Jama ustna początkowy odcinek przewodu pokarmowego ograniczony od przodu szparą ust ograniczoną wargą górna i dolną. Przejście jamy ustnej w jamę gardła stanowi cieśń gardzieli. Jamę ustną dzielimy na: przedsionek jamy ustnej i jamę ustną właściwą, oddzielone od siebie dwoma szeregami zębów.
Wargi łączą się ku bokom tworząc kąty ust.
Na powierzchni twarzy obustronnie oddziela wargę od policzka bruzda nosowo-wargowa. U podstawy wargi dolnej biegnie bruzda bródkowo-wargowa. Od przegrody nosa w dół na wardze górnej przebiega rynienka podnosowa zakończona u dołu guzkiem wargi górnej. Powierzchnia wewnętrzna warg jest pokryta błoną śluzową przechodzącą w dziąsła.
Czerwień wargowa to część pośrednia wargi stanowiąca przejście skóry wargi w błonę śluzową. Nabłonek wielowarstwowy płaski skóry nie ma tu warstwy zrogowaciałej i nie ma barwnika, brak włosów, brak gruczołów potowych natomiast istnieją
w niej gruczoły łojowe chroniące przed wysychaniem. Czerwień jest obficie unaczyniona i krew prześwieca przez cienką warstwę nabłonka.
Pod błoną śluzową warg występuje warstwa drobnych gruczołów ślinowych o charakterze surowiczo-śluzowym tzw. gruczołów wargowych. W miejscu przejścia błony śluzowej warg w dziąsła w płaszczyźnie pośrodkowej na wardze górnej
i dolnej występuje fałd błony śluzowej zwany wędzidełkiem wargi górnej i dolnej.
Policzki budowa podobna jak budowa warg. Tworzą je kolejno od zewnątrz:
skóra (u mężczyzn owłosiona)
tkanka tłuszczowa
powięź policzkowo-gardłowa
mięsień policzkowy
warstwa gruczołów policzkowych
błona śluzowa (najbardziej wew.)
Mięsień policzkowy jest przebity przez przewód ślinianki przyusznej.
Dziąsła stanowią przedłużenie błony śluzowej jamy ustnej pokrywające wyrostki zębodołowe szczęki i żuchwy i obejmujące szyjki zębów. Dziąsła górne mają powierzchnię podniebienną, dziąsła dolne powierzchnie językową.
Podniebienie dzielimy na część przednią czyli podniebienie twarde (zawierające ząb kostny) i część tylną czyli podniebienie miękkie.
Język jest narządem mięśniowym, pokryty błoną śluzową wypełniający przy zwartych szczękach jamę ustną właściwą. Odgrywa rolę w czasie mowy, żucia i połykania, narząd smaku.
W języku rozróżniamy (od tyłu) nasadę, trzon i koniec. Na trzonie języka wyróżniamy powierzchnie górną, czyli grzbiet języka
i znacznie krótszą powierzchnie dolną. Obie powierzchnie przechodzą w brzegi języka. Na powierzchni języka występują brodawki okolone a w nich kupki smakowe, brodawki nitkowate, stożkowate, grzybowate i liściaste.
Mięśnie języka dzielimy na zewnętrzne i wewnętrzne, czyli mięśnie własne języka. Do zewnętrznych zaliczamy mięśnie przyczepiające się na kośćcu a kończące się w języku. Mięśnie wewnętrzne zaczynają i kończą się w języku.
Nerwem ruchowym mięśni języka jest nerw podjęzykowy XII. Nerwami czuciowymi są gałęzie nerwu V i IX.
Duże gruczoły ślinowe: ślinianka przyuszna (prawa i lewa), podjęzykowa i podżuchwowa. Małe gruczoły ślinowe: wargowe, policzkowe, podniebienne, trzonowe i językowe.
Zęby u dzieci 20 zębów (siekacze, kły, trzonowe), u dorosłych 32zęby (siekacze, kły, przedtrzonowe, trzonowe.) Zęby możemy podzielić na jednokorzeniowe i wielokorzeniowe. Budowa: ząb składa się z korony i korzenia, granica między nimi to szyjka zęba. Na powierzchni korony znajduje się szkliwo pod szkliwem zębina, głębiej komora korony. Powierzchnię korzenia pokrywa cement (kostniwo), głębiej leży zębina wewnątrz występuje kanał korzeniowy. W kanale korzenia i koronie zęba występuje luźna tkanka łączna, nerwy i naczynia krwionośne.
