KURS KWALIFIKACYJNY Z ZAKRESU OLIGOFRENOPEDAGOGIKI

METODYKA WYCHOWANIA W INTERNACIE

Współpraca internatu ze szkoła (nauczycielami).

Znaczenie, formy, rozwiązania praktyczne

Głównym zadaniem internatu dla dzieci o obniżonej sprawności umysłowej jest przygotowanie wychowanków, w miarę ich możliwości, do samodzielnego udziału w życiu społecznym w integracji ze środowiskiem. Internat jest miejscem zamieszkania, wypoczynku, zapewnia uczniom warunki do pracy własnej, dostęp do książek, czasopism, imprez kulturalnych, uczy samorządności i współżycia w grupie. Jest to placówka, w której proces wychowawczo-rewalidacyjny umożliwia przeciwdziałanie pojawianiu się trudności i niepowodzeń szkolnych, sprzyja czynnościom uczenia w różnych sytuacjach zachowań pożądanych i wygaszaniu niepożądanych, pomaga w usuwaniu lub łagodzeniu istniejących zaburzeń, sprzyja budzeniu się wiary we własne możliwości, pomaga rozbudzić aktywność własną wychowanków i ich ogólną stymulację rozwoju.

Zarówno w założeniach, jak i w praktyce systemu oświaty i wychowania, internat dla dzieci o obniżonej sprawności umysłowej stanowi formę opieki ciągłej, sprawowanej przez specjalny ośrodek szkolno-wychowawczy, z dominującą rolą instytucji kształcącej i wychowawczej, którą jest szkoła. Przygotowanie wychowanka internatu na miarę jego możliwości rozwojowych do samodzielnego życia w społeczeństwie wymaga powiązania ze sobą lekcyjnych i poza lekcyjnych form nauczania i wychowania. Chodzi przede wszystkim o to, aby lekcje szkolne mogły stymulować twórczą działalność dziecka w każdym zakresie jego funkcjonowania w ośrodku szkolno-wychowawczym, a uzyskana wiedza sprzyjała rozwojowi jego zainteresowań w czasie wolnym. W konsekwencji internat i szkoła specjalna muszą powiązać kształcenie i wychowanie z życiem przez współuczestniczenie w jego realnych, rzeczywistych procesach, a także rozwinąć i ujednolicić działania wyrównujące, korygujące i kompensujące niedostatki w rozwoju umysłowym i psychofizycznym wychowanków objętych procesem specjalnego kształcenia i wychowania. Wspólnie z innymi instytucjami systemu oświaty i wychowania internat stwarza wychowankom specjalne warunki do ujawniania i rozwijania zainteresowań oraz uzdolnień, zgodnie z ich rozwojem umysłowym i psychofizycznym.

 

 

Jego rola dotyczy wspierania takich procesów jak:

• usprawnianie nie zaburzonych funkcji psychicznych i fizycznych wychowanków,

• szeroko rozumiana adaptacja społeczna wychowanków,

• rozpoznawanie ich potrzeb i trudności,

• przygotowanie wychowanków do aktywnego udziału w codziennym życiu grupy, do podejmowania działań na rzecz środowiska i spełniania w przyszłości obowiązków zawodowych,

• przysposobienie wychowanków do racjonalnego rozwijania i wzbogacania organizacji działalności pozalekcyjnej.

       W systemie oświaty i wychowania internat jest instytucją społeczną i poza rodzinną, jednym z podstawowych ogniw wychowania dziecka. Zakłada się przy tym, że internat stanowi najodpowiedniejszą z dotychczasowych formę życia zbiorowego dzieci upośledzonych umysłowo. Według pedagogiki specjalnej internat to wychowująca społeczność lokalna, środowisko wychowawcze i rewalidacyjne. Jednocześnie wyróżnia się on korzystnie jakością warunków i zakresem integracji spośród innych instytucji opiekuńczo-wychowawczych.

Na wychowanków upośledzonych umysłowo w placówce opiekuńczo- wychowawczej oddziałują dwa środowiska: internat i szkoła. Właśnie z tego względu wzajemne kontakty wychowawców i nauczycieli stają się podstawowym elementem pozytywnej współpracy, ukierunkowanej z jednej strony- na możliwie maksymalne doskonalenie pracy wychowawczo- rewalidacyjnej i dydaktycznej, z drugiej - na zwiększenie jej efektywności.

Powszechnie prezentowane stanowisko w literaturze przedmiotu przekonuje o tym, iż aby sprostać realizacji pracy- rewalidacyjnej , pracy korekcyjni- wyrównawczej, kompensacji społecznej, internat i szkoła ( w równej mierze) powinny wzajemnie się wspomagać. Praktyka wskazuje jednocześnie, że współpraca internatu i szkoły jest tym skuteczniejsza, im bardziej opiera się na modelu wspólnego podejmowania trafnych decyzji w realizacji procesu wychowania rewalidacyjnego wychowanków.

Podstawowym celem takiej współpracy jest w decydującej mierze ułatwienie nauczycielom i wychowawcom poznania poszczególnych wychowanków w klasie szkolnej i grupie wychowawczej oraz ustalenie, jaki kierunek w postępowaniu dydaktycznym, opiekuńczym i wychowawczo- rewalidacyjnym jest w danym przypadku najbardziej słuszny. Funkcja wychowawcy zatem sprowadza się dodatkowo do roli rzecznika spraw dziecka, nastawionego na niesienie szeroko rozumianej pomocy wychowankom, otocznie ich właściwą opieką i zrozumieniem oraz poznanie programu, metod pracy i zadań dydaktyczno- rewalidacyjnych szkoły.

