Finanse behawioralne

Człowiek rzeczywisty a nie ekonomiczny (homo economicus, człowiek racjonalny maksymalizujący użyteczność). Z pewnych względów nie maksymalizuje użyteczności.

Pascal - teoria wartości oczekiwanej EU=E(n, i=1) vi*pi (pi-prawdopodobieństwo, xi-wartość zdarzenia)

Teoria oczekiwanej użyteczności. Neumann, Morgenstern EU=E(n, i=1) ui*pi (pi-prawdopodobieństwo, ui-użyteczność zdarzenia).

Funkcja użyteczności charakteryzuje się malejącą krańcową użytecznością.

Aksjomaty:

1. Spójności - porównywalności (dwa dobra a>b, a<b, a=b), przechodniości

2. Substytucji - a>b, to woli też każde pa>b

3. Ciągłości preferencji a<b<c, to może woleć b od kombinacji a i c

4. Podstawialności - nie ma znaczenia w jakiej kolejności są zapisane

5. Monotoniczności - nie ma znaczenia za pomocą ilu operacji uzyskana jest kombinacja

Anomalie:

1. Efekt pewności A. 80% 4000 i 20% nic, B. 100% 3000, większość B, C. 20% 4000 i 80% (EV=800) nic, D. 25% 3000 i 75% nic (EV=750), wybrali D, czyli najpierw mniej a potem bardziej ryzykowne, niekonsekwentne. Przewartościowanie niskich prawdopodobieństw (6000 z 0,001 i 3000 z 0,002, wybierają 6000)

2. Efekt odwrócenia, wybieramy większa strata z mniejszym prawdopodobieństwem, mniejszy zysk z większym prawdopodobieństwem.

3. Efekt izolacji 75% nic 25% grać dalej, potem A. 4000 z 80% i B. 3000 z 100%, jeśli najpierw 1 potem 2 to wybierali B, jeśli jako kombinację A. 4000 z 20% i B. 3000 z 25% to wybierali A

Teoria perspektywy: Punkt widzenia zależy od punktu odniesienia (użyteczność zysku zależy od aktualnego posiadania).

1. Malejąca wrażliwość na zmiany, rożnica między zyskiem/stratą 100 a 200 jest większa niż między 1100 a 1200

2. Awersja do strat, bardziej bolą straty co cieszą tej samej wartości zyski, wzrasta z wielkością licytowanej kwoty, współczynnik awersji h=2,25,czyli straty ponad 2 razy bardziej odczuwalne niż zyski

3. Funkcja wag prawdopodobieństwa: przewartościowanie niskich, niedoszacowanie wysokich. Większy wpływ przy granicach (z 0 na 10% i z 90% na 100% niż z 30% na 40%)

Racjonalność (ludzka) ograniczona, bo nie jesteśmy w stanie zebrać i zanalizować All info. Heurystyki - intuicyjna ocena rzeczywistości, umysł idzie na skróty:

1. Nadmierna pewność siebie

2. Zakotwiczenie i dostosowanie - zahaczamy gdzieś i ciągle się tego trzymamy

3. Złudzenie gracza - traktujemy zd losowe jako zależne gdy nie są (kostka, wiele razy czerwony, myslimy ze czarny a jednak nie)

4. Błąd koniunkcji, wyżej oceniamy koniunkcję niż pojedyncze (spadek DOW i WIG 20 niż sam spadek WIG20)

5. Post factum - potwierdzamy to co się już wydarzylo, spadki były nieuniknione

6. Efekt obdarowania - gdy coś posiądziemy, oceniamy to wyżej niż przed obdarowaniem

7. Selektywna percepcja - wybieramy to co wygodne, ignorujemy co nie

Efekt predyspozycji szybkie sprzedawanie drożejących, długie trzymanie taniejących (usprawiedliwiamy się że się odbijemy), krótkoterminowe zyski, długoterminowe straty

Fiskalizm w Polsce na tle innych państw

W Polsce nadmierny. Udział wydatków finansowanych przez państwo w PKB. Potrzeby wydatków (poznane) winny determinować poziom fiskalizmu, nie odwrotnie. 2006 w PL 43,3%, 1995-2006 spadek fiskalizmu: UE-3,4%, OECD (21 państw)-1,8%, PL-4,4%, 9 krajów ma mniejszy fiskalizm w tym Grecja, Irlandia. Duży udział wydatków sztywnych aż 74%, państwo opiekuńcze, socjalne. Musimy zredukować żeby 7% i więcej WG przyjrzeć się tygrysom.

