DYDAKTYKA - ćwiczenia

Zaliczenie na żal

• Cz. Kupisiewicz - „Dydaktyka”, „Podstawy dydaktyki ogólnej”

• W. Okoń - „Dydaktyka”, „Wprowadzenie do dydaktyki ogólnej”

• K. Kruszewski i K. Konarzewski - „Sztuka nauczania”

• B. Niemierko - „A, B, C testów osiągnięć szkolnych”

• R. H. Davis - „Konstruowanie systemu kształcenia”

• R. J. Arends - „Co to jest system kształcenia?”

Dydaktyka - nauka o nauczaniu i uczeniu się

n + u = k ->kształcenie

nauczanie uczenie się

DYDAKTYKA TRADYCYJNA (HERBARTOWSKA)

• Jan Fryderyk Herbart, Niemcy, koniec XVIII/XIX w.

• Przewaga przedmiotów humanistycznych nad ścisłymi

• Początek systemu klasowo - lekcyjnego

• Uczeń był bierny

• Nauczanie pamięciowe

• Stopnie formalne / przyswajanie treści:

• Jasność

• Kojarzenie

• System

• Metoda

• Nauczyciel najważniejszy, dominował nad uczniami

• Nauczyciel nie był wykształcony, miał tylko skończony kurs

• Przeważało nauczanie nad uczeniem się (n>u)

• Klasy były bardzo liczne, więc wszyscy byli traktowani tak samo

• Stosowano kary

• Zaczęły powstawać szkoły państwowe (każde dziecko miało możliwość pojęcia nauki)

• Nie było jeszcze przymusu szkolnego

• Metody podające - podawanie wiedzy uczniom

• Nauczyciel cieszył się autorytetem

• Były oceny

OKRES PROGRESYWISTYCZNY (DEWEYOWSKI)

• J. Dewey, XIX w - XX wiek, Ameryka

• Uczeń najważniejszy w szkole

• Przewaga przedmiotów ścisłych nad humanistycznymi

• Zwracanie uwagi na zainteresowania ucznia

• Uczeń poszukuje wiedzy - metody poszukujące

• Uczeń był czynny

• Nauczyciel był obserwatorem i starszym kolegą uczniów

• Oceny opisowe

• Stopnie formalne nauczania:

• Odrzucenie treści

• Sformułowanie problemu

• Tworzenie hipotez

• Weryfikacja hipotez

• Sprawdzanie praktyczne

• Przeważało uczenie się nad nauczaniem (n<u)

DYDAKTYKA WSPÓŁCZESNA

• Nauczanie = uczenie się

• Nauczyciel i uczeń są tak samo ważni (nie ma dominacji)

• Wszystkie przedmioty traktowane są na tym samym poziomie

• System klasowo - lekcyjny

SYSTEM KSZTAŁCENIA

• Zbiór zintegrowanych i hierarchicznie uporządkowanych elementów tj.,: cele kształcenia, treści kształcenia, metody nauczania, zasady nauczania, formy organizacji kształcenia, środki dydaktyczne, proces kształcenia, kontrola i ocena.

• Między tymi elementami zachodzą pewne interakcje.

• Cele kształcenia są najważniejsze a pozostałe elementy są im podporządkowane (Nic nie można pominąć!)

• Cele - jakieś wyznaczniki, a odpowiedzią na nie są treści

• Najmniejszym systemem kształcenia jest pojedyncza jednostka lekcyjna

• Każdy system kształcenia trzeba zaplanować, skonstruować, biorąc pod uwagę:

• Baza lokalowa

• Baza materiałowa

• Kompetencje nauczycieli

• Czas na realizację

• Ilość uczniów w klasie

Rodzaj trudności	Opis trudności
Ukierunkowanie	Uczniowie nie znają celów ogólnych lub operacyjnych celów kształcenia
Kontrola i ocena	Uczniowie nie znają sposobów przeprowadzania oceny
Treść i jej układ	Pewne treści zostają pominięte. Brak jakichkolwiek prób zachowania następstwa logicznego czy logicznej struktury
Metoda	Warunki nie sprzyjają motywowaniu uczniów i uzyskiwaniu przez nich postępów w nauce
ograniczenia	Nie wykorzystuje się takich możliwości jak umiejętności nauczyciela, zdolności uczniów czy posiadane przez szkoły środki

Zasady konstrukcji systemu kształcenia:

1. Przed podjęciem decyzji konstrukcyjnych trzeba dokładnie sprecyzować cele i zasoby systemu kształceń

2. Każdy system działa najlepiej i najskuteczniej wtedy gdy wszystkie jego elementy są skierowane na osiągnięcie celu ogólnego.

