05.04.2009
PODASTAWOWE POJĘCIA
ZBIÓR, ZBIOROWOŚĆ - pewna statystycznie wyodrębniona liczba ludzi.
KATEGORIA SPOŁECZNA - zbiorowość wyróżniona ze względu na społecznie ważną cechę, mogącą stać się podstawą kreującą powstanie grupy społecznej (np. kobiety, mężczyźni, młodzież, ludzie starzy).
ZBIOROWOŚĆ SPOŁECZNA - zbiorowość, w której członkowie danego zbioru pozostają w stosunkach społecznych, wiążących ich.
GRUPA SPOŁECZNA - zbiorowość społeczna, która wytworzyła wewnętrzną organizację i której członkowie powstają w interakcji społecznej; to zbiory ludzi, którzy w dążeniu do wspólnych wartości związani są więzią społeczną i wytworzyli wewnętrzną organizacją.
SPOŁECZNOŚĆ - pojęcie związane z określonym terytorium (np. społeczność lokalna, regionalna, miasta, wsi) lub odnoszące się do zbiorowości społecznie wielkich (np. społeczność narodowa, państwowa).
SPOŁECZEŃSTWO - kompleks grup społecznych podporządkowanych określonej grupie nadrzędnej (np. społeczeństwo katolickie, sportowe).
SPOŁECZEŃSTWO GLOBALNE (ogólne, kompleksowe, historyczne) - wielość grup społecznych zintegrowanych współcześnie przez państwo, a złączonych wspólnymi obiektywnymi warunkami bytu i pewnymi kompleksami kultury.
4 ELEMENTY KONSTYTUUJĄCE GRUPĘ SPOŁECZNĄ:
zbiór osób (liczebność),
wartości wspólnogrupowe,
więź społeczna,
wewnętrzna organizacja grupy.
PODSTAWOWE ZAGADNIENIA ZWIĄZANE ZE ZBIOREM OSÓB
Zagadnienie minimum osób, aby grupa społeczna mogła zaistnieć
Istnieje wiele rodzajów grup dwuosobowych (np. małżeńskie, przyjacielskie, grupy pracy). Niektórzy badacze utrzymują, że dopiero 3 osoby tworzą grupę - dopiero w takiej grupie występuje wielość stosunków interpersonalnych. W miarę wzrostu liczebności grupy wzrasta bowiem liczba możliwych stosunków w procesie interakcji: 2 osoby - 1 stosunek, 3 osoby - 3 stosunki, 4 osoby - 6 stosunków, 20 osób - 190 stosunków.
Wzór na obliczenie liczby stosunków interpersonalnych w grupie n-osobowej:
n (n - 1)/2
Grupa jest efektywna, gdy ilość jej członków jest optymalna.
Zagadnienie wpływu liczebności członków na pozostałe elementy konstytutywne grupy
Przyjmuje się następujące reguły:
zwiększenie liczby członków zwiększa możliwość osiągnięcia celów w grupach zadaniowych, pod warunkiem, że zadania są podzielone;
zwiększenie liczby członków w grupie zmniejsza jednolitość grupy, powoduje różnice w poglądach, zmniejsza zgodność w ujmowaniu celów grupy i zgodność działań;
im większa liczebność grupy, tym mniejsza tendencja jej członków do aktywnego uczestnictwa w jej działaniu, pasywność większości jej członków (tzw. prawo Olsona);
w grupach większych częstotliwość i poziom (jakość) komunikacji są niższe niż w grupach małych, a tymczasem większa częstotliwość komunikowania się i jej poziom wpływają na wzrost lojalności i zaangażowania się członków.
Zagadnienie wpływu wartości wspólnych czy organizacji wewnętrznej grupy na liczebność
Im bardziej liczebna staje się grupa, tym bardziej zachodzi konieczność tworzenia mniejszych lub specjalnych podgrup czy instytucji grupowych (np. sekcji, wydziałów, oddziałów, etc.). Gdy wzrasta liczba podgrup, wzrasta też potrzeba tworzenia zespołów koordynacyjnych, komitetów, komisji, etc. Działa tzw. prawo Parkinsona, które głosi, że każdy wzrost wielkości jakiejkolwiek części jakiejś organizacji powoduje inne wzrosty w strukturze organizacyjnej grupy.
Wewnętrzna organizacja również wpływa na liczbę członków w grupie. Arystokracja utrzymała się jako najwyższy stan w strukturze społeczeństwa dzięki zachowywaniu i strzeżeniu swej ograniczonej liczebności.
Grupy elitarne z natury swej są nieliczne, nie mogą stać się masą.
W grupach nieformalnych (np. przyjacielskie, koleżeńskie, rówieśnicze) liczba osób również jest ograniczona. Jak wykazują badania, mogą one wynosić maksymalnie 5-6 osób i obejmować około 12 stosunków interpersonalnych.
W przypadku grup nieformalnych nie da się ustalić liczby bezwzględnej członków w grupie, aby dobrze funkcjonowała.
Nie każda jednostka może stać się członkiem grupy. Każda grupa określa bowiem zespół cech, jakie człowiek powinien przejawiać, na który składają się 3 elementy:
wzór fizyczny - pewne cechy organizmu (wiek, wzrost, płeć, wygląd zewnętrzny), jakie powinien mieć kandydat na członka danej grupy, na które składają się cechy fizyczne, zewnętrzne cechy i środki zewnętrzne (np. ubiór, specjalne odznaki); jest to kompleks cech, który w oczach otoczenia i grupy najbardziej odróżnia członków tej grupy od innych; wzór fizyczny pełni rolę środka identyfikacji jednostki jako członka określonej grupy oraz wskaźnika kontaktów, w jakie z nim można wchodzić; wzór fizyczny to komunikat o systemie wartości obowiązującym w grupie; żeby funkcjonować w danym kontekście grupowym należy ten wzór zastosować - jest to istotne, ponieważ świat wartościujemy zwykle za pomocą tego, co widzimy.
wzór zewnętrzny;
wzór osobowościowy (moralny).
WARTOŚCI WSPÓLNOGRUPOWE - FUNKCJE GRUPY
Istnieją dwie wersje określania ośrodka grupowego:
wspólne wartości, zadania jakie członkowie stawiają przed sobą, zwane również dobrem wspólnym, celem, wspólnymi potrzebami;
funkcje, obserwowalne konsekwencje, rezultaty, skutki.
4a. STRUKTURA GRUPY SPOŁECZNEJ
J. Turowski, Socjologia, małe struktury społeczne, Lublin, 1993, ss. 77-85
3
SOCJOLOGIA GRUP SPOŁECZNYCH - ĆWICZENIA