ANALIZA GOSPODAROWANIA

ŚRODKAMI TRWAŁYMI W

GOSPODARSTWIE ROLNYM

ŚRODKI TRWAŁE

Środki trwałe stanowią podstawowy składnik potencjału wytwórczego jednostki gospodarczej i w zasadniczy sposób decydują o jej możliwościach produkcyjnych. Są substytucyjne w stosunku do siły roboczej

Środki trwałe wyróżniają się tym, że:

• mają rzeczowa postać,

• przewidywany okres ich ekonomicznej użyteczności jest dłuższy niż 1 rok,

• są użytkowane w długim okresie,

• przenoszą swoją wartość na wyroby lub usługi,

• przez cały okres wykorzystywania zachowują swoją naturalną postać,

• nie zużywają się w jednym cyklu produkcyjnym,

• koszty ich zużycia wyrażają się w ratach amortyzacyjnych.

Do środków trwałych zaliczamy:

• Nieruchomości:

• budynki,

• budowle.

• Maszyny, urządzenia, środki transportu i inne rzeczy.

• Ulepszenia w obcych środkach trwałych.

• Inwentarz żywy - jest to stado podstawowe, do którego zaliczamy:

• krowy,

• buhaje,

• maciory,

• knury,

• owce,

• tryki,

• klacze,

• ogiery.

Do środków trwałych w rolnictwie oprócz w/w zaliczamy również:

• Ziemię - która jest podstawowym środkiem trwałym w rolnictwie.

Użytki rolne to:

• grunty orne,

• trwałe użytki zielone.

Od użytków rolnych zależy ich produkcyjność oraz koszty jednostkowe produkcji.

Środki trwałe w produkcji roślinnej to:

• Sady.

• Krzewy.

• Chmielniki.

- 2 -

ANALIZA GOSPODAROWANIA ŚRODKAMI TRWAŁYMI

Analiza gospodarowania środkami trwałymi ma na celu wszechstronną ocenę gospodarki środkami trwałymi, a przede wszystkim:

• ocenę stopnia wykorzystania środków trwałych w osiągniętym wyniku produkcyjnym i finansowym,

• ujawnienie istniejących rezerw środków trwałych i możliwości ich racjonalnego wykorzystania,

• wyznaczenie relacji między nakładami pracy uprzedmiotowionej i żywej a ilością otrzymywanych z tych nakładów produktów,

• przewidywanie jak będzie się kształtować wielkość produkcji.

Zakres analizy finansowo - ekonomicznej koncentruje się na następujących problemach:

• Związkach standardowej analizy finansowej z analizą środków trwałych.

• Analizie produktywności w różnych przekrojach.

• Kosztach utrzymania środków trwałych, a zwłaszcza wysokości kosztów amortyzacji oraz zużycia fizycznego i ekonomicznego środków trwałych.

• Metodach ciągłej i wyrywkowej wyceny środków trwałych.

W nowoczesnej analizie nad analizą aspektów rzeczowych dominuje analiza w miernikach pieniężnych, czyli analiza finansowa.

Analiza środków trwałych jest w gruncie rzeczy rozszerzona do analizy majątku trwałego.

Należy także odpowiedzieć na pytanie: jakie są koszty i efekty prowadzenia analizy gospodarki środkami trwałymi.

W praktyce analiza taka jest niezbędnym instrumentem przy podejmowaniu decyzji o charakterze długofalowym.

W analizie gospodarowania środkami trwałymi obiektem badań są:

• Wskaźniki ekonomiczne - charakteryzujące efektywność środków trwałych.

• Wskaźniki techniczno - ekonomiczne - określające ekonomiczność niektórych rozwiązań technicznych.

• Wskaźniki techniczne - w odniesieniu do zagadnień szczegółowych, dotyczą parametrów użytkowych środków trwałych.

Analizę gospodarowania środkami trwałymi przeprowadza się za pomocą systemu wskaźników, ujętych w ciągu i powiązanych ze sobą. Wskaźniki te charakteryzują różne techniczne, organizacyjne i ekonomiczne zjawiska.

Kształtowanie się wskaźników umożliwia:

• poznanie efektywności ekonomicznej posiadanych środków trwałych,

• określenie zmian ilościowych i jakościowych zachodzących w środkach trwałych,

• zaobserwowanie tendencji rozwojowych w zakresie postępu technicznego,

• scharakteryzowanie stopnia wyzyskania powierzchni użytkowej oraz wykorzystania maszyn i urządzeń z punktu widzenia czasu ich eksploatacji i intensywności działania,

- 3 -

• zaobserwowanie wpływu gospodarki środkami trwałymi na wyniki produkcyjne i finansowe.

Analizy gospodarowania środkami trwałymi dokonuje się w dwóch etapach:

1. Wstępna, ogólna faza badań, która opiera się na wskaźnikach wyrażających ogólny wynik pracy środków trwałych i umożliwia dojście do syntetycznej oceny.