Państwo socjalne:

1. Wydatki socjalne, transfery 1. Zasiłki renty emerytury repatriacyjne 2. Darmowa szkoła, służba zdrowia

2. Podwyższone podatki konsekwencją wydatków socjalnych

3. Regulacje między pracodawcą i pracobiorcą , ochrona przed zwolnieniem, płaca minimalna

Cztery powody że jesteśmy państwem socjalnym:

1. Duże rosnące wydatki socjalne, możemy mieć 4-5% WG ale nie 7-8%, musimy przyjrzeć się tygrysom, uszczuplić wydatki, nie patrzeć na euro sklerozę i euro zadyszkę (Irlandia po wprowadzeniu euro. W Doing Business jesteśmy na 75/175 miejcu.

2. Pozapłacowe koszty pracy, ludziom nie chce się pracować za 1000zł na rękę dostają 720zł, zasiłek dla bezrobotnych to ok. 580 i mogą dorobić na czarno. Połowa bezrobotnych pracuje w szarej strefie.

3. Ochrona pracowników przed zwolnieniem (np. ZZ)

4. Za bezrobocie i tak płacą najbiedniejsi

Rośnie udział wydatków zdeterminowanych (74,3% w 2006): dotacje do FUS (waloryzacja, wzrost WCD), zwiększenie kosztów obsługi długu publicznego, zwiększenie subwencji dla JST.

1. Subwencje JST 15,5%

2. Obsługa długu publicznego (12,5%)

3. Dotacje dla FUS (11%)

4. Dotacje dla KRUS (6,7%)

5. Obrona narodowa (6,3%)

6. Wpłaty do UE (4,4%)

Państwo opiekuńcze o dużych wydatkach socjalnych, ale mało efektywnych, słabo inwestujemy. Udział podatków zbyt duży (39,4% a tygrysy miały nawet 20-32%).

PKB per capita w Polsce, mamy najniższy wskaźnik bogactwa narodu w UE 2006 (51% średniej UE), kraje z 2007 jeszcze niższy. Musimy ciąć wydatki żeby dogonić. Szara strefa w Polsce 27,4% (głównie budownictwo, transport, gospodarka magazynowa, handel hurtowy i detaliczny). Abolicja podatkowa dla szarej strefy (Kołodko). System podatkowy jest niejasny, zawiły, często się zmienia. Uproszczony, niższy podatek liniowy (15-19%) przyczyniałby się do wyjścia z szarej strefy). Dochód wolny od podarku 6000, jest za niski, powinien być raczej 8000. Słaba egzekucja prawa tych co oszukują, za mało ostre przepisy. Podatki pośrednie: Zwiększenie VAT odbije się na najbiedniejszych bo i tak wszyscy to płacą, mamy jeden z najwyższych VATów w europie.

System prawny, zapytania fiskusa o możliwość zaliczenia w koszty uzyskania przychodu. Ministerstwo finansów, dyrektorów izb skarbowych. Opłata 75zł długi czas oczekiwania na decyzję.

Podsumowanie: musimy dążyć do 7% WG, niestabilne reguły prowadzenia działalności gospodarczej. Niejasne i nieegzekwowane przepisy. Zlikwidowanie dualizmu PIT i CIT. Nadmierne obciążenia podatkowe, wysokie koszty pracy, zbyt duża redystrybucja PKB przez ogniwa państwa, zbyt duży udział wydatków sztywnych. Za dużo PKB przez szarą Stefę. Słaba ochrona wierzycieli (za dużo procedur prawnych, za długi czas oczekiwania na decyzję ok. 980dni w Polsce). Zbyt mało inwestycji. Ograniczony dostęp do kapitału odczuwany przez MSP (ratunek PE, VC, BA). Biurokratyzacja w zakładaniu firmy.

Racjonalny system podatkowy. Podatki a sprawiedliwość społeczna.

