Obowiązki projektanta:
Obowiązkiem projektanta jest opracowanie projektu obiektu budowlanego w sposób zgodny z ustaleniami określonymi w decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu, wymaganiami ustawy, przepisami i obowiązującymi Polskimi Normami oraz zasadami wiedzy technicznej, Oznacza to, że wszelkie postanowienia umowne, zakładające wprowadzenie rozwiązań niezgodnych z powyższymi wymaganiami są bezskuteczne. Jedyny wyjątek może mieć miejsce, jeżeli przewiduje się wystąpienie o uzyskanie zgody na odstępstwo od przepisów techniczno-budowlanych.
Projektant zapewnić musi, w razie potrzeby, udział w opracowaniu projektu osób posiadających uprawnienia budowlane do projektowania w odpowiedniej specjalności oraz wzajemne skoordynowanie techniczne wykonanych przez te osoby opracowań projektowych, zapewniające uwzględnienie zawartych w przepisach zasad bezpieczeństwa i ochrony zdrowia w procesie budowy, z uwzględnieniem specyfiki projektowanego obiektu budowlanego. Prawo budowlane w sposób dorozumiany przewiduje zatem potrzebę występowania w praktyce funkcji głównego projektanta czy też koordynatora, jakkolwiek nie nazywa wprost tej funkcji. Wykonywanie projektu przez zespół projektantów, z czym najczęściej mamy do czynienia w praktyce, nie zwalnia autorów poszczególnych branżowych opracowań projektowych od odpowiedzialności za sporządzone przez nich opracowanie, przy czym główny projektant odpowiada również za właściwe skoordynowanie całego projektu. Omawiany przepis nie wprowadza żadnych wymagań co do specjalności techniczno-budowlanej uprawnień budowlanych projektanta, do którego obowiązków należeć będzie spełnienie dyspozycji. Zwolnienie od obowiązku może mieć miejsce tylko wówczas, gdy inwestor powierza projektantowi opracowanie wyłącznie fragmentu dokumentacji projektowej, w zakresie zgodnym ze specjalnością techniczno-budowlaną uprawnień budowlanych posiadanych przez tego projektanta.
Projektant musi podać informacje dotyczące bezpieczeństwa i ochrony zdrowia ze względu na specyfikę projektowanego obiektu budowlanego, uwzględnianej w planie bezpieczeństwa i ochrony zdrowia; uzyskać wymagane opinie, uzgodnienia i sprawdzenia rozwiązań projektowych w zakresie wynikającym z przepisów, wyjaśnić wątpliwości dotyczące projektu i zawartych w nim rozwiązań oraz uzgodnić dokumenty techniczne.
Również za zadanie ma sprawowanie nadzoru autorskiego na żądanie inwestora lub właściwego organu w zakresie stwierdzania w toku wykonywania robót budowlanych zgodności realizacji z projektem, oraz uzgadnianie możliwości wprowadzenia rozwiązań zamiennych w stosunku do przewidzianych w projekcie, zgłoszonych przez kierownika budowy lub inspektora nadzoru inwestorskiego. Projektant nie może uchylić się od wykonywania nadzoru autorskiego w zakresie wynikającym z prawa budowlanego. Odmowa wykonywania nadzoru autorskiego może stanowić podstawę wszczęcia postępowania w sprawie odpowiedzialności zawodowej projektanta.
Innym zadaniem projektanta jest obowiązek zapewnienia sprawdzenia projektu architektoniczno-budowlanego pod względem zgodności z przepisami, w tym techniczno-budowlanymi i obowiązującymi Polskimi Normami, przez osobę posiadającą uprawnienia budowlane do projektowania bez ograniczeń w odpowiedniej specjalności lub rzeczoznawcę budowlanego.
