WSTĘPNA CHARAKTERYSTYKA MIKROSOCJOLOGII STRUKTURALNEJ
akapit 2.
Mikrosocjologia strukturalna - punkt widzenia całej mikrosocjologii oparty na koncepcji filozoficznej zwanej emergentnym strukturalizmem socjologicznym (w praktyce badawczej nie jest brany pod uwagę).
akapit 3.
Emergentny strukturalizm socjologiczny rozwiązuje problem statusu ontologicznego w sposób holistyczny (całościowy, kompleksowy, tworzący całość, syntetyczny).
Emergencyjność to jakościowa różnorodność.
Warstwa ontologiczna emergentnego strukturalizmu posiada 2 istotne składniki:
założenie, że wszelkie byty ponadjednostkowe (np. grupy społeczne, struktury, układy ról, systemy wartości, świadomość, a także cała rzeczywistość społeczna) są realne. Są to byty realne, ale nie naturalne istnieją, ale nie możemy ich dotknąć). Mikrostruktury to obiekty, które nie posiadają bytu fizycznego, ale byt społeczny;
założenie o emergencyjności zjawisk społecznych - rzeczywistość (złożona z bytów społecznych) charakteryzuje się nieciągłością własności (właściwości, cech) - własności są różne jakościowo, istnieją na różnych poziomach.
Rzeczywistość społeczna to układ wzajemnie warunkujących się poziomów - rzeczywistość społeczna jest wielopoziomowa.
Istnieją 3 poziomy integracji (łączenia) zjawisk społecznych, które wchodzą w skład struktury emergentnego świata społecznego:
poziom działających jednostek;
poziom mikrostruktur społecznych;
poziom makrostruktur społecznych.
akapit 4.
Konsekwencje założeń ontologicznych emergentnego strukturalizmu socjologicznego:
ostatecznymi wyjaśnieniami wszelkich zjawisk społecznych powinny być wyjaśnienia redukcyjne, zgodne z regułami redukcjonizmu, czyli wyjaśnienia, w których w eksplanansie odwołujemy się do praw i twierdzeń dotyczących zjawisk z innego poziomu niż poziom eksplanandum;
mikrosocjologia jest odrębną i autonomiczną (niezależną) dyscypliną socjologii (bo autonomiczne i emergentne są mikrostruktury);
programowe pomijanie analizy działań społecznych (ich analiza wymagałaby zmiany perspektywy badawczej, emergentyzm bowiem zakłada, że mikrostruktury istnieją jako odrębny poziom integracji świata społecznego), interakcji społecznych i stosunków społecznych (nie są to bowiem samoistne, autonomiczne formy życia społecznego, lecz zjawiska przez te firmy tworzone - dlatego nie poddaje się ich analizie, lecz formy życia społecznego).
akapit 5.
Dla przebiegu procesów mikrospołecznych znaczenie mają 3 podstawowe typy struktur:
struktury quasi-grupowe;
struktury bliskiego dystansu - struktura ukryta i podstawowa, w tym znaczeniu, że stanowi ona rodzaj wewnętrznego, niewidocznego szkieletu danej całości społecznej, której ujawnienie umożliwia poznanie głównych mechanizmów funkcjonowania danej całości społecznej. Jest układem stosunków, zależności i wzajemnych oddziaływań między elementami całości społecznej.
Struktury quasi-grupowe i bliskiego dystansu mają charakter bytów społecznych, ale nie można ich rozpatrywać z substancjalnego (istniejący materialnie) punktu widzenia.
struktury dalekiego dystansu - może być rozważana z substancjalnego punktu widzenia;
akapit 6.
Cechy mikrostruktury:
jest uniwersalnym układem odniesienia - w jej obrębie rozgrywają się podstawowe procesy społeczne;
realna (jej realność nie zależy od istnienia jednostek ludzkich);
abstrakcyjna (tak jak formy geometryczne i prawa nimi rządzące);
jest strukturą/układem 3-wymiarowym - składa się z wymiarów:
dominacji - podporządkowania (w strukturze dalekiego dystansu jest obecny w strukturze przywództwa);
przyjacielskich - nieprzyjaznych działań, wartości, postaw, etc. (obecny w socjometrycznych strukturach bliskiego dystansu);
orientacji instrumentalnej - ekspresyjno-emocjonalnej (obecny w strukturze statusów i ról społecznych);
struktury komunikowania się umożliwiają przepływ informacji pomiędzy poszczególnymi wymiarami mikrostruktury i w rezultacie łączą te 3 struktury bliskiego dystansu w jedną całość.
akapit 7.
