Piramida - grobowiec osoby prywatnej albo podbudowa dla świątyni. Kształt piramidy to najczęściej ostrosłup lub forma w ogólnych zarysach do niego zbliżona. Piramidy spotykane są m.in. w Egipcie i prekolumbijskiej Ameryce. przykładem jest piramida króla Snofru w Dahszur. Kolejne zachowane piramidy mają kształt ostrosłupa. Piramidy w Gizie to trzy największe piramidy zbudowane w Egipcie. Wszystkie mają kształt ostrosłupa o podstawie kwadratu. Największa z nich, Cheopsa ok.2560 p.n.e., ma podstawę o boku 227,0 m i wysokość 147,0 m, piramida Chefrena, tzw. Wielki Kefren, jest wysoka na 138,0 m, piramida Mykerinosa ma tylko 62,0 m wysokości. Wokół tych piramid pobudowano szereg mniejszych, przeznaczonych na grobowce królowych i dostojników państwowych. Piramida Chefrena wyróżnia się wykutą obok niej monumentalną rzeźbą Sfinksa. Jest to największa tego typu rzeźba, kolejne, ustawiane obok grobowców, to potężne posągi faraonów. Najbardziej oryginalny wystrój wnętrz zachował się w piramidzie Mykerinosa. Cały zespół wybudowano z różnych kamieni. Dziedzińce wyłożono czarnym bazaltem, kolumny i filary wykonano z czerwonego granitu, ściany miały biały kolor użytych do budowy wapieni i alabastru. Wnętrze pokryte było licznymi inskrypcjami wykutymi w kamieniu. Relief wypełniono niebieskim barwnikiem. Niebieską farbą malowano sufity, na tym tle umieszczono żółte gwiazdy. Do wejścia do komór grobowych, umieszczonych po wschodniej stronie budowli, prowadziły długie rampy w kierunku Nilu. Obok piramid budowano podziemne pomieszczenia dla barek. Przy piramidzie Cheopsa znaleziono jedną z nich.
W VI w. p.n.e. na terytorium dzisiejszego Sudanu rozwinęła się kultura meroicka, która przejęła wiele elementów z egipskiej kultury, w tym piramidy. Centrum tej kultury - miasto Meroe - w IV w. p.n.e. stało się stolicą państwa kuszyckiego. W związku z tym zyskało rangę nekropoli władców kuszyckich. W Meroe powstało kilkadziesiąt małych piramid zgrupowanych w cmentarze, w których chowano królów i królowe państwa kuszyckiego. Piramidy z Meroe mają wygląd wyraźnie podobny do piramid egipskich, ale są o wiele mniejsze (mają wysokość od 10 do 30 m.), smuklejsze i budowane z piaskowca i cegły. Piramidy w Meroe wznoszono od IV w. p.n.e. do IV w. n.e.[1]
Przedkolumbijski Meksyk, Gwatemala, Honduras i Salwador - w kształcie schodkowych, wysokich piramid wznoszono podbudowy świątyń. Wewnątrz piramid czasem umieszczano grobowiec. Najbardziej znane są Piramida Słońca i Księżyca w Teotihuacanie, Świątynia Inskrypcji w Palenque oraz Piramida Nisz w El Tajín.
Region andyjski
Kultura Moche na wybrzeżu Peru wznosiła piramidy z suszonych cegieł, pełniące funkcje kultowe. Podobne konstrukcje wznosiły też inne,przedinkaskie kultury Peru i Boliwii.
Teneryfa
Piramidy na Teneryfie, jednej z Wysp Kanaryjskich są podobne do piramid schodkowych z Meksyku. Według Thora Heyerdahla, jest to dowodem na to, że Wyspy Kanaryjskie były bazą wypadową dla starożytnych podróży między Europą a Ameryką. Najnowsze badania archeologiczne wskazują jednak, że piramidy w Güímarze powstały najwcześniej w XIX wieku, jakkolwiek ich geneza i cel budowy pozostają dotąd nieznane.
