Toksyki

Zestaw 1

Postępowanie przy oblaniu skóry substancją toksyczną,

Zatrucie przez skóre i bł. śluz. zabezpieczyć funkcje żyć- zdjąć odzież ze skażonej pow. ciała, dokładnie zmyć skóre strumieniem letniej, bieżącej wody-ok. 15. min., oczy płukać izotonicznym roztworem soli fizj. lub pod bieżącą wodą- 15 min. Oblanie skóry subs. żrącą-Przyczynowe: zdjąć odzież, szybko zmyć dużą ilością letniej bieżącej wody, rany oparzeniowe osuszyć jałowymi gazikami, założyć jałowy opatrunek, oparzenia chemiczne leczy się tak jak oparzenia termiczne. NIE STOSOWAĆ neutralizacji roztworami słabych kwasów lub zasad

Interakcje alkoholu z lekami

1) z opioidami,. Zarówno opioidy, jak i alkohol działają hamująco na procesy psychiczne i nerwowe.

Interakcje alkoholu z lekami mogą dotyczyć również procesów farmakokinetycznych, tzn. wynikających z wpływu alkoholu na losy innych leków w ustroju lub odwrotnie. Tak np. lek antyarytmiczny - werapamil, hamuje przemianę (spalanie) alkoholu. A zatem zażycie werapamilu może podwyższyć poziom alkoholu we krwi i zahamować jego usuwanie z ustroju - ponad 6-krotnie przedłuża się czas utrzymywania wysokiego poziomu alkoholu we krwi.

Podobny efekt, tj. podwyższenie stężenia alkoholu we krwi, zaobserwowano po podaniu leków przeciwhistaminowych stosowanych w nadkwasocie żołądka i chorobie wrzodowej żołądka, tj. po cymetydynie i ranitydynie.

Niektóre związki i substancje mogą wpływać na stopień wchłaniania alkoholu. Poza środkami adsorpcyjnymi, jak np. węgiel leczniczy - wchłanianie alkoholu hamuje mleko. Pół szklanki mleka podane 1,5 godziny przed alkoholem zmniejsza o ok. 40% ilość wchłoniętego alkoholu. Odwrotnie działa metoklopramid - lek przeciwwymiotny i normalizujący czynność motoryczną przewodu pokarmowego. Okazało się, że metoklopramid może znacznie zwiększać wchłanianie alkoholu z jelit.

Aspiryna (kwas acetylosalicylowy) jest jednym z najczęściej stosowanych leków na świecie. U chorych z chorobą wrzodową może powodować krwawienia z przewodu pokarmowego, które mogą znacznie nasilić się pod wpływem wypitego alkoholu. Nie stwierdzono tego efektu po stosowaniu aspiryny podanej razem ze środkami hamującymi kwasotę soku żołądkowego (np. Calcipirina czy Asprocol).

Diagnostyka ostrego zatrucia związkami methemoglobulinotwórczymi

diag i leczenie zatruć gazami=pierwsza pomoc -CO - wynieść z miejsca narażenia, tlenoterapia, 100%tlen, w ciężkich zatr komora hiperbaryczna, leczenie powikłań jak krwawienia -H₂S - wynieść z miejsca narażenia, tlenoterapia(podawanie tlenu z CO?), ew. komora hiperbaryczna -cyjanki - diagnostyka->rodanki w moczu>10mg/ml, cyjanki we krwi

wynieść z miejsca narażenia, tlenoterapia, odtr swoista: zw metHbtwórcze,np. azotan amylu lub sodu + tiosiarczan -NH₃ - tlen, dużo H₂O, mleko, gdy na skórze zmyć wodą

wymień substancje neurotoksyczne i opisz jedną z nich

Metale: ołów, rtęć, mangan, aluminium,

Pestycydy: estry kwasów fosforowych, fluorowane węglowodory

Rozpuszczalniki organiczne: benzen, toluen, tetrachlorek węgla, trichloroetylen, disiarczek węgla