Sposób analizy charakterystyczny dla emergentnego strukturalizmu: rozpatruje procesy społeczne jako rezultat lub przejaw określonych sił ponadjednostkowych - struktur lub grup społecznych. Jednostka nie znika z analizy, jest natomiast rozpatrywana jako osoba przypisana do danej pozycji, pełniąca jakąś rolę lub będąca obiektem nacisków określonej struktury. Jednostka bowiem sama dla siebie, pozostająca poza obrębem grupy, nie ma społecznego znaczenia.
MIKROSOCJOLOGIA WŚRÓD INNYCH DZIAŁÓW SOCJOLOGII
akapit 8.
Odrębność mikrosocjologii wynika z jej dziedziny badania, którą jest jakościowo odrębny, emergentny poziom integracji zjawisk społecznych.
akapit 9.
W świecie społecznym istnieją 2 odrębne typy struktur (2 odrębne poziomy integracji zjawisk społecznych):
mikrostruktury;
makrostruktury.
Odrębność jakościowa jest tak duża, że mikrostruktury i makrostruktury jawią się jako dwie zupełnie różne, rozłączne subdyscypliny socjologii. Każda ma właściwe sobie tylko pojęcia i teorie. Głębokie poznanie struktur małych nie przynosi żadnej wiedzy o strukturach wielkich - między nimi nie ma płynności. Oba te typy zjawisk dzieli głęboka emergencja własności.
WIELOPOZIOMOWA TEORIA SOCJOLOGICZNA
akapit 11.
W rzeczywistości społecznej istnieją 4 emergentne obszary (poziomy) integracji zjawisk, dlatego teoria socjologiczna składa się z 4 poziomów:
POZIOM |
PRZEDMIOT WYJAŚNIEŃ - EKSPLANANDUM |
akapit 12. I POZIOM TEORII wyjaśniających jednostkowe działania, postawy, cechy osobowościowe pojedynczych jednostek TEORIE PSYCHOSPOŁECZNE |
zjawiska społeczne odnoszące się do jednostek; objaśniają działania i właściwości jednostek ludzkich |
akapit 13. II POZIOM TEORII wyjaśniających działania struktur ponadjednostkowych takich jak układy ról, pozycji, wewnętrzne struktury małych grup TEORIE MIKROSOCJOLOGICZNE |
zjawiska społeczne ponadjednostkowe; objaśniają procesy i strukturę elementarnych całości społecznych |
JAKOŚCIOWA ODRĘBNOŚĆ, EMERGENTNOŚĆ |
|
akapit 14. III POZIOM TEORII objaśniających wielkie procesy i struktury TEORIE MAKROSOCJOLOGICZNE |
procesy i zjawiska zachodzące w wielkich strukturach społecznych |
akapit 15. IV POZIOM TEORII wyjaśniających właściwości, działanie i strukturę świata społecznego „en bloc” (w całości, ogółem) POZIOM ORIENTACJI SOCJOLOGICZNYCH |
teorię tę interesuje rodzaj stawianych pytań i zakres odpowiedzi; opisuje istotę zjawisk społecznych świata społecznego, jego strukturę - zdaje sprawę z podstawowych, głównych procesów, własności i struktur, jakimi cechuje się świat |
akapit 16.
Nie wystarczy czerpać tylko z jednego poziomu teorii - aby wyjaśnić zjawisko należy czerpać ze wszystkich czterech.
PROBLEM STATUSU ONTOLOGICZNEGO MIKROSTRUKTUR SPOŁECZNYCH
akapit 19.
Realizm ontologiczny - zakłada, że istnieją realnie tak zwane całości społeczne (klasa społeczna, naród, społeczność, plemię, ród), że całości tych nie da się sprowadzić ani do jednostek ludzkich, ani do przedstawień zbiorowych lub nazw związanych z wielością jednostek.
Problemy stojące przed realistą:
REALIŚCI |
SZMATKA |
Co to znaczy, że całości istnieją realnie? Jak istnieją one realnie? Jak istnieje grupa? |
|
akapit 20. Grupa jest tak samo realna jak osoba:
|
Pojęcia takie jak: osoba, aktor, nadawca roli, ego, osoba społeczna - posiadają taki sam stopień abstrakcji co pojęcie grupy społecznej. Grupa i jednostka są realne, ale równocześnie abstrakcyjne i nie są konkretne, choć są obiektami empirycznymi. |
Czy całości składają się z jednostek czy też nie? |
|
akapit 21. Realnie istniejące całości składają się z jednostek (Szmatka: taka teza byłaby prawidłowa w koncepcjach ontologii nominalistycznej). W ontologii realistycznej taka odpowiedź wskazuje jedynie na substancję, z jakiej utworzona jest całość - jest to odpowiedź prawidłowa, ale prowadząca donikąd. Przecież wszędzie tam, gdzie mamy do czynienia ze zjawiskami społecznymi, mamy do czynienia z ludźmi. |
akapit 22. Aby udzielić prawidłowej odpowiedzi musimy wskazać składniki strukturalne całości lub też części charakterystyczne dla tej całości. |
akapit 23.
