaw zawierających regulację z zakresu czasu pracy, lecz także przepisami unormowań szczególnych (pragmatyk), postanowieniami układów zbiorowych pracy, postanowieniami regulaminów pracy.
Powstaje pytanie, jak rozumieć wymóg użytkowania monitora ekranowego przez co najmniej połowę dobowego wymiaru czasu pracy? Czy jest to połowa wymiaru czasu pracy określona według normy podstawowej ustalonej przepisami, czy raczej połowa normy dobowej obowiązująca pracownika, ustalona w indywidualnej umowie o pracę zawartej z pracownikiem zatrudnionym w niepełnym wymiarze czasu pracy?
Względy słuszności przemawiają za tym, aby dla zatrudnionych na stanowiskach pracy, na których jest wykonywana praca z komputerem, dobową normę czasu pracy ustalać według normy podstawowej obowiązującej u danego pracodawcy.
wyniki badań okulistycznych przeprowadzonych w ramach profilaktycznej opieki zdrowotnej wykażą potrzebę stosowania ich podczas pracy przy obsłudze monitora ekranowego.
Zgodnie z art. 229 § 4 k.p. pracodawca nie może dopuścić do pracy pracownika bez aktualnego orzeczenia lekarskiego stwierdzającego brak przeciwwskazań do pracy na określonym stanowisku. Kwestie związane z przeprowadzaniem badań lekarskich pracowników, zakresem profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracownikami oraz orzeczeniami lekarskimi wydawanymi do celów przewidzianych w Kodeksie pracy ustalił Minister Zdrowia i Opieki Socjalnej rozporządzeniem z 30 maja 1996 r. (Dz.U. Nr 69, poz. 332 ze zm.).
Badanie profilaktyczne przeprowadza się na podstawie skierowania wydanego przez pracodawcę.
Skierowanie powinno zawierać w szczególności:
określenie rodzaju badania profilaktycznego,
określenie stanowiska pracy, na którym skierowany ma być lub jest zatrudniony,
informacje o występowaniu na stanowisku pracy czynników szkodliwych dla zdrowia lub warunków uciążliwych.
Poddawanie pracowników lekarskim badaniom profilaktycznym służy wykrywaniu zagrożeń zdrowotnych. Wskazówki metodyczne w sprawie przeprowadzania badań profilaktycznych pracowników, stanowiące załącznik do wymienionego rozporządzenia, nie określają zakresu badań okulistycznych osób, które zamierzają podjąć pracę lub wykonują pracę przy obsłudze monitorów ekranowych.
PROPONOWANY ZAKRES BADAŃ
Propozycję zakresu okulistycznych badań profilaktycznych można znaleźć w „Okulistycznych kryteriach zdrowotnych przy kwalifikowaniu do pracy z urządzeniami wyposażonymi w monitory ekranowe” stanowiących załącznik do instrukcji „Wymagania higieniczne na stanowiskach pracy przy monitorach ekranowych” wydanej przez Instytut Medycyny Pracy im. prof. dr med. Jerzego Nofera w Łodzi, Łódź 1997 r.
Zakres i częstotliwość badań profilaktycznych narządu wzroku u pracowników zatrudnionych przy monitorach ekranowych
Badanie wstępne:
ostrość wzroku do dali i do bliży,
stan refrakcji,
korekcja wady ze szczególnym uwzględnieniem pracy wzrokowej na stanowisku operatora (oznacza to dobór okularów do pracy z bliska w odległości 40-50 cm),
zdolność konwergencji,
stan aparatu ochronnego oka (powieki, spojówki),
ocena przedniego i tylnego odcinka oka.
Badania okresowe:
ostrość wzroku do dali i bliży bez korekcji i z korekcją własną badanego,
stan aparatu ochronnego oka (powieki, spojówki).
Stwierdzenie (przez lekarza uprawnionego do badań profilaktycznych) zmian w za
kresie badanych cech w porównaniu z badaniem wstępnym lub skargi zgłaszane przez badanego na dolegliwości ze strony narządu wzroku stanowią wskazanie do skierowania na badanie przez lekarza okulistę.