3. Każdy system powinien współdziałać z innymi systemami

4. Każdy system powinien spełniać określone przez konstruktora funkcje

5. Brak jest możliwości dokładnego przewidywania funkcjonowania danego systemu.

CELE KSZTAŁCENIA

Kształcenie ogólne obejmuje szkołę podstawową i gimnazjum (6+3)

• Cele kształcenia ogólnego:

• Zapoznanie uczniów z postawami wiedzy z kultury, przyrody, techniki, wiedzy o społeczeństwie

• Rozwijanie zdolności poznawczych, np. pamięć, myślenie, wyobraźnia

• Przygotowanie do zawodu

• Rozwijanie zainteresowań i zamiłowań

• Zapewnienie rozwoju intelektualnego, fizycznego, moralnego

• Przygotowanie do życia kulturowego

• Kształtowanie wartości, postaw, poglądów

• Wdrażanie do samokształcenia

Cel ogólny - wytyczne nauczyciela w jego pracy z uczniami, jest to pewien rezultat nauczania wyrażony w kategoriach uczenia się; opisuje postawy, wiedzę, umiejętności jakich nauczyciel oczekuje od ucznia; jest to opis tego czego mamy nauczyć ucznia na określonym szczeblu nauczania.

Cele operacyjne (szczegółowe) - jasny i precyzyjny opis celu ogólnego; wyrażony jest opisem zachowań jakie powinien przejawiać uczeń po zakończeniu zajęć. Do ich formułowania służą tzw. Czasowniki operacyjne.

Cele pozwalają zaplanować nauczanie krok po kroku. Wyznaczają treści nauczania, pozwalają wyeliminować luki, niejasności. Są wyznacznikiem metod nauczania, form organizacyjnych oraz środków dydaktycznych. Służą do konstrukcji narzędzi kontroli i oceny uczniów. Wskazują uczniowi jak ma kierować swoją nauką, aby osiągnąć jak najwyższe rezultaty. Pozwalają ocenić powodzenie nauczyciela.

Taksonomizacja - wartościowanie, ocenianie celów

Taksonomizacja sfery poznawczej

• Poznanie wiadomości

• Rozumienie

• Zastosowanie w sytuacjach typowych

• Zastosowanie w sytuacjach problemowych

Taksonomizacja sfery emocjonalnej (plastyka, muzyka itp.)

• Recepcja wartości

• Reagowanie

• Wartościowanie

• Tworzenie systemu wartości

• Wybór własnego systemu wartości

Taksonomizacja sfery psychomotorycznej

• Czynności odruchowe

• Ruchy podstawowe (panujemy nad nimi)

• Umiejętności percepcyjne (przyswajanie za pomocą zmysłów)

• Umiejętności fizyczne

• Ruchy wyćwiczone

• Umiejętność komunikacji pozawerbalnej (mimika gest)

Treści kształcenia

Całokształt podstawowych wiadomości i umiejętności które powinien uczeń przyswoić w trakcie swojej edukacji.

Wymagania:

• Naukowe - muszą być ciągle aktualizowane i weryfikowane, nowe naukowe odkrycia, rozwój techniki

• Społeczne - potrzeby społeczeństwa, przygotowanie do pełnienia różnych ról społecznych

• Zawodowe - zdobycie zawodu

• Kulturowe - tradycje, obyczaje krajowe czy regionalne, historie

Korelacja treści

Korelacja między przedmiotowa - wspieranie treści w zakresie róznych przedmiotów, przerabianie tej samej ale na różnych przedmiotach i pod różnym kontem

Wewnątrz przedmiotowa - jedne treści wypływają z drugich, łącząc się z w jedną całość

Układ liniowy treści - treści tworzą układ, nieprzerwany ciąg, wynikają jedne z drugich, przerabiamy w określonym czasie

Układ koncentryczny treści - do pewnych treści wracamy po określonym czasie, poszerzając ich zakres

Układ spiralny treści -

Program nauczania - jest dla nauczyciela, zawiera to co nauczyciel ma przerabiać z uczniami na danym poziomie

Plan nauczania - ile przedmiotów, jakie przedmioty i ile godzin

Rozkład materiału - na bazie programów i planów nauczania i podręczników szkolnych, nauczyciel tworzy rozkład materiału

23. 03.10 Teorie doboru treści kształcenia:

1) materializm dydaktyczny (encyklopedyzm)

2) formalizm dydaktyczny

3) Utylitaryzm dydaktyczny

METODY NAUCZANIA

Metoda - to sposób pracy nauczyciela z uczniem, stosowany systematycznie, ukierunkowany jest na osiągnięcie określonych celów.