Prawa projektanta:
Projektant ma bezdyskusyjne prawo wstępu na teren budowy i dokonywania zapisów w dzienniku budowy dotyczących jej realizacji. Prawo to obejmuje wszystkich projektantów, a zatem wymienione w nim uprawnienia nie mogą być ograniczane wyłącznie do projektantów sprawujących nadzór autorski. Projektantowi nie można odmówić wstępu teren budowy ani dokonywania wpisów do dziennika budowy, także wówczas, gdy czynności tych chce dokonać z inicjatywy własnej.
Prawo ma również żądania wpisem do dziennika budowy wstrzymania robót budowlanych w razie stwierdzenia możliwości powstania zagrożenia, lub wykonywania ich niezgodnie z projektem. Wpisy dokonane przez projektanta kierownik budowy powinien zatem ocenić w kontekście tego obowiązku. Ponadto kierownik budowy jest obowiązany zawiadomić inwestora o wpisie do dziennika budowy, dotyczącym wstrzymania robót budowlanych z powodu wykonywania ich niezgodnie z projektem.Projektant, chcąc wyegzekwować żądanie wstrzymania robót budowlanych może powiadomić organ nadzoru budowlanego o prowadzeniu robót budowlanych w sposób sprzeczny z prawem. Należy zaznaczyć, że w takim przypadku ani Prawo budowlane, ani Kodeks postępowania administracyjnego nie nadają projektantowi przymiotu strony w postępowaniu administracyjnym, prowadzonym przez organ nadzoru budowlanego w celu wyjaśnienia zgłoszonych przez projektanta zarzutów i usunięcia stwierdzonych ewentualnie naruszeń.
Obowiązki kierownika budowy:
Kierownik budowy jest obowiązany sporządzić lub zapewnić sporządzenie, przed rozpoczęciem budowy, planu bezpieczeństwa i ochrony zdrowia, uwzględniając specyfikę obiektów budowlanych, których charakter, organizacja lub miejsce prowadzenia stwarza szczególnie wysokie ryzyko powstania zagrożenia bezpieczeństwa i zdrowia ludzi, a w szczególności przysypania ziemią lub upadku z wysokości i warunki prowadzenia robót budowlanych, w tym planowane jednoczesne prowadzenie robót budowlanych i produkcji przemysłowej.
Do podstawowych obowiązków kierownika budowy należy protokolarne przejęcie od inwestora i odpowiednie zabezpieczenie terenu budowy wraz ze znajdującymi się na nim obiektami budowlanymi, urządzeniami technicznymi i stałymi punktami osnowy geodezyjnej oraz podlegającymi ochronie elementami środowiska przyrodniczego i kulturowego. Prowadzić powinien dokumentację budowy, zapewnić geodezyjne wytyczenie obiektu oraz zorganizowanie i kierowanie budową obiektu budowlanego w sposób zgodny z projektem i pozwoleniem na budowę, przepisami i obowiązującymi Polskimi Normami oraz przepisami bezpieczeństwa i higieny pracy. Kierownik budowy jest obowiązany koordynować realizację zadań zapobiegających zagrożeniom bezpieczeństwa i ochrony zdrowia przy opracowywaniu technicznych lub organizacyjnych założeń planowanych robót budowlanych lub ich poszczególnych etapów, które mają być prowadzone jednocześnie lub kolejno oraz przy planowaniu czasu wymaganego do zakończenia robót budowlanych lub ich poszczególnych etapów. Koordynować powinien działania zapewniające przestrzeganie podczas wykonywania robót budowlanych zasad bezpieczeństwa i ochrony zdrowia.
Kierownik ma obowiązek podjęcia niezbędnych działań uniemożliwiających wstęp na budowę osobom nieupoważnionym a także - wstrzymanie robót budowlanych w przypadku stwierdzenia możliwości powstania zagrożenia oraz bezzwłoczne zawiadomienie o tym właściwego organu, zawiadomienie inwestora o wpisie do dziennika budowy dotyczącym wstrzymania robót budowlanych z powodu wykonywania ich niezgodnie z projektem.
