1. B. Szacka punkty 3-5 rozdziału 1

Socjologia 23.10

1. Aby powstała nowa dyscyplina naukowa, musi zajść proces INSTYTUCJONOWANIA. Dokonywana najszybciej w Stanach Zjednoczonych już w latach 70 XIX wieku były pierwsze wykłady z socjologii. Pierwsza katedra socjologii powstała w Chicago w 1892r.

Najwolniej powstawała w Anglii – tam socjologia zaczęła istnieć po drugiej wojnie światowej.

Polska – lata 20 XX wieku. Pierwsza katedra socjologii – lata 1919/1920 na Wydziale Prawa i Nauk Politycznych Uniwersytetu Warszawskiego – władze w katedrze objął Leon Patrażycki.

W roku 1920 powstała również katedra na Wydziale Humanistycznym Uniwersytetu Poznańskiego – władze pełnił Florian Znaniecki – znany na świecie socjolog.

Również 1920r w Poznaniu powstał Polski Instytut Socjologiczny by prowadzić prace badawcze.

Socjologia jako odrębny kierunek w Polsce powstał w 1930r, powstał również „przegląd socjologiczny”, Polskie Towarzystwo Socjologiczne, pierwszy zjazd socjologów odbył się w Poznaniu.

• Wyodrębnienie się socjologii jako osobnej dziedziny nauki również dzięki:

- rozwój i upowszechnianie oświaty

- nowoczesne uniwersytety

- dyscypliny akademickie

 

• Nauki takie jak historia nie mogły zostać nauką przyrodniczą, bo:

Ustalone przez Comte’a tezy o jednolitych kryteriach naukowości, pogłębianie refleksji filozoficznej dotyczącej różnic między naukami dla wszystkich dziedzin.

 

• Refleksja filozoficzna – rozwinęła się w drugiej połowie XIX wieku w Niemzech, ispiracją dla refleksji było

  1. Dziedzictwo Kanta, który odróżnił wiedzę przyrodniczą od wiedzy o człowieku jako istocie moralnej

  1. Tradycja romantyzmu niemieckiego – rozróżnienie dwóch rodzajów nauk – nauki ścisłe i nauki humanistyczne. Wprowadzenie tezy przez Wilhelma Diltheya, Wilhelma Windelbanda i Heinrida Rickerta głoszącej że przyrodoznawstwo nie jest przydatne dla nauk humanistycznych, ponieważ przedmiotem zainteresowania jednej nauki jest niezależny od człowieka świat natury, a dla drugich świat kultury – świat który jest wytworem i częścią człowieka

 

2. rdzeń nauk społecznych:

- socjologia

-ekonomia

- nauki polityczne

Ale również:

- historia

- antropologia

- psychologia

• Relacje socjologii z innymi naukami:

HISTORIA

Czynnik zainteresowania to przeszłość, kiedy inne nauki społeczne skupiają się na teraźniejszości. Wyróżniamy nauki:

- nomotetyczne – dążą do wykrywania praw ogólnych

- idiograficzne – opisywanie tego, co jednostkowe i niepowtarzalne.

Historię od socjologii różni jednostkowy punkt widzenia. Historyk pyta o przyczyny danej wojny, a socjolog o przyczyny wojen jako takich. Socjologia wykorzystuje historię do:

- socjologii historycznej – posługuje się danymi z przeszłości

Historia wykorzystuje socjologię:

- historia społeczna – wykorzystuje socjologiczne metody analizy danych

 

ANTROPOLIGIA

Antropologia fizyczna – człowiek jako gatunek przyrodniczy i fizyczne cechy człowieka jako gatunku

Antropologia kulturowa (społeczna) – zainteresowanie odmiennością i różnorodnością kultur ludzkich,

Na początku przedmiotem zainteresowania były społeczeństwa pierwotne. Różnica socjologii, a antropologii : Bada społeczeństwo oddalone w przestrzeni, rozporządza szeroką perspektywą porównawczą, a socjologia zajmuje się społeczeństwem jednego rodzaju – nowoczesnym społeczeństwem przemysłowym.

PSYCHOLOGIA

Rozdarta między naukami przyrodniczymi i społecznymi. Zajmuje się tym w jaki sposób na jednostkę wpływają inni ludzie i sytuacje społeczne, a socjologia zajmuje się wpływem osobniczych i gatunkowych cech psychicznych człowieka na sposób jego funkcjonowania.

