Referat 30.10.2013 z rozdziału II „ Biologiczne podstawy życia społecznego z perspektywy biologii ewolucyjnej”
Podrozdział 1 „Ekologia, etologia , socjobiologia”
EKOLOGIA – nauka badająca zależność między gatunkiem, a jego środowiskiem. Zwraca uwagę na stosunek między populacją, a środowiskiem, traktuje populacje jako całość, która posiada określoną strukturę i organizacje. Niektórzy ekolodzy uważają, że populacja jest zintegrowaną całością, która reaguje na wpływy środowiska. Argumentują to tym, że procesy życiowe pojedynczych osobników przebiegają inaczej w towarzystwie innych osobników niż w izolacji od nich. Między osobnikami powstają różne więzy i współzależności, które są konsekwencją czynności życiowych.
Ekologia zajmuje się również przestrzenną organizacją populacji, czyli pojęciem terytorium, które jest częścią przestrzeni, po której porusza się osobnik w toku swoich czynności życiowych. Ponad to, ekologia interesuje się też procesami migracji i hierarchiami dominacji.
ETOLOGIA – zrodziła się w Europie, a za jej przedstawicieli uważa się Konrada Lorenza i Nikolasa Timbergena. Współcześnie określa się ją jako naukę o zachowaniu zwierząt. Etolodzy zajmują się bezpośrednimi przyczynami konkretnego zachowania i jego rozwojem oraz funkcją tego zachowania i jego ewolucją.
Etologia wypracowała wiele technik obserwacji zachowania się, metod jego opisu i zasad klasyfikacji oraz nagromadziła dużą ilość informacji, nie zrezygnowała jednak z ambicji teoretycznych. Etologia badane zachowania widzi w perspektywie teorii ewolucji i zakłada, że każdy gatunek charakteryzują pewne szczególne cechy anatomiczne i charakterystyczne wzory zachowania, których całość określa mianem biogramu. Etolodzy zakładają także zachowanie osobników jest co najmniej częściowo warunkowane genetycznie.
Zajmują się wydzielaniem w konkretnych, obserwowanych zachowaniach komponentu dziedzicznego od powstałego pod wpływem środowiska i naśladowinictwa.
W etologii zauważyć można skłonność do stosowania perspektywy gatunku, ale wyraźna jest także perspektywa osobnika, który jest podstawową jednostką obserwacji.
Pierwszoplanowym tematem jest wewnątrzgatunkowa agresja, jej przejawy oraz mechanizmy, które ją wyzwalaną i hamują.
SOCJOBIOLOGIA – jest projektem nowej dyscypliny naukowej powstałym w latach 70 XX w., przez entomologa Edwarda O. Wilsona, który określał ją jako naukę badającą biologiczne podstawy zachowani społecznych wszystkich organizmów żywych. Socjobiologia nie prowadzi doświadczeń, ale korzysta z tych, które przeprowadzili inni.
Szczyty „socjalności”:
1.Korale i gąbki
2.Owady społeczne
3.Ssaki
4.Zachowania społeczne człowieka – dodane później
Socjobiologia łączy dwie nauki biologiczne: genetykę populacji i ewolucyjną ekologie z etologią i innymi badaniami zachowani zwierząt.
Podstawowym problemem w momencie jej powstania był problem takich zachowani w obrębie gatunku, których koszty ponoszą jedne osobniki, korzyści zaś inne. Aby uzyskać odpowiedź na ten problem socjobiologia odnosi się do dwóch teorii stworzonych przed jej powstaniem.
Jedną z nich jest teoria łącznej wartości przystosowawczej (inclusive fitness). W uproszczeniu przedstawić ją można w postaci trzech cech:
Jednostką doboru naturalnego jest gen. Geny odpowiedzialne za wykształcenie cech morfologicznych i zachowaniowych sprzyjających reprodukcji rozprzestrzeniają się w populacji. Powoduje to coraz większą liczbę osobników posiadających te właśnie cechy.
Organizmy dążą do przekazania jak największej ilości kopii swoich genów. Przekaz ten stanowi miarę przystosowania, a najlepiej przystosowane są te osobniki, które odnoszą największy sukces reprodukcyjny.
