Torquato Tasso, Gofred abo Jeruzalem wyzwolona
1575 - po 10 latach Tasso ukończył epos pt. Gerusalemme Liberata >stawiano jej zarzuty artystyczne, moralne i religijne stąd
1593 - znękany zarzutami i psychicznie chory poeta, sporządza nową, „oczyszczoną” i nieudaną wersję pt. Gerusalemme conquistata (Jerozolima zdobyta) na rynku krążą wydania wersji pierwotnej
1618 r. Piotr Kochanowski przekłada epos Tassa - trzeci wierszowany przekład tego dzieła w Europie
gatunek : epos
jeden z głównych gatunków epiki, obejmuje rozbudowane utwory, zazwyczaj wierszowane, ukazujące dzieje legendarnych lub historycznych bohaterów rzucone na tło wydarzeń przełomowych dla danej społeczności narodowej
starożytny: paralelizm dwóch płaszczyzn fabularnych - świata bogów i świata ludzi
rozbudowane, bardzo szczegółowe opisy (batalistyczne, przedmiotów, sytuacji, wyglądów i inne), powodujące retardację
rozbudowana, wielowątkowa fabuła, mająca charakter epizodyczny (tzn. składająca się z często niezależnych od siebie wydarzeń, luźno zespolonych, nie powiązanych relacjami przyczynowo- skutkowymi),
renesansowy: odnowił tradycję eposu antycznego, charakterystyczne jest
1) wydatne ograniczenie roli świata pozaziemskiego w strukturze fabuły, traktowanie go jako konwencji literackiej, niekiedy żartobliwie interpretowanej
2) korzystanie z fantastyki, cudowności i awanturniczości różnorodnych odmian romansu (pasterski, rycerski, heroiczno miłosny)
Cechuje go:
patetyczny (podniosły) styl opowiadania dostosowany do wagi tematu i heroicznych czynów opiewanych postaci,
realistyczny, drobiazgowy opis przedmiotów, sytuacji, wyglądów itp., głównie scen batalistycznych nasyconych dynamicznością i malowniczością. Opisy (element neutralny, statyczny) te miały często charakter retardacyjny (chwyt kompozycyjny polegający na celowym odsuwaniu i opóźnianiu zdarzenia, które wzbudzać może szczególne zaciekawienie odbiorcy i mobilizować jego oczekiwania): wstrzymywały rozwijanie się zdarzeń, wprowadzały element rozbudowanej charakterystyki bohatera lub sytuacji,
swoiste rozumienie jedności akcji, według którego fabuła - nie stroniąca od epizodów, rozwija się konsekwentnie w kierunku konkretnie wskazanego rozwiązania konfliktu, a każda z postaci przybliża jego rozstrzygnięcie.
Gofrem 1) jest dziełem oryginalnym 2) spełnia funkcję epopei narodowej
czynniki sprzyjające całkowitej „polonizacji” dzieła:
wydarzenia historyczne i społeczny porządek RP = dominacja żywiołu szlacheckiego, ukształtowane potrzeby ideowe
czynniki natury literackiej: stan rozwoju lit. brak epopei narodowej, zgodność z tendencjami artystycznymi baroku(bogatsze spojrzenie na psychikę człowieka, temat żywiołu ognia, koncept, paradoks, styl)
właściwości ideowo-artystyczne poematu
zgodność z upodobaniami i ideałami polskich czytelników
ogień: kategoria doznań psychicznych (gniew, miłość), ogień niebieski (pioruny, błyskawice), ogień zwykły, ziemski tworzący żywioł
paradoks: np. ogień zestawiany z lodem i z wodą „ lód z ogniem złożyła”, „Mróz z wierzchu, wewnątrz srogi ogień czuje”, „ogień idzie z wody, ogniste z mokrych łez skry wylatają!”
koncept: np. Tankred po stracie Kloryndy równy trupowi - barwą, milczeniem, krwią i postawą
Kontrast i paradoks - zasada opisu psychologii postaci w Jerozolimie. Subtelna obserwacja złożoności natury ludzkiej i reakcji psychicznych jest w Gofredzie źródłem konceptów. Koncept, w takim ujęciu, staje się rewelacją, objaśnieniem owej złożoności.