Szmatka reprezentuje stanowisko skrajnego realizmu ontologicznego - pogląd, że rzeczywistość, która powstaje na bazie życia zbiorowego, jest nadrzędna wobec bytów jednostkowych.
akapit 24.
WNIOSEK: Mikrosocjologia jest możliwa jako odrębna subdyscyplina tylko pod warunkiem uznania skrajnego realizmu ontologicznego, który:
ontologicznie potwierdzi, że istnieje specyficzny typ małych struktur społecznych, który wymaga powołania odrębnej subdyscypliny (nie jest to konieczne kiedy stwierdzamy, ze w świecie istnieją tylko ludzie i ich zbiory);
mówi o tym, że w świecie społecznym realnie istnieją nie tylko jednostki i ich zbiory, ale także całości społeczne;
mówi o tym, że wśród wszystkich znanych typów struktur i zbiorowości społecznych istnieją wyodrębniające się małe struktury społeczne, pod względem cech powierzchniowych i głębinowych.
Odtąd realizm jest już narzędziem nieprecyzyjnym - można go na tym etapie zastąpić holizmem (realizmem) metodologicznym.
PROBLEM STATUSU METODOLOGICZNEGO
akapit 25.
Problemy:
Czy ontologia dychotomizująca świat społeczny na całości i jednostki jest adekwatna?
Jakie rodzaje związków istnieją między całościami i jednostkami?
Jaki typ wyjaśnień tak rozumianego świata społecznego jest najefektywniejszy?
akapit 26.
Problemy te rozstrzyga holizm metodologiczny.
akapit 28.
Źródła holizmu w socjologii:
Claude Saint-Simon;
August Comte;
Emile Durkheim.
Źródła holizmu w filozofii:
Hegliści;
Marksiści.
Współczesne źródła holizmu:
Socjologia marksistowska;
Teoria funkcjonalna Talcotta Parsonsa;
Paradygmat analizy strukturalnej Roberta Mertona.
akapit 29.
Holizm metodologiczny - pogląd, że całość nie może być wyjaśniana w terminach jej części.
Skoro całość to nie tylko suma części, skoro determinuje ona naturę swych części i skoro te części są od siebie zależne to wyjaśnianie zjawisk społecznych musi odbywać się przy użyciu pojęć odnoszących się do całości zjawisk społecznych, społeczeństwa, a wyjaśnianie podstaw zachować i własności jednostek ludzkich musi się odbywać przy użyciu pojęć odnoszących się do cech i działania układu społeczno-ekonomicznego - całości społecznej.
akapit 30.
Spór holizmu z indywidualizmem:
Czy w rzeczywistości istnieją przedmioty jednostkowe i konkretne, a także ogólne i abstrakcyjne?
Czy istotnie społeczeństwo jest przedmiotem jednostkowym i konkretnym, czy ogólnym i abstrakcyjnym?
czy społeczeństwa to zbiory, własności, zdarzenia?
akapit 31.
Emergentny strukturalizm na wszystkie te pytania odpowiada negatywnie - społeczeństwo różni się od zbiorów i gatunków tym, że jego części są od siebie zależne, dlatego nie można ich analizować w izolacji od całości. Ponadto jest wewnętrznie ustratyfikowane, ma wewnętrzną strukturę i organizację. Jest zlokalizowane w czasie i przestrzeni, ma wyraźne granice, podczas gdy zbiór często trwa powołany do życia wyobraźnią badacza. Społeczeństwo ma również ma zdolność oddziaływania i samo wpływom podlega.
akapit 32.
Przedmioty badania emergentnego strukturalizmu:
nie zajmuje się badaniem zachowania ludzkiego;
wewnętrzna mechanika struktur społecznych;
reguły funkcjonowania struktur jako całości;
rodzaje związków pomiędzy ponadjednostkowymi elementami struktur;
własności agregacyjne populacji;
emergentne własności organizacji społecznej.
akapit 33.
Socjologowie nie akceptują tez realistycznej ontologii (np. rola społeczna istnieje realnie, struktura przywództwa jest obiektem realnym) ponieważ realność obiektów społecznych pojmują jako realność fizyczną (uchwytną percepcyjnie). Tymczasem są to byty społeczne realne. Realność fizyczną mają tylko ludzie i zbiory - ale tak rozumiani ludzie i zbiory nie są obiektami świata społecznego. Natomiast role społeczne, statusy, normy, wartości, struktury ról, etc. Istnieją realnie w sensie społecznym - są cząstką bytu społecznego.
akapit 34.-35.
