WYKŁAD V

KREW

Jest to specyficzna odmiana tkanki łącznej - tkanka płynna, komórki zawieszone są w płynnej substancji międzykomórkowej ( osocze). Krew wypełnia łożysko naczyniowe - ograniczona obecnością naczyń krwionośnych ( stanowi łącznik między tkankami i narządami)

Główne składniki krwi :

• krwinki czerwone - przenoszą tlen z płuc do tkanek

• krwinki białe - pełnią funkcję obronną, niszczą wnikające do ustroju bakterie i wirusy, usuwają martwe lub uszkodzone tkanki i komórki

• płytki krwi - stanowią pierwszą linię obrony w razie uszkodzenia naczyń krwionośnych, przylegają do ubytku i tworzą

• osocze - złożony roztwór białek i soli mineralnych którego skład zależy od funkcji wielu komórek, tkanek, narządów

• surowica - osocze pozbawione fibrynogenu

Krew poprzez osocze roznosi do narządów i tkanek:

• hormony np. (EPO) erytropoetyna do szpiku kostnego

• czynniki wzrostu np. (PDGF)

• substancje budulcowe dla komórek np, aminokwasy

• substancje odżywcze

• roznosi również komórki nowotworowe

PROCENTOWA I ILOŚCIOWA ZAWARTOŚĆ ELEMENTÓW MORFOTYCZNYCH KRWI/ MM³

Erytrocyty (RBC) 4-5 x 10⁶

Leukocyty ( WBC) 5-10 x10³

Granulocyty obojętnochłonne( neutrofile) 45 - 65% 2,5 - 7,5 x 10³

kwasochłonne(eozynofile) 1 - 5% 0,2-0,4 x 10³

zasadochłonne(bazofile) 0 - 1% 0,0 - 0,1 x 10³

Agranulocyty

limfocyty 28 - 42% 2,1 - 3,3 x 10³

monocyty 4 - 8 % 0,3 - 0,7 x 10³

Trombocyty 200 - 300 x 10³

ERYTROCYTY

7 μm

Kształtu dwuwklęsłej soczewki, główna masa składników morfotycznych krwi, nadaje tkance charakterystyczną barwę, wykazują wysoki stopień specjalizacji- transport tlenu i dwutlenku węgla( 1 erytrocyt transportuje 1000 mln cząsteczek tlenu), czas życia około 120 dni ( eliminacja w wątrobie i śledzionie)

W błonie komórkowej obecne są ugrupowania antygenowe ( glikoproteiny) determinujące grupy krwi A B 0, antygeny Rh są lipidami. Codziennie ginie 200 mld erytrocytów

Do celów klinicznych określa się następujące parametry erytrocytów :

• Średnia objętość erytrocytu (MCV) 78 - 94 μm³

• Średnia zawartość hemoglobiny w erytrocycie ( MCH) 27 - 32 ng

• Średnie stężenie hemoglobiny w erytrocycie ( MCHC) 32 - 36 %

CHOROBY:

• Dziedziczna sferocytoza

Nieprawidłowy układ cytoszkieletu erytrocytu, kształtu zaokrąglonego i uwypuklone. Szczególnie wrażliwe na uszkodzenia i zmiany ciśnienia osmotycznego, co powoduje hemolizy

• Niedokrwistość (anemia)

Niewystarczająca ilość hemoglobiny- osłabienie, bladość. Główną przyczyną jest niedobór żelaza niezbędnego do wytwarzania hemoglobiny. Uwalniane erytrocyty są mniejsze( mikrocytoza) i zawierają mniej hemoglobiny- słaba barwliwość ( niedobarwliwość)

• Niedokrwistość sierpowatokrwinkowa

Mutacja punktowa genu łańcucha beta hemoglobiny

NEUTROFILE (GRANULOCYTY OBOJĘTNOCHŁONNE)

12 - 15 μm

Jądro podzielone na 2 - 10 płatów, bez jąderek, w krwi obwodowej zawierają 2 - 5 płatów.

Biorą udział w procesach zapalnych i fagocytowaniu drobnoustrojów, wykazują zdolność do ruchu. Migrują w kierunku bodźca - chemotaksja, po przybyciu na miejsce uszkodzenia tkanki lub ogniska zakażenia trawią uszkodzone tkanki lub bakterie. W krwi żyją 6 - 7 h, a tkance łącznej 1 - 4 dni (apoptoza)

Ziarnistości pierwotne: podobne do lizosomów

• kwaśne hydrolazy

• substancje antybakteryjne- defenzyny

• lizozym

• białka kationowe

• mieloperoksydaza

Ziarnistości wtórne ( swoiste)

• lizozym

• laktoferyna ( bakteriostatyczna)

• substancje uczestniczące w inaktywacji mediatorów zapalenia, wydzielane do środowiska zewnętrznego

Ziarnistości trzeciorzędowe

• enzymy np. gelatynaza wydzielane do środowiska wbudowują się do błony komórkowej glikoproteiny, ułatwiając adhezję

EOZYNOFILE(GRANULOCYTY KWASOCHŁONNE)

12 - 17 μm

Jądra zawierają 2 płaty ( okularowe), cytoplazma zawiera liczne ziarnistości kwasochłonne ( swoiste). Skład ziarnistości swoistych:

• główne białko zasadowe bogate w argininę

• peroksydazy

Funkcje eozynofila:

• regulują reakcje alergiczne, komórki tuczne uwalniają czynniki chemotaktyczne dla eozynofilów. W miejscu reakcji alergicznej eozynofile fagocytują kompleks antygen- przeciwciało

