Słownikowa definicja badania panelowego:
Badania panelowe metoda badań socjologicznych polegająca na tym, że wcześniej badane osoby lub populacje zostają poddane kolejnym badaniom, pomiarom (obserwacji, badaniom ankietowym) po pewnym odstępie czasu na tej samej próbie, tym samym narzędziem. Celem badań jest uchwycenie dynamiki zmian. Zmiany te to np. zmiana preferencji wyborczych członków jakiejś zbiorowości, zmiana postaw politycznych studentów w czasie studiów. Bardzo istotne przy stosowaniu tej metody jest to, by danemu badaniu poddane były zawsze te same osoby lub zbiorowości np. kluby sportowe (jednostki badawcze).
Metoda panelowa polega na tym, że bada się kilkakrotnie pewien zbiór obiektów i co najmniej niektóre zmienne rozpatruje się w każdym z przekrojów czasowych, (czyli jedna zmienna jest badana przynajmniej dwukrotnie). W każdym z badań przekrojowych składających się na badanie panelowe rejestruje się z osobna cechy każdego z badanych obiektów. Można badać wówczas przepływy, to znaczy ustalić liczbę lub proporcję obiektów, które uległy zmianom danego rodzaju. Jednostki, od których zbierane są informacje, stanowią stałą grupę, która jest określana, jako panel. Panel trzeba odróżnić od analizy trendu opartej o powtarzalne badania tej samej zbiorowości generalnej, ale za pomocą różnych próbek.
Zalety metody panelowej
Metoda panelowa dzięki swojej metodzie analizy może dać nam odpowiedź na te pytania, których nie uzyskamy z jednorazowych sondaży. Pierwszą bardzo ważną cechą tej metody panelowej jest to, że można przy jej pomocy zidentyfikować jednostki, które zmieniły swoje właściwości. Kiedy w badaniu panelowym okaże się, iż osoba badana przez nas posiada inną postawę niż w poprzednim badaniu, to wiemy, iż zmienił się on pod tym względem, podczas kiedy w sondażach jednorazowych musimy polegać na pamięci badanego.
Drugą bardzo ważną zaletą tych badań jest to, że umożliwia ona analizę przepływów osób z jednaj kategorii do drugiej. „Sondaż powtarzany może na przykład wykazać, że 1 listopada jest w jakimś miejscu o 3% więcej osób, które zamierzają głosować na Republikanów, niż było 1 października. Mogło to jednak być rezultatem ostatecznym 15 % zmiany na korzyść Republikanów i 12 % na korzyść Demokratów. W innym wypadku ta sama różnica może być wynikiem, powiedzmy, 45% przesunięć w obie strony. Rozmiary i charakter przepływów, dające się uchwycić za pomocą analizy panelowej, dla badania przemian”
Kolejną korzyścią, jaką przedstawia metoda panelowa dla badań jest istniejący szereg wskaźników, które można skonstruować tylko drogą wielokrotnych wywiadów, na przykład czy ktoś jest stały w swoich postawach, czy też chwiejny, to pytanie, na które odpowiedź wymaga danych obejmujących długi okres czasu i w związku z tym wielokrotnego przeprowadzenia wywiadów. Ważną zaletą również jest duże prawdopodobieństwo uzyskania szczegółowych i wiarygodnych informacji. Ta metoda stwarza również wysoki stopień wiarygodności i rzetelności uzyskanych informacji.
Badanie panelowe może być zaprojektowane, jako eksperyment, gdy pomiędzy jednym, a drugim badaniem poddajemy badanych działaniu określonego czynnika (np. filmem propagandowym, agitacji, szkoleniu), z tym, że część grupy nie jest poddana badaniu kontrolnemu, jako grupa kontrolna. Tu także chodzi o uchwycenie zmian indywidualnych. Bardzo dobrym przykładem by zrozumieć sens tych badań jest przykład eksperymentu przeprowadzonego w Baltimore miasteczku na wschodnim wybrzeżu Stanów Zjednoczonych. W listopadzie 1974 roku próbka złożona z 503 osób białych chrześcijan została poddana badaniu przed przystąpieniem do prezentacji w tym mieście filmu „Gentlemens's Agreement”, by pokazać, w jaki sposób i czy w ogóle miało wpływ pokazanie tego filmu zmniejszenie stopnia antysemityzmu (przykład ten został zaczerpnięty z niepublikowanej wcześniej pracy). Pośród pytań, które zostały zadane osobom tym, były też takie, które pozwoliły sklasyfikować badanych ze względu na to czy ujawnili oni wysoki, średni czy też niski stopień antysemityzmu. Stopień ten określono badając sposoby reagowania na cztery twierdzenia wyrażające antysemickie poglądy. W maju 1948 roku ponownie poddany pomiarze został stopień antysemityzmu osób badanych. Jedno z pytań, na które musieli odpowiedzieć brzmiało, czy widzieli ów film wyświetlany w kinach Baltimore w okresie pomiędzy dwoma wywiadami. „Stopień antysemityzmu ujawniony w pierwszym i drugim wywiadzie przez tych, którzy widzieli film, oraz przez tych, którzy go nie widzieli, został przedstawiony w poniższej tabeli.