- wysokość wydatków publicznych winna determinować podatki, nie odwrotnie
- finans. (bezzwrotne) deficytu ze środków publicznych powoduje, że podatnicy kombinują jak nie płacić podatków
- więcej zalet ma finansowanie ze źródeł zwrotnych tj. kredyty
- opłaty skuteczniejsze od podatków, bo idą na konkretny cel/usługę
- podatki bezpośrednie: od os. fizycznych, prawnych. od spadków i darowizn, od nieruch. (progresywność->oszustwa)
- wady: wysokie koszty poboru (biurokracja, nieprzejrzystość), nieodporne na oszustwa,
- należy wprowadzić ulgi podatkowe od dochodu oszczędzanego i przeznaczanego na inwestycje, aby je stymulować
- podatki pośrednie skuteczniejsze, bo: niższe koszty poboru, mniejsza możliwość uchylenia się i oszustw, skłania do oszczędzania i inwestowania, wpływanie na społecznie społecznie pożądane dobra poprzez niższe stawki (biopaliwa) i ograniczanie niepożądanych (wyższe na alkohol, papierosy)
- indywidualna sytuacja życiowa podatnika winna być uwzględniana, żeby był sprawiedliwy (wiek, stan zdrowia, ilość osób na utrzymaniu, dzieci), ale to jest kosztowne.
- problem co skuteczniejsze? Ulga, transfer do potrzebującego czy dotacja rzeczowa (wyprawka dla dziecka do szkoły, obiady).
- ulgi powszechne zbyt kosztowne i marnotrawne-korzystają nie tylko ci którzy naprawdę potrzebują, transfery lepsze
- podatek liniowy - niesprawiedliwy społecznie?

Unia Gospodarcza i Walutowa, Euroland, Euro strefa.

Polska 2012 (2015/2016), Litwa, Łotwa, Estonia po 2014, Czechy 2014, Bułgaria 2012, Rumunia 2016, Węgry 2014.

Euro zwiększy nasze PKB o 0,7%, zwiększy naszą wiarygodność, obniży stopy procentowe. Wejście do ERM2 w tym roku wymaga stabilizacji obecnej sytuacji walutowej i rynków (raport MF z 27.04), jest na to szansa w 2 poł b.r. a nie jak planowano w 1-szej.

Kryteria konwergencji (zbieżności):

1. Kryterium inflacyjne, nie może przekroczyć 1,5 pkt. % w stosunku do średniej trzech krajów UE gdzie jest najniższa (Litwa chciała od 2007, nie spełniła, mieli 2,7% a można było 2,63) - rok poprz.

2. Kryterium stopy procentowej: nie może być wyższa niż 2 pkt % w st, do średniej 3 krajow UE o najniższej inflacji - rok. Poprz.

3. Wartość deficytu nie może przekroczyć 3% PKB - rok. poprz

4. Dług publiczny nie większy nić 60% PKB - rok. poprz

5. 2 lata ERMII (europejski mechanizm kursowy), +/-15% wokół ustalonego parytetu, wobec euro

6. Kryterium niezależności banku centralnego

Zdaniem ekonomistów polska winna wymienić zł na euro po kursie 4zł

Stopnie integracji:

1. Strefa wolnego handlu - brak ceł wew.

2. Unia celna +wspólna taryfa celna

3. Wspólny rynek - swobodny przepływ czynników prod

4. UGW - koordynacja, harmonizacja polityki ekonomicznej, jednolita waluta i polityka monetarna ponadnarod banku centr

5. Unia Gosp i Polit +wspólna Polit fiskalna + ponadnarod org władzy

Pakt stabilności i wzrostu:

Nie dopuszcza do kryzysu w sektorze finansów Pu blicznych, kary w PKB, deficyt 3%, kara 0,2% PKB, 4 - 0,3, 5-0,4, 6 - 0,5 (maks)

Euro 2012 za:

1. Dla budżetu państwa: szybsze i mniej kosztowne zdobycie finansowania zew, mniejsze koszty obsł zadłużenia, zwiększenie pensji ludzi z budżetówki

2. Dla przedsiębiorców: większa wiarygodność, większa efektywność rynków

3. Dla inwestorów: znika ryzyko z kursem walutowym, spadają koszty transakcyjne, dostęp do rynku kapitałowego UE, większy handel zagraniczny, niższe stopy %

Euro 2012 przeciw

1. Nie teraz bo: niestabilność Ryn fin, nie utrzymamy się w ERM2, zbytnie usztywnienie kursu-nie wzmocni się złoty, względy historyczne, tracimy autonomię Polit pienięż