• zwalczanie pasożytów przy udziale mechanizmów oksydacyjnych ( peroksydaza), duże znaczenie ma białko zasadowe, które wydzielane z komórki łączy eozynofile z pasożytem. W zakażeniach pasożytami wzrasta liczba eozynofilów

Eozynofilia - wzrost zawartości eozynofilów : reakcje alergiczne, infekcje pasożytnicze

BAZOFILE(GRANULOCYTY ZASADOCHŁONNE)

12-15 μm

Jądro ma 1-3 płaty, bez jąderek, cytoplazma zawiera duże ziarnistości zasadochłonne przesłaniające jądro. Bazofile zawierają receptory dla IgE, zawierają ziarnistości:

• heparyna i histamina

• serotonina

• bradykinina

• czynniki chemotaktyczne dla eozynofilów

LIMFOCYTY

7 μm

Limfocyty T, B, null lub zerowe, jedyne komórki które wracają z tkanek do krwi

MONOCYTY

12-20 μm

Największe prawidłowe komórki, jądro ubogie w chromatynę, niesegmentowane a kształcie fasoli, cytoplazma barwi się na kolor szaroniebieski. Są komórkami żernymi i wydzielają enzymy:

# elastaza

# kolagenaza

# lipaza

# kwaśna fosfataza

Wykazują wybitne zdolności fagocytowania i dużą ruchliwość, odgrywają ważną rolę w reakcjach immunologicznych, współpracując z limfocytami, wchodzą w skład fagocytów jedno jądrzastych. Biorą udział w prezentacji antygenu w odpowiedzi typu humoralnego i komórkowego

Po wywędrowaniu z krwi osiadają w tkankach, gdzie zwane są makrofagami

TROMBOCYTY

2 - 4μm

Fragmenty cytoplazmy megakariocytów, komórek szpiku kostnego, nieregularnego kształtu. Zbudowane z azurofilnego granulomeru w środku i obwodowo ułożonego hialomeru. Żyją około 10 dni, biorą udział w krzepnięciu krwi

Ziarnistości :

• fosfolipidowe zawierające czynnik płytkowy III

• lizosomy - kwaśne hydrolazy, fosfatazy, arylosulfatazy

• ziarnistości zawierające histaminę i 5 - hydroksytryptofan

W ziarnistościach występują aminy ketocholowe i PDGF ( Płytkopodobny Czynnik Wzrostu)

INNE KOMPONENTY KRWI

90 % wody + białka

Białka osocza

• Albuminy - syntetyzowane w wątrobie, utrzymują ciśnienie onkotyczne, transport metabolicznych produktów osocza

• Globuliny

gamma globuliny(przeciwciała) syntetyzowane przez komórki plazmatyczne

beta globuliny - transport hormonów, jonów metali, lipidów

ceruroplazmina - wiąże całą pulę jonów miedzi zawartych we krwi

lipoproteiny osocza - transport lipidów

• Fibrynogen - zasadniczy mechanizm zabezpieczający organizm przed poważną utratą krwi

SZPIK KOSTNY

Jamy szpikowe kości długich, żeber i mostka, w kościach czaszki i miednicy, występuje szpik czerwony i żółty z dużą zawartością komórek tłuszczowych. Funkcją szpiku jest produkcja komórek krwi ( hematopoeza) oraz destrukcja erytrocytów i gromadzenie żelaza ( hemoglobina)

Hematopoeza - powstawanie i dojrzewanie komórek krwi:

• erytropoeza

• granulopoeza

• monocytopoeza

• limfopoeza

• megakariocytopoeza

BUDOWA:

• Zrąb szpiku kostnego

komórki siateczki i włókna retikulinowe, kolagen typu III, fibronektyna, hemonektyna

• Sznury hematopoetyczne

komórki macierzyste szpiku, komórki poszczególnych linii - erytrocytów, leukocytów, makrofagi i megakariocyty

• Naczynia zatokowe

od zewnątrz nieciągła warstwa komórek siateczki i sieć włókien retikulinowych wzmacnia ścianę naczynia

HEMATOPOETYCZNE KOMÓRKI MACIERZYSTE (STEM CELLS)

• Komórki pluripotencjalne ilość w szpiku wynosi 1: 10 tys, a we krwi obwodowej 1: 1 mln w stosunku do innych komórek

• Zdolność do samoodnowy

• Morfologią zbliżone do limfocytu

• Po podziale jedna pozostaje w puli, siostrzana →komórka progenitorowa

• Komórka progenitorowa - bi - bądź unipotentna, dzieląc się tworzy prekursorowe blasty

3x 10 ⁹ erytrocytów i 0,85 x 10⁹ granulocytów/ kg/ dzień

ROZWÓJ

• W 3 tygodniu rozwoju zarodka w ścianie pęcherzyka żółtkowego pojawiają się wyspy krwiotwórcze i rozpoczyna się hemopoeza, trwa tu do końca 5 tygodnia rozwoju, kiedy funkcję tę przejmie wątroba

• AGM ( aortal- gonad - mesenterium) - rejon aorty, gonad i krezki jelita, zachodzi po rozpoczęciu hemopoezy w pęcherzyku żółtkowym, ale przed rozpoczęciem w wątrobie. W zarodku człowieka prekursory komórek hematopoetycznych pojawiają sie w AGM w 4 tygodniu

• W wątrobie hematopoeza rozpoczyna się w 6 tygodniu rozwoju. Małe ogniska krwiotworzenia mogą pozostawać w wątrobie noworodka, a także pojawiają się w przebiegu niektórych chorób

• W śledzionie hematopoeza rozpoczyna się około 4 miesiąca życia płodowego i trwa do 8 miesiąca

---