MIKROEKONOMIA EGZAMIN

1. Wstęp do ekonomii

Ekonomia powstała w 1776 r. (w tym roku A. Smith napisał swoje dzieło-chyba ), ekonomia rozwijała się szybko, wcześniej związana była z filozofią. Smith zaproponował metodologie procesu gospodarowania. W latach 90. pojawiła się ekonomia społeczna.

Ekonomia dzieli się na mikro i makro ekonomię.

Ekonomia bada, analizuje proces gospodarowania, proces wytwarzania i podziału dóbr (czyli co, jak, dla kogo wytwarzać) w warunkach ich względnej rzadkości (niedostatku).

Dobra wolne - są to dobra produkcyjne i konsumpcyjne. Konsumpcyjne bezpośrednio zaspokajają potrzebę, a produkcyjne służą do produkcji innych dóbr. Część dóbr wolnych ma charakter nierzadki a część rzadki.

Dobra nierzadkie - ilość występująca w przyrodzie wystarczająca do zaspokojenia potrzeb ludzkich (ciepło, światło, słońce)

Dobra rzadkie - nie zaspokajają wszystkich potrzeb, ich ilość jest niewystarczająca, przy założeniu, że liczba potrzeb ludzkich jest nieograniczona.

Względna rzadkość - ?

Mikroekonomia - bada, analizuje funkcjonowanie podmiotów gospodarujących na rynku (w gospodarce)

Podmioty gospodarujące - gospodarstwa domowe, przedsiębiorstwa, państwo (ale państwo tylko w pewnym zakresie, dotyczy tylko dóbr publicznych)

Makroekonomia - analizuje funkcjonowanie gospodarki jako całości, analizuje skutki decyzji podejmowanych przez podmioty gospodarujące

Ekonomia pozytywna i normatywna - twórca: Milton Friedman. Friedman stwierdziła, że powiązanie ekonomii z polityką nie prowadzi do niczego.

Ekonomia pozytywna - opisuje fakty i procesy gospodarcze w taki sposób, aby można było wnioskować o ich przebiegu. Ten rodzaj ekonomii nie ocenia tylko stwierdza np. „poziom bezrobocia w roku 2007 wyniósł 10%”

Ekonomia normatywna - opisuje fakty i procesy gospodarcze dokonując jednocześnie ich oceny za pomocą norm moralnych dobra i zła. Ten typ ekonomii ocenia, stosując twierdzenia normatywne, które wykorzystują politycy.

Twierdzenia normatywne - ich stosowanie nie jest złą rzeczą, dlatego, ze przeciętny członek społeczeństwa posiada małą wiedzę ekonomiczną

Opcje walutowe -

2. Ogólna teoria rynku

Podstawowe kategorie ekonomii rynkowej: teoria popytu, podaży i równowagi rynkowej.

Popyt i prawo popytu:

Popyt (D)- ilość towarów i usług, które konsumenci są gotowi nabyć po różnych cenach przy zastosowaniu ceteris paribus (czyli przy innych czynnikach niezmienionych - to jest ważne)

Wielkość popytu (QD) - ilość towarów i usług, które konsumenci są gotowi nabyć po danej cenie, ceteris paribus

Prawo popytu - niższej cenie odpowiada większa ilość nabywanych towarów i usług, i odwrotnie - większej cenie odpowiada mniejsza ilość nabywanych towarów i usług, ceteris paribus

Czynniki wpływające na popyt:

1. cenowe - cena

2. niecenowe (wywołują przesunięcie funkcji popytu)

• dochody konsumenta

• ceny innych dóbr substytucyjnych (2 lub więcej dóbr używanych zamiennie np. masło - margaryna) i komplementarnych (2 lub więcej dóbr używanych razem np. samochód - benzyna)

• gusta i przyzwyczajenia

• moda

• sezonowość

• czynniki socjokulturowe (płeć, wiek, kolor skóry, religia, miejsce, region zamieszkania, stan cywilny, stan rodzinny)

• organizacja handlu i sprzedaży (merchandising, asortymentowość

Podaż i wielkość podaży:

Podaż (S) - ilość towarów i usług, które producenci (sprzedawcy) są gotowi dostarczyć na rynek po różnych cenach, ceteris paribus

Wielkość podaży - (QS) ilość towarów i usług, które producenci (sprzedawcy) są gotowi dostarczyć na rynek po danej cenie, ceteris paribus