Stopień antysemityzmu u osób badanych w Baltimore w maju 1948 roku |
Stopień antysemityzmu u osób badanych w Baltimore w listopadzie w 1947 roku |
|||||
|
Wysoki |
Średni |
Niski |
|||
|
Widział film (wynik w %) |
Nie widział filmu (wynik w %) |
Widział film (wynik w %) |
Nie widział filmu (wynik w %) |
Widział film (wynik w %) |
Nie widział filmu (wynik w %) |
Wysoki |
63 |
70 |
16 |
45 |
5 |
14 |
Średni |
19 |
15 |
46 |
20 |
9 |
16 |
Niski |
18 |
15 |
38 |
35 |
86 |
90 |
Liczba przypadków w grupie |
32 |
132 |
26 |
76 |
57 |
173 |
Okazuje się, że istnieje większa skłonność do zmniejszania się antysemityzmu wśród tych, którzy widzieli film, niż wśród tych, którzy go nie obejrzeli. Aby uzyskać pewność, że taki wniosek nie jest rezultatem autoselekcji w poddaniu się oddziaływaniu bodźca, wprowadzono wykształcenie, jako zmienną kontrolną i stwierdzono, że wyniki są jednakowe na wszystkich jego poziomach (Mogło również być tak, że na niektórych film podziałał jak bumerang, wywołując efekt wręcz przeciwny zamierzonemu przez producentów).”
Jeśli przyjrzymy się bardziej wnikliwie w wyniki tej tabeli możemy zauważyć bardzo ciekawy fakt, że wśród tych, których postawa uległa zmianie na gorsze, tak wielu zetknęło się z oddziaływaniem bodźca, można by uznać za dowód, że na jednostkę wywiera nacisk wiele sprzecznych ze sobą wpływów. Jeden czynnik prowadzący do zmiany w pożądanym kierunku jest równoważony przez innym w sposób silniejszy powodujący zmianę w kierunku przeciwnym. W życiu codziennym i sprawach jego dotyczących bardziej jesteśmy zainteresowani skutkiem wszystkich bodźców łącznie niż poszczególnymi bodźcami pojedynczo. Na przykład człowieka interesu interesuje sytuacja całego rynku jak i jednego ogłoszenia.
Wady metody panelowej
Metodą panelową nie można badać grup o zmiennym składzie osobowym, nie może dotyczyć zmian kolektywnych (chyba, że jednostki badane to zbiorowości), nie może dotyczyć pojawiających się cech. Niekiedy w badaniu jednorazowym próbuje się retrospektywnie uchwycić cechy przeszłe - badanie pseudopanelowe (wbrew pozorom poleganie na pamięci respondentów jest dość zawodne). Cechy badane metodą panelowa nie muszą mieć charakteru ilościowego (np. marka samochodu) - wtedy nie można mówić o kierunkach zmian. Ze względu na konieczność powtórzenia badań na tej samej próbie, badania ograniczamy z reguły do małej przestrzennie próby (nawet, jeśli jest ona nie reprezentatywna), np. studenci jednej szkoły wyższej, pracownicy danego zakładu.
„Badania panelowe obciążone są tym samym wstępnym problemem rekrutacji uczestników, co badania za pomocą jednorazowych sondaży. Niektórych ludzi, z którymi zgodnie z doborem próby powinno się nawiązać kontakt, trudno jest uchwycić; kiedy już dają się uchwycić, odmawiają udzielenia wywiadu. O tych, którzy chcą uczestniczyć wiadomo, że różnią się pod wieloma względami od tych, którzy nie mają na to ochoty. Usiłowano skonstruować to pierwotne zniekształcenia zbioru uczestników zastępując tych, którzy odmawiają udziału, osobami o podobnych cechach. Jednak postępowanie takie nie eliminuje zniekształcenia psychologicznego: osoba uczestnicząca z wyższym wykształceniem zapewne jest w większości wypadków dość rożna od osoby z wyższym wykształceniem, która odmawia udziału w badaniach.