Holizm zakłada, że rzeczywistość społeczna nie ma charakteru całościowego, a tym bardziej nie jest układem (zbiorem) elementów działających, którymi są ludzie i wytwory ich działań. Rzeczywistość społeczna nie jest układem jednorodnym - mimo iż złożona jest z względnie jednorodnych elementów (bytów społecznych) charakteryzuje się nieciągłością swych własności. Wszelkie ponadjednostkowe przedmioty i zjawiska składające się na rzeczywistość społeczną holizm ujmuje w kategorii całości społecznych.
akapit 36.-37. WNIOSKI Z DOTYCHCZASOWYCH ROZWAŻAŃ
Emergencyjność czyli jakościowa różnorodność jest ogólną ontologiczną cechą świata społecznego.
Istnieją pewne obszary rzeczywistości społecznej, zwane poziomami (integracji), charakteryzujące się wewnętrzną jednorodnością własności, ale różniące się między sobą. Pomiędzy tymi poziomami nie ma płynnego przejścia, to znaczy daje się zauważyć istotna jakościowa różnica ich własności - każdy z bardziej złożonych poziomów charakteryzuje się zasadniczą, jakościową autonomią. Autonomia ma także miejsce na szczeblu praw podstawowych.
Autonomia każdego z poziomów pociąga autonomię teoretyczną. Trudność w wyjaśnianiu zjawisk społecznych polega na tym, że do wyjaśniania zjawisk danego poziomu wymagana jest inna teoria.
Jednostka ludzka nie jest i nie może być nigdy jednostką analizy.
PROBLEM STATUSU EPISTEMOLOGICZNEGO
akapit 38.
Powyższy sposób rozumienia świata społecznego jest niemożliwy do zinterpretowania na gruncie tradycyjnego schematu redukcjonistycznego, opartego na jednokierunkowym, hierarchicznym modelu struktury rzeczywistości społecznej, którego główna teza brzmi: jeżeli wyodrębnimy z jakiegoś większego układu (np. rzeczywistości społecznej) jakieś względnie wyizolowane podukłady (np. makrostruktury, mikrostruktury) to zachowanie wszystkich podukładów można opisać i wyjaśnić jedną teorią.
Model ten jednak jest niewłaściwy, skoro uznajemy że rzeczywistość społeczna jest emergencyjna, czyli jakościowo zróżnicowana.
akapit 39.
Emergentne obszary rzeczywistości społecznej (zjawiska mikrostrukturalne) wymagają zastosowania odrębnych narzędzi teoretycznych, dlatego wyodrębnienie mikrosocjologii spośród działów socjologii ma swoje uzasadnienie.
akapit 40.-42.
SCHEMAT WYJAŚNIANIA ZJAWISK SPOŁECZNYCH:
sfera badań zrutynizowanych:
filozoficzna analiza głównych zależności i uwarunkowań zjawiska, czyli określenie filozoficznej charakterystyki zjawiska wyjaśnianego i ustalenie jego podstawowych uwarunkowań;
sformułowanie możliwie najpełniejszego i najgłębszego wyjaśnienia pierwszego rzędu (wyjaśnienie jednopoziomowe, czyli takie, w którym eksplanans i eksplanandum należą do tego samego poziomu) tego zjawiska;
sfera poszukiwań badawczych - cokolwiek się stanie, od tego momentu będzie zależeć od indywidualnej decyzji badacza:
sformułowanie wyjaśnienia drugiego rzędu (wyjaśnienie wielopoziomowe, w którego eksplanansie odwołujemy się do praw i twierdzeń dotyczących zjawisk z poziomu innego niż eksplanadum), czyli ostatecznego.
KLUCZOWE POJĘCIA EMERGENTNEGO STRUKTURALIZMU SOCJOLOGICZNEGO
akapit 45.-46.
EMERGENCYJNOŚĆ - jakościowa różnorodność zjawisk społecznych. Przejawia się w istnieniu pewnych obszarów rzeczywistości społecznej zwanych poziomami. Własność emergencji przypisuje się bardzo dużym obszarom rzeczywistości, nie zaś poszczególnym cechom czy zdarzeniom - w tym ujęciu emergencja jest traktowana jako bezwzględna, ogólna cecha rzeczywistości społecznej. Gdy jednak analizujemy zjawiska i procesy zachodzące na poszczególnych poziomach, emergencja jest uznawana za cechę względną tego procesu czy zjawiska, który jest emergentny ze względu na dany poziom rzeczywistości społecznej.
POZIOMY (INTEGRACJI) - układy względnie jednorodnych zjawisk; obszary rzeczywistości społecznej charakteryzujące się wewnętrzną jednorodnością własności, ale różniące się między sobą. Pomiędzy poziomami nie ma płynnego przejścia, to znaczy daje się zauważyć istotna jakościowa różnica ich własności - każdy z bardziej złożonych poziomów charakteryzuje się zasadniczą, jakościową autonomią.
akapit 47.