Czynniki które brane są podczas wyboru metod nauczania:

• Wiek uczniów

• Ilość uczniów w klasie

• Posiadana wiedza

• Nauczyciel

• Zainteresowania uczniów

• Warunki

OKOŃ:

1. Metody asymilacji dochodzenia do wiedzy ( pogadanka, dyskusja, praca z książką, wykład, opisy, opowiadania)

2. Metody samodzielnego dochodzenia do wiedzy

Klasyczna metoda problemowa

Metoda przypadków

Metoda sytuacyjna (sytuacja fikcyjna ale możliwa)

Symulacyjna : odtwarzanie tego co było, jej analizowanie

Inscenizacyjna : odgrywanie jakichś ról, wcielanie się w jakieś osoby

Metoda pomysłów („burza mózgów”)

Gry dydaktyczne

Mikronauczanie

3. Metody waloryzacyjne (eksponujące)

Metody impresyjne (walory estetyczne)

Metody ekspresyjne (wyrażanie swoich uczuć)

4. Metody praktyczne

Metody ćwiczebne

Metody realizacji zadań wytwórczych

KUPISIEWICZ

Metody oparte na obserwacji (oglądane)

1. Pokaz - demonstrowanie uczniom naturalnych przedmiotów lub ich modeli, a także określanych zjawisk, wydarzeń, procesów

2. Pomiar - określa ilościową stronę badanych obiektów

Metody oparte na słowie (werbalne)

1. Opowiadanie

2. Wykład

3. Pogadanka

4. Dyskusja

5. Praca z książką

Metody oparte na działalności praktycznej uczniów:

1. Metoda laboratoryjna - eksperymenty, biologia, chemia, fizyka

2. Metoda zajęć praktycznych - wszystkie praktyczne przedmioty: np. matematyka, fizyka

Metody gier dydaktycznych:

1. Metoda symulacyjna

2. Metoda sytuacyjna

3. Metoda inscenizacji

4. Giełda pomysłów (burza mózgów)

5. Metoda biograficzna

Zasady nauczania

Ogólne normy postępowania dydaktycznego.

KUPISIEWICZ:

1. Zasada poglądowości - postrzeganie, zobaczenie. Unikanie zbędnego werbalizmu. Postrzeganie wielozmysłowe.

2. Systematyczności - główny temat, który jest rozłożony na kilka podrzędnych tematów.

3. Trwałości wiedzy - trwałość będzie większa im więcej będzie się powtarzać

4. Przystępności w nauczaniu - stopniować trudność zadań, na początku łatwe, potem trudniejsze, dostosować tempo do możliwości uczniów

5. Świadomego i aktywnego udziału - nauczyć dzieci stosować wiedzę teoretyczną w praktyce

6. Operatywności - zdobyta wiedza ma być wykorzystywana

7. Łączenia teorii z praktyką

OKOŃ:

1. Poglądowości

2. Łączenia teorii z praktyką

3. Przystępności

4. Systemowości - uporządkowanie wiedzy ucznia przez niego

5. Indywidualizacja i uspołeczniania - indywidualne podejście wedle jego potrzeb i zainteresowań, oraz podejście grupowe

6. Efektywności - związek celów operacyjnych z osiągnięciami uczniów

7. Samodzielności - motywowanie ucznia do samodzielnego myślenia

Davis

1. Doniosłości

2. Niezbędnych warunków

3. Wzorca

4. Dostępności

5. Aktywnego wiązania teorii z praktyką

6. Wygaszania

7. Rozkładanie ćwiczeń w czasie

8. Nowości

9. Przyjemności

Formy organizacyjne kształcenia

Wskazują jak organizować i kierować procesem dydaktycznym. Można je podzielić ze względu na trzy czynniki:

• Liczba uczniów -

• Jednostkowa - nauczanie indywidualne

• Grupowa

• zbiorowa

• Czas - zajęcia lekcyjne i zajęcia poza lekcyjne

• Miejsce - szkolne (są na terenie szkoły) i poza szkolne (wycieczka, praca domowa, koła zainteresowań)

Funkcje zajęć poza lekcyjnych:

• Rozwijanie umiejętności

• Rozwijanie pasji

• Poszerzanie wiedzy

• Pozwalają zagospodarować czas wolny

• Wyrównują braki i niedociągnięcia

• Rozwijanie intelektualne

• Uspołeczniają

• Uczą wzajemnego szacunku

• Współzawodnictwo (zdrowe)

• Odpowiedzialność

• Bezpieczeństwo (opieka)

• Uczą tolerancji

Praca domowa

• Nauczyciel powinien poświęcić na nią 5 min

• Wytłumaczona

• Sprawdzona (doceniona)

• Adekwatna do treści przerabianych na lekcji

Funkcje pracy domowej :

• Utrwala

• Poszerza

• Kształtują

PROCES KSZTAŁCENIA

Kształcenie - nauczanie i uczenie się.

