PISOWNIA SKRÓTÓW I SKRÓTOWCÓW
REGUŁY SKRACANIA WYRAZÓW
Stawia się kropkę po skrócie , który jest początkową literą lub początkowymi literami skróconego wyrazu , np.
Skróty rodzime:
a. (= albo), g. (= godzina), n. (= nad), o. (= ojciec), p. (= pan , pani), r. (= rok, rodzaj), s. (= strona, siostra , syn), t. (= tom , tempo , tenor), al. (= aleja), bł. (= błogosławiony), dyr. (= dyrektor), godz. (= godzina), hr. (= hrabia), jun. (= junior), lic. (= licencjat), mies. (= miesiąc), ob. (= obywatel), os. (= osiedle), por. (= porównaj), prof. (= profesor), pl. (= plac , plan , plansza), ryc. (= rycina), ul. (= ulica), zob. (= zobacz), żeń.(= żeński).
Skróty obce:
a. (= łac. anno - w roku), s. (= łac. sanctus - święty), v. (= 1. łac. vel - albo , 2. łac. versus -
wiersz , 3. łac. verte! - odwróć kartkę!, 4. łac. vide - zobacz , patrz), al. (= 1. łac. a linea - od nowego wiersza , 2. łac. alias - inaczej , czyli), ib. albo ibid. (= łac. ibidem - tamże), pl. (= łac. pluralis - liczba mnoga).
UWAGI:
W języku polskim skrót pojedynczego wyrazu kończy się na spółgłoskę. Do wyjątków należą: a. (= albo), o. (= ojciec) oraz skróty zapożyczone , np. ha (= hektar).
Jeśli skrót kończy się na spółgłoskę miękką , której miękkość oznaczona jest w wyrazie nie skróconym literą i , np. junior , rycina , godzina , miesiąc , osiedle , to w skrócie miękkość ta nie jest zaznaczana: jun. , ryc. , godz. , mies. , os.
Jeśli skrót kończy się na spółgłoskę miękką , której miękkość zaznaczona jest w wyrazie nie skróconym znakiem diakrytycznym , to w skrócie także znak ten pozostawiamy: żeń. (= żeński).
W tekście skróty piszemy tym samym rodzajem pisma co inne wyrazy , tzn. w środku zdania nie używamy przy zapisie skrótu kursywy , nie stosujemy także wielkich liter.
Jest wiele skrótów wieloznacznych: pisane tak samo , znaczą co innego. Por. np. skróty: s. , al., v. Ich znaczenie odczytujemy z kontekstu , w jakim zostały użyte.
Jeśli skrót kończy wypowiedzenie , to jego kropka jest jednocześnie kropką kończącą to wypowiedzenie , np. To jest spółka z o.o.
Dla oznaczenia liczby mnogiej stosujemy skróty podwojone. W tym celu skróty jednoliterowe łączymy , stawiając na końcu kropkę , np.
oo. (= ojcowie), pp. (= państwo), ss. (= strony , siostry , synowie);
skróty dłuższe powtarza się i po każdym z nich stawia kropkę , np.
prof. prof. (= profesorowie), dyr. dyr. (= dyrektorzy), kol. kol. (= koledzy).
W przypadkach zależnych zarówno w liczbie pojedynczej , jak i liczbie mnogiej nie dodajemy
końcówek fleksyjnych , np.
Z prof. (= profesorem) Kowalskim pojechaliśmy na konferencję do Paryża.
Informacja dla prof. prof. (= profesorów) Kowalskiego i Nowaka.
UWAGA: Skróty mgr , dr , prof. , inż. itp. stawiamy tylko przed nazwiskami i nie używamy ich
jako samodzielnych wyrazów.
Stawia się tylko jedną kropkę po skrócie nazwy dwu- lub wielowyrazowej , jeżeli wyrazy następne rozpoczynają się od spółgłoski , np.
bm. (= bieżącego miesiąca), ds. (= do spraw), cdn. (= ciąg dalszy nastąpi), itd. (= i tak dalej), itp. (= i tym podobne), jw. (= jak wyżej).
Jeśli w nazwie dwu- lub wielowyrazowej drugi wyraz lub któryś z następnych rozpoczyna się od samogłoski , to skrót tej nazwy ma kropkę po skrócie każdego wyrazu , np.
b.u. (= bez uwag), m.in. (= między innymi), n.e. (= naszej a. nowej ery), c.o. (= centralne ogrzewanie), p.o. (= pełniący obowiązki), o.o. (= ograniczona odpowiedzialność).