Prawo podaży - niższej cenie odpowiada mniejsza ilość towarów i usług dostarczanych na rynek, wyższej cenie odpowiada większa ilość towarów i usług dostarczanych na rynek, ceteris paribus

Czynniki wpływające na podaż:

1. cenowe - cena

2. niecenowe

• koszty produkcji

• postęp techniczny

• sezonowość

• ogólna sytuacja w gospodarce (wzrost lub recesja)

• pomoc państwa w sytuacji kryzysu (subsydia, dotacje)

• pozostałe czynniki (klęski żywiołowe)

Równowaga rynkowa

Stany nierównowagi:

1. nadwyżka: P''>Pr wówczas QS>QD

2. niedobór P'>Pr wówczas QS<QD

Równowaga rynkowa - stan na rynku, gdzie przy danej cenie zrównuje się ilość produktów (czyli QD=QS)

Cena równowagi - gwarantuje producentowi, ze sprzeda wszystkie produkty, a konsumentowi, że znajdzie produkty, których poszukuje przy danej cenie. Inaczej jest to cena czyszcząca rynek, najwyższa cena dla producenta, po której sprzeda wszystko, najniższa cena dla konsumenta. Cena równowagi jest korzystna dla producenta i konsumenta. Ma tendencję do utrzymywania się. Odchylenia od niej występują, ale są niewielkie.

Interwencja państwa na rynku

Instrumenty interwencji:

1. cena minimalna

2. cena maksymalna

3. kontyngenty (współcześnie występują rzadko, bardziej w krajach słabo rozwiniętych)

Cena minimalna - najniższa gwarantowana przez państwo cena, po której dokonywane są transakcje rynkowe. Chroni ona producenta (ale nie wszystkich producentów). Cenę ta stosuje się w odniesieniu do produktów rolnych (np. zboża półtusze wieprzowe). Aby miała sens ekonomiczny musi się znaleźć na poziomie powyżej ceny równowagi (Pmin>Prów). W związku z tym na rynku występuje tendencja nadwyżki. Państwo ma obowiązek zabezpieczyć środki finansowe w budżecie państwa na skup interwencyjny. Cena minimalna jest też instrumentem antyspekulacyjnym (np. skup zbóż przez państwo, aby nie kupowały ich osoby prywatne, które w okresie nieurodzaju sprzedawałyby po bardzo wysokich cenach).

Cena maksymalna - najwyższa gwarantowana przez państwo cena, po której dokonywane są transakcje rynkowe, chroni konsumenta. Ustalana jest poniżej ceny minimalnej (?). Na rynku występuje tendencja niedoboru. Cena ustalana jest centralnie (np. leki) lub przez jednostki samorządu terytorialnego (gminy - usługi komunalne np. śmieci). W budżecie państwa lub gminy muszą być zabezpieczone środki finansowe na dotacje do produktu lub subwencje (czyli bezzwrotne dopłaty) do produkcji towarów i usług, na które ustalono ceny maksymalne. Dotacje są do produktu, subwencje do podmiotu. Reglamentacja - przydział państwa np. kiedyś był cukier na kartki

Kontyngenty - ilościowe ograniczenie podaży lub importu (np. ostatnio gaz). Ilościowe określenie importowanych towarów i usług, taka która jest zdecydowanie mniejsza niż gdyby nie było kontyngentu. Mają chronić producentów krajowych, chronią czasowo, bo po zniesieniu kontyngentu firmy nieprzyzwyczajone do konkurencji nie radzą sobie na otwartym rynku.

Elastyczność popytu i podaży

Elastyczność - miernik, jak zmienia się coś, pod wpływem zmiany czegoś drugiego. Zmiana czegoś pod wpływem czynnika.