 

EKONOMIA

Indywidualne i zbiorowe decyzje dotyczące produkcji, dystrybucji i konsumpcji dóbr i usług. Jest to najbardziej ścisła nauka, jaką znamy. Ekonomia zajmuje się problematyką sposobu podejmowania przez jednostkę decyzji i ich racjonalnością. Również tym zajmuje się socjologia, dlatego ekonomia jest bliska do stania się najogólniejszą nauką społeczną.

NAUKI POLITYCZNE

Zainteresowaniem nauk politycznych jest władza, jej źródła i sposoby sprawowania na poziomie państwa. Zachowanie wyborcze, dystrybucja władzy, ogólne problemy filozofii społecznej i politycznej. Trudno jest wyznaczyć granicę między socjologią, a naukami politycznymi, ponieważ mają wspólną prehistorię i te dyscypliny splatają się ze sobą w życiu codziennym.

Żadna z wyżej wymienionych nauk nie jest dyscypliną jednolitą i żadnej z nich nie da się całkowicie oddzielić od socjologii.

 

1. Wewnętrzne zróżnicowanie socjologii:

Zmaganie się z dwoma koncepcjami nauki o procesach i zjawiskach zachodzących w zbiorowościach ludzkich

1. Socjologia jest taką samą nauką jak nauki zajmujące się zjawiskami i procesami zachodzącymi w przyrodzie

1. Przez specyfikację świata człowieka – socjologia jest bliższa naukom humanistycznym

SOCJOLOGIA WEDŁUG COMTE’A

To taka która bada fakty i tylko fakty, szuka między nimi związków i na tej podstawie formułuje prawa ogólne. Nazywana pozytywistyczną/naturalistyczną. Potem wymieniona jako scjentystyczna.

 

SOCJOLOGIA SCJENTYSTYCZNA

Fakty społeczne należą do istniejącej rzeczywistości. Zjawiska społeczne są ze sobą powiązane – rządzą nimi określone prawidłowości oraz obiektywne prawa. Niechęć do metafizyki, precyzja języka i empiryczna sprawozdawczość twierdzeń teoretycznych. Od badacza wymaga się mówienia jak jest i powstrzymywania się od opiniowania.

SOCJOLOGIA HUMANISTYCZNA

Interpretują zachowania innych ludzi - są to działania oraz instytucje powstałe w wyniku interakcji świadomych przedmiotów. Podważa pojęcie obiektywnych praw rządzących życiem społecznym na podobieństwo praw rządzących w świecie przyrody.

 

ZRÓŻNICOWANIA SOCJOLOGII:

- redukcjonistyczny - zbiorowości społeczne są pojmowane wyłącznie jako zbiory pewnej liczny jednostek. Tylko jednostki istnieją realnie i tylko one, jak się niekiedy dodaje, są empirycznie uchwytne.

- holistyczne – traktowanie jako całości swoiste, które nie dają się zredukować do zbioru tworzących ich jednostek. Zbiorowość to sieć powiązań.

 

POZIOMY ANALIZY:

• Mikrospołeczny – przedmiot zainteresowania to mikrostruktury – małe zbiorowości, bezpośrednie interakcje jednostek

• Makrospołeczny – duże zbiorowości o złożonej, wielopoziomowej budowie

• Pośredni

• mezospołeczny

• Funkcjonalizm strukturalny – Talcott Parsons; Robert K. Merton - perspektywa makrospołeczna, traktowanie społeczeństwa jako zorganizowanego, stabilnego systemu, który jest czymś więcej niż sumą jednostek, każda część czyni określone funkcje oraz przyczynia się do umacniania całości.

W funkcjonalności pada nacisk na strukturę rozumianą jako sposób powiązania części oraz na funkcje tych części i ich współdziałanie. Główny przedmiot zainteresowania to równowaga systemu i czynniki jego stabilizacji.