Nos zewnętrzny nazywamy wystające ponad powierzchnie twarzy sklepienie jamy nosowej. Powierzchnie boczne nosa są kształtu trójkątnego, w części górnej jest szkielet kostny. Ściany boczne łączą się ze sobą ku przodowi i tworzą grzbiet nosa. Dolna część (prawa i lewa) jest wypukła, ruchoma zwana skrzydłem nosa. Grzbiet nosa przechodzi ku górze w gładziznę gdzie występuje zagłębienie przechodzące w nasadę nosa. Częścią dolną nazywamy podstawę nosa przechodzącą w koniec nosa. Podstawa nosa ma kształt trójkąta, bocznie ograniczają ją skrzydła nosa natomiast część pośrodkową tworzy część błoniasta przegrody nosa. Skrzydła i część błoniastą ograniczają nozdrza przednie prowadzące do jamy nosa. W jamie nosa wyróżniamy: przedsionek wyścielony skórą, jamę nosa właściwą z nabłonkiem migawkowym.
Chrząstki nosa: wszystkie są parzyste prócz:
chrząstka przegrody nosa:
chrząstka nosa boczna
chrząstka skrzydłowa większa
chrząstka skrzydłowa mniejsza
chrząstka trzeszczkowata
chrząstka przylemieszowa
Jama nosa to początkowy odcinek przewodu oddechowego oraz miejsce zmysłu powonienia. Ku tyłowi jama nosowa łączy się z częścią nosową gardła. Przegroda nosa dzieli jamę na dwie części prawą i lewą. Błona śluzowa jamy nosowej posiada tkankę podśluzową w której występują liczne naczynia w postaci splotów. W błonie śluzowej występują gruczoły węchowe.
Zatoki przynosowe to przestrzenie wysłane błoną śluzową stanowiące dalszy ciąg błony śluzowej jamy nosowej i są wypełnione powietrzem. Służą jako rezonatory głosu, także mają znaczenie w utrzymaniu stałej temperatury w okolicy podstawy czaszki. Zatoki przynosowe:
czołowa
klinowa
tzw. komórki sitowe
szczękowa, największa
Oko elementy wchodzące w jego skład:
Gałka oczna
Aparat ruchowy zaliczmy tu mięśnie:
proste - boczny, przyśrodkowy, dolny, górny
skośne - górny i dolny
Z okiem związane są również mięśnie:
dźwigacz powieki górnej
okrężny oka
tarczkowy górny i dolny (rozwarcie szpary powiekowej)
Aparat ochronny osłania przed uszkodzeniem mechanicznym oraz zapewnia prawidłowe funkcjonowanie, zaliczamy:
powieki wraz z łukami brwiowymi i rzęsami
spojówki gałki ocznej i powiek także sklepienia, to gładka, cienka, przezroczysta, bogato unaczyniona błona śluzowa
narząd łzowy
Worek spojówkowy to szczelina włosowata zawarta między spojówką powiek i gałki ocznej.
Na sklepieniach spojówki leżą małe gruczoły podobne do gruczołu łzowego zwane gruczołami spojówkowymi.
Gruczoł łzowy leży w kącie przyśrodkowym oka, w zagłębieniu zw. jeziorkiem łzowym, ma kształt owalny, barwa różowo-szara, podzielony jest przez ścięgno mięśnia dźwigacza powieki na część górną i dolną, obydwie części posiadają przewody wyprowadzające. U noworodków gruczoł łzowy nie wydziela łez.
Ucho zewnętrzne składa się z:
małżowiny
przewodu słuchowego wewnętrznego
Małżowina uszna ma kształt wydłużonej, pofałdowanej płytki. Jej szkielet zbudowany jest z chrząstki sprężystej dzięki czemu może się łatwo odkształcać i powracać do formy pierwotnej. Złamania małżowiny usznej należą do rzadkich wypadków.
Szkielet chrzęstny małżowiny łączy się z chrząstką przewodu słuchowego. Dolna część małżowiny to tzw. płatek, nie posiada on chrząstki, może on być wolny lub przyrośnięty do skóry policzka. Małżowina jest bogato ukrwiona, u ludzi nieruchoma.
Przewód słuchowy wewnętrzny w 1/3 utworzony jest przez chrząstkę pozostałe 2/3 umiejscowione są w kości skroniowej
i stąd przewód słuchowy dzielimy na część chrzęstną i kostną.
Węzły chłonne:
zażuchwowe
zauszne
podbródkowe
podżuchwowe
przyuszne
zagardłowe
potyliczne
językowe