Pod pojęciem teorii wzrostu rozumie się formalne modele ekonomiczne dotyczące ilościowego pomnażania dóbr i usług w gospodarkach rynkowych.

W neoklasycznej teorii wzrostu wyodrębniamy:

• model Harroda-Domara

• model Solowa

Neoklasyczna teoria wzrostu.

Wymienione modele wzrostu przedstawiają dochód narodowy jako funkcję produkcji, uwzględniającą, w zależności od modelu, różne czynniki warunkujące wzrost gospodarczy. Czynniki ta są następujące:

• zwiększenie zasobów kapitału, przez oszczędności i inwestycje (model H-D, model S)

• zwiększanie zasobów pracy i jej wydajności, przez przyrost naturalny i edukację (model S)

• postęp technologii, traktowany jako czynnik egzogeniczny (model S)

Zróżnicowanie tempa wzrostu gospodarczego i poziomu życia w skali międzynarodowej jest problemem przejściowym, ponieważ:

• wymiana międzynarodowa prowadzi do wyrównywania się proporcji czynników produkcji w długim okresie

• kapitał napływa z krajów wyżej rozwiniętych, gdzie (zgodnie z prawem malejących przychodów) wydajność kapitału jest mniejsza - do krajów słabiej rozwiniętych, gdzie wydajność kapitału jest wyższa

• w konsekwencji, dzięki akumulacji zewnętrznej kraje słabo rozwinięte zwiększają inwestycje i produkcję

Nowa teoria wzrostu endogenicznego

1. Postęp techniczny jest endogenicznym czynnikiem wzrostu gospodarczego, obok oszczędności (kapitału finansowego) i kapitału ludzkiego.

2. Innowacje technologiczne powstają wewnątrz systemu (gospodarki) w efekcie publicznych i prywatnych nakładów na badania i wdrożenia.

3. Innowacje technologiczne zapobiegają spadkowej tendencji krańcowej wydajności czynników produkcji.

4. Kapitał będzie przyciągany raczej przez gospodarki wysoko, a nie słabo rozwinięte, ponieważ te ostatnie charakteryzują się niedostatecznym rozwojem kapitału ludzkiego i infrastruktury - czynników komplementarnych wobec kapitału finansowego.

5. Brak jest zatem czynników prowadzących do wyrównywania się poziomu życia w skali międzynarodowej.

Ekonomia rozwoju - teorie rozwoju pierwszej generacji

Cechy wspólne podejścia pierwszej generacji:

1. Praktyczne podłoże teorii - próba rozwiązania realnego problemu krajów opóźnionych w rozwoju gospodarczym lub zniszczonych (w czasie II wojny światowej)

2. Związek ekonomistów z instytucjami międzynarodowymi

3. Uznawanie niezbędności interwencjonizmu państwowego, przy adaptowaniu roli rynku w funkcjonowaniu gospodarki.

4. Przekonanie, ze jedyna droga do przyspieszenia wzrostu gospodarczego prowadzi przez industrializację.

5. Zmiany w gospodarce wymagają akumulacji kapitału: część kapitału musi przyjść z zewnątrz.

Ekonomia rozwoju - teorie drugiej generacji

Cechy podejścia drugiej generacji:

1. Spostrzeżenie, ze wzrost nie zawsze jest tożsamy z rozwojem

2. Rozwój jest utrudniony przez bariery instytucjonalne (słaba ochrona praw własności, niewydolność administracji) i strukturalne (dualna struktura gospodarek, podział na centrum i peryferie w skali międzynarodowej)

3. Deformacje struktur gospodarczych państw słabo rozwiniętych (peryferie) pod wpływem wymuszonych (przez centrum) nieekwiwalentnych stosunków międzynarodowych

4. Teoretyczne uzasadnienie dla strategii industrializacji przez substytucję importu

Koncepcja zrównoważonego rozwoju

Zrównoważony rozwój (sustainable development) jest rozwojem ukierunkowanym na zapewnienie obecnym i przyszłym pokoleniom dostatecznie wysokich standardów ekologicznych, ekonomicznych i społeczno-kulturowych, w granicach naturalnej wytrzymałości Ziemi, przy poszanowaniu zasady sprawiedliwości wewnątrzpokoleniowej i międzypokoleniowej

Zrównoważony rozwój ma trzy aspekty: społeczny, ekologiczny i gospodarczy.

Aspekt społeczny: zdolność zachowania pożądanych wartości społecznych, tradycji, instytucji, kultur.

Aspekt ekologiczny: zachowanie równowagi między wzrostem gospodarczym a ochroną środowiska przyrodniczego (człowiek nie powinien wykorzystywać naturalnych zasobów w stopniu uniemożliwiającym ich odtworzenie).

Aspekt ekonomiczny: zachowanie, w procesie zmian gospodarczych, całkowitych zasobów na niezmienionym lub zwiększonym poziomie.

Główne postulaty ekonomii zrównoważonego rozwoju w odniesieniu do MSG

1. Międzynarodowy system walutowy: w odróżnieniu od ekonomii tradycyjnej, która na ogół opowiada się za elastycznymi kursami walutowymi i minimalizowaniem ingerencji państwa, EZR proponuje wprowadzanie systemu (BrettonWoods II), ze

1. Stałymi kursami walutowymi,

2. Ścisłą współpracą banków centralnych,

3. Stosowaniem instrumentów przeciwdziałających międzynarodowej spekulacji, praniu brudnych pieniędzy i wykorzystaniu „rajów podatkowych”

2. Teoria handlu międzynarodowego: postulat przeformułowania teorii przewagi komparatywnej, tak by uwzględniała nie tylko koszty produkcji, ale i zewnętrzne koszty społeczno-ekologiczne związane z handlem (zużycie energii i obciążenie środowiska transportem).

Zewnętrzne koszty powinny zostać zinternalizowane, a wymianie międzynarodowej powinny podlegać tylko te dobra, które - po uwzględnieniu zinternalizowanych kosztów - posiadają na danym rynku przewagę konkurencyjną.

3. Polityka handlowa: zakwestionowanie wolnego handlu jako polityki zwiększającej globalny dobrobyt.

Wolny handel w różnym stopniu odpowiada interesom poszczególnych krajów, w zależności od poziomu ich zaawansowania gospodarczego. Tymczasem system GATT/WTO, zdominowany przez interesy krajów uprzemysłowionych, promuje liberalizację obrotów międzynarodowych dla wszystkich uczestników systemu.

4. Ramy instytucjonalne międzynarodowych stosunków gospodarczych: zrównoważony rozwój nie jest możliwy w warunkach niepohamowanej globalizacji, bez globalnych ram porządkujących wymianę międzynarodową. EZR proponuje tu m.in.

1. Wprowadzanie nowego porządku w handlu i konkurencji międzynarodowej, ustalającego zasady dla przedsiębiorstw międzynarodowych, w tym zakaz stosowania praktyk, które są niedozwolone dla tych przedsiębiorstw w ich krajach macierzystych.

2. Wprowadzanie systemu regulacji i stabilizacji międzynarodowych rynków finansowych, w tym opodatkowanie transferu kapitału i dochodów z kapitału.

3. Wprowadzenie systemu standardów społeczno-ekologicznych, kontrolowanych przez nową ONZ lub zreformowaną WTO (wyposażoną w kompetencje do nakładania sankcji na kraje, które nie przestrzegają standardów).

---