• Empiryzm logiczny – Paul D. Lazarsfeld – Metodologia badań. Bardziej skuteczna od teorii zjawisk społecznych, istotą nauczania są metody badań. Kwantyfikacja wiedzy, utożsamianie ujęć naukowych z ilościowymi, precyzja języka. Uważano że w naukach społecznych strategia poznawania świata powinna być taka sama jak w naukach ścisłych. Redukcjonizm – ścisłe nauki społeczne nie mogą być naukami o społeczeństwie, które nie ma bytu realnego, ale muszą być naukami o uchwytnych empirycznie zachowaniach jednostek.

• Marksizm – Karol Marks – Krytyka stosunków społecznych w społeczeństwach europejskich pierwszej połowy XIX wieku. Stosunków nie można zmieniać bez rewolucyjnej przebudowy całego społeczeństwa. Cel: Chęć oświetlenia drogi prowadzącej do danego celu. Marksizm to koncentrowanie uwagi na zjawiskach i procesach zachodzących na poziomie makrospołecznym. Postrzegania społeczeństwa jako całości, która jest ze sobą powiązana.

• PODSTAWOWE CECHY TEORII SOCJOLOGICZNEJ MARKSA – MATERIALIZM HISOTRYCZNY

Dynamiczne ujmowanie zjawisk społecznych, szukanie klucza do wewnętrznych sprzeczności, ujmowanie źródeł dynamiki społecznej, konflikty klasowe.

• ’70,’80, ‘90’ – rozkwit starszych kierunków socjologii:

- interakcjonizm symboliczny – społeczeństwo jest procesem interakcji symbolicznych, dzięki którym dochodzi do koordynacji działań wielu jednostek

- socjologia fenomenologiczna – grupy społeczne są wspólnotami poznawczymi organizującymi systemy znaczeń i wartości swoich członków

- etnometodologia

• Cztery możliwe reakcje na uznanie socjologi za naukę:

1. NIHILIZM – zakwestionowanie wartości socjologii i odmówienie jej miana nauki

2. DOGMATYZM – pełna akceptacja jednej i tylko jednej orientacji

3. PROGRAMOWY EKLEKTYZM – uznanie, że każda perspektywa teoretyczna pozwala dojrzeć inne strony rzeczywistości społecznej i poznawać jej aspekty, więc słuszne jest korzystanie ze wszystkich

4. TWÓRCZA REKONSTRUKCJA – poszukiwanie syntezy rozmaitych perspektyw

• EMPIRYCZNE POZNAWANIE SPOŁECZEŃSTWA

Trzy rodzaje źródeł:

1. Życie społeczne toczące się wokół socjologa

2. Testy pisane, które socjolog czyta i ogląda

3. Eksperyment, który socjolog przeprowadza w laboratorium

• Aby zostać uznane za naukowe, badanie musi spełniać pewne warunki:

1. Zdefiniowanie problemu badawczego

- czynniki społeczne – doniosłe i bolesne problemu społeczeństwa, przyciągają uwagę bardziej niż problemy błahe

- czynniki teoretyczne – zainteresowany teorią badacz może chcieć ją przetestować, sprawdzić wyniki innych badań

2. Przegląd istniejącej literatury

3. sformułowanie pytań

4. wybór narzędzi badawczych i sposobu zbierania danych

5. zbieranie danych – dane zostają poddane analizie: ilościowej i jakościowej

6. interpretacja wyników analiz oraz sformułowanie wniosków

• Ankieta jest wykorzystywana do poznawania poglądów ludzi. Nadająca się głównie do badań zjawisk masowych, zachodzących na poziomie makrospołecznym. Dostarcza dane, które poddaje się analizom ilościowym. Badania ankietowe mają dobrze opracowaną metodologię: począwszy od reguł poprawnego formułowania pytań poprzez toinie doboru próby i zasady określające reprezentatywność od metod analiz danych.

• Wywiad nie jest jednorodnym narzędziem badawczym. Jest czymś między ankietą a obserwacją. Mamy różne typy wywiadów – może być wywiad z użyciem kwestionariusza, badanie ankietowe. Wywiad swobodny – to ten, który mamy najczęściej na myśli mówiąc słowo „wywiad”. Badacz interesuje się w nim nie tylko co, ale też jak mówi osoba badana. Wywiad swobodny jest narzędziem badawczym, które głównie dostarcza danych poddających się głównie analizom jakościowy, ale i również analizom ilościowym.

Metody zbierania informacji przez wywiad są proste, bo opierają się na relacji badacza z osobą badaną.