Problem zniekształcenia jest w badaniach panelowych jeszcze poważniejszy; po dobraniu próby istnieje niebezpieczeństwo, że nie każdy uczestnik weźmie udział we wszystkich wywiadach i w związku z tym w każdym wywiadzie otrzyma się odmienną grupę uczestników. Te ubytki wewnątrz panelu powodują powstanie problemu, czy grupa, która kontynuuje współpracę, pozostaje reprezentatywną dla panelu pierwotnego.” W jednym z badań panelowych przeprowadzonych w celu zbadania zachowania seksualnego młodzieży latynoskiej i nie-latynoskiej, szukano różnic między młodzieżą latynoską urodzoną w Stanach Zjednoczonych w grupie osób, które wypadły z panelu - i takie różnice znaleziono. Różnice tego typu należało brać pod uwagę, aby uniknąć mylnych wniosków o różnicach między Latynosami a nie-Latynosami.
„Trzeci problem polega na tym, czy stałe uczestnictwo nie wpływa na odpowiedzi na pytania. Istnieje niebezpieczeństwo, że udział w wielokrotnych wywiadach czyni odpowiadającego bardziej niż normalnie świadomym problemów, o które w nich chodzi. Może on stać się bardziej wrażliwym na wpływy prowadzące do zmiany, lub też przeciwnie, uodpornić się na takie wpływy, aby dawać kolejne odpowiedzi zgodne ze sobą.”
Metoda panelowa w praktyce
Badania panelowe są ważnym elementem sondaży przeprowadzanych przez różne ważne ośrodki badawcze na całym świecie. Ośrodek Badania Opinii Publicznej - TNS OBOP, najstarszy instytut badania opinii społecznej w Polsce zaprezentował wady i zalety różnych typów badań. Badania panelowe odwołują się do przykłady badania Snack Panel. Snack Panel umożliwia zbieranie informacji dotyczących okoliczności konsumpcji przekąsek (w tym czynników motywujących jedzenie przekąsek) oraz powodów sięgania po konkretne marki. Dostarcza również szczegółowych danych na temat czynników towarzyszących konsumpcji przekąsek. Zaletą badań panelowych opisanych przez ten ośrodek badawczy jest bardzo szybka realizacja, umiarkowane koszty i łatwość śledzenia zmian i trendów. Główną wadą tego typu badań jest efekt panelu, czyli warunkowanie. Efekt panelowy powstaje wtedy, gdy członkowie panelu wchodzą w rolę badającego i po pewnym czasie wygłaszają nie własne poglądy, ale takie, co, jak sądzą, badający chcieliby usłyszeć. Następuje projekcja opinii, brak wartości poznawczej oraz sugerowanie się poprzednimi odpowiedziami respondentów.
Badania panelowe możemy podzielić pod względem następujących kryteriów podziału:
Ciągłość panelu - wyróżniamy panel stały (ciągły) i panel okresowy w zależności od potrzeb informacji;
Sposób kontaktu z respondentami - wyróżniamy panel pocztowy, panel telefoniczny i panel bezpośredni;
Tematyka badań - wyróżniamy panel jednotematyczny i panel wielotematyczny;
Podmiot badań - wyróżniamy panel konsumentów, panel gospodarstw domowych i panel instytucji;
Skład uczestników - wyróżniamy panel statyczny i panel dynamiczny.
Podsumowując badania panelowe dają bardzo wiele istotnych informacji badaczowi, których nie jest w stanie otrzymać za pomocą innej metody badawczej. Prezentują dynamikę zmian, która zachodzi u osób badanych i jest bardzo istotna dla dalszych badań. Głównym celem tej metody jest to, że możemy ustalić przyczynę zmiany zachowania czy też decyzji u respondentów, która występuje pod wpływam jakiejś zmiany w trakcie badania. Utrudnieniem, lecz za razem bardzo ważnym elementem tych badań jest to by panel zostawał niezmienny, a nie rzadko jest to bardzo trudne i niezależne od osoby badającej.
Bibliografia
Stefan Nowak, Metody Badań Socjologicznych, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1965
Earl Babbie, Badania Społeczne W Praktyce, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2004
http://mfiles.pl/pl/index.php/Badanie_panelowe
Wikipedia
Stefan Nowak, Metody Badań Socjologicznych, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1965, s. 406.
Stefan Nowak, Metody Badań Socjologicznych, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1965, s. 406 - 408.
Stefan Nowak, Metody Badań Socjologicznych, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1965, s. 417-418.
Stefan Nowak, Metody Badań Socjologicznych, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1965, s. 418.
6
Strona | 7