OŁÓW: -znajdując się watmosferze skaża wodę, żywność i glebę, -dużo Pb zawiera sałata zielona, korzeń marchwi, natka pietruszki, -zwłaszcza dzieci wchłaniają Pb z żywności, -farba i barwniki z Pb, szczególnie narażone są niemowlęta i dzieci do 3 rż, -wchłania się z przew. pok. w ok. 20%, -po wchłonięciu do org. łączy się z błoną erytrocytu w ponad 90% i wykazuje b. duże powinowactwo do hemoglobiny płodowej, -roznoszony jest do narządów, wyróżnia się trzy pule: 1.pula szybko wymienna- krew, dobrze ukrwione narządy miąższowe, np. nerka, śledziona, wątroba, mózg. 2.pula średnio wymienna- niewielka kumulacja np. mięśnie. 3.pula trudno wymienna- Pb gromadzi się tu długo i przez całe życie, np. kości.

*Objawy: 1.zatrucie ostre- (bardzo rzadko) w warukach przemysłowych lub po zażyciu Pb. 2.zatrucie przewlekłe- ołowica. *Pb przenika przez barierę krew-mózg, daje objawy encefaloatii ołowiczej. Są to zaburzenia w kojarzeniu, myśleniu logicznym, niskie IQ, niespokojny sen, moczenie nocne- objawy szczególnie wyraźne u dzieci. *W zatruciu przewlekłym występują: -mikrokrwotoki, -pękanie naczyń włosowatych, -zaburzenia neurosekrecji, -przerost gleju, -wygładzenie bruzd w mózgu u psów, -porażenie nerwów obwodowych, -nieorganiczne zw. Pb działają na układ krwiotwórczy i nerkę *Losy w organizmie: *Pb hamuje syntezę hemu, -żelazo nie może być wbudowane w pierścień, -obniża się poziom glutationu i wit.C, -hamowanie ATP-azy błonowej erytrocytu, -skrócenie czasu życia erytrocytów o 20%. *Wpływ Pb na nerkę: -rozwija się nefropatia ołowicza, -wydala się z moczem, -następuje glikozuria, aminoacyduria, fosfaturia, -uszkodzenie odcinków proksymalnych kanalików nerkowych, -torbiele w miedniczkach nerkowych. Oznaczanie: -stężenie kwasu delta aminolewulinowego w moczu, -nakrapianie zasadochłonne erytrocytów (fragmenty DNA są pocięte pod wpływem Pb i wybarwiają się w sposób zasadochłonny) Działanie odległe: mutageny, nie działa karcynogennie.

Wymień odtrutki niespecyficzne stosowane w zatruciach drogą pokarmową i opisz jedną z nich:

Odtrutki ogólne: 1. Węgiel aktywowany-odsorbuje liczne subs. org. I nieorg.; bardzo skuteczny: amfetamina, atropina, fenobarbital, kw. acetylosalicylowy, opiaty, poch. beznodiazepiny, sulfonamidy; skuteczny: chinidyna, chinina, leki nasenne; średnio skuteczny: rozp. org. (alkohol metylowy i etylowy, glikol etylenowy), kw. cyjanowodorowy i cyjanki, insektycydy (fosforoorganiczne, karbaminianowe, DDT); nieskuteczny: kwasy mineralne, zasady, subs. nierozp. w wodzie. Dawkowanie: dzieki do 1 r.ż- 1g/kg.m.c; dzieci od 1 do 12r.ż.- 25-50g; młodzież i dorośli 25-100g, najcześciej 40-80g, co 4-12h, w postaci papkowatej zawiesiny wodnej. 2.Ziemia okrzemkowa Fullera, bentonit (koloidalny krzemian glinu, kaolin)- 1%zawiesina, na parakwat 3.Białko jaja- na metale ciężkie (wyjątek tal), subs. żrące (kwasy zasady, fenole)- 3-4 białka w 0.5l wody lub mleka 4.Mleko- na subs. żrące, metale ciężkie, IV-rzędowe zw. amonu- nie podawać w zatruciach subs. rozp. w tłuszczach! 5.Skrobia (mąka)- na subs. żrące, kw. org. i nieorg., jod i jego zw. (jodyna)- wodna zawiesina 1-2 łyżki na 2 szkl. wody (15g skrobi lub mąki w 0.5l wody). Pierwsza pomoc w zatruciach doustnymi subs. żrącymi- oparzenia chemiczne: natychmiast podać zawiesinę jaj kurzych w wodzie lub mleku, można podać wodę- rozcieńczenie substancji, płukanie żoładka- tylko w zatruciach kwasami w czasie nie dłuższym niż 20-3- min. Od spożycia. Nie prowokować wymiotów! 6.Tanina- na sole metali ciężkich, glikozydy nasercowe, alkaloidy- 5g w 0.5l wody (łącznie podaje się węglan lub octan sodu w celu neutralizacji kw. solnego w żołądku) 7.Tlenek magnezu- na kw. nieorg., arseniany i arseniny- 3g w 0.5l wody 8.Nadmanganian potasu- na alkaloidy (nikotyna), opiaty (morfina i jej pochodne), fosfor i fosforek cynku- 0.05 lub 0.1% roztw. 9.Parafina ciekła- na lipoflilne rozp. org, inne subs. rozp. w tłuszczach (fosfor) 10.Płyn Jugola- na alkaloidy (nikotyna)- roztw. 2g jodu, 5g KJ, 250 ml wody (1 łyżka/szkl. wody) 11.Silikony- na detergenty (śr. Myjące i piorące)-zmniejszają pienienie subs. tworz. pianę 12.Chlorek sodu-na azotan srebra- wytr.AgCl.

Zestaw 2

Postępowanie przyczynowe w ostrych zatruciach doustnych:

. Zatrucie doustne: usunąć subs. niewchłoniętą z p. pokarm. I zapobiegać jej wchłanianiu (wymioty, płukanie żołądka, płukanie jelita grubego, podanie odtrutek niespecyf., podanie środków przeczyszcz.). Prowokowanie wymiotów: 1. wskazania: krótki czas od spożycia substancji (największa skuteczność do 1h po spożyciu), spożycie dużej ilości subs. tok. 2. p/wskazania: zab. świad., oddech., krąż; zab. odruchu kaszlowego i połykania, zatrucia subs. żrącymi (kwasy, zasady), oleistymi (litofilne rozp. org.)i pieniącymi się (detergenty), zatrucia środkami powodującymi drgawki (strychnina), gdy nie znana jest przyczyna zatrucia. 3. wykonanie: a)mechaniczne b) podawać kilkakrotnie po 200-300 ml osolonej wody do wypicia- 1-2 łyżki soli kuchennej na szklanke ciepłej wody (max 12. w 250 ml wody); nie podawać środków farmakolog celem wywołania wymiotów; zabezpieczyć próbe (1-sza partia wymiocin) do bad. toks. Płukanie żołądka: 1.wskazania: krótki czas od spożycia substancji, zatrucia subs. o dużej sile toksyczności, próby sprowokowania wymiotów nie powiodły się, nie można było sprowokować wymiotów- zab. świad., nieprzytomności, zatrucia subs. litofilnymi i pieniącymi 2. p/wskazania (zw. z rodzajem subs. toks.): spożycie subst. żrącej (zasady-bezwględny zakaz, kwasy- dopuszcza się w czasie nie dłuższym niż 20-30 min od spożycia), zatrucia subs. litofilnymi i pieniącymi- jedynie po intubacji (ryzyko zachłyśnięcia), związane ze stanem klin. Chorego (zab. krąż., wstrząs, żylaki przełyku, ch. wrzod.) 3.wykonanie: a) wprowadzić zgłębnik do żołądka b)zaaspirować treść pokarmową c) płukać czystą wodą lub wodą z dodatkiem odtrutek (np. węgiel aktywowany) do uzyskania czystych popłuczyn (150- 300 ml jednorazowo, łącznie ok. 10-20 l, a nawet 60l, aż do uzyskania czystych popłuczyn) d) zabezp. 1-sza partie popłuczyn do bad. toks. 4.płyny do płukania żołądka: kw. Szczawiowy-1% r. mleczanu Ca, cyjanki- 25% Na2sS2O3, Fe (III)- desferal (2g/l wody), morfina i pochodne- 0.o5% i 0.1%KMnO4, jodyna- zawiesina skrobi 5. po płukaniu żołądka a)podac przez zgłębnik odtrutkę: zawiesina węgla aktywowanego (30-40 tabl. W 150 ml wody), Acidum Tanicum 1,5 g/200 ml wody- w zatruciach solami metali ciężkich, 150-200 ml płynnej parafiny- w zatruciach rozp. org. Środki przeczyszczające: siarczan sodu (sól glauberska)- 20-30 g/szkl. Wody, 1-2 łyżki stoł./szkl. wody, płynna parafina- 3ml/kg. m.c., olej rycynowy 40g jednorazowo. Nie podawać środków przeczyszczających w przypadku: zatruć subst żrąc, przy zab.gosp. wod-elektr