• Obserwacja to narzędzie poznania socjologicznego. Szczególnie znana jest obserwacja uczestnicząca – socjolog w celu poznania zjawisk i procesów zachodzących w danej zbiorowości staje się jej członkiem. Pozwala mu to spojrzeć na życie z perspektywy osób badanych, pozwala mu poznać problemy tej zbiorowości. Ten sposób działań budzi problemy moralne – każde badanie stanowi mniej lub bardziej widoczną ingerencję w świat badanego i narusza jego strefę prywatności. Każde badanie zmienia również osobę samego badacza, który musi myśleć o rzeczach, o których wcześniej nie miał pojęcia, albo nie zwracał na nie uwagi.

• Źródła pisane – socjologowie korzystają z trzech rodzajów źródeł pisanych.

- materiał i dane urzędowe, z rocznikiem statystycznym włącznie

- publikacje prasowe, podręczniki, teksty audycji radiowej, czy teksty literackie

- dokumenty osobiste, listy, pamiętniki, autobiografie

• Eksperyment – W badaniach naukowych eksperymenty są dość ograniczone głównie ze względów moralnych, bo wiążą się z manipulacją ludźmi.

• Socjologia może się przyczynić do rozwiązywania problemów społecznych pełniąc rolę

- edukacyjną – jest jednym ze źródeł wiedzy przydatnej do likwidacji bolączek społecznych

- instrumentalną – służy bezpośrednią pomocą w znajdowaniu sposobów skutecznego rozwiązywania poszczególnego problemu.

• Relacja socjolog-klient

1. Socjolog przyjmuje przedstawiony problem jako dany i nie wnika w sensowność jego sformułowania ani powody zlecenia badań. Dzięki profesjonalnej wiedzy przedstawia środki realizacji celów, przewiduje skutki i koszty danych działań na rzecz ich osiągnięcia.

2. Socjolog zwraca uwagę na sformułowanie problemu wyjściowego.

1. Socjologia, A. Giddens rozdział . Socjologiczne metody badawcze

1.Rodzaje pytań socjologicznych:

Pytanie o stan faktyczny rzeczy

Pytanie porównawcze

Pytanie o rozwój wypadków

Pytanie teoretyczne

Co się stało?

Czy dzieje się tak wszędzie?

Czy działo się to stopniowo?

Jakie jest podłoże tego zjawiska?

2.Procesbadawczy:

• PROBLEM BADAWCZY; socjologowie nie pytają dlaczego zachodzi dane zjawisko/proces. Ich pytanie może być sformułowane na zasadzie: co przyczyniło się do zaistnienia danej sytuacji...

• PRZEGLĄD DANYCH; po postawieniu problemu, socjolog musi przyjrzeć się wcześniejszym wynikom badań na dany temat; przejrzeć dostępne artykuły . Dzięki temu badacz będzie wiedział czym ma się zająć i jakie zastosować metody.

• SFORMUŁOWANIE PROBLEMU; badacz stawia sobie hipotezę, aby następnie na podstawie danych informacji móc ją potwierdzić lub zaprzeczyć

• OPRACOWANIE PROJEKTU; decyzja o sposobie zbierania informacji (kwestionariusze, eksperymenty, wywiady, obserwacje)

• REALIZACJA PROJEKTU; zawsze mogą wystąpić niespodziewane czynniki uniemożliwiające przeprowadzenie badań; zły wpływ na wynik

• INTERPRETACJA WYNIKÓW; wyciąganie wniosków i odniesienie ich do problemu badawczego

• SPORZĄDZANIE RAPORTU; zazwyczaj występują one w formie artykułu lub książki; zawiera opis charakteru przeprowadzonego badania i uzasadnienie wynikających z niego wniosków.
  
  W skrócie:

• definicja problemu (wybór przedmiotu badania)

• przegląd literatury

• hipoteza (co zamierzasz badać?)

• projekt badawczy (wybór metody badawczej)

• badanie(zebranie danych, zapis informacji)

• interpretacja wyników

• raport badawczy

ZWIĄZEKPRZYCZYNOWY- między dwoma zdarzeniami lub sytuacjami to relacja, w której jedno zdarzenie powoduje drugie. (Każde zdarzenie ma jakąś przyczynę)

KORELACJA-oznacza istnienie systematycznego związku między dwiema grupami zdarzeń, czyli zmiennych.