2. Szczegółowa faza badań, dostosowana do kierunków analizy wytyczonych przez etap pierwszy. Ukazuje udział oraz wpływ czynników , które przyczyniły się do powstania zmian w produktywności i rentowności środków trwałych w danym przedziale czasu.

ANALIZA ŚRODKÓW TRWAŁYCH NA PRZYKŁADZIE GOSPODARSTWA ROLNEGO

Charakterystyka gospodarstwa

Analiza obejmuje działalność gospodarstwa w roku 2000.

Gospodarstwo obejmuje powierzchnię 85,83 ha. Jest „gospodarstwem rodzinnym”, w którym pracują członkowie rodziny będący we wspólnym gospodarstwie domowym. Dzięki możliwości pracy we wspólnym gospodarstwie rolnym, nie ponosi się kosztów związanych z zatrudnianiem pracowników.

W gospodarstwie prowadzi się produkcję roślinną i zwierzęcą.

Średni plon zbóż w 2000 roku wynosił 36,6 dt/ha.

Struktura środków trwałych w gospodarstwie

Tab. 1 Zasoby ziemi w gospodarstwie

Wyszczególnienie	Grunty (ha)	Wartość gruntów (zł)
Grunty orne	6,06	-
Trwałe użytki zielone	73,93	-
Razem użytki rolne	79,99	263 406,22

Tab. 2 Budynki i budowle

Rodzaj budynku	Rok budowy	Aktualna wartość (w zł)
Dom mieszkalny	1937	130000
Stodoła	1970	80000
Obora 1	1988	50000
Obora 2	1988	50000
Budynek gospodarczy	1937	25000
Garaż	1990	25000
Ogółem		360 000

- 4 -

Tab. 3 Maszyny i urządzenia

Rodzaj, typ maszyny	Rok produkcji	Aktualna wartość rynkowa (zł)
Dojarka przewodowa	2000	26000
Ciągnik „Białorus”	1990	15000
Tarpan	1990	6000
Ładowacz obornika	1985	4000
Rozrzutnik obornika	1980	4000
Wywrotka	1985	4000
Przyczepa 4-tonowa	1990	3000
Pług	1991	2500
Dojarka konwiowa	1980	2000
Kosiarka talerzowa	1998	2000
Siewnik	1980	1500
Brona ciężka	1990	1000
Kultywator	1991	1000
Zgrabiarka	1985	1000
Brona lekka	1990	800
Ogółem		73 800

Tab. 4 Inwentarz żywy

Wyszczególnienie	Ilość (sztuk)	Wartość (zł)
Krowy	30
Jałówki cielne	5
Pozostałe bydło	27
Ogółem	62	62 500

Całkowita wartość środków trwałych w gospodarstwie rolnym wynosi 759 706,22 zł

W gospodarstwie czynnie pracuje 5 osób, które pozostają we wspólnym gospodarstwie domowym.

Przychody ogółem wynoszą 99 312,35 zł.

Koszty ogółem wynoszą 79 543 zł, w tym:

• zużycie energii elektrycznej 6 800 zł

0,3667 zł/kWh * 6800 zł = 2 493,56 kWh

• koszty eksploatacji środków trwałych 16 000 zł

Dochód rolniczy wynosi 19 769,35 zł.

W prowadzonej analizie nie zostały uwzględnione koszty amortyzacji oraz spłat rat kredytów.

- 5 -

Struktura produkcji w gospodarstwie rolnym

Wyszczególnienie	Ilość	Wartość (zł)
Mieszanka zbożowa	35 dt	1400,00
Jęczmień	76 dt	3500,00
Żyto	24 dt	840,00
Razem produkcja roślinna	135 dt	5 740,00
Mleko	107105 litrów	82470,85
Cielęta	2025 kg	5467,50
Krowy wybrakowane	970 kg	2134,00
Razem produkcja zwierzęca	-	90 072,35
Ogółem		95 812,35

Analiza produktywności środków trwałych

1) Globalny wskaźnik produktywności środków trwałych

Emg = Po / Mo

Po - wielkość produkcji ogółem (w zł)

Mo - wartość ogółu środków trwałych (w zł)

Emg = 95 812,35 zł / 759 706,22 zł = 0,1261

Wszystkie środki trwałe są zaangażowane w 12,61 % w działalność produkcyjną.

2) Ogólny wskaźnik produktywności środków trwałych

Emo = Po / Mpr

Mpr - wartość produkcyjnych środków trwałych (w zł)

Emo = 95 812,35 zł / 629 706,22 zł = 0,1522

Produkcyjne środki trwałe są efektywnie wykorzystane w produkcji w 15,22 %.

3) Cząstkowy wskaźnik produktywności środków trwałych

Emc = Po / Mu

Mu - wartość bezpośrednio produkcyjnych środków trwałych (w zł)

Emc = 95 812,35 zł / 73800 zł = 1,2982

Właściwe wyposażenie techniczne jest wykorzystane efektywnie w 129,82 %.