styl barokowy : subtelność obserwacji gry świateł, blasków i błysków, elementy malarskie, dźwięk i ruch
elementy Polskie > uzbrojenie, zwroty, rozkazy, rysy wielkich hetmanów, nazwy gór (Tatry) i rzek (Wisła), u Krzyżowców polskie rysy obyczajowe, szlachecki strój, kochają się, jak szlachta, w zbytkach i bogatych strojach
kompozycja:
dedykacja dla grabi Tęczyńskiego; cztery 4-wersowe strofy (aabb) - skromność autor przekładu + świadomość o odrębności od oryginału „moje nowe rymy”
Do czytelnika: wstęp, w którym Kochanowski określa cel swojego przekładu
„aby się pokazało, ze język nasz nie jest nad inszy uboższy, i aby się szczęśliwszym dowcipem do ubogacenia go dalsza podała droga”
20 pieśni składających się z kilkudziesięciu strof
strofy: oktawy - (osiem wersów) jedenastozgłoskowiec o rymach a b a b a b c c
Oryginał Tassa |
Przekład Kochanowskiego |
„wojna pobożna” - przedmiot studiów historycznych i poetycka rekonstrukcja;
Dawno przebrzmiała legenda
Indywidualność poetycka ujawniona w podrzędnej części romansowej
Melancholijny smętek
Tekst podłożony tylko sztuką
|
O „wojnie świętej” autor nie musiał czytać z kronik - znał ją własnych doświadczeń;
Treść żywa, aktualna i obfitująca w bolesne doświadczenia i czyny bohaterskie
Najmocniejsza strona - część batalistyczna,
Krew rycerska „tętni pod całym przekładem”
Kochanowski podkłada tekst „własną duszą” =silniejsza sugestia dla czytelnika |
Utwór historyczny ale pisany nie bez myśli o współczesności i nie bez ówczesnych podniet (odrodzona idea wypraw krzyżowych, groźby najazdu tureckiego) Czyny Gofreda miały uświetnić księcia Alfonsa II d'Este i zmobilizować go do walk Wzór właściwego postępowania politycznego Zgoda i jedność między państwami chrześcijańskimi=źródło siły i sukcesów militarnych
Baśniowi pół-herosi i ich wspaniałe czyny n placu boju |
Utwór historyczny o współczesnym podtekście. Wzór dydaktyczny - Gofred przykład do naśladowania + potępienie rycerzy współczesnych „co tylko dla stroju Krzyż noszą, a tymczasem nie myślą o boju” => Rynald na zamku u Armidy Odnalezienie tradycji własnych zmagań z Turkami - patrzenie na współczesność przez uświetniający opis przeszłości Aktualny obraz, metafora walk polskich
Heroizacyjne tendencje literatury szlacheckiej (mit rycerski - mit wielkości, uprawniający do panowania, idealizujący i hiperbolizujący rycerzy - na przekór rzeczywistości) |
„Gofrem wznosi się tu na wyżyny oryginału, a czasem go nawet przewyższa jędrnością i dosadnością ( w przemowach), tonem uroczystym i prostą (w modlitwach). W opisach walk nieraz więcej w nim życia, ruchu, prawdy, bezpośredniości odczucia, świeżej a nieużytej energii słowa - aniżeli w pierwowzorze poprawnych, wykończonym nie na podstawie rzeczywistości, ale najświetniejszych wzorów literackich, a więc - mimo całej świetności - sztucznym, niedokrewnym.”