Nosicielami kopii tych samych genów są osobniki spokrewnione ze sobą, dlatego ważne są nakłady na rzecz krewnych, którzy są nosicielami tych samych genów.
Teoria ta umożliwia wyjaśnienie wielu przejawów „altruistycznego” zachowania się zwierząt, pozwalając na ich zinterpretowanie jako antagonistycznych działań na rzecz własnych genów.
Czynny „altruistyczne” na rzecz osobników niespokrewnionych tłumaczy natomiast teoria altruizmu odwzajemnionego polegająca na tym, że osobnik działa na rzecz innych osobników, spodziewając się odwzajemnienia tych działań w przyszłości. Oszuści zostają rozpoznani i przestaje im się świadczyć przysługi, co zmniejsza ich szanse przetrwania i sukcesu reprodukcyjnego.
Socjobiologia z swoimi uproszczeniami i słabościami przyczyniła się do spopularyzowania teorii łącznej wartości przystosowawczej, która pozwoliła na wyjaśnienie wielu zachowani występujących w świecie zwierzęcym.
2. Podrozdział „ Podstawowe problemy życia społecznego istot żywych „
Socjologie określa się jako naukę o zjawiskach i procesach zachodzących w zbiorowościach ludzkich. Pośród gatunków zamieszkujących ziemie nie tylko człowiek żyje w zbiorowościach. Życie społeczne jest rozumiane jako wszelkie postacie bytowania zbiorowego odpowiadające nie tylko gatunkowi ludzkiemu. Istota problemów społecznych nie jest kłopotem jednego człowieka lecz dotyczy całej zbiorowości, do której dany człowiek przynależy. Co za tym idzie, formy życia społecznego SA niejako rozwiązaniem owych problemów. Warto spojrzeć na człowieka jako na jeden z gatunków prowadzących Zycie zbiorowe, które pojawiły się na ziemi w wyniku ewolucji, ale również zidentyfikować podstawowe problemy ogólne życia społecznego i poznać sposoby ich w świecie zwierzęcym. Problematykę życia zbiorowego istot żywych podejmują dyscypliny biologiczne takie jak: ekologia etologia, socjobiologia. Każda z przedstawionych dyscyplin zainteresowana innymi stronami życia zbiorowego istot żywych, uprzytomniają istnienie ogólnych problemów życia zbiorowego, bez ich rozwiązania Zycie to nie jest możliwe. Ten aspekt podkreśla socjobiologia, czyniąc przedmiotem uwagi zachowania społeczne wszystkich gatunków łącznie i rysując program poszukiwania ich jednolitych podstaw biologicznych. Pojawia się ogólne pytanie, które staje przed naukami podejmującymi badania zbiorowości, zarówno ludzi jak i innych istot żywych: „Czy zbiorowość jest zwykłą suma wchodzących w jej skład osobników? Czy wszystko co się w niej dzieje można opisać w kategoriach zachowań jednostek, czy tez zbiorowość jest swoista, ponadjednostkowa całością, która nie daje się zredukować do jednostkowych zachowań, ponieważ jest nowa jakością, a niezwykła suma składających się na nią części?”. Problem redukcjonizmu i holizmu pojawia się wszędzie tam, gdzie obiektem rozważań SA zbiorowości organizmów. Rodzą się następne pytania: „Jak to się dzieje, ze z pojedynczych zachowań zmierzających do zaspokojenia indywidualnych potrzeb i zapewnienia własnego sukcesu reprodukcyjnego, z przypadkowych kontaktów i spotkań osobników powstaje uporządkowana zbiorowość, swoista, zorganizowana całość?”. W świecie człowieka ze względu na świadomość, tworzenie rzeczywistości społecznej jest procesem znacznie bardziej skomplikowanym. Jednak, jak uczą dyscypliny biologiczne, świadomość nie jest warunkiem koniecznym istnienia porządku społecznego. Konieczne jest rozwiązanie dwóch podstawowych problemów życia zbiorowego: ograniczenia wewnątrzgatunkowej agresji i konfliktów oraz zapewnienia współdziałania i współpracy.