Do współpracy internatu ze szkołą skłania niejako sytuacja przymusowa, a jej występowanie uwarunkowane jest takimi czynnikami, jak: działanie zmierzające do realizacji celów tożsamych lub zgodnych, określona gratyfikacja dla każdej z stron działania, określony podział zadań i ról, konieczność koordynacji działań e czasie, dobór wspólnych metod i form działań, integracja wysiłków rewalidacyjnych i terapeutycznych wychowawców i nauczycieli.

Przyjąć należy, iż podobnie jak w środowisku internackim , tak i we współpracy internatu ze szkołą obowiązywać powinien jednolity, zasadniczo uzgodniony kierunek pracy. W rezultacie takiego założenia, konieczne dla obu stron wydaje się być zadanie rozpoznawania aktualnych potrzeb życzeń stron, poznanie realnych możliwości internatu i szkoły w realizacji zadań, ustalenie obowiązujących zasad współpracy oraz respektowanie norm prawnych. Dzięki jednoznacznie ustalonym i obowiązującym zasadom współpracy zachowany może być autorytet obu instytucji, a strony skłonne będą do poszanowania wzajemnej odrębności i specyfiki. Ważne jest także, aby każda strona unikała okoliczności konfliktowych na tle kompetencji, wyraźnie określała zakres obowiązków i uprawnień oraz funkcji w podejmowaniu decyzji, ustaliła, formy i rodzaj sprawowanej kontroli.

Rozwój współpracy internatu i szkoły zdeterminowany jest elementami doskonalenia placówki, poziomem kultury organizacyjnej poszczególnych grup pracowniczych i kadry kierowniczej, a także rodzajem istniejących w tej dziedzinie tradycji. Efektywność osiągnięć w tym zakresie zależeć może również od wypracowania, poznania i przestrzegania podstawowych zasad jej realizacji.

Do podstawowych zasad rozwijania współpracy internatu i szkoły zaliczyć należy:

- zasadę partnerstwa- istota tej zasady polega na równorzędnym podziale funkcji i zadań, przestrzeganiu oraz stosowaniu praw i obowiązków, a także harmonizacji działania osób uczestniczących w procesie wychowania rewalidacyjnego na równych prawach

- zasadę wielostronnego przepływu informacji- istota tej zasady wymaga konieczności uruchomienia wszelkich możliwych w internacie i szkole kanałów porozumiewania się wychowawców oraz nauczycieli, które- obok drożności- cechowałaby możliwość szybkiego, jasnego, zrozumiałego i atrakcyjnego komunikowania się stron

- zasadę pozytywnej motywacji- realizacja tej zasady polega na dobrowolnym i aktywnym udziale w wykonywaniu zadań, nadaniu współpracy charakteru mobilizującego, aktywizującego, wyzwalającego inicjatywę i pomysłowość stron.

- zasadę jakości oddziaływań- istota tej zasady polega na konieczności uzgadniania form, metod oraz kierunku działania stron

- zasadę koordynacji i odpowiedzialności za poziom poczynań wszystkich grup pracowniczych- chodzi tu o zachowanie zgodności wszystkich w zakresie poszczególnych informacji oraz decyzji, jak również o zgodność, jednoznaczność i uzyskiwanie coraz lepszych wyników postępowania wszystkich pracowników

- zasadę systematycznej współpracy- zasada ta polega na konieczności zachowania systematyczności i stałej dążności do angażowania się stron

- zasadę harmonizacji doboru czynności podejmowanych przez internat i szkole- polega ona na takim doborze czynności, dzięki którym organizowana współpraca ma rytmiczny, uporządkowany i dynamiczny charakter

Podstawowym warunkiem efektywności i współpracy wychowawców i nauczycieli jest zrozumienie istoty tego działania oraz wyników, którym powinna służyć. Współpraca ta obejmować powinna zatem całość zjawisk i postępowania pedagogicznego, dotyczących zarówno rozwiązań organizacyjnych, jak i metodycznych w internacie i szkole.

Doceniając wartość wiązania procesu opiekuńczego i wychowawczo- rewalidacyjnego z nauką szkolną wychowanków, internat i szkoła winny zmierzać do poszukiwania wciąż nowych form współpracy oraz usprawniania form już realizowanych. Wypracowane i praktykowane formy współpracy powinny mieć uniwersalne zastosowanie w całokształcie realizacji procesu wychowania i nauczania wychowanków. Ważne w tym przypadku jest to, aby zostały one dostosowane do możliwie najtrafniej do możliwości organizacyjnych obu stron, specyfiki postępowania rewalidacyjno- terapeutycznego w internacie szkole, okoliczności, w jakich następuje realizacja zadań stron, rodzaju i poziomu potrzeb występujących podczas kontynuacji procesu wychowania i kształcenia.

Obszar tej działalności wymaga określenia zakresu zadań dla wychowawców i nauczycieli. Ogólnie zakres ten można podzielić na takie grupy jak:

- gromadzenie informacji o wychowankach

- utrwalanie i pogłębianie wiedzy wychowanków

- odrabianie prac domowych przez wychowanków

- opracowanie zestawów gier i zabaw dydaktycznych

- organizowanie działalności profilaktyczno- terapeutycznej

- rozwiązywanie trudności wychowawczych

- przygotowanie do wyboru zawodu

- doskonalenie warsztatu pedagogicznego

BIBLIEGRAFIA:

1. Fular Cz.: Współdziałanie szkól i internatu w Specjalnym Ośrodku Szkolno- Wychowawczym w Nowym Sączu, „ Szkoła Specjalna” 1989

2. Pietrzak W.: O współpracy nauczyciela i wychowawcy na terenie internatu, „Szkoła Specjalna” 1989

3. Ploch L.: Praca wychowawcza z dziećmi upośledzonymi umysłowo w internacie, 1997

---