Realizacja zaleceń wpisanych do dziennika budowy także należy do zadań kierownika, ponadto zgłaszanie inwestorowi do sprawdzenia lub odbioru wykonanych robót ulegających zakryciu bądź zanikających oraz zapewnienie dokonania wymaganych przepisami lub ustalonych w umowie prób i sprawdzeń instalacji, urządzeń technicznych i przewodów kominowych przed zgłoszeniem obiektu budowlanego do odbioru.
Obowiązkiem kierownika jest przygotowanie dokumentacji powykonawczej obiektu budowlanego, zgłoszenie obiektu budowlanego do odbioru odpowiednim wpisem do dziennika budowy oraz uczestniczenie w czynnościach odbioru i zapewnienie usunięcia stwierdzonych wad. Kierownik budowy jest obowiązany złożyć inwestorowi oświadczenie o zgodności wykonania obiektu budowlanego z projektem budowlanym i warunkami pozwolenia na budowę, z przepisami i obowiązującymi Polskimi Normami oraz o doprowadzeniu do należytego stanu i porządku terenu budowy, a także - w razie korzystania - sąsiedniej nieruchomości, budynku lub lokalu. Ponieważ oświadczenie to będzie służyć jako dowód w postępowaniu w sprawie dotyczącej przystąpienia do użytkowania obiektu budowlanego, kierownik budowy ponosi odpowiedzialność za jego prawdziwość.
Prawa kierownika budowy:
Kierownik budowy ma prawo występowania do inwestora o zmiany w rozwiązaniach projektowych, jeżeli są one uzasadnione koniecznością zwiększenia bezpieczeństwa realizacji robót budowlanych lub usprawnienia procesu budowy a także ustosunkowania się w dzienniku budowy do zaleceń w nim zawartych.
Rola kierownika budowy, jako uczestnika procesu budowlanego, polega przede wszystkim na zapewnieniu prawidłowości przebiegu budowy i zapewnieniu zgodności wszystkich wydarzeń na terenie budowy z obowiązującymi przepisami. Zasadnicze uprawnienia kierownika budowy wynikają zatem z pełnienia przez niego funkcji polegającej na kierowaniu zespołem ludzi, wykonujących roboty budowlane. Zakres tych uprawnień określa zatem przede wszystkim przyjęty system organizacji robót budowlanych i organizacji wewnętrznej podmiotu podejmującego się wykonywania robót budowlanych..
Do podstawowych obowiązków inspektora nadzoru inwestorskiego należy:
1) reprezentowanie inwestora na budowie przez sprawowanie kontroli zgodności jej realizacji z projektem i pozwoleniem na budowę, przepisami i obowiązującymi Polskimi Normami oraz zasadami wiedzy technicznej,
2) sprawdzanie jakości wykonywanych robót, wbudowanych wyrobów budowlanych, a w szczególności zapobieganie zastosowaniu wyrobów budowlanych wadliwych i nie dopuszczonych do obrotu i stosowania w budownictwie,
3) sprawdzanie i odbiór robót budowlanych ulegających zakryciu lub zanikających, uczestniczenie w próbach i odbiorach technicznych instalacji, urządzeń technicznych i przewodów kominowych oraz przygotowanie i udział w czynnościach odbioru gotowych obiektów budowlanych i przekazywanie ich do użytkowania,
4) potwierdzanie faktycznie wykonanych robót oraz usunięcia wad, a także, na żądanie inwestora, kontrolowanie rozliczeń budowy.
1. Prawo budowlane, jako dział prawa administracyjnego, koncentruje się tylko na tych obowiązkach inspektora nadzoru
inwestorskiego, które są zbieżne z celem i przedmiotem regulacji ustawy. Poza regulacją ustawową pozostają zatem takie zagadnienia, jak obowiązki związane ze stroną ekonomiczną i organizacyjną procesu budowlanego, czy też kontroli zgodności wykonywania robót z umową o roboty budowlane i terminowości poszczególnych czynności. Sprawy te mogą być regulowane w umowach o pełnienie nadzoru inwestorskiego.