3. Podrozdział 3 „Sposoby rozwiązywania problemów życia społecznego wśród kręgowców”
W świecie przyrody od początku świata odbywa się współzawodnictwo
- reprodukcja
- zabieganie o pokarm/zaopatrzenie
- wzrost agresja - fizyczne uszkodzenie
- życie w stadzie warunkiem przetrwania,
- Pojawienie się współzawodnictwa i potrzeba współpracy.
U gatunków , które nie wykształciły mechanizmów ograniczających agresję doprowadziło to do wyginięcia.
Mechanizmy ograniczania agresji :
- pozwalają osobnikom żyć, ze sobą na jednym terenie/ jednym stadzie
- Przetrwanie
-zapewnienie ciągłości gatunku.
Dzięki prowadzonym badaniom na temat życia gromadnego zwierząt zauważono , że :
- Nie toczą one ze sobą ustawicznych walk o samicę i żywność
- nie są to walki doprowadzające do śmierci jednego z osobników.
- Na ogół walki w okresie godowym mają charakter rytualny i pokazowy pokazanie swojej siły partnerce
Jednym z widocznych hamulców agresji jest „ poddanie się jednego z walczących” brak dalszej walki
Rozróżniamy dwa główne mechanizmy ograniczania konfliktów :
- Hierarchia .
-Terytorializm.
Hierarchia:
- Każdy ma swoje miejsce
- Wyraźna rola lidera
- Kiedy jest lider walki rzadkie
- Ustanowiona hierarchia stopień trwałości w stadzie
- mniej walk kiedy jest lider
W hierarchii można wyróżnić społeczności zwierzęce
AGONISTYCZNE- w których decyduje siła: np. Lwy
HEDNISTYCZNE – w których decyduje spryt i umiejętność przyciągania uwagi :np. Pawie
Przywileje dominanta
- Jako pierwszy ma dostęp do pożywienia oraz większa ilość tego pokarmu.
- Pierwszeństwo w dostępie do samic.
Obowiązki dominanta
- ochrona stada/grupy- pełni straże przez co musi przerywać posiłek
- pacyfikacja konfliktów.
-Zwierzęta raczej trzymają Się daleka od dominanta
- w przypadku zarodzenia skupiają się w Okół niego
- w niektórych wygląd piramidy/ o najsłabszym na dole
- wyzywanie na najsłabszym obniża agresję teoria o napięciu
Terytorializm: Ochraniana przed obcymi cześć jakiegoś gruntu/przestrzeni na której , żyje rozmnaża się i w obrębie której posiada swoje schronienie.
- trzy rodzaje terytoriów: pojedynczych osobników, par i stad.
- terytorium pojedyncze posiadanie swojego miejsca do rozmarzania i
- osobniki, pozbawione swojego terytorium /wyczekują by tylko zagarnąć czyjąś własność, śmierć wcz. właściciela
- Terytorializm/ograniczoną ilość miejsca /kontrolowanie liczby osobników na danym terenie,/ Znaczne zgęstnienie danego obszaru zwiększa poziom stresu i agresji.
- Terytorializm spaja grupę.
- Terytorializm chroni osobniki w obrębie ich terytorium, poza są zdani tylko na siebie
Wspólne cechy terytorializmu i hierarchizmu:
- Ograniczają agresję wewnątrz gatunkową/ nie eliminują / w pewnym stopniu jest za nią
- Hierarchia i terytorializm wzajemnie się ze sobą czasami się uzupełniają, czasami zastępują.
- hierarchiczność i terytorializm w większej mierze opiera się na „pokazach siły „ i dostęp do samic mają zazwyczaj silniejsi pozwala to na korzystanie z dobrych jakościowo genów co pozwala ukształtować stado, które w głównej mierze opiera się na silnych osobnikach.