RZECZYWISTOŚĆ EMERGENTNA - rzeczywistość wielopoziomowa charakteryzująca się nieciągłością własności.
akapit 47.-53.
STRUKTURA JAKOŚCIOWA (EMERGENCYJNA) rzeczywistości (świata) społecznej - obejmuje 3 poziomy integracji zjawisk społecznych:
akapit 47.-49.
poziom działających jednostek - podstawowy poziom świata społecznego, poziom substratu społeczeństwa, tworzywa, z jakiego zbudowane są wszelkie pozostałe społeczne formy świata. Na tym poziomie ludzi traktuje się jako pojedyncze jednostki ludzkie, indywidualnych aktorów. Mamy tu do czynienia ze zjawiskami społecznymi indywidualnymi (jednostkowe zachowania, cechy osobowościowe, postawy, wartości zinternalizowane), a nie z ponadjednostkową, strukturalną formą świata społecznego. Człowiek jest tu traktowany jako pojedynczy, izolowany w pewien sposób osobnik, funkcjonujący rzecz jasna w pewnych grupach, strukturach czy środowisku społecznym, jednak otoczenie to uznawane jest jedynie za tło;
akapit 49.-50.
poziom mikrostruktur społecznych - na tym poziomie w obręb analizy włączamy fakt uwikłania ludzi w określone społeczne układy strukturalne; na tym poziomie nie jesteśmy w stanie dokonać analizy działania człowieka z jego indywidualnością ponieważ struktura ma wpływ uniformizujący. Równocześnie, pomimo dość dużej różnorodności, te małe struktury społeczne cechuje wyraźna wspólnota istotnych cech i właściwości (dlatego mówimy, że pomiędzy tymi typami małych struktur nie występuje jakaś głęboka emergencja, występuje ona za to przy porównaniu poziomu mikrostruktur z poziomem działających jednostek);
akapit 51.
poziom makrostruktur społecznych - poziom ten tworzą różne rodzaje globalnych zbiorowości społecznych i ich mniejsze formy - klasy społeczne, wielkie organizacje przemysłowe i partie polityczne. Różnią się one między sobą, ale podstawowe, generalne i istotne cechy pozostają te same (dlatego tworzą odrębny poziom integracji zjawisk);
akapit 52.
poziom struktury rzeczywistości społecznej - najbardziej złożony i abstrakcyjny poziom integracji zjawisk, to świat społeczny w całości, którego elementami strukturalnymi są pozostałe 3 poziomy (i równocześnie 3 formy struktur społecznych). Sposób ułożenia tych poziomów oraz zależności, które między nimi występują tworzą nową jakość - ogólną strukturę świata społecznego. Tej ogólnej strukturze nie da się przypisać jakiejkolwiek formy zbiorowości społecznej (co jest możliwe w pozostałych poziomach).
akapit 53.
UWARUNKOWANIA MIĘDZY POZIOMAMI - poziomy integracji składające się na ogólną strukturę rzeczywistości wzajemnie się warunkują i determinują:
zależność poziomu działających jednostek od mikrostruktur i makrostruktur - właściwości i funkcjonowanie działających jednostek są zdeterminowane właściwościami mikrostruktur i pośrednio makrostruktur;
zależność mikrostruktur od poziomu działających jednostek i makrostruktur - właściwości i funkcjonowanie mikrostruktur są zdeterminowane zarówno przez własności działających jednostek, jak i makrostruktur - oba źródła determinacji wywierają na mikrostrukturę sprzeczny, przeciwstawny wpływ;
zależność makrostruktur od własności endogennych - właściwości i funkcjonowanie makrostruktur są zdeterminowane zarówno przez własności endogenne, czyli procesy zachodzące wewnątrz - makrostruktura jest zjawiskiem samo determinującym się i autodynamicznym.
akapit 56.-57.
DYSTANS - perspektywa poznawcza, metoda poznania określająca w jakiej odległości od badanego przedmiotu powinien znaleźć się badacz, jeśli chce dostrzec rzeczy istotne. Rozróżniamy 2 rodzaje dystansów, które umożliwiają rozpoznanie określonych struktur:
akapit 58.-59.
dystans daleki - maksymalna odległość od badanego przedmiotu, spojrzenie z dalekiego dystansu ukazuje badaną strukturę przedmiotu jako geometrię układu - struktura przedmiotu jawi się wówczas jako rodzaj ogólnej formy (np. piramida jako ostrosłup lub trójkąt), w której można dostrzec określony układ, siatkę powiązań o charakterze abstrakcyjnym, nie dostrzegamy natomiast konkretnych elementów wraz z konkretnymi typami powiązań i zależności między nimi tego przedmiotu.