W skrótach obcych nazw wielowyrazowych zasadniczo kropkę stawia się po każdym wyrazie , np.
a.t. (= łac. a tergo - od tytułu , ułożony w porządku alfabetycznym ostatnich liter wyrazów),
a.c. (= łac. anno currente - w roku bieżącym),
a.i. (= łac. ad interim - tymczasowo , zastępczo),
a.m. (= łac. ante meridiem - przed południem),
e.i. (= łac. eo ipso - tym samym , dlatego),
l.c. (= łac. loco citato - w miejscu cytowanym),
o.c. , op. cit. (= łac. opus citatum , opere citato - dzieło cytowane , w cytowanym dziele),
ale: ac (= łac. a capite - od głowy , od początku wiersza), at (= atmosfera techniczna - jednostka ciśnienia).
Stawia się kropkę po skrótach obcych jednostek monetarnych , np.
dol. (= dolar), kop. (= kopiejka), kor. (= korona), pes. (= peseta).
Nie stawia się kropki po skrótach polskich jednostek monetarnych:
zł (= złoty), gr (= grosz).
Nie stawia się kropki po skrótach jednostek miar i wag (mają one przeważnie charakter międzynarodowy), np.
a (= ar) , dag (= dekagram) , g (= gram) , ha (= hektar) , kg (= kilogram) , kp (= kilopond) , m (= metr), l (= litr).
Nie stawia się kropki po skrótach składających się z pierwszej i ostatniej litery wyrazu skróconego, jeśli ten skrót użyty jest w mianowniku , np.
dr (= doktor), nr (= numer), wg (= według).
Również nie stawia się kropki po skrótach składających się z pierwszej i ostatniej litery oraz jednej z liter środkowych oznaczających spółgłoskę , np.
mgr (= magister), mjr (= major), płk (= pułkownik).
Stawia się kropkę , jeśli tego typu skrót użyty jest w innym niż mianownik przypadku, np.
Podaj to dr. Nowakowi. Nie zdałem egzaminu u dr. Nowaka. Byłem na spotkaniu z mgr. Kwiatkowskim. Wyrażał się dobrze o płk. Kowalskim. Czytałem ten artykuł w drugim nr. „Poradnika Językowego”.
Zamiast stawiania kropki po skrótach w przypadkach zależnych możemy je zapisać w takiej formie:
Podaj to drowi Nowakowi. Nie zdałem egzaminu u dra Nowaka. Byłem na spotkaniu z mgrem Kwiatkowskim. Wyrażał się dobrze o płku Kowalskim. Czytałem ten artykuł w 2. nrze „Poradnika Językowego”.
Po skrótach tego rodzaju odnoszących się do kobiet kropki nie stawiamy , np.
Podaj to dr Nowak. Nie zdałem egzaminu u dr Nowak. Byłem na spotkaniu z mgr Kwiatkowską.
Dla oznaczenia liczby mnogiej zapisujemy skrót dwa razy bez stawiania kropek , np.
dr dr (= doktorowie), mgr mgr (= magistrzy), mjr mjr (= majorowie).
UWAGA: Skróty te możemy zapisać także w takiej formie: drowie , drzy (=doktorowie , doktorzy), mgrzy , mgrowie (= magistrzy , magistrowie), mjrowie (= majorowie).
W przypadkach zależnych albo używamy form typu drów , mjrach , albo stawiamy kropkę po każdym skrócie (i nie oddzielamy tych skrótów przecinkiem), np. Wysłuchano opinii dr. dr. Jana Wróbla i Zbigniewa Zięby.
Nie stawia się kropki po skrótach używanych w matematyce i fizyce (mają one charakter międzynarodowy), np.
A (= amper), cos (= kosinus), cosec (= kosekans), log (= logarytm), P (= puaz), R (= rentgen), s (= droga), t (= czas), v (= prędkość).
Nie stawia się kropki w symbolach nazw pierwiastków chemicznych (mają one charakter międzynarodowy), np.
Ac (= aktyn), Ra (= rad), P (= fosfor).
Nie stawia się kropki w skrótach nazw gwiazdozbiorów , np.
UMa (= łac Ursa Maior - Wielka Niedźwiedzica), UMi (= łac. Ursa Minor - Mała Niedźwiedzica)
Com (= łac. Coma Berenices - Warkocz Bereniki).
Nie stawia się kropki po niektórych skrótach wojskowych , np.
ckm (= ciężki karabin maszynowy), rkm (= ręczny karabin maszynowy), pm (=pistolet maszynowy).
UWAGA: W pisowni skrótów nie należy używać znaków nieliterowych, np. Sulejów n/ Pilicą zamiast Sulejów nad Pilicą albo Sulejów n. Pilicą. Należy także unikać zapisów w/g , d/s zamiast wg , ds. albo według , do spraw. Wyjątkiem są tu skróty określające rodzaje statków typu M/S a. m/s (ang. motor ship - statek motorowy).