Kolejnym mechanizmem ograniczania agresję jest podział na swoich i obcych
- Szczury w stadzie posiadają- własny zapach, szczur który odłączy się i straci zapach traktowany jest jak obcy, inne szczury zagryzą go
Między zwierzętami zauważono, że występuje coś w rodzaju współpracy i współdziałania
- Może to mieć znamię altruizmu. Zwierzęta pomagają sobie na wzajem w higienie, dzielą się pożywieniem , razem walczą i polują jak i ostrzegają się przed atakami
- Do spontanicznej współpracy dochodzi częściej w małych lub dużych grupach
- Współpraca jest łatwiejsza w populacji osiadłej
- Zachowania w populacji mogą się zmieniać skokowo- mogą występować odchylenia od przyjętej strategii obopólnej pomocy.
4. Podrozdział 4 „ Życie społeczne człowieka z perspektywy biologii ewolucyjnej”
SOCJOLOGIA – REFERAT 30.10.2013r
Życie społeczne człowieka z perspektywy biologii ewolucyjnej
Życie społeczne pojawiło się dzięki procesowi ewolucji na ziemi, a dzięki mechanizmowi doboru naturalnego – każdy z nas otrzymał cechy charakterystyczne dla każdego człowieka: współzawodnictwo i zdolność do współpracy. Posiadamy również cechy odróżniające nas od innych gatunków. Jest to duży mózg i kora mózgowa. Różni nas również cecha aparatu głosu oraz wyprostowana postawa, jednak tym co różni nas najbardziej jest właśnie kora mózgowa, dzięki której przetwarzamy informacje, mamy zdolność zapamiętywania oraz przewidywania. Dzięki korze mózgowej możemy tworzyć nowe sposoby porozumiewania się, przemyśleń, tworzyć kulturę – zwaną również rzeczywistością i żyć w świecie, który jest naszym własnym tworem. Mimo tego, że tak bardzo różnimy się od innych gatunków, współcześni biolodzy uważają, że wszystkimi rządzą te same zasady – przetrwania i reprodukcji.
Do czasu drugiej połowy lat 60 XX wieku powszechnym było twierdzenie, że człowiek jest wszechmocny, że ma władzę nad przyrodą. We wspomnianych latach 60 ludzie zaczęli obalać tą teorię. Dzięki obserwacji dzikich zwierząt oraz rozwijającej się nauce, wiemy coraz więcej na temat dziedziczenia, funkcjonowania mózgu, o naturze ludzkiej – o tym co jest wrodzone, a co nabyte. W obecnych czasach człowiek przestał być uważany za gatunek kulturowy – teraz jest to gatunek biokulturowy.
Orientacja biologiczna nie ma postaci jednolitej i zaznacza swoją obecność w innych naukach społecznych przez różną wyrazistość, jednak jej postacie łączy odwoływanie się do biologii ewolucyjnej przy wyjaśnieniu zjawisk życia społecznego.
II. Socjologia – Sztompka 30.10
Aktywność ludzi – czynnik, który wprawia społeczeństwo w nieustanny ruch. Społeczeństwo będzie istniało tylko w czasie, kiedy wszyscy będą podejmować wokół siebie jakieś działania
Nie istnieje społeczeństwo, bez ludzi działających. Najbardziej oczywistym przejawem aktywności ludzkiej jest przemieszczanie się ludzi, oddychanie, przełykanie, mrużenie oczu, procesy fizjologiczne, ruch ciała. Do opisywania tych form używamy terminu „Zachowanie”
Behawioryzm – obserwacja ludzi podobna do obserwacji psychologów, wykonywanie eksperymentów, obserwowanie wniosków, porównywanie zachowań ludzkich do zwierzęcych – identyczne zachowania w różnych sytuacjach, powtarzalność zachowań, powstrzymywanie się od działań złych w skutkach.
Interakcja według George’a Homans’a – Wzajemna wymiana nagród i kar pomiędzy jednostkami. Nagrody to działanie, które jednostka mogła uzyskać wybierając alternatywne działanie, a kary to coś, czego by jednostka uniknęła nie wchodząc w daną interakcję. System nagród i kar jest oparty na naszym uwarunkowaniu biologicznym i psychologicznym.
Działanie – aktywność ludzka w języku potocznym – np. modlenie się, pracowanie, kłanianie, uczenie się. Jest to zachowanie, które ma znaczenie. Np. uczymy się po to, by zdobyć wiedzę i żeby nie dostać złej oceny. Działanie ma określony cel.