Odtrutka na paracetamol i sposób działania:

ODTRUTKI DZIAŁAJĄCE NA ZASADZIE ANTAGONIZMU FARMAKOLOGICZNEGO:

- Acetylocysteina (N-acetylocysteina, NAC) → paracetamol (acetaminofen), gazy drażniące, muchomor sromotnikowi, tetrachlorek węgla - NAC „wymiata'' wolne rodniki, dostarcz grup -SH.

Metionina → paracetamol - dostarcz grup -SH.

Postępowanie w zatruciu [edytuj]

W przypadku zatrucia paracetamolem pacjent zostaje natychmiast przyjęty do szpitala. Procedura detoksykacyjna obejmuje w zależności od czasu, który upłynął od przyjęcia ostatniej dawki oraz stanu pacjenta:

• płukanie żołądka,

• podawanie węgla aktywnego (jako środka absorbującego) oraz siarczanu sodu (jako środka przeczyszczającego),

• jak najszybsze rozpoczęcie dożylnego (zalecane), przez sondę lub doustnego podawania odtrutki N-acetylocysteiny^[1].

Podczas procesu detoksykacyjnego kontroluje się stężenie paracetamolu w osoczu pacjenta i na podstawie uzyskanych wyników określa czas podawania odtrutki. Terapia per os trwa z reguły 72 godziny. Doustne podawanie N-acetylocysteiny stosuje się w łagodniejszych postaciach zatruć paracetamolem u osób współpracujących z lekarzem, nie mających nudności i niewymiotujących oraz u których nie podano jeszcze węgla aktywnego. W przypadku doustnego podawania odtrutki nie podaje się węgla aktywnego i siarczanu sodu ze względu na zaburzenie wchłaniania N-acetylocysteiny! Terapię doustną N-acetylocysteiną stosuje się także jako kontynuację uprzedniego dożylnego podania antidotum. W ciężkich zatruciach stosuje się dożylne podawanie N-acetylocysteiny^[56].

Duże dawki N-acetylocysteiny mogą wywołać u pacjentów cierpiących na astmę napady duszności, w tym przypadku podaje się dodatkowo leki przeciwastmatyczne^[56].

Antidotum: N-acetylocysteina - prekursor glutationu i antyoksydant; najprawdopodobniej chroni hepatocyty przed dalszym uszkodzeniem, działając przeciwzapalnie i poprawiając krążenie w naczyniach krwionośnych włosowatych poprzez ich rozszerzenie. Podawanie N-acetylocysteiny zaleca się bez względu na czas który upłynął od momentu zażycia toksycznej dawki paracetamolu. Opisano przypadki korzystnego wpływu nawet w przypadku podania N-acetylocysteiny w 47 godzin od wystąpienia objawów chronicznego zatrucia paracetamolem. Efektywność postępowania odtruwającego w przedawkowaniu oraz czas, który upłynął od chwili przyjęcia ostatniej dawki paracetamolu mają znaczący wpływ na dalszą prognozę dla pacjenta. Osoby młode z ostrą niewydolnością wątroby w zatruciu paracetamolem mają większą szansę na przeżycie niż dorośli^[36].