- 6 -

Analiza ilościowych i jakościowych zmian w środkach trwałych

1) Wskaźniki struktury środków trwałych

a) Ws1 = Mpr / Mo

Ws1 = 629 706,22 zł / 749 706,22 zł = 0,8400

Produkcyjne środki trwałe stanowią 84 % wszystkich środków trwałych.

b) Ws2 = Mu / Mpr

Ws2 = 73800 zł / 629 706,22 zł = 0,1172

Bezpośrednio produkcyjne środki trwałe stanowią 11,72 % produkcyjnych środków trwałych.

Nie jest to dobry wskaźnik, ponieważ duży udział maszyn, urządzeń i aparatów świadczyłby o realizacji postępu technicznego w procesie produkcji oraz zwiększaniu się produktywności środków trwałych.

2) Wskaźnik odnowienia środków trwałych

Wod = Mi / Mp

Mi - wartość brutto środków trwałych uzyskanych z działalności inwestycyjnej (w zł)

Mp - Wartość brutto środków trwałych wg stanu na początku badanego okresu (w zł)

Nie można określić tego wskaźnika, który obrazuje zmiany jakościowe, jakie zachodzą w środkach trwałych w związku z działalnością inwestycyjną, ponieważ gospodarstwo rolne nie prowadzi działalności inwestycyjnej.

3) Wskaźnik likwidacji środków trwałych

Wl = Ml / Mp

Ml - wartość brutto środków trwałych zlikwidowanych w badanym okresie (w zł)

Nie można określić tego wskaźnika, który informuje o tempie wycofywania z eksploatacji zużytych lub przestarzałych obiektów, ponieważ w gospodarstwie nie zlikwidowano żadnego środka w badanym okresie.

Analiza postępu technicznego w dziedzinie wyposażenia gospodarstwa rolnego w środki trwałe

1) Wskaźnik technicznego uzbrojenia pracy

Uz = Mo / Z

Z - jednostka pracy żywej (os.)

Uz = 749 706,22 zł / 5 os. = 149 941.24

Na 1 osobę w gospodarstwie przypada 149 941,24 zł wartości środków trwałych.

2) Wskaźnik energetycznego uzbrojenia pracy

Ue = e / Z

e - moc zainstalowanych silników i innych urządzeń energetycznych lub zużycie energii

Ue = 2 493,56 kWh / 5 os. = 498,712

Na 1 osobę w gospodarstwie ilość energii zużytej przez maszyny wynosi 498,712 kWh.

- 7 -

3) Wskaźnik mechanizacji

Wm = Pm / Po

Pm - wartość produkcji wykonanej za pomocą maszyn i urządzeń (w zł)

Wm = 88 210,85 zł / 95 812,35 zł = 0,9207

Produkcja w gospodarstwie jest zmechanizowana w 92,07 %.

Analiza wykorzystania maszyn i urządzeń

1) Wskaźnik gotowości produkcyjnej maszyn i urządzeń

Wmg = Muz / Mup

Muz - wartość maszyn i urządzeń zainstalowanych (zł)

Mup - wartość maszyn i urządzeń posiadanych (zł)

Wmg = 28 000 zł / 73 800 zł = 0,3794

Wskaźnik ten informuje o ogólnym stanie zagospodarowania maszyn i urządzeń w działalności wytwórczej.

Maszyny i urządzenia zainstalowane stanowią 37,94 % wartości maszyn i urządzeń posiadanych.

Analiza wpływu gospodarowania środkami trwałymi na wyniki ekonomiczne przedsiębiorstwa

1) Wskaźnik rentowności środków trwałych

a) Em = Fw / Km

Fw - wielkość wyniku finansowego przedsiębiorstwa (w zł)

Km - koszty eksploatacji środków trwałych (w zł)

Em = 19 769,35 zł / 16 000 zł = 1,2356

Wynik finansowy stanowi 123,56 % kosztów eksploatacji środków trwałych.

b) Em = Fw / Mo

Em = 19 769,35 zł / 759 706,22 zł = 0,0260

Wynik finansowy stanowi 2,60 % ogólnej wartości środków trwałych.

- 8 -

Literatura:

1) Analiza użytkowości mlecznej stada w gospodarstwie rolnym w Żukowie Morskim w latach 1999-2000 z uwzględnieniem oceny ekonomiczno - finansowej; R. Głażewski

2) Analiza ekonomiczna przedsiębiorstwa; L. Bednarski;

3) Rachunkowość finansowa przedsiębiorstw wg znowelizowanej ustawy o rachunkowości;

K. Sawicki;

4) Analiza ekonomiczna firm; wykłady prof. M. Malickiego.

- 9 -

Praca pochodzi z serwisu www.e-sciagi.pl

---