Andragogika ca (dr Magdalena Pakuła)

12.03.2011r.

Temat: fazy życia człowieka dorosłego

1. Koncepcja Szewczuka ( Szewczuk „ Psychologia człowieka dorosłego”):

1. etap stabilizacji planów życiowych 18-30/33 lat :

wyznaczenie sobie celów, odpowiedzialność za swoje życie (podjęcie pierwszej pracy, założenie rodziny i dzieci, może być zmiana miejsca zamieszkania, pracy) - wzmacnia, rozwija, doświadcza,

2. etap progresywnej ekspansji z opus magnum (wielkie dzieło) 33-45 lat :

etap największej aktywności w różnych dziedzinach życia. Człowiek jest nastawiony na przyszłość, osiąga opus magnum - swoje wielkie dzieło i szczyt swoich możliwości, np. twórcy w tym wieku tworzą największe dzieła,

3. etap regresywnej ekspansji z elementami starzenia się 45-60 lat:

czł. zaczyna dostrzegać oznaki spowolnienia, to, co było łatwe zaczyna przychodzić z trudnością, trzeba przystopować, wybierać co jest ważniejsze. Widoczna jest nadumieralność mężczyzn (przepracowanie, tłumienie emocji), podboje miłosne. Występują momenty zrywów - chce się pokazać sobie i innym, że jeszcze coś można zrobić. Pojawiają się choroby przewlekłe.

4. Etap późnej dorosłości, starość:

bilansowanie i podliczanie życia. Najczęściej ludzie spełnili się w życiu, gdy ich dzieciom wiedzie się dobrze, ma się taką starość, na jaką się zarobiło. Do starości trzeba się przygotować w sposób świadomy, ale najczęściej tak nie jest (poprzez tryb życia, uniwersytet III wieku, często w końcu ludzie mają czas dla siebie, rozwijają swoje pasje, zainteresowania, zapominają o chorobach).

2. Koncepcja Levinsona ( T. Wujek „wprowadzenie do andragogiki”, art. Pietrusińskiego „rozwój dorosłych”):

Wkraczanie w późną dorosłość (IV faza przejściowa)

Kulminacja wieku średniego

Wkraczanie w lata 50 - te

Początek wieku średniego

Wkraczanie w wiek średni (III faza przejściowa)

stabilizacja

Wkraczanie w lata 30 - te

Debiut w świecie dorosłych - faza nowicjatu w świat dorosłych

Wkraczanie we wczesną dorosłość (II faza przejściowa)

65

IV Różna dorosłość

60

III wiek średni

55

50

45

40

II wczesna

dorosłość

35

28

22

17

I dzieciństwo i dorastanie

DZIECIŃSTWO

WCZESNA DOROSŁOŚĆ - Między 17 a 45 rokiem życia powtarzają się kolejno okresy przemian i stabilizacji struktur życia pozwalające podzielić cały okres na podokresy, których granice podane są orientacyjnie i ulegają przesunięciu w jednostkowych przypadkach:

• 17 - 22 wkraczanie we wczesną dorosłość

• 22 - 28 debiut w świecie dorosłych

• 28 - 33 wkraczanie w lata trzydzieste

• 32 - 40 stabilizacja

• 40 - 45 wkraczanie w wiek średni

Od 17-22 do 40-45 jest okresem pełni sił fizycznych i sprawności intelektualnej, samodzielności życiowej i twórczej ekspansji prowadzącej jednostkę do samorealizacji
w pracy zawodowej, małżeństwie, wychowaniu dzieci. Człowiek podejmuje najważniejsze decyzje i ustala swoje własne miejsce w społeczeństwie, rozpoczyna karierę zawodową. Okazje do rozwoju powiązane są nie z dojrzewaniem organizmu, zabawą, lecz z praktyczną aktywnością życiową.

Koncentruje się wokół następujących zadań:

Wczesna dorosłość to okres najwyższej żywotności, ale także spiętrzenia wielu zadań, obowiązków. Jest to era zarówno sukcesów jak i stresów. Jednostka występuje od początku, jako nowicjusz. Z tego faktu wynikają zadania rozwojowe oraz trudne do pogodzenia obowiązki i podejmowane decyzje mające wpływ na całe życie. Zaniedbywanie jednych obowiązków na rzecz innych staje się zarówno warunkiem sukcesów jak i źródłem porażek. Następuje konflikt między karierą a życiem rodzinnym.

Drugim absorbującym rodzajem aktywności jest zakładanie własnej rodziny i wychowywanie dzieci. Rozwój zdolności do nawiązywania bliskich stosunków z drugą osobą. Brak tej zdolności skazuje jednostkę na izolację i niepowodzenie w podejmowanych próbach bliskiego współżycia.