Charakter takiego geometrycznego układu - abstrakcyjnego, będącego ukrytą strukturą lub tak zwaną strukturą głęboką, realnego, aczkolwiek abstrakcyjnego, nie dającego się rozpatrywać z substancjalnego punktu widzenia - mają mikrostruktura i makrostruktura.
akapit 62.-63.
dystans bliski - niewielka odległość od badanego przedmiotu, spojrzenie z bliskiego dystansu ukazuje badaną strukturę przedmiotu jako już określoną, substancjalną całość - całość wyidealizowaną (są w niej widoczne tylko niektóre, ale nie wszystkie, elementy, powiązania i czynniki na nią oddziaływujące), ale realną - istniejącą w świecie jako określony, konkretny przedmiot. Całość ta istnieje jakby wewnątrz danego obiektu (grupy społecznej, procesu, etc.) - jest wewnętrznym szkieletem, kośćcem określonego obiektu społecznego. Jest to więc całość ukryta, ale równocześnie podstawowa - jej wykrycie i ustalenie umożliwia zrozumienie podstawowych mechanizmów działania obiektu.
akapit 60. -61.
STRUKTURY DALEKIEGO DYSTANSU:
są rodzajem geometrii i formy, pola sił i napięć łączących w jedną całość różnorodne zjawiska z danego poziomu;
ich liczna jest równa ilości poziomów rzeczywistości społecznej;
są ukryte - ich wykrycie w wielu przypadkach może być równoznaczne z dotarciem do istoty danej kategorii zjawisk;
są głębokie - stanowią rodzaj wewnętrznego szkieletu zjawisk z danego poziomu;
nie można ich rozpatrywać z substancjalnego punktu widzenia jako układu relacji i zależności pomiędzy np. jednostkami ludzkimi - nie są całościami;
istnieją realnie (tak samo jak formy geometryczne);
nie możemy ich doświadczyć.
akapit 64.-65.
STRUKTURY BLISKIEGO DYSTANSU:
są rodzajem całości społecznych - substancjalnie rozumianymi przedmiotami istniejącymi w rzeczywistości społecznej;
są ukryte i podstawowe - stanowią rodzaj wewnętrznego niewidocznego szkieletu danej całości społecznej;
znajdują się w dużej ilości w każdym obiekcie czy całości społecznej;
mają zdolność determinowania określonych cech zarówno odpowiednich elementów przedmiotu, jak i cech przedmiotu jako całości;
są układami stosunków, zależności i wzajemnych oddziaływań między elementami danego przedmiotu społecznego.
MAŁA GRUPA SPOŁECZNA - GŁÓWNY PRZEDMIOT BADAŃ MIKROSOCJOLOGII STRUKTURALNEJ
akapit 66.-72.
Definicje grupy i zbioru - kontinuum grupowości:
TWÓRCA DEFINICJI |
DEFINICJA |
KOMENTARZ J. SZMATKI |
DEFINICJE GRUPY NIEWŁAŚCIWE |
||
Hare i Olmsted |
PUBLICZNOŚĆ - twór ulotny, amorficzny - zaliczyć tu można każdą niemal zbiorowość ludzką, np. garstka ludzi stojąca przed klatką tygrysa w ZOO - nie tworzą grupy społecznej, są jedynie publicznością mającą wspólne zainteresowania i pozostającą w bezpośrednim fizycznym sąsiedztwie, brak wzajemnych kontaktów. GRUPA SPOŁECZNA - twór trwały, wyraźny, o maksymalnie rozbudowanej wewnętrznej organizacji np. garstka ludzi stojąca przed klatką tygrysa w ZOO, który nagle wyswobadza się z klatki, grupa tych ludzi wspólnie barykaduje drzwi - stają się grupą, dzięki świadomości wspólnego niebezpieczeństwa i koordynacji działań. |
KRYTYKA: Grupa jest tak słabo ukształtowana, że zachodzi podejrzenie, że wykryte w niej prawa i regularności nie dadzą się zostosować do wyjaśnienia regularności grup o rozwiniętej strukturze społecznej. |
Paweł Rybicki |
PUBLICZNOŚĆ - zbiór ludzi określony przez warunki zewnętrzne, np. zbiór rozmawiających ze sobą przechodniów. GRUPA SPOŁECZNA - zbiór ludzi zespolony wzajemnym wewnętrznym ustosunkowaniem jego członków, np. zbiór ludzi zebrany dzięki jakiemuś nadzwyczajnego wydarzeniu, skupiony wokół mówcy lub przywódcy. |
KRYTYKA: W przypadku takich grup nie można mówić o strukturach socjometrycznych, ról, pozycji, nie można ustalić systemu wartości grupy ani jej kultury. |
R. B. Cattel |
GRUPA SPOŁECZNA - zbiór organizmów, w którym istnienie wszystkich jest niezbędne do wypełniania pewnych indywidualnych potrzeb każdego z osobna. |