Ciężkie zatrucia paracetamolem często prowadzą do ostrej niewydolności wątroby. Jeżeli leczenie zachowawcze nie rokuje pomyślnych rezultatów, to pacjenta kwalifikuje się do przeszczepienia wątroby^[57]. Ostra niewydolność wątroby może wymagać wykonania takiego zabiegu w ciągu kilku dni. Zwraca się również uwagę na psycho-socjalne konsekwencje dla pacjenta związane z dokonaniem przeszczepienia, wynikające np. z oczekiwania na właściwy organ, niepewności co do powodzenia zabiegu chirurgicznego i otrzymania na czas przeszczepu, zanim stan zdrowia pogorszy się na tyle, że zabiegu nie będzie można dokonać, konieczności zażywania do końca życia leków zapobiegających odrzuceniu przeszczepu oraz lęku przed możliwością odrzucenia przez organizm przeszczepionej wątroby^[58]. W USA zatrucie paracetamolem jest odpowiedzialne za 40% przypadków ostrej niewydolności wątroby wywołanej lekami. Przeżycie zależy od ciężkości encefalopatii wątrobowej oraz pojawiających się komplikacji, głównie infekcji. Ponad 43% pacjentów udaje się pokonać ostrą niewydolność wątroby, 28% umiera, a u 29% dokonuje się przeszczepienia wątroby^[59]. Po dokonaniu przeszczepienia wątroby 60-80% pacjentów ma szansę na przeżycie przynajmniej jednego roku. W przypadku niewykonania przeszczepu ta szansa wynosi 10-40%^[60].

DWA przykłady interakcji w fazie narażenia

INTERAKCJE W FAZIE NARAŻENIA: Są to chemiczne lub fizyczne interakcje między dwoma związkami, które w środowisku i w żywności, mogą prowadzić do powstania nowych substancji, charakteryzujących się odmienną toksycznością niż związki macierzyste. *Przykłady:→ powstawanie kancerogennych nitrozoamin podczas reakcji azotanów(III) (obecnych w mięsie i warzywach po konwersji z azotanów(V) a aminami drugorzędowymi (wchodzą w skład leków, produktów pochodzenia naturalnego) w kwaśnym środowisku żołądka. → interakcja rtęci nieorganicznej z enzymami bakteryjnymi, w wyniku której rtęć nieorganiczna ulega metyzacji m.in. do związków metylo- i dimetylortęciowych wykazujących silne działanie neurotoksyczne. INTERAKCJE W FAZIE KINETYCZNEJ:

Substancje wzajemnie oddziaływają na procesy kinetyczne: wchłanianie, transport, biotransformację, wydalanie. - Wchłanianie: → przez skórę - rozpuszczalniki organiczne zwiększają np. toksyczność ostrą podskórną insektycydów fosforoorganicznych i chloroorganicznych; detergenty oraz substancje keratolityczne (kwas salicylowy, boraks, siarka) zwiększają wchłanianie rozpuszczalników organicznych. → przewód pokarmowy - wchłanianie substancji toksycznej może być zwiększone lub zmniejszone w zależności od rodzaju i czasu spożycia pokarmu. Przykłady: kadm lub ołów zmniejszają wchłanianie cynku, miedzi, żelaza i wapnia. → sole wapnia, żelaza i magnezu zmniejszają wchłanianie tetracykin. → węgiel aktywny zmniejsza wchłanianie salicylanów, barbituranów, alkaloidów, arszeniku. → alkohol etylowy nasila wchłanianie insektycydów polichlorowanych i fosforoorganicznych, tetrachlorku węgla, aniliny. - Transport: Do interakcji na etapie transport może dochodzic w przypadku:

→ substancji które wymagaja tego samego nosnika np. zmiany toksyczności obserwowano w przypadku wapnia, żelaza i cynku. → współzawodnictwa lekow owiązanie z bialkami osocza np. kwas acetylosalicylowy konkurując z pochodnymi sulfynylomocznika podwyzsza stezenie jego wolnej frakcji we krwi (u chorych na cukrzyce dochodzi do silnej hipoglikemii); pochodne kwasu acetylosalicylowego wypierają z polaczen z bialkami pochodne kumaryny i indandionu (leki zmniejszające krzepliwość krwi)→ skaza krwotoczna. - Biotransformacja: Istotną role w biotransformacji ksenobiotykow odgrywaja układy enzymatyczne. Ich hamowanie lub indukcja powoduje zmiany w metabolizmie, co może prowadzic do zwiekszenia lub zmniejszenia toksyczności. Przykłady: → zastosowanie etanolu w zatruciu Metanolem. → ditiokarbaminiany lub disulfiram (antabus) hamując dehydrogenaze alkoholowa u osob spożywających etanol powoduja objawy charakterystyczne dla nagromadzenia duzych stezen aldehydu octowego.

Wymień substancje występujące w gospodarstwie domowym i opisz jedną z nich:

: Proszki do pr-skl zasadowe Plyny do pr i do mycia naczyn-srodki pow czynne anionowe, kationowe, niejonowe, amfolityczne; alkohole. Plyny do plukania tkanin-IV rz zasady anionowe. Wybielacze-zwiazki sodu, woda utl, nadboran boranu. Srodki do czyszczenia urządzeń-kwasy, zw chromu. Kosmetyki-subst zapachowe, emulgatory, chem zw konserwujące, barwniki, kw tioglikolowy (ondulacja), freony (stany zapalne oskrzeli), lakiery-nitroceluloza, zywica, barwniki, rozpuszczalniki. Zmywacze-aceton, octan etylu, amylu. Związki czynne: 1)srodki pow czynne: anionowe, kationowe (IVrz), niejonowe (polimery tlenku etylenu, estry kw tl), amfolityczne. 2)rozpuszczalniki org: produkty destylacji ropy naftowej (benzyna, nafta), węglowodory aromat, alifatyczne chlorowane, terpeny, estry kw octowego, ketony, alk alifatyczne, glikole, etery, estry kw ftalowego. 3)subst drażniące: kw, zasady, nadtlenki, fluorowce, fenol, alifatyczne aldehydy. 4)pestycydy: karbaminiany, zw fosfoorg, polichlorowane węglowodory, Pietryga i piretroidy. 5)zw Me: zw chromu, cynku, glinu, żelaza. 6)pozostale: zw aromatyczne, chlorofluoroalkany (freon), zw boru, nieorg sole osm czynne. 7)inne niesklas-azotyn sodu, ditlenek tiomocznika, p-dichlorobenzen, naftalen. Detergenty i mydla: maja zw pow czynne (kat, anion i niejonowe) i subst alkaliczne. nudności, wymioty, biegunka, bol brzucha, zab gosp elektrolitowej, duszność, zoltaczka hem, uszk nerek z mocznica. Uszkadzaja blone kom i blony organeli komi krwinek cz. detergenty kationowe działają hemolitycznie (srodki do plukania tkanin, sr dezynfekcyjne). Srodki pow czynne zw przepuszczalność warstwy rogowej naskórka, zw wchłanianie. NTA-kw nitrooctowy-skl proszkow do prania i płynów dez aktywuje mutageny, zw wyst now ukl mocz. Pomoc: plukanie ż, nawadnianie, tlenoterapia, Sr p-bolowe.

Fenol: leki, tworzywa szt, pestycydy, barwniki, srodki wyb. Zatrucia przez dr odd, skore, ukl pokarm. Przechodzi szybko do tk i organow w postaci wolnej lub sprzężonej. Tworzy polaczenia z kw siarkowym lub glikuronowym. denaturuje bialka kom, zaczerwieniona skora, oparzenia +pęcherze, martwica tk. Żrąco na bl sl. Dzialanie narkotyczne na oun, silne osłabienie mm, bole i zawroty glowy, obniżenie T, niemiarowy i przysp oddech, spadek cisn krwi, zwyrodnienie nerek, śmierć przez porazenie oun. Analogi-krezol, lizol, kreolina, saprol, karbol.