Przeciwwskazania do zatrudnienia przy monitorach ekranowych (z przyczyn okulistycznych):
obniżenie ostrości wzroku do bliży poniżej 0,5/30 cm choćby jednego oka,
wady refrakcji: nadwzroczność powyżej 4,0 D i niezborność wszystkich typów powyżej 1,0 D - niezależnie od stopnia wyrównania wady i wielkości korekcji,
niedomoga konwergencji,
zaburzenia ruchomości powiek,
stany zapalne powiek i spojówek,
zaburzenia wydzielania i odpływu łez,
zmniejszenie przezierności ośrodków optycznych oka, upośledzające ostrość wzroku,
zmiany zapalne i zwyrodnieniowe okolicy centralnej siatkówki,
oczopląs.
W pracy przy monitorach ekranowych przeciwwskazane są okulary z soczewkami dwuogniskowymi, wieloogniskowymi lub progresyjnymi oraz soczewki przyciemnione.
Według dotychczas przeprowadzonych badań najwłaściwsze warunki dla narządu wzroku w rutynowej pracy biurowej zapewniają: pozytywna polarność ekranu (ciemne znaki na jasnym tle) oraz oświetlenie pomieszczenia - 500 luksów.
Przeprowadzanie badań okulistycznych według powyższych kryteriów pozwala na ustalenie, które z poddanych badaniom osób ze względów zdrowotnych nie mogą lub nie powinny wykonywać pracy na stanowiskach wyposażonych w monitory ekranowe. Świadomość pogorszenia się i osłabienie wzroku powinna być również dla pracownika wyraź
nym sygnałem konieczności przekwalifikowania się i zaprzestania pracy z komputerem.
KOSZTY ZAKUPU OKULARÓW
Obowiązek zapewnienia przez pracodawcę okularów korygujących wzrok pracownikom zatrudnionym przy obsłudze monitorów ekranowych oznacza, że realizacja tego obowiązku następuje na koszt pracodawcy w każdym przypadku (dla okularów nie ustala się okresów używalności), gdy badania przeprowadzone w ramach profilaktycznej opieki zdrowotnej wykażą potrzebę wykonywania tej pracy w okularach korygujących wzrok. Pracodawca nie jest obowiązany do pokrywania kosztów za jakiekolwiek okulary, które zostały wykonane w związku z badaniami okulistycznymi przeprowadzonymi z własnej inicjatywy pracownika.
W związku ze znacznie zróżnicowanymi cenami szkieł optycznych i oprawek wielu pracodawców poddaje w wątpliwość zasadność ponoszenia przez pracodawców pełnych kosztów wykonania okularów. W moim przekonaniu pracodawca powinien ponieść pełny koszt robocizny i szkieł oznaczonych przez lekarza (lekarzowi okuliście należy pozostawić pełną swobodę w oznaczeniu parametrów szkieł optycznych wraz z możliwością wskazania, czy powinny pochodzić np. z importu). Pracodawca może natomiast ograniczyć swój udział w ponoszeniu kosztów oprawy przez ustalenie kwoty partycypacji, np. do wysokości kosztu oprawy odpowiadającej co najmniej standardowi podstawowemu.
Zgodnie z art. 15 ust. 1 ustawy z 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (Dz.U. z 2000 r. Nr 54, poz. 654 ze zm.) koszt zapewnienia pracownikom okularów korygujących wzrok podlega wliczeniu do kosztów uzyskania przychodu.
Jan Piór o
Serwis BHP Nr 11/00 z dnia 02.11.2000
Uwaga!
Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 1 grudnia 1998 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy na stanowiskach wyposażonych w monitory ekranowe (Dz.U. Nr 148, poz. 973) zobowiązuje pracodawcę od 11 marca 1999 r. do wyposażenia pracowników zatrudnionych na stanowiskach z monitorami ekranowymi w okulary korygujące wzrok. Przepis ten spowodował, że coraz częściej pracownicy występują do pracodawców o refundację poniesionych nakładów na zakup okularów, których cena kształtuje się w przedziale 150-300 zł.
Na podstawie: Wynagrodzenia Nr 23/00 z dnia 08.11.2000