Polskie przekłady Biblii
Najstarsze zachowane przekłady fragmentów Biblii na język polski pochodzą z XIV wieku (Psałterze). W wieku XV dokonano przekładu całego Starego Testamentu (Biblia szaroszpatacka, inaczej Biblia Królowej Zofii) dla królowej Zofii (żony Władysława Jagiełły) w 1455.
Ok. 1553 roku powstał pierwszy przekład Nowego Testamentu na język polski. Sporządził go S. Murzynowski na podstawie tekstu greckiego, była to biblia innowiercza.
Przekłady całego Pisma Świętego
1561 - Biblia Leopolity - pierwszy drukowany polski przekład całej Biblii. Tłumaczony z Wulgaty na zlecenie rodziny Szarffenbergów, autorem przekładu był ks. Jan Nicz ze Lwowa (pseudonim Leopolita = "Lwowianin"), wykładowca m.in. Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie. Przekład ten jest też znany jako Biblia Szarffenbergowska (jako że przekładu dokonano na zlecenie Marka i jego syna Stanisława Szarffenbergów, drukarzy krakowskich). Przekład dedykowano Zygmuntowi Augustowi. Ręcznie przepisywany przekład Nowego Testamentu z tej Biblii był popularny wcześniej (od roku 1556). Przekład ten uchodzi za niezbyt udany pod względem językowym.
1563 Biblia Brzeska - pierwszy przekład całości Biblii z języków oryginalnych. Przepięknie wydany przekład protestancki (kalwini), zlecony przez księcia Mikołaja Radziwiłła (stąd bywa nazywana Biblią Radziwiłłowską), dedykowany królowi Zygmuntowi Augustowi. Przekład obejmował także księgi deuterokanoniczne. Biblia Brzeska jest pierwszą polską Biblią z podaną numeracją wersetów. Nowy Testament jest dostępny online dzięki pracy grupy pasjonatów. Na stronie czytamy m.in. "nawrócony na katolicyzm syn Radziwiłła wykupił znaczną część nakładu Biblii Brzeskiej i spalił publicznie". Przekład ten jest przykładem nowoczesnego (choć sięgającego starożytności...) podejścia komunikacyjnego, zgodnie z którym ważniejsze od przekładania "słowo w słowo" jest właściwe oddanie sensu zdań.
1574 Biblia Nieświeska - przekład ariańskiego pastora Szymona Budnego z języków oryginalnych. Powodem podjęcia pracy przez Budnego była chęć lepszej wierności oryginalnemu tekstowi (podejście filologiczne). Stary Testament tłumaczono z hebrajskiego. Językowo uważana za dużo słabszą od Biblii Brzeskiej (m.in. liczne hebraizmy).
1599 Biblia ks. Jakuba Wujka - Za podstawę przekładu służyła Wulgata - jednak harmonizowana według znanych w XVI wieku opracowań tekstów greckich (wszystkie rozbieżności opisywane były w przypisach).W roku 1593 ukazał się przekład Nowego Testamentu, wydany z poprawkami w 1594 roku (uzgodnienie z Wulgatą).
1632 Biblia Gdańska - przekład zlecony przez zbory luterańskie Danielowi Mikołajewskiemu. Tłumaczona w latach 1604-1632 z języków oryginalnych. Przekład obejmuje także księgi deuterokanoniczne (zwane przez protestantów apokryfami Starego Testamentu; umieszczono je między Starym a Nowym Testamentem). Niezwykle wierny językowi oryginałów (a właściwie: ich rekonstrukcji znanych w XVII wieku), jest chyba najlepszą polskojęzyczną ilustracją zastosowania w tłumaczeniu Biblii podejścia filologicznego (zasady formalnej równoważności).
Przekłady fragmentów Pisma Świętego
XV w. - Psałterz floriański, najstarszy znany polski fragment przekładu Biblii, Księga Psalmów z początków XIV wieku, rękopis oparty na niezachowanych wcześniejszych przekładach (niektórzy wspominają o hipotetycznym XIII - wiecznym "Psałterzu św. Kingi"). Prace nad Psałterzem rozpoczęły się około roku 1398, prawdopodobnie z fundacji królowej Jadwigi (pierwszej żony Władysława Jagiełły).
1453- Biblia Królowej Zofii: pod koniec XV wieku ukończono pierwszy tom tłumaczenia Biblii dla królowej Zofii (czwartej żony Władysława Jagiełły). Przekład były dokonywany z Wulgaty w oparciu o wcześniejsze przekłady czeskie. Z Biblii królowej Zofii znanej jako Biblia szaroszpatacka zachowało się do II wojny światowej 185 kart, a na nich Stary Testament do księgi Estery.
XV w. - tłumaczenia Nowego Testamentu (co najmniej ewangelii), niezachowane. Istnieją częściowe odpisy i konkordancje tych tłumaczeń: Ewangeliarz z warszawskiej biblioteki Zamojskich, Rozmyślania przemyskie i inne.
XVI w. - Psałterze: Walentego Wróbla (1539), Mikołaja Reja (1541), Jana Kochanowskiego (1579)
XVI / XVII w. - Nowy Testament - wydane drukiem przekłady, które przygotowali:
- Stanisław Murzynowski (1551) - przekład luterański; jest pierwszy polski przekład bezpośrednio z języka greckiego - z tekstu opracowanego przez Erazma z Rotterdamu, jest to również pierwszy polski przekład Nowego Testamentu wydany drukiem;
- Marcin Bielski (1556) - katolicki przekład z łacińskiej Wulgaty;
- Jan Nicz (1561) - katolicki przekład wchodzący w skład Biblii Leopolity; Biblia Brzeska (1563) - przekład ewangelicki całego Pisma Świętego;
- Szymon Budny (1570) - protestancki przekład wchodzący w skład wydrukowanej w 1574 roku Biblii Nieświeskiej;
- Marcin Czechowic (1577) - przekład protestancki (wydrukowany w Rakowie na użytek arian);
- Jakub Wujek (1593) - katolicki przekład, który wszedł w skład Biblii ks. Wujka, wydanej jako całość w roku 1599;
- Walenty Szmalec (1606) - przekład protestancki, przygotowany przez pastora unitariańskiego z Rakowa;
- Daniel Mikołajewski (1606) - protestancki przekład wchodzący w skład Biblii Gdańskiej