Działania podświadome – coś co robimy automatycznie, a nie do końca zdajemy sobie sprawę z tego, że to wykonujemy.
Socjologia empiryczna – oparta tylko i wyłącznie na obserwacji – ankiety, eksperymenty, badania publiczne.
Rozumienie pośrednie lub interpretacyjne – spojrzenie na daną sytuację z drugiej strony, dogłębne analizowanie czynności obserwowanych jednostek – obserwowanie ich sensu, zadawanie sobie pytań typu: po co, dlaczego, z drugiej strony itd.
Znaczenie wspólne uznane – znaczenie nadane przez całą zbiorowość, do której się należy, np. całowanie kobiety w rękę – jako powszechna forma przywitania przyjęta od otoczenia.
Najbardziej skomplikowane i rozbudowanym systemem znaczeń kulturowych jest język i zdolność komunikowania się.
Florian Znaniecki – punkt widzenia świata – KULTURALIZM – socjologia jest nauką o kulturze, domenie świata innej od przyrody, nauką o świadomości jednostkowych. Fenomeny są związane z działaniami, doświadczeniami, ludzkimi wartościami.
Współczynnik humanistyczny – analiza i interpretacja wszelkich dokumentów, dokumentów zapisywanych przez jednostki – Uwzględnienie perspektywy czynów w społeczeństwie ludzi.
Czynności społeczne - chęć przekazania innym danej treści.
- wychowawcze
- edukacyjne
- władcze
- zabawowe
- informacyjne
- wyrażające się w pytaniach, pouczeniach, prośbach, rozkazach, udzielaniu pomocy.
Max Weber – Przełom antypozytywistyczny – odrębność nauk społecznych od nauk przyrodniczych. Przedmiotem socjologii są badania ludzkie, to z czego powstają struktury, organizacje, instytuty ,a efektem działań są znaczenia. Analiza działań ludzkich powinna prowadzić do ich zrozumienia, przez interpretację znaczeń motywacyjnych (przyjmowanych przez samych działających) oraz kulturowych (podzielonych w zbiorowości, w których działają).
Działania afektywne – empatia, działania tradycyjne – pamięć historyczna.
Działania społeczne – uwzględnia się aktualne lub potencjalne reakcje innych, według których kształtujemy własne działania. Dzielimy na kulturowe i psychologiczne.
- działania odruchowe – działania spontaniczne, bezrefleksyjne.
Działania racjonalne- orientacja na cel lub wartość – działania poprzedzone rozwagą, podejmowanie przemyślanych decyzji, czynów.
- rachunek zysków i kosztów – zmierza do maksymalizacji zysków celem minimalizowania kosztów. Relacja między środkami a celami działania, zdefiniowania ich i postrzegania
- transakcje ekonomiczne, kupno, sprzedaż, inwestycje, oszczędności. Chodzi w niej o racjonalność subiektywną z perspektywy jednostki działającej, zgodnie z wiedza i hierarchią preferencji
- racjonalność autoteliczna – „racjonalność ze względu na wartość” – „cel uświęca środki”, gotowość do zapłacenia każdej ceny, by zdobyć daną rzecz.
Model działań racjonalnych – UTYLITARYSTYCZNYM lub Woluntarystycznym – podejmowane działanie po to, aby zrealizować zamysły, aspiracje, wywoływać efekt po najmniejszych kosztach.
TYPOLOGIA WEBERA:
racjonalność instrumentalna – targowanie się, posiadanie jak najwięcej korzyści z danej rzeczy, kalkulowanie tak, byśmy wyszli na danej czynności jak najlepiej
Działanie tradycjonalne (rutynowe) – działanie tylko dlatego, że dzieje się to już jakiś czas i dlatego, że wszyscy tak czynią
Działanie afektywne (emocjonalne) – podejmowane działanie nie ze względu tradycyjnego, tylko dlatego, że odczuwamy taką wewnętrzną potrzebę, której nie da się powstrzymać.
Istotne różnice między zbiorowościami:
- cywilizacje gorące – wyrażanie emocji jest nie tylko dopuszczalne, ale wymagane
- cywilizacje zimne – opanowanie, powściągliwość, dystans emocjonalny