15. Dziecięca ekspresja jako forma zabawy wprowadzającej czytanie globalne i ułatwiającej opanowywanie umiejętności czytania. Wykorzystanie ekspresji werbalnej, plastycznej, muzycznej i ruchowej w przygotowaniu dzieci do nauki czytania

Z książki Krystyna Kamińska: Nauka czytania dzieci w wieku przedszkolnym.

Ekspresja w nauce czytania pozwala na odkrywanie przez dziecko własnych możliwości w tym zakresie, pobudza i rozwija różnorodne sprawności oraz procesy intelektualne. Dziecięce pomysły mogą stanowić podstawę do tworzenia „nowych ćwiczeń”, które przy okazji będą przybliżać opanowywanie nauki czytania. Najważniejsze są wrażenia i pomysły ułatwiające w sposób niezamierzony tę naukę.

Aktywność twórcza (wyrażana w postaci ekspresji werbalnej, plastycznej, muzycznej, czy ruchowej), w trakcie której dziecko opanowuje umiejętność czytania i pisania w sposób nieusystematyzowany i niespójny pozwala mu na osiągnięcie wielu korzyści poznawczych:

• pobudza zainteresowanie pismem, drukiem, znakami graficznymi,

• pozwala na wykorzystanie zdobytych umiejętności w zakresie czytania, w jakim została ona opanowana,

• daje poczucie zadowolenia, sukcesu,

Istotne jest niwelowanie poprzez twórczość barier poznawczo- motywacyjnych, ponieważ nie ma w niej miejsca na zewnętrzny przymus i sankcje.

Ekspresja werbalna:

Dziecięca twórczość związana jest z konkretnym doświadczeniem. Ekspresja werbalna to przede wszystkim nadawanie emocjonalnego znaczenia słowom0 symbolom, za pomocą których dziecko wyraża odpowiednie treści. Dziecko wyraża swoje emocje, wykorzystując modulację głosu, jego barwę i dynamikę: krzyk, płacz, śmiech.

Przykładowe zabawy:

Łańcuch skojarzeń: dzieci tworzą łańcuch słów na zasadzie skojarzeń: patyk, drzewo, las

Nasze opowiadanie: dzieci tworzą wspólne opowiadanie z wykorzystaniem słów wcześniej podanych przez osobę dorosłą i zapisanych przez nią na dużych arkuszach papieru. Każde dziecko opowiada swój wątek dopóki nie użyje jednego z podanych wyrazów. Wszystkie zdania muszą stanowić ciąg logiczny. Zabawa zostaje nagrana na taśmę po czym następuje jej odtworzenie. Na koniec dzieci nadają tytuł opowiadaniu, który zostanie zapisany na przygotowanych kartonikach. Po zakończeniu zabawy każde dziecko otrzymuje swój karton i nagranie zawierające wspólnie stworzone opowiadanie.

Malowanie opowiadania: dzieci wykonują dowolną pracę plastyczną jedną techniką np. farbami. Potem układają prace tak, by tworzyły ciąg logiczny. Następnie opowiadają o tym co widzą na rysunkach i tworzą własną historyjkę na podstawie skojarzeń.

Ekspresja plastyczna

Heppening, performance, bricolage lub akcja plastyczna to formy zabawy dające możliwość wprowadzenia czytania globalnego. Twórczość plastyczna dziecka pozwala na wykorzystanie w nauce czytania wszystkich zmysłów poprzez zastosowanie różnorodnych technik plastycznych. Do technik niekonwencjonalnych zaliczane są te z użyciem np.: plasteliny, piasku czy gliny ( materiał nieustrukturyzowany) dają one dziecku szansę na rozwój niczym nie ograniczonej własnej twórczości. Następnie nadawana jest pracą nazwa, a dopełnieniem działań plastycznych jest komentarz, tytuł lub opowiadanie o tym co powstało. Zakończenie działalności plastycznej to podpis złożony samodzielnie lub z pomocą nauczyciela.

Działalność plastyczna może dotyczyć poszczególnych liter alfabetu, określonych zapisów graficznych. Dzieci mogą je malować, wyklejać, kopiować. prowokuje to dzieci do pierwszych prób dekodowania stworzonych napisów, inicjuje naukę czytania, ułatwia zapamiętanie kształtów liter.

Przykładowe zabawy

Ukryte litery: pojedyncze arkusze białego papieru, na których świecą zostały nakreślone zapisy graficzne liter, pozwalamy dzieciom zamalować dowolnym kolorem kredkami lub farbami.