2. Koszty: wzrost cen, adaptacja systemów, bankomatów, banki stracą część dochodów z tytułu wymiany walut

Klin podatkowy, pozapłacowe koszty pracy:

Koszty pracy: wynagrodzenie (+ nadgodziny) i inne koszty w naturze (posiłki, napoje, żłobki, dojazdy, mieszkania, akcje dla pracowników), składki na ubezp. Społ, motywacyjne (quasi-socjalne zachęcające do pozostania w firmie)

Klin podatkowy= pozapłacowe obciążenia pracodawcy+obciążenia płacy brutto pracownika/płaca brutto+pozapłacowe obciążenia pracodawcy - ile procent więcej kosztuje pracownik niż dostaje

W Polsce 2006: 1000zł-40,6 rośnie do 6000zł-47,6 a potem spada

W Polsce 2009: 1000zł-34,4 rośnie do 8000-40,5 a potem spada.

Wpływ fiskalnych obciążeń na rynek pracy:

1. Istnieje zależność między wartością klina a dynamika powstawania miejsc pracy

2. Jest silniejsza w wypadku nisko opłacanej siły roboczej

3. Bezrobocie w PL dotyczy osób o niskich kwalifikacjach

4. Oprócz obniżania kosztów pracy, musimy też zwiększać uaktywnienie biernych zadowowo

Co jeszcze wpływa na bezrobocie:

1. Struktura zasobów pracy (wykształcenie, chęć przekwalifikowania się)

2. Płaca minimalna

3. Prawna ochrona zatrudnienia

4. Skala i efektywność wydatków na przeciwdziałanie bezrobociu

Prawo Okuna

Finanse przedsiębiorstw

Sprawozdanie finansowe:

1. Rachunek zysków i strat

2. Bilans

3. Rachunek przepływów pieniężnych

4. Zestawienia zmian w kapitale własnym

5. Informacje dodatkowe, wprowadzenie

Gestia ekonomiczna (koszty uzyskania przychodów - wrzucanie, faktury z odroczonym terminem płatności - możemy mieć pieniądze na papierze, ale nie mieć płynności)
Zysk operacyjny (stopa zysku) - nie uwzględnia kosztów i przychodów finansowych i wyników zdarzeń nadzwyczajnych, zysk przed opodatkowaniem - ocena efektywności działania
EBIT - nie ma kosztów finansowych oraz podatku dochodowego, są przychody finansowe oraz wynik zdarzeń nadzwyczajnych
Zysk netto - uwzględnia wszystkie relacje z rynkiem finansowym, czysty zysk - ocena rentowności
Gestia finansowa przepływy pieniężne z działalności operacyjnej (różnica między wpływami a wypływami z tytułu działalności operacyjnej)
Brak płynności tak samo zły jak nadpłynność, nadpłynność=niegospodarność, nie wykorzystanie przez firmę potencjalnych możliwości zysku

Sfera działalności operacyjnej - sprzedaż towarów i usług w ramach działalności statutowej
Sfera działalności inwestycyjnej - dążenie do zmiany stanu posiadania, nieruchomości, prawa i patenty
Sfera działalności finansowej - posiadany kapitał, pasywa, na wypłatę dywidend, spłatę kredytów, odsetek

Gestia majątkowa (jakie składniki tworzą aktywa podmiotu, relacja trwałych do obrotowych, struktura pasywów, z jakich źródeł finansowana jest firma, kapitały stałe (własne+zob długoterm) do zmiennych (zob krótkoterm))

Strategia konserwatywna - cały majątek trwały i obrotowy jest pokryty kapitałami własnymi
Strategia umiarkowana - kompromis między ryzykiem a rentownością, majątek trwały i stała część obrotowego pokryta własnymi, a duża część obrotowego zob. krótkoterminowymi
Strategia dynamiczna - jedynie trwały pokryty kapitałami stałymi, obrotowy cały zob. krótkoterminowymi

Wskaźniki:

1. Rentowności: ROI (return on investment) - efektywność działania przedsiębiorstwa (Zo - zysk operacyjny/M - majątek (suma aktywów)
   ROE (stopa zwrotu kapitału własnego) Zn - zysk netto/C-kapitał netto (własny)
   ROS - wskaźnik rentowności sprzedaży - zwrot ze sprzedaży = Zo/S