ZMIENNA-każdy aspekt, w jakim jednostki różnią się od siebie. Do zmiennych socjologicznych należą: wiek, różnice wysokości dochodów, wskaźniki przestępczości i różnice klasowe.

• Zmienna niezależna – to zmienna, która wywiera wpływ na inną zmienną.

• Zmienna zależna-to zmienna na którą jest wywierany wpływ.

PRÓBYKONTROLNE ;część zmiennych zostawia się bez zmian, aby sprawdzić jak zachowują się względem nich pozostałe.

3.Metody badawcze:

• ETNOGRAFIA

Jest to poznawanie zachowań społecznych ludzi i grup w bezpośrednim kontakcie z nimi przez określony czas, prowadzenie obserwacji uczestniczącej i przeprowadzanie wywiadów.
Etnografia chce dotrzeć do sensu działań społecznych. 
Obserwacja uczestnicząca polega na tym, że badacz (socjolog) mieszka z badaną grupą przez kilka miesięcy, a nawet lat. Musi przekonać daną grupę do współpracy, wypracowuje sobie zaufanie w tej grupie ,a czasem nawet zostaje jej członkiem.

Problemy etnografa: poczucie osamotnienia, niechęć członków względem badacza ,niebezpieczeństwo wynikające z przebywania w danej grupie (np. gangu)

Zalety:

bogate źródło informacji o życiu społecznym,
inf. na temat procesów społecznych,
badacz może rozwijać dowolne wątki badawcze


Wady:

badania etnograficzne mogą obejmować tylko niewielkie społeczeństwa,
badacz musi zdobyć zaufanie członków grupy,
zbyt mocne przywiązanie się do grupy może spowodować że badanie będzie nie obiektywne

• BADANIA SONDAŻOWE 
  Zbierają informacje, które następnie są poddawane analizom statystycznym w celu wykrywania stałych tendencji i regularności. Badania sondażowe dają mniej szczegółowe informacji niż badania etnograficzne, ale ich wyniki mają zazwyczaj szeroki zasięg.
  KWESTIONARIUSZE – są głównym narzędziem zbierania informacji w badaniach sondażowych. Są one kierowane do populacji, które mogą liczyć nawet tysiące osób. 
  a) kwestionariusze zamknięte ( odp. typu TAK/NIE)- łatwo mogą być zliczane i porównywane ze sobą, jednakże nie dopuszczają one swobodnej wypowiedzi, więc dostarczają ograniczonej wiedzy.
  b) kwestionariusze otwarte – dostarczają bardziej wyczerpujących odpowiedzi, niestety są one trudne do porównywania. 
  PRÓBY -to badanie skupiające się tylko na opinii niewielkiej liczbie osób danej grupy. Wyniki próby można uogólniać względem całej populacji, ale tylko wtedy gdy została ona dobrze dobrana. W tym badaniu bierze udział grupa reprezentatywna (czyli taka która jest typowa dla całej populacji). Przed wyborem tej oto grupy następuje próba losowa, gdzie ludziom nadaje się numerki i poddaje ''losowaniu''.

Zalety:

odpowiedzi na pytania sondażowe łatwiej poddaje się obróbce ilościowej i analizie,
metoda do badania większych populacji,
do przeprowadzania tych badań należy zatrudniać wyspecjalizowane agencje
Wady:

odpowiedzi na pytania są powierzchowne, mało precyzyjne, mało wnoszące;
wiele ankiet jest niewypełnionych;

• EKSPERYMENTY

Jest to sprawdzian hipotezy przeprowadzony w ściśle kontrolowanych warunkach. Ta metoda często jest używana w naukach przyrodniczych. Socjologia ma ograniczone możliwości przy tego typu badaniach. W warunkach laboratoryjnych może być badana tylko mała grupa społeczna, a jej członkowie wiedzą o przeprowadzanym badaniu dlatego ich zachowania mogą być nienaturalne.

• HISTORIE ŻYCIA

Metoda stosowana tylko w socjologii oraz innych naukach społecznych.
Zalety: bogactwo i głębia czyni je czymś wyjątkowym
Wady: zbyt mało wiarygodne

• Analizy historyczne