Bośnia
Według informacji prasowych, wyprawa badawcza archeologów z Australii, Austrii, Bośni, Słowenii oraz Szkocji na początku kwietnia 2006 roku jakoby miała potwierdzić wcześniejsze domysły, że wzgórze Visočica, o wysokości 213 metrów i zboczach nachylonych pod kątem 45°, jest obiektem zbudowanym przez człowieka. Jak się jednak okazało, żaden z archeologów wymienianych jako rzekomy członek tego zespołu nie potwierdził swego udziału. Jedynym naukowcem, który popiera teorię o "piramidach w Bośni", jest egipski geolog. Inni badacze, w tym tacy eksperci, jak np. przewodniczący Europejskiego Stowarzyszenia Archeologów prof. Anthony Harding, pozostają sceptyczni wobec tych rewelacji i nazywają je "piramidalnymi bzdurami". Niezależnie od tego, jakie jest rzeczywiste pochodzenie wzgórz, dla mieszkańców tej biednej okolicy coraz liczniejsi turyści (kilkaset tysięcy w samym tylko roku 2006) przyjeżdżający tutaj stali się źródłem niespotykanych wcześniej dochodów.
Polska
Piramida w Lipie
Piramida przez wielu uważana błędnie za komin kuchenny, stanowi część średniowiecznego zamku, który został wybudowany ok. 1200 roku przeztemplariuszy. W piramidzie, wewnątrz pustej, znajdują się na ścianach różne, równo rozmieszczone otwory, na środku piramidy znajduje się tzw. studnia, w dniu letniego przesilenia słońce pada na wprost do wnętrza tzw. studni. Według różnych hipotez piramida służyła templariuszom do obserwacji astronomicznych.
Piramida w Aleksandrowie Kujawskim
Na terenie parku miejskiego stoi samotna, zaniedbana piramida mierząca 3 metry wysokości. Wzniósł ją Edward hr. Mycielski-Trojanowski. W tym samym parku z okazji 60. rocznicy nadania praw miejskich władze miasta postawiły niewielką piramidkę.
Piramida w Burdzach
Znajduje się w gminie Bojanów w powiecie stalowowolskim. Piramida o wysokości 5 m i podstawie 6,5 m jest miniaturą piramidy Cheopsa. Ustawiono ją zgodnie z kierunkami świata. Usytuowana jest na prywatnej działce, wkomponowana w leśny krajobraz Puszczy Sandomierskiej.
Piramida w Łaziskach
Piramida ta ma wysokość 6 metrów, jest wzniesiona z ciosanego kamienia i leży na zalesionym wzgórzu. W jej wnętrzu pochowano w 1845 roku Franciszka Łakińskiego.
Piramida w Karczewie
Karczewska piramida jest zbiorową mogiłą żołnierzy z czasów insurekcji kościuszkowskiej.
Piramida w Krynicy
Tajemnicza wieża w Krynicy koło Krupego (nazywany też Arianką w Krynicy lubWieżą Ariańską) to budowla na planie kwadratu, zwieńczona piramidą o wysokości ok. 30 m. Stoi samotnie na szczycie wzgórza, prawdopodobnie jest grobowcem chełmskiego podkomorzego Pawła Orzechowskiego. Wg przypuszczeń historyków Orzechowski zmarł za granicą, a jego życzeniem było spocząć w tej okolicy. Ponieważ był arianinem, nie mógł być pochowany na cmentarzu w Krupem.
Piramida w Międzybrodziu
Ta budowla jest grobowcem rodzinnym Kulczyckich, wejście przypomina piramidy wDeir el-Medinie, a proporcje są takie, jak w Wielkiej Piramidzie w Gizie.
Piramida w Rapie
Najbardziej znanym w Polsce grobowcem w kształcie piramidy jest piramida w Rapie z 1811 roku w mazurskiej wsi Rapa. Jest to grobowiec rodzinny pruskiego rodu baronów von Fahrenheid, zaprojektowany przezduńskiego rzeźbiarza Bertela Thorvaldsena. Charakterystyczną cechą budowli jest kształt, przypominający starożytne egipskie piramidy.