Faza nowicjatu około 24 roku życia człowiek staje się faktycznie dorosły osiągając dojrzałość we wszystkich sferach życia psychicznego. Okres pomiędzy 17 a 33 rokiem życia obejmujący
3 z 5 podokresów tej ery życia to właśnie faza nowicjatu. Jej głównym zadaniem jest uformowanie przez jednostkę odpowiedniej dla siebie struktury życia, zdolnej do funkcjonowania w danym otoczeniu. Środkami jest poznawanie świata dorosłych, utożsamianie siebie z osobą dorosłą, rozwój zainteresowań i przyswojenie systemu wartości, podjęcie ważnych decyzji: małżeństwa, rodziny.

Wyrazem zrozumienia trudności tego procesu jest znalezienie przez młodzieńca „mentora”. Jest to niezwykle ważna osoba dla rozwoju młodej osoby. W tym okresie jest uznawana za mistrz, lecz mniej oficjalna od mistrza. Jest zwykle osoba o 8-15 lat starszą i zajmuje mocną pozycje w świecie, w którym młody człowiek dopiero wchodzi. Może to być zwierzchnik, nauczyciel, starszy kolega. Jest on dla swojego podopiecznego znaczącą osoba, podziwianą
i naśladowaną. Jest przedmiotem identyfikacji. Jest nauczyciel, sponsorem, który toruje swojemu wychowankowi drogę do kariery i sukcesów. Głowna rola mentora polega na pomocy moralnej i rzeczowej w realizacji osobistej wizji. Rozwój pod opieką mentora trwa od 2 - 10 lat. Współdziałanie nacechowane bliską więzią z czasem na ogół kończy się konfliktem i rozstaniem, rzadziej rozluźnieniem stosunków. Mentor zaczyna postrzegać
w podopiecznym nieposłusznego niewdzięcznika.

Po fazie nowicjatu obserwujemy dłuższą stabilizację. Oznacza to większe zaangażowanie się w życie rodzinne i kontynuację obranej drogi zawodowej. Jednostka zyskuje większą samodzielność i prestiż w zawodzie

• WIEK ŚREDNI - Od 40-45 do 60-65 roku życia.

Przejście łączone jest z pojęciem kryzysu wieku średniego. Loku się miedzy 40 a 50 rokiem życia i wskazuje na liczne jego przyczyny. Wiąże się ze spadkiem witalności. Realizacja marzeń i celów postawionych w młodości dochodzi do momentu, w którym wiadomo,
co zostało już osiągnięte a co pozostało do zrobienia. Krystalizuje się ocena najważniejszych dokonań i podjęcia nowych decyzji. Niektórzy czują się w pełni zadowoleni i widza przed sobą dalszą drogę do sukcesów inni zaś zaczynają wątpić czy działania warte były zachodu
i rezygnują z wielu wartości. W rozwoju zawodowym obserwuje się nieraz stagnację.
Zmiany zachodzące w życiu wynikają też z przemian wewnętrznych.

Rozwój wewnętrzny: Cechuje się wzrostem mądrości. Młodzieniec ma zwykle poczucie bezmiaru czasu przed sobą, o czym świadczy rozrzutny tryb życia. Tutaj uwidacznia się świadomość własnego przemijania i szybkiego upływu czasu pobudzając do mądrzejszego korzystania z czasu. Dający o sobie widoczny znak proces starzenia się. Innym przejawem oprócz mądrości w tym okresie jest aktywność twórcza.

• PÓŹNA DOROSŁOŚĆ (starość) od 60 do 65 roku życia.

Bromley wyróżnia tu okres przedemerytalny (60-65), emerytalny (65-70),
starczy (po 70 roku życia). Falicki wyróżnia: wiek podeszły (60-74), starczy (75-89), długowieczność (90 90-tce). Sprawność fizyczna i umysłowa jest w tych okresach bardzo niejednakowa i przy dobrym zdrowiu i aktywnym trybie życia dopiero po 80 r.ż. ustępuje miejsca starczemu zniedołężnieniu. Zmniejsza się waga oraz aktywność układów i następuje upośledzenie zdolności przystosowawczych. Następuje odkładanie się złogów w ściankach naczyń krwionośnych oraz uszkodzenia w wyniku oddziaływań środowiska i trybu życia. Atrofia oraz zmniejszona aktywność tkanek i organów prowadzi do uwiądu starczego
i śmierci. Jednak większość ludzi umiera z powodu chorób, wypadków i innych przyczyn.