Elastyczność popytu=

W zależności od czynnika, który ma wpływ na popyt wyróżniamy:

• elastyczność cenowa (cena)

• elastyczność dochodowa (dochody)

• elastyczność mieszana (ceny innych dóbr)

1. Elastyczność cenowa -∞≤Edp≤0

Popyt doskonale nieelastyczny Edp=0

Popyt elastyczny -1<Edp<0

Popyt jednostkowo elastyczny Edp= -1

Popyt elastyczny -∞<Edp<-1

Popyt doskonale nieelastyczny Edp= -∞

Elastyczność cenowa zależy od 3 czynników:

1. liczba substytutów danego dobra - im więcej substytutów tym bardziej elastyczny popyt

2. udziału wydatków na dane dobro w dochodzie konsumenta - im wyższy udział wydatków na dane dobro w dochodach konsumenta tym bardziej elastyczny popyt

3. czasu jaki upływa od momentu zmiany ceny - w krótkim czasie popyt jest nieelastyczny a w długim rośnie

2. Elastyczność dochodowa

Ed(dp)>0

Ed(dp)<0

Koszyk dóbr konsumenta:

• Dobra normalne 0<Ed(dp)<1

• Luksusowe Ed(dp)>1

• Niższego rzędu Ed(dp)<0

3. Elastyczność mieszana popytu

Dobra x i y mogą być:

1. Substytucyjne Ed(m)>0

2. Komplementarne Ed(m)<0

3. neutralne względem siebie Ed(m)=0

Elastyczność podaży

Podaż doskonale nieelastyczna Es=0

Podaż nieelastyczna 0<Es<1

Podaż jednostkowo elastyczna Es=1

Podaż elastyczna 1<Es<∞

Podaż doskonale elastyczna Es=∞

Sytuacja na rynku, gdy podaż i popyt są doskonale nieelastyczne może wystąpić, gdy 2 strony dojdą do porozumienia.

Paradoksy popytowe

1. Paradoks Giffena

Funkcja popytu dla dóbr niższego rzędu Giffena, występuje w gospodarstwach domowych o najniższych dochodach: wzrost cen-wzrost popytu

2. Paradoks Veblena

Funkcja popytu dla dóbr luksusowych Veblena, dla grup próżniaczych: spadek cen powoduje spadek popytu i odwrotnie

Ogólna teoria przedsiębiorstwa

Przedsiębiorstwo nastawione jest na zysk

Rynek czynników produkcyjnych

Koszty - wyrażone w pieniądzu wydatki poniesione na zakup czynników produkcji

Przychód całkowity ze sprzedaży (PC) - suma pieniędzy uzyskanych za sprzedane towary i usługi

Technika produkcji - kombinacje czynników produkcji, za pomocą której można wytworzyć produkcję Q (czyli produkcję w określonej wielkości

Cel: optymalizacja tej różnicy: PC-KC

PC-KC>0 zysk-maksymalizacja

PC-KC<0 strata-minimalizacja

PC-KC=0 non profit

Przedsiębiorstwo:

1. rynek czynników produkcji

• konkurencja doskonała

• konkurencja monopsonowa

• substruktura: digopson-duopson

• monopson

rynek towarów i usług

• konkurencja doskonała

• konkurencja monopolistyczna

• oligopol-duopol

• monopol

Klasyfikacja kosztów:

1. podmiot ponoszący koszty

• prywatne (koszty poniesione przez przedsiębiorcę ujęte w jego dokumentach)

• społeczne (koszty prywatne + koszty zewnętrzne; koszty zewnętrzne to negatywne efekty zewnętrzne działalności np. zatrucie środowiska)

horyzont czasu analizy kosztów

• koszty w okresie intrakrótkim (dany moment, koszty stałe)

• koszty w krótkim okresie czasu (część kosztów jest zmienna, część stała, produkcja zmienia się w zależności od zmiany poziomu kosztów zmiennych)

• koszty w długim okresie czasu (wszystkie koszty są zmienne)

3. ekonomiczne teorie kosztów

• rachunkowe (księgowe, to samo co prywatne)

• ekonomiczne (koszty rachunkowe + koszty alternatywne; koszty alternatywne to utracone korzyści w wyniku zainwestowania czynników wytwórczych w sposób gorszy od najlepszego z możliwych, jest to utrata korzyści wynikających z tego wyboru)

4. zależność kosztów od wielkości produkcji

• stałe (krótki okres)

• zmienne (krótki okres, długi okres)

5. możliwość odzyskania poniesionych wydatków

• wydatki możliwe do odzyskania

• koszty utopione

Koszty stałe i zmienne

KS - wydatki poniesione na zakup czynnika produkcji, którego wielkość nie zależy bezpośrednio od wielkości produkcji (np. oświetlenie, materiały biurowe, czynsz, wynagrodzenie pracowników biurowych, amortyzacja, ubezpieczenie, zużycie energii na potrzeby administracji)