Piramida w Rożnowie
Piramida w Rożnowie ma 9 metrów wysokości, a wzniósł ją pruski generał Gustaw Adolf Gustaw von Oben około 1870 roku.
Piramida koło Sędziszowa Małopolskiego
13 metrowy, wykonany w 2003 r. z drewna i prasowanej słomy, model piramidy Cheopsa przy obwodnicy Sędziszowa Małopolskiego jest jedną z większych piramid. Obecnie piramida nie istnieje - spaliła się. Pozostały stojące odwrócone tyłem do siebie równolegle do obwodnicy dwa samoloty myśliwskie MiG, pomiędzy którymi stała niegdyś piramida.
Piramida w Zagórzanach
Piramida ma ok. 10 metrów wysokości i 12 metrów podstawy, jest to miniatura piramidy Cheopsa. W podstawę wkomponowany jest krzyż, znacznie przewyższający samą piramidę. Zaprojektowana przez Teodora Marię Talowskiego. Jest to mauzoleum ówczesnych właścicieli miejscowości, rodu Skrzyńskich. Opowiada się, że A. Skrzyński tak bardzo bał się ciemności, że chciał, by w jego grobowcu przez 100 lat po jego śmierci było zapalone światło. Nie zdążył zapłacić, gdyż zginął w wypadku samochodowym.
Piramida w Poźrzadle
Piramida znajduje się przy drodze krajowej nr 2 na terenie kompleksu Nevada Center. Wzniesiona przy zachowaniu wszelkich kątów i proporcji. Ustawiono ją zgodnie z kierunkami świata. Zbudowana z kamienia. Piramida ma ok. 16 m wysokości, powierzchnia podstawy wynosi 918 m2.
Rodzaje piramid:
Mastaba - jest to najstarszy typ monumentalnych nagrobków w starożytnym Egipcie. Budowa ma jedną kondygnację, a jej zewnętrzne ściany są lekko nachylone.
Piramida schodkowa - szereg malejących, nakładających się na siebie mastab. Taką piramidą schodkową jest piramida faraona Dżesera w Sakkarze o wysokości 60 metrów i podstawie 121 na 109 metrów.
Piramida łamana - takim typem piramidy jest piramida króla Snofru w Dahszur. Kąt nachylenia krawędzi do podstawy zależy od „piętra” piramidy i wynosi 54°27' w części dolnej i 43°22' w części górnej. Budowla ma podstawę o wymiarach 188 na 188 metrów i 97 metrów wysokości.
Piramida właściwa (klasyczna) - ostateczną formę idealnego ostrosłupa osiągnęła piramida Cheopsa, największa z trzech piramid w Gizie. Ma podstawę o wymiarach 230 na 230 metrów i jest wysoka na 146 metrów.
Technologia budowy:
Rampa spiralna - ta hipoteza zakłada istnienie jednej rampy, szerokiej na 15 m, z 5 do 7,5 procentowym spadkiem, która jak spirala oplata całą piramidę. Zastrzeżenie: jak budowniczowie rozwiązywali problem zakrętów, szczególnie blisko szczytu?
Rampa zygzakowata - z każdej strony piramidy, aż do szczytu, zygzakiem wznosi się rampa. Zastrzeżenie: niewielki kąt nachylenia być może sprzyja licowaniu, ale budowa jest niemożliwa.
Rampa prostopadła - ta hipoteza sugeruje, że istniała rampa prostopadła do budowli, wydłużająca się w miarę wznoszenia się piramidy. Zastrzeżenie: aby osiągnąć szczyt piramidy Cheopsa, przy stałym nachyleniu 10-12 stopni, rampa musiałaby mieć długość ponad półtora kilometra. Archeolodzy wciąż nie potrafią jednoznacznie stwierdzić, w jaki sposób starożytni Egipcjanie budowali piramidy. Jak widać - formułowane są bardzo różne hipotezy.