Działanie ksenobiotyków w zależności od płci

Płeć ( kobiety sa bardziej wrażliwe- maja mniejsza mase ciala niż mężczyźni wiec dawki toksyczne sa mniejsze. Wrażliwość wzmaga się w okresie menstruacji, ciazy, laktacji- związane z wpływem estrogenow i adrogenow na enzymy mikrosomalne wątroby). Choroby nerek wątroby serca (chorzy z ostrym WZW maja oslabiona zdolność przemiany ksenobiotykow)

genetyczne (# niedobor dehydrogenazy glukozo-6-fosforanowej wyst czesciej u rasy czarnej. Obniżenie odporności organizmu na dzialanie truciz hemolitycznych. #obnizenie akywniosci transferazy glikuronowej co prowadzi do wystapienia żółtaczki. Pojawia się nadwrażliwość na związki które w procesie detoksykacji wymagaja sprzegania z kwasem glikuronowym(alkohole,fenole.) #deficyt bialek - choroba Wilsona spowodowana brakiem ceruloplazminy. Chorzy bardziej wrażliwi na dzialanie wanadu albo niedobor α1 antytrypsyny. # anomalie ze strony czasteczki bialek - anomalie w budowie hemoglobin, osoby z genetycznie uwarunkowana anemia sierpowata lub talasemia beda wrażliwe na dzialanie benzenu i ołowiu.

Ksenobiotyk - obca substancja w organizmie, który ani jej nie produkuje, ani nie jest mu potrzebna do jego procesów., krócej, substancja obca, egzogenna, materiał antropogenny. Pod nazwą "ksenobiotyk" kwalifikuje sie wszystko - lekarstwa, trucizny, środki produkowane przez przemysł, jak kosmetyki, środki ochrony roślin, środki owadobójcze, używki, , mykotoksyny ale także i konserwanty będące w żywności ... , Jednym słowem "wszystko" co obce. Mogą przenikać do ustroju różnymi drogami, co ma duże znaczenie dla przebiegu i intensywności zatruć. W warunkach przemysłowych drogami wchłania są: układ oddechowy, przewód pokarmowy i skóra. Sposób dostawania ksenobiotyków do ustroju zależy przede wszystkim od warunków, w jakich człowiek styka się z daną substancją, oraz jej stanu skupienia ( stan stały i ciekły mogą przedostawać się do ustroju przez układ pokarmowy lub przez skórę), natomiast ksenobiotyki w stanie gazowym w postaci par lub aerozoli najłatwiej są wchłanianie w drogach oddechowych. możliwa jest ponadto resorpcja gazów poprzez skórę.

Rodzaje ksenobiotyków:
- działanie hepatotoksyczne (wątroba)
- działanie nefrotoksyczne (nerki)
- działanie embriotoksyczne
- działanie genotoksyczne ( w czasie tworzenia DNA)
- działanie neurotoksyczne (zaburzenia natury psychicznej)

Konsekwencje działania ksenobiotyków:
- blokowanie oddychania tkankowego
- unieczynnienie hemoglobiny i transportu tlenu
- imunosupresja ( obniżona odporność immunologiczna)
- uszkodzenie błon komórkowych cytoplazmatycznych ( przenikanie bakterii w całym organizmie).

Udokumentowane różnice w metabolizmie :

- dojrzałe smice szczura metabolizują szybciej ksenobiotyki niż samce, dotyczy to hydroksylacji heksobarbitalu, N-demetylacjiaminofenazonu, sprzęgania z glutationem substancji arylowych

Największe różnice zaznaczają się w obrębie związków metabolizowanych przez enzymy mikrosomalne zależne od płci. Np. aktywność enzymów spada po kastracji a podanie androgenów ją zwiększa

Przykłady

Heksobarbital szybciej metabolizowany jest przez samce szczurów

- paration szybciej metabolizowany przez samice szczurów

Zestaw 3

Rodzaje biomarkerów i ich zastosowanie

Biomarkery - mierzalne zamiany w komórkach organizmu i zachodzących w nich procesach biochemicznych wywołane przez wchłonięty ksenobiotyk. Biomarkery są swoistymi znacznikami i dowodami na wchłonięcie toksyny do organizmu.