2. Płynność (analiza krótkoterm - przewidywanie wpływów i wydatków, długoterm -możliwości w pozyskiwaniu źródeł finansowania)
   1. Wskaźnik bieżącej płynności finansowej Wp=aktywa obrotowe/zob bieżące, dot, realizacji zobowiązań bieżących wszystkich, upłynnienie zasobów majątku obrotowego, najlepiej 1,6-1,9, za mało - problemy z uregul krótkookres, za dużo - nieefektywne wykorzyst
   2. Szybki wskaźnik płynności finansowej Wq=aktywa obrotowe-zapasy/zob bieżące 0,9-1 j.w tylko zapasy nie mogą być szybko zamienione na gotowkę
   3. Wskaźnik płynności wyrażonyw formie Cash floks Wcf=Cash floks operac/zob. bieżace, im bardziej przekracza 40% tym lepiej

3. Rotacji - jak szybko aktywa obrotowe zmieniają swoją postać

4. Wspomagania finansowego
   1. Wskaźnik ogóln zadłużenia Woz=zob ogółem/suma pasywów, im wyżej tym większy udział kap obcych w finansowaniu przedsięb. 57-67% optymalnie wg std USA
   2. Wskaźnik udziału kapitału własnego w finansow majątku Wukw=kap wł/suma pasyw
   3. Wskaźnik pokrycia majątku trwałego zobowiązaniami długoterm wpmtzd=maj trwały netto/zob długo.

System bankowy w Polsce:

Bank centralny: bank emisyjny, bank państwa, bank banków

M₀ - pieniądz (wielkiej mocy) w obiegu poza syst. bankowym + depozyty na żądanie BK w BC (rezerw. obow.)
M₁ - M₀ + depozyty bieżące
M₂ - M₁ + depozyty z terminem wypowiedzenia do 3 miesięcy
M₃ - M₂ + operacje z przyrzeczeniem odkupu oraz dłużne papiery wartościowe z terminem pierwotnym do 2 lat

Cele polityki pieniężnej w Polsce:
- utrzymanie stabilnego poziomu cen (ustalanie stóp %, tak aby utrzymać inflację na ustalonym poziomie)
- stały kurs walutowy: ap/deprecjacja waluty - zmiana ilości $ w obiegu = destabilizacja finansowa państwa
- kurs regulowany - ustalona skala do której bank centralny nie interweniuje
- kurs płynny w Polsce od 12 kwietnia 2000, wkrótce ERMII (bank centralny będzie musiał utrzymywać kurs)

Banki komercyjne:

Funkcje: kredytowa, płatnicza, depozytowa (przyjmowanie wkładów + pośrednictwo w obrocie papier. wart.)

Banki (własność w PL: 60,5% inwestorzy zagraniczni, 13% drobni akcjonariusze, 11,2% skarb państwa):
uniwersalne - all czynności bankowe, klienci indyw. i podmioty gosp., trans. kredyt-depozyt +pap wart.
detaliczne - klienci indyw. + małe firmy, szybka, niesformalizowana obsługa, nieduże operacje
inwestycyjne - gromadzenie kapitałów długoterm, lokat, $ dla nowych podm gosp, pośrednictwo w emisjach PW
specjalistyczne - hipoteczne, samochodowe, komunalne (lokalne), internetowe
spółdzielcze - małe, lokalne, działające samodzielnie, uniwersalne, głównie na obszarach wiejskich
parabanki - kasy oszczędnościowe tzw. SKOK-i, wzajemne kredytowanie się członków kas
holdingi bankowe - ubezpieczenia, leasing, usługi maklerskie, kredyty hipoteczne