2. Przepis art. 25 pkt 1 jednoznacznie wskazuje, iż inspektor nadzoru inwestorskiego działa na rzecz inwestora.
3. Zakres kontroli prawidłowości przebiegu budowy obejmuje badanie zgodności realizacji robót budowlanych z projektem i pozwoleniem na budowę, przepisami i obowiązującymi Polskimi Normami oraz zasadami wiedzy technicznej..
4. Sprawdzanie jakości wykonywanych robót i wbudowywanych wyrobów (art. 25 pkt 2) powinno następować przede wszystkim w sposób bezpośredni. Ustawa wyposaża jednak inspektora nadzoru inwestorskiego również w uprawnienie żądania od kierownika budowy przedstawienia ekspertyz dotyczących prowadzonych robót budowlanych (zob. art. 26 pkt 1).
5. Obowiązkiem inspektora nadzoru inwestorskiego jest zapobieganie stosowaniu wyrobów budowlanych niedopuszczonych do obrotu i stosowania w budownictwie. W celu wykonania tego obowiązku inspektor nadzoru inwestorskiego jest uprawniony do żądania od kierownika budowy dostarczenia dowodów dopuszczenia do obrotu i stosowania w budownictwie użytych na budowie wyrobów (w sprawie dopuszczania wyrobów do stosowania w budownictwie zob. art. 10).
6. Prawo budowlane zasadniczo nie reguluje kwestii przeprowadzania odbiorów, a jedynie w części przepisów sygnalizuje, iż są one dokonywane. Odmienna sytuacja ma miejsce w stosunku do sprawdzania i odbioru robót ulegających zakryciu i zanikających. Dokonanie tych czynności jest obowiązkiem inspektora nadzoru inwestorskiego nawet wówczas, gdy umowa o roboty budowlane nie przewiduje tego. Z omawianym obowiązkiem koresponduje zapisany po stronie kierownika budowy obowiązek zgłaszania tych robót (zob. art. 22 pkt 7).
7. W myśl art. 25 pkt 3 ustawy do obowiązków inspektora nadzoru inwestorskiego należy uczestniczenie w próbach i odbiorach technicznych instalacji, urządzeń technicznych i przewodów kominowych oraz przygotowanie i udział w czynnościach odbioru gotowych obiektów budowlanych i przekazywanie ich do użytkowania.
8. Inspektor nadzoru inwestorskiego jest zobowiązany do potwierdzenia faktycznie wykonanych robót oraz usunięcia wad. Powszechnie występujące w praktyce kontrolowanie rozliczeń budowy jest dokonywane według ustawy tylko na życzenie inwestora (art. 25 pkt 4). Z zestawienia wskazanego przepisu z treścią art. 12 wynika, że samo kontrolowanie rozliczeń budowy nie stanowi wykonywania samodzielnej funkcji technicznej w budownictwie, a zatem może być powierzone przez inwestora dowolnej osobie, także nie posiadającej uprawnień budowlanych.
Art. 26.
Inspektor nadzoru inwestorskiego ma prawo:
1) wydawać kierownikowi budowy lub kierownikowi robót polecenia potwierdzone wpisem do dziennika budowy dotyczące: usunięcia nieprawidłowości lub zagrożeń, wykonania prób lub badań, także wymagających odkrycia robót lub elementów zakrytych oraz przedstawienia ekspertyz dotyczących prowadzonych robót budowlanych, dowodów dopuszczenia do obrotu i stosowania w budownictwie wyrobów budowlanych oraz urządzeń technicznych,
2) żądać od kierownika budowy lub kierownika robót dokonania poprawek bądź ponownego wykonania wadliwie wykonanych robót, a także wstrzymania dalszych robót budowlanych w przypadku, gdyby ich kontynuacja mogła wywołać zagrożenie bądź spowodować niedopuszczalną niezgodność z projektem lub pozwoleniem na budowę.