SKRÓTOWCE
Kropka w pisowni skrótowców
W skrótowcach rodzimych i obcych przyswojonych nie stawiamy kropki , np. FSO , UJ , USA (mimo ang. U.S.A.), PS (mimo łac. P.S.), PZMot , MKOl;
Wielkie i małe litery w pisowni skrótowców
PATRZ - Wielkie i małe litery p. 32
Pomijanie w skrótowcach niektórych elementów występujących w pełnych nazwach:
w skrótowcu może być pominięty przyimek , np. BBWR (= Bezpartyjny Blok Współpracy z Rządem), TOZ (= Towarzystwo Opieki nad Zwierzętami);
w skrótowcu zawsze pomijamy przecinek lub łącznik , np. MOŚZNiL (= Ministerstwo Ochrony Środowiska , Zasobów Naturalnych i Leśnictwa), AGH (= Akademia Górniczo-Hutnicza);
z dwuznaków literowych rz , sz , cz i trójznaku dzi oznaczających jedną głoskę pozostawiamy w skrótowcu tylko pierwszą literę , np. RP (= Rzeczpospolita Polska), WSP (= Wyższa Szkoła Pedagogiczna), PCK (= Polski Czerwony Krzyż), MDM (= Marszałkowska Dzielnica Mieszkaniowa);
WYJĄTKI: DzURP (= Dziennik Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej), DSzW (=Dzielnicowy Sztab Wojskowy), WSzW (= Wojewódzki Sztab Wojskowy - w odróżnieniu od WSW = Wojskowa Służba Wewnętrzna).
Zawsze jednak zachowujemy w skrótowcach dwuznak ch , np. ChRL , ZChN , BCh. Litera c pełni w skrótowcach inne funkcje: oznacza spółgłoskę [c] - CPN oraz spółgłoskę [cz] - PCK.
A. Oznaczanie odmiany skrótowców. Zasady ogólne.
Jeśli skrótowiec się odmienia , zaznaczamy to w pisowni w następujący sposób: GOPR-u , GOPR-em ; KOR-u , KOR-owi ; do PAN-u , czyli końcówkę fleksyjną piszemy zawsze małą literą i oddzielamy ją od tematu łącznikiem;
Jeśli skrótowiec ma charakter rzeczownika i kończy się małą literą , to przed końcówkami fleksyjnymi nie stosuje się łącznika , np. Cepelia , Cepelię , o Cepelii ; Elektrim , Elektrimu , o Elektrimie ; Desa , do Desy , w Desie.
B. Pisownia skrótowców. Zasady szczegółowe
Końcówkę fleksyjną po spółgłoskach twardych piszemy małą literą i oddzielamy od tematu łącznikiem: do RFN-u , w PSL-u.
Po spółgłoskach miękkich oznaczanych dwuznakami , np. mi , ni , fi , piszemy: o WAM-ie , w PAN-ie , o ZChN-ie , w RAF-ie.
Skrótowce typu GOPR , KOR w przypadkach zależnych przybierają następującą postać: do KOR-u , do GOPR-u, ale w KOR-ze , w GOPR-ze , czyli pojawiające się rz zapisujemy jako R-z.
Pojawiające się w zakończeniach dź zapisujemy jako D-zi : w SAPD-zie (= System Automatycznego Przetwarzania Danych).
Skrótowce zakończone literą Z wymawianą jako [zet], np. ONZ [o-en-zet], MSZ [em-es-zet], zapisujemy w odmianie następująco: ONZ , do ONZ-etu , w ONZ-ecie ; MSZ , do MSZ-etu , w MSZ-ecie.
Ta reguła obejmuje również skrótowce zakończone literą J wymawianą jako [jot], np. UJ [u-jot], PTJ [pe-te-jot]: UJ , z UJ-otu , o UJ-ocie ; PTJ , do PTJ-otu , o PTJ-ocie.
Skrótowce zakończone na T przybierają w odmianie następujące postaci: GOT, GOT-u, o Gocie ; LOT , LOT-u , o Locie ; NOT , NOT-u , o Nocie. W miejscowniku wielką literę piszemy tylko na początku , a końcówki fleksyjnej nie oddzielamy od tematu łącznikiem.
Skrótowce zakończone w mianowniku liczby pojedynczej na -x przybierają w przypadkach zależnych rodzime zakończenie -ks- : Hortex , do Horteksu , w Horteksie ; Pewex , z Peweksu , w Peweksie.
Odmianę zakończonych na -A skrótowców typu EFTA , SABENA zapisujemy w dwojaki sposób:
Efta , Efty , Efcie , Eftę ; Sabena , Sabeny , Sabenie , Sabenę;
EFTA , EFT-y , Efcie , EFT-ę ; SABENA , SABEN-y , SABEN-ie , SABEN-ę.
Skrótowce typu MKOl , PZMot zapisujemy w odmianie następująco: MKOl-u , MKOl-owi , MKOl-em ; PZMot-u , PZMot-owi , PZMot-em , PZMocie.