Struktura życia ludzi starych bywa kontynuacją struktury wcześniejszej lub zmienia się
w wyniku zaprzestania pracy zawodowej. Przyczyna zmian bywa owdowienie, śmierć rodzeństwa a także choroby utrudniające kontakty z innymi. W społeczeństwach tradycyjnych starsi cieszą się prestiżem i SA aktywni, jako źródło wiedzy i zbiorowego doświadczenia. Natomiast w społeczeństwach przemysłowych gdzie wiedza jest przekazywana droga piśmienniczą i wyspecjalizowanych instytucjach prestiż ich jest znacznie mniejszy. Czynniki psychotraumatyzujące spowodowane są m.in. przejściem na emeryturę, pogorszenie się sytuacji materialnej, poczucie zależności od innych, opieszałe traktowanie prze służbę zdrowia.

Zadania rozwojowe W tym okresie starość uważana jest za przejaw pełnej dojrzałości, mądrości i integracji. Zadanie rozwojowe polega na akceptowaniu ludzkiej osobowości
i własnego życia dzięki mądremu zrozumieniu jego biegu. Brak takiej akceptacji, poczucie zmarnowania życia prowadzi ku do rozpaczy. Zadaniem powszechnym jest przystosowanie się do ograniczeń wynikających z procesu starzenia się i społecznych warunków jego przebiegu. Wśród zadań rozwojowych okresu starości wymienia się przystosowanie się
do spotkania ze śmiercią.

3. Koncepcja Eriksona ( W. Badura- Madej „wybrane zagadnienia interwencji kryzysowej”):

Kryzys wg Eriksona:

• Przejściowy stan zaburzenia równowagi organizmu wywołany przez wydarzenie lub krytyczne wydarzenia.

• Okres rozstrzygający, w którym człowiek charakteryzuje się posiadaniem wzmożonego potencjału rozwojowego jak również większą podatnością na dekompensacją psychiczną i organizmową.

Przyczyny kryzysu:

Sprzeczności i konflikty między strukturą popędową człowieka a wymaganiami potoczenia.

3 fazy kryzysu rozwojowego:

• Powstawanie i narastanie problemów;

• Szczególnej wrażliwości;

• Rozwiązania problemu, gdy zostaną pokonane sprzeczności między oczekiwaniami otoczenia a możliwościami ego jednostki;

Stadia rozwoju człowieka:

1. Ufność - nieufność (1r.ż):

Ufność: podstawowa postawa wobec otoczenia i własnej osoby, kiedy potrzeby są zaspakajane;

Nieufność: lęk, podejrzliwość, niedostatek w opiece;

2. Autonomia- wstyd i zwątpienie (2-3r.ż):

Autonomia: rozumienie i tolerowanie autonomicznego działania przez rodziców, tworzy się poczucie panowania nad swoimi impulsami oraz nad otoczeniem;

Zwątpienie: brak cierpliwości i robienie za dziecko tego co on potrafi lub zbyt szorstcy i krytyczni rodzice wobec dziecka;

3. Inicjatywa-poczucie winy (4-5r.ż.):

Inicjatywa: okres rywalizacji, obdarzanie swobodą i możliwościami, organizowanie zabaw;

Poczucie winy: uważanie zabaw dziecka oraz jego osoby za natrętne i głupie;

4. Pracowitość- poczucie niższości (6-12r.ż):

Pracowitość: zachęcanie dziecka do majsterkowania, wykonywania praktycznych czynności, nagradzanie ich wyników;

Poczucie niższości: nadmiar krytyki lub brak zainteresowania;

5. Adolescencyjny kryzys tożsamości (13-18r.ż):

Jeśli dzieciństwo było solidne, tworzymy silne poczucie własnej wartości i tożsamości, poczucie tego kim jesteśmy, jacy byliśmy i jacy chcemy być;

6. Intymność- izolacja (19-30r.ż):

Intymność: rozwijanie umiejętności nawiązywania intymnych bliskich relacji z innymi ludźmi bez utraty własnej tożsamości;

Izolacja: życie w przeświadczeniu, że jest się samemu i wyłącznie zdanym na siebie;

7. Twórczość- stagnacja, kryzys (31-50r.ż):

Twórczość: Tworzenie nowego poczucia celu, poczucie odpowiedzialności za los innych, nie tylko troska o najbliższą rodzinę. koncentracja na sobie i zaspakajaniu własnych wygód;

Stagnacja, kryzys: Niemożność przekroczenia swoich granic;

8. Integralność- rozpacz (od 51 r.ż.)

Integracja: dodatni bilans życia, pogodzenie się z odejściem;