• Kształcenie humanistyczne

• Kształcenie przyrodnicze

• Kształcenie techniczne

Podział kształcenia ze względu na szczebel edukacji:

• Przedszkolne

• Szkolne

• Wyższe

• Kształcenie dorosłych

Podział:

Kształcenie w zakresie podstawowym

Gimnazjalne

Kształcenie w zakresie szkolnictwa średniego

Zasadnicze szkoły zawodowe

Szkoły zawodowe

LO

Proces kształcenia - ciąg działań obejmujących czynności nauczyciela i uczniów skierowanych na realizacje założonych celów.

Etapy kształcenia:

1. Poznanie celów i zadań

2. Zaznajomienie z nowym materiałem

3. Kierowanie procesami uogólniania

4. Kierowanie prawidłowościami (włączanie tych pojęć w nurt)

5. Kierowanie przejściem od teorii do praktyki

6. Łączenie teorii z praktyką

7. Kontrola i ocena

Koncepcja wielostronnego kształcenia

Wyróżnił 4 strategie:

A - asocjacyjna (przyswajanie wiedzy przez ucznia)

• Zetknięcie się z nowym materiałem

• Skojarzenie tego materiału z wcześniej poznanym

• Uporządkowanie wiedzy

• Zastosowanie praktyczne

P - problemowa (nastawiona na działanie ucznia)

• Uświadomienie sobie trudności

• Sformułowanie problemu

• Tworzenie hipotez

• Weryfikacja hipotez

• Zastosowanie praktyczne

O - operacja (pewne działania)

• Poznanie celu działania i reguł

• Ustalenie modelu działania

• pokaz działania wzorowo wykonanego

• Ćwiczenie się w sprawnym wykonywaniu działań

E - ekspresyjna (pierwiastek emocjonalny)

• Zetknięcie się z określonym dziełem

• Eksponowanie tego dzieła

• Analiza problemowa tego dzieła

• Umiejscowienie danego dzieła na tle danej epoki lub danego twórcy

• Wnioski praktyczne wynikające się z zetknięcia się z danym dziełem

Kontrola i ocena abcd

3 pytania z procesu kształcenia

Kolokwium - 25 maja

Stopnie formalne - na egzaminie

Kontrola

Sprawdzenie osiągnięć uczniów. Osiągnięcia dydaktyczne - sukcesy i powodzenia szkolne, lub niepowodzenia.

Rodzaje kontroli:

• Ustna

• Pisemna

• Praktyczna

Testy dydaktyczne - zbiór zadań, które ma uczeń do wykonania w określonym czasie i które obejmują jakiś zakres materiału. Mogą być zadania otwarte i zadania zamknięte. Zadania otwarte - rozprawka, krótkiej odpowiedzi, zadania z lukami. Zadania zamknięte - zadanie wyboru, zadanie typu prawda fałsz, dobieranie.

5 pytań otwartych

Definicja co to nauczanie, dydaktyka, samokształcenie

Cele

Treści

Metody - na czym polega, porównianie, do czyjej klasyfikacji należy dana metoda (wymienić metody np. gier dydaktycznych wg Kupisiewicza)!

Zasady - na czym polega zasada systematyczności np. i w czyjej klasyfikacji, poglądowości - i w czyjej klasyfikacji (jednego i drugiego)

Formalizacyjne

Egzamin - Bruner, Wygotski.(a,b,c, prawda/fałsz, otwarte-nie opisowe, tabelka - bardzo ważna!, stopnie formalne Deveya!!!)

1. wyjaśnić pojęcia: nauczanie, samokształcenie i wykształcenie.
   2. Różnice pomiędzy celem ogólnym a operacyjnym i podać 3 czasowniki operacyjne.
   3. Pozycja nauczyciela i ucznia w dydaktyce deweyowskiej.
   4. Sposoby konstruowania systemu kształcenia.
   5. Co to są treści nauczania i program nauczania.

2. wyjaśnij pojęcia: uczenie się, system kształcenia, samokształcenie
   2 wymień stopnie formalne Deweya
   3 co to są treści kształcenia i jakie są treści kształcenia w trzech systemach[ herbartowski, deweyowski i współczesny]
   4 czym się różni cel ogólny od operacyjnego i stworzyć cele ogólne i operacyjne do lekcji o temacie "zwyczaje wielkanocne"
   5 wymienić zasady konstrukcji systemu kształcenia

1

---