Jeden z cudów świata
W całym Egipcie zbudowano łącznie 11 piramid. Najbardziej znane to: piramida Mykerinosa, piramida Chefrena oraz Wielka Piramida (Cheopsa) - w Gizie. Są one jednym i jedynym zachowanym cudem z „7-siedmiu Cudów Świata”. Trzy wielkie piramidy w Gizie zostały wzniesione za czasów czwartej dynastii (2575-2465 r. p.n.e.). Największa z nich, grobowiec faraona Cheopsa (Chufu), powstała jako pierwsza. Piramida stojąca pośrodku, zbudowana jako druga, jest nieco mniejsza i należy do syna Cheopsa, Chefrena (Chafra). Trzecia, znacznie mniejsza, jest piramidą faraona Mykerinosa (Menkaura), wnuka Cheopsa. Napisy w piramidach świadczą, że Egipcjanie łączyli swoich bogów z gwiazdami i planetami. Niektórzy uczeni sądzą, że układ trzech wielkich piramid w Gizie odzwierciedla położenie trzech środkowych gwiazd w konstelacji Oriona. Trzecia, najmniejsza piramida jest nieco odchylona od linii dwóch pierwszych, tak jak najmniejsza gwiazda w pasie Oriona. Właśnie w tym celu wybudowano szyby w piramidach, aby dusza zmarłego faraona mogła iść prosto do gwiazdozbioru Oriona, gdzie miał mieszkać bóg zaświatów - Ozyrys. Piramida Mykerinosa - najmniejsza z zespołu zabytków w Gizie (ma tylko 66 metrów wysokości, a podstawę 108 na 108 metrów), zachowała oryginalną okładzinę z granitu, mimo zmian i zniszczeń. Piramida Chefrena - była zbudowana w roku 2520 p.n.e. Ma wysokość 136 metrów (początkowo liczyła 143 metry), a podstawę 210 na 210 metrów. Na jej wierzchołku zachowały się resztki oryginalnej okładziny z białego wapienia z Tury.
Wielka Piramida - piramida Cheopsa, drugiego faraona z IV dynastii, wybudowana około roku 2550 p.n.e. Do budowy użyto prawie dwóch i pół miliona bloków skalnych, z których każdy warzył średnio 2,5 tony. Jest o kilka metrów wyższa od piramidy Chefrena. Kamienne bloki pasują do siebie tak ściśle, że w szczeliny nie można wsunąć nawet włosa. Inną ciekawostką, dotyczącą Wielkiej Piramidy jest to, że nie znaleziono w niej żadnego ciała (mumii) faraona, lecz pusty sarkofag, i jakichkolwiek zapisków, wskazujących na to, że ta piramida należała do Cheopsa. Dzisiejsi turyści zwiedzający grobowiec korzystają z tego samego, północnego wejścia. Wewnątrz piramidy jeden korytarz prowadzi w dół, do nie dokończonej komory grobowej, drugi wznosi się w górę, do leżącej w samym środku monumentu komory króla. Z tym samym przejściem łączy się korytarz wiodący do innego nie dokończonego pomieszczenia zwanego komorą królowej, za którą ciągnie się wąskie, odkryte w kwietniu 1993 roku przejście zakończone niewielkimi drzwiami. Do dnia dzisiejszego Piramida zabiera rocznie kilka ofiar. Są to najczęściej młodzi chłopcy, którzy wspinają się na sam szczyt, dla zakładu - kto szybciej. Z wejściem nie ma problemu, natomiast zejście sprawia duże kłopoty nawet osobom wysportowanym. Upadek z takich wysokości zazwyczaj kończy się śmiercią...
Piramidy po 4500 latach
XIX-wieczni astronomowie brytyjscy twierdzili, że miały one być obserwatoriami astronomicznymi lub zegarami słonecznymi. Inni badacze piramid sądzą, że są one dziełem "Boskiego Geometry" i zawierają informacje dotyczące daty powtórnego przybycia Chrystusa, lub nawet że wznieśli je przybysze z kosmosu.Jeszcze inna teoria głosi, że piramidy wytwarzają pole magnetyczne, dzięki któremu rzeczy w nich umieszczone nie psują się, a człowiek przesiadujący w piramidzie morze się zregenerować.
4