KZ - wydatki poniesione na zakup czynników produkcji, których wielkość zależy bezpośrednio od wielkości produkcji (koszty materiałów, surowców, półproduktów, koszty opakowań, koszty płac pracowników produkcyjnych)

Zależności pomiędzy kosztami przeciętnymi i marginalnymi

Optimum ekonomiczne przedsiębiorstwa

Konkurencja doskonała (charakterystyka)

1. Producent - bardzo duża liczba firm, z których każda dostarcza na rynek niewielką ilość podaży rynkowej

2. Produkt - homogeniczny (jednorodny)

3. Cena - producent jest cenobiorcą, ustala cenę na swoje produkty na podstawie ceny rynkowej

4. Bariery we/wy - brak

Optimum przedsiębiorstwa wolnokonkurencyjnego

Podaż przedsiębiorstwa wolnokonkurencyjnego w krótkim i długim okresie czasu

Monopol (charakterystyka)

1. Producent - jedna firma, która dostarcza na rynek całość produktów (monopol zupełny, pełny), lub przeważającą ich część (monopol niezupełny)

2. Produkt - Homogeniczny (np. woda) i heterogeniczny (np. plastyka malujący różne obrazy, które nie mają substytutu)

3. Cena - producent jest cenotwórcą, może stosować praktyki monopolistyczne, w tym dyskryminację cenową

4. Bariery we/wy:

• Przyrodnicza - warunki naturalne są przyczyną powstawania monopolu, niemożliwe często do pokonania

• Technologiczna - monopol naturalny jest wynikiem istnienia barier technologicznych; technologie wytwarzania usług charakteryzują się bardzo wysokim udziałem KC. Monopol naturalny jest trudny do złamania

• Prawne - niektóre przepisy sprzyjają monopolizacji (np. prawa autorskie, patentowe, wynalazcze, o licencjach)

Optimum przedsiębiorstwa monopolistycznego

Monopol jest cenotwórczą, sam ustala ceny dlatego bierze pod uwagę prawa popytu i podaży. Dotyczy to monopolu zupełnego.

Zależność Amoroso-Robinson

Konkurencja monopolistyczna

1. Producent - liczba firma zależy od wielkości popytu rynkowego i tzw. minimalnej efektywnej skali produkcji. Minimalna efektywna skala produkcji jest to wielkość produkcji odpowiadająca punktowi, w którym koszt przeciętny długookresowy jest minimalny

2. Produkt - heterogeniczny. Posiada liczne bliskie i dalekie substytuty. Są to rynki o zasięgu lokalno-regionalnym (np. punkty usługowe, produkty krótkotrwałe, kluby fitness, sklepy odzieżowe w krótkich seriach przeznaczone na rynek lokalny)

3. Cena - producent jest cenotwórczą, sam ustala ceny, im bliższe substytuty, tym bardziej producent musi uwzględniać ceny konkurentów

4. Bariery we/wy:

• Informacyjna (WE) - aby zaistnieć trzeba klientów poinformować o swoim istnieniu, np. warsztat naprawy samochodów

• Wyróżnicowania produktu (WE) - czyli nadanie produktowi cech indywidualnych

• Koszty likwidacji działalności (WY) - wysokość zależy od branży, w której funkcjonuje przedsiębiorstwo

Oligopol

1. Producent - kilka, kilkanaście firm dostarczających na rynek produkcję o bardzo dużej skali, firmy funkcjonują na rynku globalnym

2. Produkt

• Homogeniczny - surowce i produkty rolne (ceny ustalone na giełdach światowych, np. Giełda londyńska sprzedaje metale szlachetne, Giełda w Chicago sprzedaje zboża i półtusze)

• Heterogeniczne - postęp techniczny, globalizacja, samochody, farby lakiery, rzeczy sportowe

• Nowe rynki spożywcze - restauracje, bary, rynek czekoladowy

Cena - producent jest cenotwórczą

Bariery we/wy

• Skala produkcji (WE) - trzeba mieć dużo pieniędzy, żeby przetrwać na tym rynku i wejść w niego

• Technologiczna (WE) - stosowane są bardzo nowoczesne technologie przez firmy istniejące, aby konkurować trzeba doskonalić te umiejętności

• Marki (WE) - świadomość marki u klientów choć przynosi rewelacyjne korzyści, jest czasochłonne i bardzo trudne

• Koszty likwidacji działalności (WY) - bardzo wysokie

---