Na podstawie analizy obecnych w organizmie biomarkerów można uzyskać informacje:

• czy organizm był narażony na działanie czynnika szkodliwego (biomarkery ekspozycji);

• czy narażenie na ksenobiotyk spowodowało skutki zdrowotne (biomarkery efektu);

• czy dana osoba jest wrażliwa na działanie konkretnego ksenobiotyku (biomarkery wrażliwości).

Substancja wybrana jako biomarker narażenia na dany ksenobiotyk, powinna być łatwa do wyizolowania z materiału biologicznego i w analizie, oraz wykazywać ilościową korelację z wielkością wchłoniętej dawki ksenobiotyku.

Biomarkery ekspozycji:

Najważniejsze są biomarkery swoiste dla określonej substancji i występujące w łatwo dostępnym materiale biologicznym np. mocz, ślina, krew, powietrze wdychane.

biomarkerem narażenia na ksylen jest metabolit - kwas metylohipurowy - oznaczany w moczu. Stwierdzenie w moczu kwasu metylohipurowego w ilości przekraczającej 1,4 g/dm³ dowodzi wchłonięcia przez badaną osobę szkodliwej ilości ksylenu.

Biomarkery efektu:

biomarkerem efektu zatrucia związkami fosforoorganicznymi jest aktywność acetylocholinoesterazy (AChE), enzymu, który jest hamowany przez te toksyny. Stwierdzenie zatem zbyt niskiej aktywności AChE we krwi, może dowodzić zatrucia związkami fosforoorganicznymi.

Objawy ostrego zatrucia chlorem

Objawy zatrucia ostrego: w stężeniach ok. 4 mg/mł powoduje piekący

ból oczu, łzawienie, przekrwienie spojówek, w większych – uszkodzenie

rogówki, ból gardła; w stężeniach ok. 80 mg/mł – napady

kaszlu, niekiedy z wymiotami i krwistą wydzielinŕ, uczuciem

duszenia się, ucisku w klatce piersiowej, bólu za mostkiem

w stężeniach 120 ÷ 150 mg/mł – obrzęk płuc, spadek ciśnienia

tętniczego, zatrzymanie akcji serca. Gaz w stężeniu ok.

3000 mg/mł może spowodować śmierć po paru głębokich wdechach.

Może wystąpić obrzęk krtani z uczuciem duszenia się

(brak danych o stężeniach).

Następstwa ostrego zatrucia: u osób, które przeżyły ostre

zatrucie chlorem w stężeniach subletalnych, rozwija się niewydolność

oddechowa typu mieszanego restrykcyjno-zaporowa).

Objawy zatrucia przewlekłego: powtarzane narażenie może doprowadzić do

zmniejszenia wydolności oddechowej. Występują zmiany w rogówce oczu,

uchwytne w badaniu okulistycznym. Upośledzenie lub utrata węchu, zmiany

skórne.

Przy zatruciach jakimi substancjami nie można prowokować wymiotów i dlaczego?

Przeciw wskazania: zab. świad., oddech., krąż; zab. odruchu kaszlowego i połykania, zatrucia subs. żrącymi (kwasy, zasady), oleistymi (litofilne rozp. org.)i pieniącymi się (detergenty), zatrucia środkami powodującymi drgawki (strychnina), gdy nie znana jest przyczyna zatrucia.

Odtrutka swoista na morfinę i mechanizm jej działania

. ODTRUTKI BLOKUJĄCE RECEPTORY: -Nalokson(Narkan)→ opiaty (morfina, heroina, apomorfina, kodeina, metadon, pentazocyna, petydyna i inne)-współzawodnictwo o receptory opioidowe. Opiaty - agoniści receptorów opioidowych, Nalokson - antagonista. -Flumazenil (Anexate) → benzodiazepiny - antagonizm w stosunku do benzodiazepin wobec receptora sprzężonego z receptorem GABA

---