KRYTYKA: Fakt wchodzenia członków grupy we wzajemne interakcje (dla jakiegoś określonego celu, potrzeby) i ich wzajemnej zależności to kryteria nieostre i słabe do odróżnienia grupy od agregatu osób. |
B. M. Bass |
GRUPA SPOŁECZNA - zbiór jednostek, których istnienie jako zbioru ma walor nagradzający dla tych jednostek. |
|
Theodore M. Mills |
GRUPA SPOŁECZNA - całość złożona z dwóch lub więcej osób wchodzących w kontakt w jakimś celu oraz uznających ten kontakt za znaczący. |
|
Cartwright i Zander |
GRUPA SPOŁECZNA - zbiór jednostek będących w takich wzajemnych stosunkach, które czynią ich wzajemnie zależnymi do pewnego stopnia. |
|
DEFINICJE GRUPY WŁAŚCIWE |
||
Paweł Rybicki |
GRUPA SPOŁECZNA - jest jednym z czynników ciągłości społecznej, dzięki niej rzeczywistość społeczna nie jest tylko tokiem wciąż nowych zdarzeń i działań - to, co się w niej dzieje, przybiera ciągle nowe formy. Czynnikiem ciągłości mogą być jedynie grupy w pełni ukształtowane, mające wykrystalizowane i określone struktury wewnętrzne, własne odrębne systemy normatywne i systemy wartości, własne układy świadomościowe i własną kulturę.
Ciągłość istnienia grup i społeczności to: GRUPY PRZELOTNE - istnieją na mocy wspólnoty postaw, świadomości odrębności i zachodzenia określonych interakcji. |
|
McDavid i Harari |
GRUPA SPOŁECZNA - zorganizowany system dwóch lub więcej osób, które są tak ze sobą powiązane, że system wypełnia pewne funkcje, cechuje go standardowy zespół stosunków ról jego członków oraz zespół norm regulujących funkcjonowanie grupy i każdego członka. |
|
Sherif |
GRUPA SPOŁECZNA - całość społeczna, która składa się z pewnej liczby jednostek uczestniczących w określonych wzajemnych stosunkach ról i statusów i która ma własny zespół norm lub wartości regulujących zachowanie pojedynczych członków przynajmniej w sprawach doniosłych dla grupy. |
|
A. Paul Hare |
Cechy odróżniające GRUPĘ od ZBIORU jednostek: członkowie wchodzą we wzajemne interakcje;
mają wspólny cel i zespół norm, które nadają kierunek i określają granice ich działalności; |
|
Pitirim Sorokin |
GRUPA SPOŁECZNA - ogół współdziałających jednostek, który jest zorganizowany wówczas, gdy zasadniczy zespół znaczeń i wartości stanowiący przesłankę interakcji jednostek jest w jakiś sposób wewnętrznie spójny i przyjmuje formę norm-praw, określających dokładnie wszystkie istotne akcje-reakcje współdziałających jednostek zarówno w ich wzajemnych stosunkach, jak i w stosunku do obcych i świata w ogóle; a także gdy normy te są skuteczne, mają charakter obowiązujący i, jeśli zajdzie potrzeba, są narzucone zachowaniem w interakcjach ludzkich. Owe normy-prawa są zasadami postępowania, które szczegółowo określają sytuację i miejsce danego osobnika w grupie. Z norm-praw przypisywanych przez grupę danemu osobnikowi wynikają zarówno jego prawa i obowiązki, jak i jego rola społeczna, status itp., a także parametry miejsca i sytuacji danego osobnika w grupie. |
|
Abel |
Cechy odróżniające GRUPĘ od ZBIORU jednostek: |
|
PRZYMUS I NACISKI STRUKTURALNE JAKO KONSTYTUTYWNE CECHY
akapit 73.-75.
Cechy odróżniające grupę społeczną od zbioru:
wykrystalizowana struktura wewnątrzgrupowa;
trwała świadomość grupowa;
wyraźna struktura;
autonomia - grupa odrywa się od działań jednostek;
niezależność od działań, wymogów i nacisków jednostek;
zaistnienie sytuacji, w której jednostka staje w opozycji do struktur kierujących ku niej naciski, żądania, wymogi, przymus, sankcje - jednostka albo stara się dostosować, albo próbuje je zmienić wydając im wojnę;
zdolność tworzenia wzorów zachowań, wzorów kulturowych, systemów przekonań, określonej moralności;
pełni funkcję utrzymywania ciągłości życia społecznego;
członkowie myślą o innych uczestnikach grupy w kategoriach „my”;
grupa tworzy z danego osobnika jednostkę społeczną.
akapit 75.