Wersja trudniejsza- Bricolage- tworzenie „nowej rzeczy”(bricolage) z elementów składowych. Elementy tworzą różnokolorowe plamy, ślady stóp, figury geometryczne wykonane dowolną techniką plastyczną na arkuszach papieru. Dzieci na podstawie skojarzenia i poprzez dorysowanie brakujących elementów odczytują pojedyncze litery lub krótkie zdania.

Kolorowe litery: na kartkach na których zostały naklejone zapisy graficzne liter pozwalamy wyklejać dzieciom dowolnie wybranymi kawałkami kolorowych papierów, kolorową włóczką. Następnie dzieci odczytują wybrane przez nie litery za pomocą dłoni ze zawiązanymi oczami.

Poznaję swoje ciało: Jedno z dzieci w wybranej przez nie pozie odrysowujemy z pozostałymi dziećmi na dużym arkuszu papieru. Potem wspólnie nazywamy określone części ciała, pokazując ich miejsce na rysunku. Umieszczamy w odpowiednich miejscach rysunku kartki z wypisanymi nazwami. Prosimy dzieci o ich odczytanie np. noga, głowa, plecy, palec.

Kamień jako wizytówka: Prosimy dzieci o przyniesienie dosyć dużego kamienie. Prowokujemy tym ich zaciekawienie. Na kamieniu wykonujemy flamastrem zapis graficzny imienia dziecka lub innej nazwy. Kamień stanowi rodzaj przewodnika dla dziecka poszukującego podobnego zapisu ukrytego w sali.

Ekspresja muzyczna

W nauce czytania wykorzystujemy rytm i melodię czytanych wyrazów i zdań. Wprowadzamy atmosferę radosnego działania w okrywaniu melodii i rytmu w słowach, zwrotkach, wierszykach i krótkich tekstach. Dzieci śpiewając indywidualnie i zbiorowo łączą poszczególne dźwięki w całość i w ten sposób odczytują wyraz. Prostota w łączeniu poszczególnych dźwięków w czasie śpiewania ułatwia opanowanie techniki czytania. Przeżycia emocjonalne zwiększają dziecięcą fascynację umiejętnością czytania nabywqaną w ten sposób.

Przykładowe zabawy:

Śpiewam swoje imię: śpiewanie imion poszczególnych dzieci- wyśpiewanie pojedynczych dźwięków imienia np.: M-a-r-t-a. Przy każdym kolejnym powtórzeniu dzieci coraz bardziej je scalają.

Własna kompozycja: Wykorzystujemy znane dzieciom popularne przysłowia, zagadki, wyliczanki, fragmenty wierszy, prozy z prostym zapisem graficznym. Proponujemy tworzenie własnych kompozycji do wybranych tematów. Dzieci śpiewają, wystukują rytm, graj ą na wybranym instrumencie, ilustrują odpowiednie fragmenty tekstu zapisem występującego wyrazu. Na przykład wykorzystując w zabawie fragmenty wiersza J. Tuwima „Dwa wiatry” dzieci posługują się planszą z napisem „wiatr”.

Ekspresja ruchowa:

Podstawową forma aktywności dziecka jest ruch. Ekspresja wyrażona ruchem może przybierać różne formy: język ciała, gest, mimikę. Im doświadczenia dzieci są bogatsze, tym autoprezentacja przeżyj jest bardziej spontaniczna i zaskakująca. Ekspresja ruchowa może przybierać różną postać w odniesieniu do nauki czytania. Najważniejsze jest utrwalenie przez dziecko zapisu graficznego poszczególnych liter za pomocą własnego ciała, dłoni oraz przestrzeni wokół dziecka. W trakcie zabawy możemy wykorzystać odpowiednią pozę ciała, spontaniczny lub zamierzony ruch.

Przykładowe zabawy:

Jestem literą: Tworzenie wybranych liter np.: O,T,I- przez pojedyncze dzieci lub kilkoro jednocześnie.

Żywe wyrazy: Tworzenie poszczególnych liter, a potem krótkich wyrazów (3literowych) przez kilkoro dzieci, które w odpowiedni sposób układają własne ciała na podłodze, np.: TAK, OKO

Zapis, którego nie ma: Kreślenie zapisu graficznego litery w powietrzu palcem, dłonią, wybraną kończyną, rekwizytem trzymanym w dłoni.

Potrafię czytać z zamkniętymi oczami: Próby odczytywania liter ciałem, gdy Nauczyciel dokonuje zapisu na plecach dziecka.

Pantomima: odzwierciedlenie ruchem treści wybranego utworu przy akompaniamencie różnych źródeł dźwięki.

---