1. Zakres uprawnień, nadanych inspektorowi nadzoru inwestorskiego w art. 26, umożliwia mu prawidłowe wykonywanie jego funkcji na budowie. Pozycja inspektora nadzoru inwestorskiego, wynikająca z art. 25, w szczególności zaś fakt reprezentowania inwestora, powodują, że przewidziane w art. 25 i 26 polecenia oraz żądania zgłaszane przez niego mają charakter wiążący dla kierownika budowy.
2. W świetle art. 26 pkt 1 polecenia wydawane przez inspektora nadzoru inwestorskiego kierownikowi budowy muszą zostać potwierdzone wpisem do dziennika budowy. Wpis w dzienniku budowy ma charakter dowodowy, co wynika z funkcji dziennika budowy, jako urzędowego dokumentu przebiegu robót budowlanych oraz zdarzeń i okoliczności zachodzących w toku wykonywania robót (zob. art. 45 ust. 1). Oznacza to, że także polecenie, które nie zostało potwierdzone wpisem do dziennika budowy podlega wykonaniu.
3. Przewidziane w art. 26 pkt 1 polecenia inspektora nadzoru inwestorskiego maja charakter wiążący dla kierownika budowy i kierownika robót jedynie wówczas, gdy dotyczą one zagadnień wymienionych bezpośrednio w tym przepisie, to jest usunięcia nieprawidłowości lub zagrożeń, wykonania prób lub badań oraz przedstawienia ekspertyz dotyczących prowadzonych robót budowlanych, dowodów dopuszczenia do obrotu i stosowania w budownictwie wyrobów budowlanych oraz urządzeń technicznych.
4. Użycie w przepisie art. 26 pkt 2 wyrazu "żądać" świadczy o wiążącym charakterze żądań inspektora nadzoru inwestorskiego, przewidzianych w tym przepisie, to jest dotyczących dokonania poprawek lub ponownego wykonania wadliwie wykonanych robót, a także wstrzymania dalszych robót w przypadku, gdyby ich kontynuacja mogła wywołać zagrożenie lub spowodować niedopuszczalną niezgodność z projektem albo pozwoleniem na budowę.
5. Żądanie wstrzymania robót budowlanych może mieć miejsce wyłącznie w przypadku, gdy ich kontynuacja mogłaby wywołać zagrożenie, to jest wówczas gdy kierownik budowy z własnej inicjatywy powinien wstrzymać roboty (art. 22 pkt 4) lub mogłaby spowodować niedopuszczalną niezgodność z projektem albo pozwoleniem na budowę. Ustawa nie upoważnia inspektora nadzoru inwestorskiego do wstrzymywania robót budowlanych z innych przyczyn.
6. Niedopuszczalna niezgodność z projektem albo pozwoleniem na budowę nie może być utożsamiana z pojęciem istotnych odstępstw od projektu, o którym mowa w art. 36a ustawy. Istotne odstępstwo stanowi kategorię obiektywną, natomiast niedopuszczalne odstępstwo, o którym mowa w art. 26 pkt 2 może być rozpatrywane także w sposób subiektywny, pod kątem indywidualnych potrzeb i zamierzeń inwestora. Za niedopuszczalne odstępstwo może być zatem uznane nawet takie odstępstwo, które nie jest kwalifikowane jako odstępstwo istotne, uzasadniające stosowanie przepisu art. 36a Prawa budowlanego.
7. Wszelkie spory pomiędzy inspektorem nadzoru inwestorskiego a kierownikiem budowy (robót), dotyczące zasadności wydanych poleceń i zgłoszonych żądań noszą znamiona sporu cywilnoprawnego, na ogół dotyczącego sposobu wykonania umowy o roboty budowlane. Ze względu na swój charakter nie podlegają one zatem rozpoznaniu przez organy nadzoru budowlanego.
8. Nadużycie uprawnień, określonych w art. 26 Prawa budowlanego może prowadzić do odpowiedzialności odszkodowawczej inspektor nadzoru inwestorskiego w stosunku do inwestora za spowodowane tym szkody.