Rozpacz: brak zaakceptowania własnego życia, pojawia się rozpacz i lęk przed śmiercią;

Czynniki na „+” bilansu życiowego:

• Udana rodzina;

• Dobre zdrowie;

• Udane dzieci;

• W miarę dobre warunki materialne;

Przygotować na następne zajęcia:

• Wroczyński R. „ praca oświatowa”

• Urbańczyk „dydaktyka dorosłych” (procesy poznawcze= pamięć, uwaga, wyobraźnia)

• Marczuk „uczeń dorosłych” (możliwości uczenia się dorosłych)

• Praca pt.: „rozwój oświaty dorosłych w Anglii i Danii”

9.04

Temat: człowiek dorosły w sytuacji edukacyjnej

uczeń dorosły i uczenie się dorosłych - przegląd stanu badań - Marczuk

- uczeń dorosły - osoba dorosła, która podlega zorganizowanemu oddziaływaniu i podejmuje, w miarę świadomie, trud uczenia się za pomocą różnych źródeł wiedzy (Urbańczyk);

- typologia uczniów dorosłych:

• uczniowie szkolni - osoby dorosłe, zazwyczaj pracujące zawodowe, które uczęszczają do szkół dla pracujących; cecha charakterystyczna - względna systematyczność kontaktów ze szkołą, znaczna ich częstotliwość i sformalizowanie oraz wymagania formalno-prawne zbliżone do wymagań stosowanych w szkolnictwie dla młodzieży niepracującej;

• uczniowie pozaszkolni - osoby dorosłe będące w zasięgu zorganizowanych oddziaływań oświatowych i kulturalno wychowawczych:

1.uczestnicy kursów, seminariów, konferencji, uniwersytetów ludowych, powszechnych i trzeciego wieku, poradni, klubów zainteresowań;

2. słuchacze wykładów powszechnych, odczytów, prelekcji;

3. stali czytelnicy książek;

4. członkowie zespołów artystycznych i technicznych;

5. osoby doskonalące się drogą samokształcenia i samowychowania;

Temat: ewolucja poglądów na temat możliwości uczenia się ludzi dorosłych

możliwości edukacyjne dorosłych:

1. W. James (pocz. XX w.) - uzależnienie możliwości edukacyjnych od psychofizjologicznego i biologicznego rozwoju (paralelizm); rozwój psychiczny kończy się po osiągnięciu dojrzałości fizycznej i fizjologicznej (ok. 20 roku życia);

2. E. Thorndike (poł. lat 20-tych XX w.) - uczenie się dorosłych możliwe jest do 45 roku życia;

3. M.P. Fieofanow (koniec lat 20-tych XX w.) - niektórzy dorośli w uczeniu się osiągali lepsze wyniki niż dzieci;

4. W. Szewczuk (lata 50-te) - dorośli mogą się uczyć w różnych okresach swojego życia; wieloraka złożoność psychiki człowieka dorosłego;

5. J. Pieter - dorośli górują nad uczniami dziećmi w zakresie doświadczeń, krytycyzmu i wiedzy przygodnie zdobytej, co umożliwia im opanowanie logicznych zrębów danego materiału nauczania szybciej i lepiej;

stanowiska dotyczące granic możliwości uczenia się oraz faz życia człowieka:

1. R.B. Lovell - 5 faz życia ludzkiego; ok. 40 roku życia wpływ starzenia na łatwość uczenia się jest coraz bardziej widoczny; opieranie się na biologiczno-psychicznych krzywych starzenia się -> deficytowy model starości;

2. U. Lehr - dynamiczna koncepcja rozwoju osobowości przez całe życie;

3. A.B. Huberman - krzywa inteligencji jako całość jest statyczna do 60 r.ż., a inteligencja skrystalizowana (zależna od doświadczenia) wzrasta do ok. 70 r.ż.;

4. H. Lowe - człowiek dorosły może uczyć się przez całe życie;

Temat: charakterystyka procesów poznawczych

• Uwaga:

Proces ukierunkowania czynności poznawczych na określony przedmiot, zjawisko, proces. Proces u człowieka dorosłego jest bardziej trwały i statyczny niż u dziecka czy człowieka młodego.

• Spostrzegawczość:

Układ procesów poznawczo- emocjonalnych ułatwia człowiekowi dorosłemu uczenie się, gdyż są one bardziej precyzyjne; człowiek dorosły szybciej dostrzega szczegóły jakiegoś zjawiska.

• Wyobraźnia:

U człowieka dorosłego wyobraźnia jest bliższa rzeczywistości; człowiek, dorosły potrafi skuteczniej wykorzystywać wyobraźnię w procesie poznawczym niż dziecko.