Pośrednie instrumenty oddziaływania BC na rynek pieniężny:

stopa rezerw obowiązkowych - restrykcyjna - hamowanie gosp. (wysoka stopa rezerw), ekspansywna - pobudzanie gosp. (niska stopa rezerw) polityka pieniężna BC, reguluje ilość kredytów udzielanych przez BK, od 1 maja 2004 wynosi 3,5%, oprocentowana 0,9 stopy redyskonta weksli, ale tylko do wysokości rezerwy wymaganej

operacje otwartego rynku - zakup i sprzedaż PW, dewiz, bonów przez BC, wpływa to na płynność i zdolności emisyjne BK, wysokość stóp %, efektywność funkc. rynku pieniężnego, transakcje warunkowe: repo - BC kupuje od BK PW - BK zobowiązują się je odkupić w określonym term. i cenie - zwiększa to płynne rezerwy BK (zdolność kredytowania), odwrotnie reverse repo BK kupują od BC; trans bezwarunkow: j/w tylko bez warunków

transakcje kredytowo-depozytowe: refinansowanie BK w BC przez: 1. kredyty lombardowe BK w BC pod zastaw PW po stopie lombardowej (ustalana przez RPP) 2. kredyt redyskontowy BK w BC, pod zastaw weksli handlowych klientów (po stopie redyskonta) 3. bezpośredni kredyt refinansowy BK w BC, głównie na inwestycje sektora publicznego (% k. lombard.) i działania naprawcze padających banków (%+1% k. lombard.), bank biorący naraża się na złą reputację 4. depozyt na koniec dnia BK wpłacają do BC na koniec dnia, zwracane z odsetkami (stopa depozytowa) następnego dnia

Bezpośrednie instrumenty oddziaływania BC na rynek pieniężny (winne wspierać a nie zastępować pośrednie):

kontrola udzielanych kredytów: 1. kontyngenty lub pułapy kredytowe - wyznaczają maksymalną sumę all kredytów udzielanych przez BK, 2. kwotowe lub % limity wielkości depozytów lub PW w BK 3. ustalanie wysokości wkładów własnych kredytobiorców 4. zwiększanie restrykcji badań zdolności kredytowej

kontrola poziomu stóp procentowych: może ustalić wysokość stóp dla konkretnego, wyspecjalizowanego banku (np. kas oszczędnościowych gdzie finansują się głównie MSP, może ułatwić im dostęp do kredytów)

oddziaływanie poprzez perswazję: komunikaty etc.

Cele zarządzania bankiem: utrzymanie płynności, minimalizacja (dywersyfikacja) ryzyka, utrzymywanie odpowiedniego stosunku kredyty: depozyty, maksymalizacja zysku

Operacje bankowe:

1. czynne (aktywne): główne źródło zarobkowania banku (udzielanie kredytów i pożyczek, gwarancji i poręczeń, wykup wierzytelności, dyskonto weksli, papiery wartościowe, lokaty w innych bankach)
2. bierne: pozyskiwanie środków do działalności (depozyty, wyemitowane PW, lokaty innych banków)
3. pośredniczące: obsł. rachunków bankowych, pośrednictwo w płatnościach, obrocie PW, kupno/sprzedaż walut
4. nie będące oper. bank.: doradz. finansowe, dostarcz. informacji gosp.-fin., wynajem skrytek sejmowych

Lokaty międzybankowe (lokowanie nadwyżek środków w BK, bank biorący $ nie musi mieć poświadczenia): overnight (kasa w dniu, zwrot next day), tomorrow-next (kasa next day, zwrot dzien pozniej) i tak 1W, 1M, 1Y
WIBOR (Warsaw Interbank Offer Rate) - roczna st. % po jakiej bank kredyt innemu bankowi
WIBID (Warsaw Interbank Bid Rate) - roczna st. % po jakiej bank weźmie depozyt z innego banku

Rodzaje ryzyka działal. banku: kredytowe, rynkowe, stóp %, kursów walutowych, płynności, operacyjne (zły monitoring, błąd człowieka, zawodne systemy, klęski, oszustwa, system prawny), adekwatności kapitałowej

Poziom adekwatności kapitałowej (żeby banki nie lokowały za dużo środków $ w ryzykowne aktywa):
Bazylea I (Bazyl. Kom.Nadz. Bank): kapitał regulacyjny/aktywa i zob. pozabilansowe ważone ryzykiem>=8%