„Utwór można odczytać jako baśń o świetności feudalizmu i feudalnych rycerzy, gloryfikował feudalne ideały. Nie stracił jednak na wartości, gdy średniowieczni rycerze zniknęli z historycznej widowni. Sławiąc cnoty rycerskie, wystawiła bowiem Jerozolima wspaniały pomnik bezinteresownemu poświęceniu dla dobra ojczyzny, rzetelnemu spełnianiu obywatelskiego obowiązku, była szkołą patriotyzmu.” |
treść
czas akcji: I krucjata (1096-1099), przełom lipca i sierpnia „wiedz, że Mars z Słońcem niedługo usiądzie i społem we Lwie złączy się na niebie.”;
przed akcja „szósty rok mija jako ku wschodowi Chrześcijańskie się wojsko wyprawiło” - padły Nicea, Antyjochij, Turtoza
akcja trwa kilkadziesiąt dni: od wysłania przez Boga Anioła Gabriela do Gofryda do zdobycia Jerozolimyi, wygrania bitwy z wojskami króla Egipskiego i zdobycia zamku z Jerozolimie, wypełnieniu woli bożej
Miejsce akcji:
Wydarzenia toczą się w Palestynie (krainie historycznej w Azji Mniejszej leżącej między wybrzeżem Morza Śródziemnego a rzeką Jordan). Akcja rozpoczyna się w Tortosie (miasto leżące obecnie w Syrii). Maszerujące na Jerozolimę wojska zatrzymały się w Emaus (odległym o dziewięć godzin jazdy od Jerozolimy). Cel wyprawy - Jerozolima - była od dawna świętym miejscem, najpotężniejszą twierdzą Wschodu. Damaszek, Gaza, do której przybyła Armida by nakłonić rycerstwo króla egipskiego do zemsty na Rynaldzie
miejsce: głównie Jerozolima (mury, zamek króla, wieże) i jej okolice (las, obóz Krzyżowców) i dalsze tereny: zamek Armidy i jej ogród miłości, las, pasterska arkadia, w której przebywała Erminija, Ubald i szwedzki książe płyną przez morze Śródziemnomorskie by uwolnić Ronalda, a wcześniej przebywają w podziemiach, „ziemskich wnętrznościach”
Wątek główny to uwieńczone sukcesem zmagania krzyżowców dążących do zdobycia Jerozolimy.
Wątki towarzyszące mają przede wszystkim charakter romansowy.
Dzieje tragicznej miłości Włocha, Tankreda do poganki Kloryndy.
Sentymentalne uczucie jakim Erminija obdarzyła rycerskiego Tankreda.
Zabiegi Armidy mające na celu osłabienie wojowniczości chrześcijan.
Zadziwiające przygody Rynalda uwięzionego przez czarownicę Armidę.
Losy Arganta - butnego Cyrkaszczyka [Czerkiesa]
Ważniejsze epizody:
Prawdziwie heroiczne dokonania cnotliwej Zofronii i wiernego Olinda.
Udana wyprawa szpiegowska Wafryna.
Klęska królewicza szwedzkiego Swena.
Heroiczna śmierć rycerskiego małżeństwa Gildyppo i Odoarda.
Niezwykłe poselstwo Ubalda i Karola wysłanych dla odnalezienia Rynalda.
Burzliwe dokonania Argillana - buntownika.
Owocny w skutkach konflikt pomiędzy Gernardem a Rynaldem.
Dzieło ma wiele elementów wspólnych z Iliadą:
oblężenie Troi - Jerozolimy
Achilles - Rynald
zamiana zbroi (Erminija zabiera zbroję Kloryndy)
tarcza z przedstawionymi dziejami Rynalda - jego przodków i potomków
pogrzeb Dudona
narady wojenne, bitwy, pojedynki
pomoc sił nadprzyrodzonych
narrator mówiący, że choćby miał dziesięć języków i ust i głos niespożyty to bez pomocy Muz nie dałby rady wymienić wszystkich imion wodzów, którzy przybyli pod Troję = w Jerozolimie: „Chociałbym sto gąb miał i sto miał języków
By się sto głosów także do nich zbiegło,
Nie wyliczyłbych od tych wojowników
Pobitych pogan: tak ich wiele legło.”
*** to wszystko co udało mi się wyciągnąć z opracowania ale zaznaczam, że NIE JEST TO OPRACOWANIA z BN!!!!!