• Pamięć:

U podstaw uczenia się całożyciowego leży pamięć. Osoby dorosłe mają słabszą pamięć mechaniczną a lepszą pamięć słowno- logiczną.

• Myślenie:

Umożliwia ono wywarzanie nowych informacji, nowych treści; to proces, który prowadzi do osiągania nowej wiedzy; człowiek dorosły myśli poprzez ścisły związek z wyrazami.

Dania:

1. Geneza oświaty w Danii:

Dania na skutek wojen stracił część ziem, była zrujnowana i nie rozwinięta przemysłowo. Jako kraj rolniczy nie miała szansy na szybki rozwój. Poziom wykształcenia był przerażająco niski. Dodatkowo zniesiono poddaństwo chłopów feudalnych, szlachta była osamotniona a wśród samych chłopów pojawiać się zaczęły dążenia emancypacyjne.

2. Mikołaj Grundvig- założyciel Uniwersytetów Ludowych:

Uważa się go za twórcę koncepcji uniwersytetów ludowych, którą wyłożył w „Mitologii Północy i w Historii Świata”. Uważał, ze Dania może odrodzić się jedynie dzięki językowi duńskiemu, własnej historii, kulturze i tradycji. Grundvig odrzucał łacinę, zwraca uwagę na znaczenie bohaterów narodowych a same uniwersytety przeznaczał ze względu na treść dla ludu. W jego koncepcji miały kształcić chłopców powyżej 18 r. ż. w systemie internatowym, gdzie poza nauką miało być prowadzone życie na wzór rodzinnego.

3. Realizacja pomysłu M. Grundviga:

Anglia:

1. Geneza oświaty dorosłych w Anglii:

• Rozwój kapitalizmu:

• Zaczęto budować wielkie fabryki;

• Nowoczesne maszyny;

• Rozwój nauki, techniki i technologii;

• Wstyd za analfabetyzm;

• Walka klasy roboczej o swoje prawa;

2. Niedzielne szkoły początkowe dla dorosłych:

• Uczono całościowo;

• Metoda sylabizowania;

• Nauka pisania;

• 1798r. pierwsza powstała;

3. Instytuty mechaniczne:

• Szkoła zawodowa z podbudową merytoryczną ogólną

• Dobrze wyposażona;

4. Ruch Czartystowski:

1838-1848. organizacja polityczna, która nazwę wzięła od Karty Praw Ludzi. Domagała się wprowadzenia reprezentantów robotników do parlamentu, praw wyborczych dla wszystkich mężczyzn, tajnych głosowań, równych okręgów wyborczych, zniesienia cenzusu majątkowego dla posłów i stałych pensji dla członków parlamentu, który miałby mieć roczną kadencję.

5. Kolegia ludowe:

Były szkołami kształcącymi na poziomie średnim, charakteryzowały się zróżnicowaniem programów i form ze względu na wielkość organizatorów. Kolegium miało być rozbudowane i świetnie wyposażony gmach, kształciło na poziomie niższym, wyższym i specjalnym. Poza normalnymi zajęciami, głownie w okresie wakacji łączyło rekreacje z wychowaniem czasie wolnym. Zajęcia prowadzone były prze profesorów, młodszych pracowników nauki, nauczycieli i studentów.

6. Uniwersytety rozszerzone i klasy tutorialne:

Pomysłodawca uniwersytetów był Stewart, profesor z Cambridge, który od 1883r. prowadził wykłady w skupiskach robotniczych w salach przyfabrycznych. Z czasem zaczęły powstawać centra wykładowe na prowincji a inne uczelnie także podjęły się ideę. Już na początku XX wieku uniwersytety zaczęły pracować wspólnie ze stowarzyszeniami i związkami robotniczymi. Tak w 1903, dzięki Mansbridge powstało Robotnicze Stowarzyszenie Oświatowe, które dokonywało rekrutacji i finansowało uniwersytet. Uniwersytet zaś zapewniał zakwaterowanie słuchaczom i wykwalifikowaną kadrę.

7. akty prawne:

akt edukacyjny- 1944, nakładał obowiązek edukacyjny na okres od 5-15r.ż. wprowadzał trzy szczeblowy system edukacyjny z poziomami: primary, secondary i further education ( w odniesieniu do edukacji dorosłych)

Przygotować na następne zajęcia:

„procesy kształcenia dorosłych” T. Wujek

• Kształcenie formalne, nieformalne, incydentalne;

• Elementy procesu kształcenia;

• Zasady kształcenia;

• Układ treści kształcenia

---