NOWA UMOWA KAPITAŁOWA, cele: zwiększenie bezp, stabiln, poprawa kondycji syst. fin., zwiększenie efektywności metod pomiaru ryzyka
Bazylea II: kapitał regulacyjny/aktywa i zob. pozabilans. ważone ryzykiem+12,5x wymóg kapitałowy z tytułu ryzyka bankowego + 12,5x wymóg kapitałowy z tytułu ryzyka operacyjnego>=8%
I filar: minimalne wymogi kapitałowe (więcej metod pomiaru ryzyka), II filar: proces analizy nadzorczej (banki muszą oceniać swoją adekwatność kapitałową, utrzymywać wskaźnik wypłacalności, reagować jak najwcześniej) III. filar: dyscyplina rynkowa (publikowanie informacji o swoim kapitale, zagrożeniu ryzykiem,adekwatn. kapitał)
NUK (koszty wprowadzenia i stosowania się do Bazylei II) powoduje wzrost kosztów pozyskiwania kapitałów, w Polsce żaden bank nie ma współczynnika wypłacalności poniżej 8%

System ubezpieczeń społecznych w Polsce:

Stary system - repatriacyjny, od 01.01.99 mieszany (III filary: ZUS+OFE+IFE), emerytura K:60, M:65
- ubezpieczenie emerytalne 19,52% (pracownik i pracodawca po 9,76%)
- ubezpieczenie rentowe 6% (pracownik 4,5%, pracodawca 1,5%)
- ubezpieczenie chorobowe /w razie choroby i macierzyństwa/ 2,45% (pracownik)
- ubezpieczenie wypadkowe /z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych/ 0,4-8,12% (pracodawca)

Ur. przed 01.01.49 zostały w I filarze, os. między 30-50 lat mogły wybrać, poniżej 30 - przypisane do I i II filaru. Do OFE idzie 7,3% składki, inwestowane są w nieryzykowane PW, 17% stopy zwrotu w 2006r. (z powodu hossy)

Główne problemy:
- coraz mniej osób wpłaca, coraz więcej osób uprawnionych do korzystania (37,7% emerytów nie ma 65 lat, 49% rencistów nie ma 55 lat), Polacy żyją coraz dłużej, renty z tytułu niezdolności do pracy - 56,4% os. pracowało krócej niż 25 lat, powyżej 40 lat - tylko 3,4%
- w 2006r. dochody FUS ze składek 81 328,5 mln zł, pozaskładkowe 39 530,6 mln zł, wydatki FUS 119 233,0 mln zł (w tym 56,67% emerytury, 32,12% renty, 4,46% chorobowe, 3,75% wypadkowe) to 11,1% PKB
-pozaskładkowe dochody FUS: oprocentowanie rachunków bankowych, odsetki od nieterminowo płaconych składek i niepłaconych składek
- w 2006r. pokrycie wydatków wpływami ze składek - 71,4%, nie zawsze starcza więc dotacje z budżetu państwa i kredyty w bankach (w 2002, 2003 i 2005), nadwyżkę FUS osiągnął w 2004 i 2006
- wrażliwość na zmiany makroekonomiczne i demograficzne

Ubezpieczenia gospodarcze:

I podział: gospodarcze (dobrowolne wyższe kwoty ludzie+majątek), społeczne (przymus, osobowe, niższe kwoty)
II podział: OSOBOWE (1). na życie i dożycie (2). wypadkowe NNW (ind. i grupo,% uszczerbku na zdrow), chorobowe (związane z leczeniem szpitalnym, operacjami, niezdolnością do pracy) MAJĄTKOWE rzeczowe i sensu stricto (z tytułu zaciągniętego kredytu, odpowiedzialności cywilnej)
III podział: ze względu na rodzaj zdarzenia losowego (od klęsk, odpowiedzialności cywilnej, z tytułu zawodu)
IV podział: ze względu na rodzaj swobody (OC dla kierowców, gospodarstw rolnych od ognia)
inne: ze wzgl. na zakres terytorialny; lądowe i morskie; podmiot zawierający ubezp; formę org-prawną, transfer ryzyk
ustawowy podział: dział I (na życie, wypad i chorob, rentowe, zdrowot) dział II (majątkowe i poz. osobowe - 18 grup)
jeden ubezpieczyciel nie może prowadzić działalności z II działów stąd mamy np. PZU SA i PZU Życie

Przychody tow. ubezpieczeniowych: składki (70-80%), przychody z oper. finansowych (inwest. w polisach na życie)
Koszty: odszkodowania i świadczenia, koszty działaln. (akwizycji-agenci) ubezp i finansowej, premie i rabaty
Podstawowe wymogi: środki własne (kapitał zakładowy), margines wypłacalności, kapitał gwarancyjny

Finanse publiczne:

Budżet państwa:
zasada jedności - wszystkie dochody i wydatki ujęte w jednym akcie prawnym
zasada zupełności - kwoty winne być brutto
zasada roczności - winien być uchwalany na 1rok (opracow., uchwalenie do 30.09, wykonanie i kontrola trwa 2 lata)
zasada równowagi - równowaga wydatków i dochodów
zasady szczegółowości, jawności i przejrzystości

Dochody (18,7% PKB w 2006): 88,5% z podatków (z pośrednich aż 64,5% w tym PTiU - 42,8% i akcyza - 21,6%, dochodowy od os. fiz. 14,2%, od os. prawnych 9,8%), 11,7% z ceł (75% idzie do budżetu UE), pozostałe to dywidendy z akcji posiadanych przez SP, 1% wypłaty z UE, 0,4 dochody zagraniczne (% z udzielonych kredytów)

Wydatki (21,1% PKB w 2006): 50,7% dotacje i subwencje JST, dotacje funduszy i szkolnictwa wyższego, 8% na rzecz osób fizycznych (renty socjalne, zasiłki, uposażenia sędziów) 18,9% wydatki sfery budżetowej (wynagrodzenia+zakup mat i usług)

Budżet zadaniowy:
- zarządzanie środkami publicznymi poprzez realizację celów (zarządz. przez cele), ocena efektywności wykonywania
- powiązane, wspólne cele poszczególnych resortów, współpraca w rządzie, merytoryczna dyskusja w sejmie
- długofalowe podejście - roczny budżet, ale wynikający z wieloletniego planowania budżetowego
- czytelna informacja o wydatkach budżetowych
- hierarchia wydatków
- podział na zadania (cele, mało i ogólnie, aby budżet był czytelny), podzadania i działania
- ważne są mierniki (efektywności, skuteczności)
- rozdzielność zadań pozwala na wyznaczenie jednostek odpowiedzialnych na poszczególnych szczeblach realizacji

Finanse systemu ochrony zdrowia:

Finansowanie: 65% ze środków publicznych (do 1990 budżet, 1999-2003 kasy chorych, od 04.2003 NFZ), środki Min. Zdrowia i wydatki JST, środki prywatne 1/3, świadczenia finansowane przez pracodawców

Kasy chorych - od 1999r. niewydolny system, kończąc funkcjonowanie miał 973mln zł deficytu, powodem tego było przyjmowanie pacjentów bez limitów finansowych, procedury i leczenie nie były właściwie wycenione

NFZ - od 04.2003r
- wprowadzono jednolite zasady kontraktowania i rozliczania świadczeń medycznych
- podwyższono składkę na ubezpieczenie zdrowotne do 9%
- kryterium podziału środków: liczba ubezpieczonych i ilość wykonywanych świadczeń wysokospecjalistycznych
- wycena procedur - powstał medyczny katalog procedur
- wydatki: leczenie szpit. 44,3%, refundacja leków 18,6%, podst. op. zdrow. 11%, ambulatoryj 7%, sanator,rehab 19%
- 2004-2006 NFZ wyszedł na plus

Rozwiązania polskie na tle doświadczeń światowych:
- wydatki na ochronę zdrowia w PL 6,2% PKB - poniżej średniej UE (8,7%) i OECD (7,8%), tylko 557USD/mieszk. Niemcy - 2748USD, UE - 2123USD. Mniej też lekarzy i pielęgniarek na 100 tys. mieszk. (odpowiednio 220 i 490 w PL wobec 356 i 818 w UE). 557 łóżek na 100tys. w PL, 599 w UE.

Cóż jest źle?
- mamy złą alokację środków (pieniądze trafiają do placówek nieefektywnych)
- NFZ płaci jedynie za usługi medyczne, wyposażenie, remonty szpitali finansowane są z dotacji i $ JST
- muszą zostać określone standardy i rzeczywiste koszty leczenia, pacjenci muszą ocenić szpitale

Co zrobić?
- zwiększyć nakłady na opiekę zdrowotną
- wprowadzenie dodatkowych ubezpieczeń zdrowotnych
- wprowadzenie częściowej odpłatności za usługi medyczne (usługi specjalistów, leczenie domowe)
- wpływy z ubezpieczeń komunikacyjnych OC powinny iść na leczenie ofiar i poszkodowanych

---