Wszystko co dzieje się w świecie, rozgrywa się pomiędzy bytami ponadjednostkowymi, strukturami, grupami. Ludzie nie są izolowanymi, autonomicznymi jednostkami, lecz członkami różnych zbiorowości. Ich działanie w niewielkim stopniu jest wynikiem swobodnego wyboru i ich własnej decyzji. To, co faktycznie widzimy patrząc na działania i interakcje, to zewnętrzne przejawy tych działań i cech różnorodnych bytów ponadjednostkowych i grup.
Mikrosocjologia - dział socjologii, który bada relacje społeczne w małych grupach społecznych.
Emergencja, własności emergentne(łac. emergo - wyłaniać się, wynurzać) - proces, w którego wyniku pewna liczba odrębnych elementów zostaje połączona i zyskuje organizację jako nowa forma. Społeczeństwo, jak również wszystkie całości społeczne są emergentne. Oznacza pojawianie się nowych cech i właściwości na wyższych poziomach (lub wymiarach) organizacji.
Ontologia - nauka o bycie; dział filozofii starający się badać strukturę rzeczywistości i zajmujący się problematyką związaną z pojęciami bytu, istoty, istnienia i jego sposobów, przedmiotu i jego własności, przyczynowości, czasu, przestrzeni, konieczności i możliwości.
Status ontologiczny - forma, postać, jakość - pytanie o to, czym jest obiekt.
Warstwa ontologiczna - abstrakcyjny model zjawisk w ograniczonym wycinku rzeczywistości, otrzymany poprzez identyfikację istotnych pojęć z nim związanych. Oznacza to, że dla pewnej dziedziny zidentyfikowano występujące w niej pojęcia.
Ponadjednostkowy - wykraczający poza to, co dotyczy pojedynczego człowieka.
Byt realny - wszystko, co realnie istnieje, stanowiąc osobną jednostkę.
Byt naturalny, fizyczny - poznawany przez nasze doświadczenie.
Mikrostruktura (mała struktura społeczna) - sieć powiązań między elementarnymi składnikami życia społecznego, które są w socjologii traktowane jako ostateczne i nierozkładalne (np. struktura grupowa = sieć powiązań pomiędzy jednostkami w grupie; struktura organizacji = sieć powiązań pomiędzy pozycjami, rolami społecznymi).
Byt społeczny - składa się na niego całokształt materialnej działalności ludzi w danym okresie historycznym; obejmuje zarówno wymianę materii zachodzących między społeczeństwem a otoczeniem przyrodniczym jak również pomiędzy jednostkami grupami, które tworzą dane społeczeństwo.
Poziom - obszar rzeczywistości społecznej charakteryzujący się wewnętrzną jednorodnością własności.
Makrostruktura (wielka struktura społeczna) - sieć powiązań pomiędzy złożonymi obiektami społecznymi, czyli takimi, które same posiadają strukturę (np. struktura gospodarcza = sieć powiązań między przedsiębiorstwami, resortami, bankami, sklepami, itd.).
Redukcjonizm - dążenie do wykazania, że zjawiska obserwowalne przez jedną naukę można wyjaśnić jako skutki mechanizmów, którymi zajmuje się inna nauka.
Eksplanans - wyjaśnienie, odpowiedź na pytanie „dlaczego?” („dlaczego tak się stało?”).
Eksplanandum - zdanie, które chcemy wyjaśnić.
Działanie społeczne - działanie, które bierze pod uwagę rzeczywiste lub spodziewane reakcje partnera i jest pod ich wpływem nieustannie modyfikowane.
Interakcja społeczna - dynamiczna, zmienna sekwencja wzajemnie zorientowanych działań partnerów.
Stosunek społeczny - normatywnie określony schemat oczekiwanych interakcji między partnerami.
Struktura społeczna - układ; zbiór części, z których składa się społeczeństwo, oraz relacje między nimi.
Pozycja społeczna (status) - wyróżnione w danej kulturze i nazwane typowe miejsce w społeczeństwie jednostki/jednostek (np. zawód).
Rola - zbiór praw i obowiązków wiążących jednostki zajmujące daną pozycję społeczną.
Stratyfikacja - uwarstwienie, hierarchizacja.
Własność agregacyjna - może zostać użyta w celu skonstruowania zmiennej przez proste dodawanie biologiczno-fizycznych cech elementów populacji (np. wielkości populacji).
Własność emergentna - może być skonstruowana na podstawie relacji pomiędzy elementami populacji, nie jest wyprowadzana z cech pojedynczych elementów, ale z całokształtu powiązań w układzie.
2a. EMERGENTNY STRUKTURALIZM SOCJOLOGICZNY
Notatki na podstawie: Jacek Szmatka, Małe struktury społeczne (str. 13 - 57)
15
SOCJOLOGIA GRUP SPOŁECZNYCH - ĆWICZENIA