Systemy: rolnictwo, uprawa roślin; uprawa roli; produkcja (roślinna, zwierzęca, grodnicza). System uprawy roślin: -płodozmienny; dowolny; monokulturowy. Systemy gospodarowania polowego: 1 system leśno-olowy 2 syst. odłogowy -odłóg chwastowy; -perzowy; -miękki; -trwały; -zaroślowy. 3 syst.ugorowo-zborzowy (-dwupolowy; -trójpolowy). Czynniki zmianowania: A) przyrodnicze: -dobór roślin do kompleksów polowych; -termin zbioru przedplonu i rośliny następczej; -wymagania wodne; -wymagania pokarmowe i nawozowe; -ilość i wartość resztek pożniwnych; -wpływ roślin na strukturę gleby; -wpływ na zachwaszczenie; -wpływ na zmęczenie gleby. B) agrotechniczne: -nawozy organiczne; -wapnowanie; -uprawa roli; -zmianowanie herbicydów. C) organizacyjno-ekonomiczne (opłacalność środki wytwarzania, siły wytwórcze, rynki zbytu, czynniki zwyczajowe zmianowania.) Na wartość stanowisk zmianowania mają wpływ: -stan gleby (właściwości fizyczne, stopień wysuszenia, wyczerpanie składników pokarmowych, rizosfera, mikroorganizmy, aktywność biologiczna, uprawa roli) -resztki pożniwne (ilość masy C:N, zawartość lignin i celulozy) -reakcja na patogeny (choroby szkodniki, chwasty) -zabiegi agrotechniczne (nawożenie, uprawa roli, zastosowana technologia, pozostałość herbicydów) -warunki wegetacji (plon).
Cel uprawy roli: -nadanie glebie najkorzystniejszego układu zapewniającego optymalną zwięzłość, dobre stosunki wodno-powietrzne, cieplne i pokarmowe roś uprawnym.
Zadania uprawy roli: -nadanie struktury agregatowej i zachowanie struktury gruzełkowatej
-poprawienie właściwości wodnych, powietrznych i cieplnych; -ułatwianie korzeniom przenikania w głąb gleby (zmniejszanie oporów)
-uaktywnianie procesów biologicznych
-przykrycie resztek pożniwnych, nawozów organicznych, wymieszanie z glebą nawozów mineralnych; -przygotowanie wierzchniej warstwy do siewu; -zwalczanie chwastów
Gleba poprzez różne czynności uprawowe powinna osiągnąć wysoką kulturę i sprawność
Rola - warstwa uprawna, wierzchnia warstwa gleby występująca na gruntach ornych, której właściwości fizyczne, chemiczne i biotyczne kształtowane są przez zabiegi agrotechniczne oraz uprawiane rośliny; miąższość jej wyznacza najgłębiej działający i systematycznie wykonywany zabieg uprawowy; Warstwa orna - warstwa gleby podlegająca działaniu najgłębszych systematycznie wykonywanych orek, na glebach o wysokim poziomie próchniczym ma zasięg do 35cm, najczęściej tożsama z warstwą uprawną; Sprawność roli - okresowy stan roli charakteryzujący się optymalnym układem jej właściwości fizykochemicznych i biologicznych, jest wynikiem zabiegów agrotechnicznych lub działania czynników przyrodniczych
Warstwa podorna - poziomy lub warstwowy poziom profilu glebowego leżącego poniżej warstwy ornej; Podeszwa płużna - nadmiernie zagęszczona górna część warstwy podornej, powstająca wskutek ugniatania dna bruzdy kołami ciągników, płozami pługów itp., zatrzymywanie przez nią części spławianych i pyłowe wymywane z warstwy ornej potęgują jej zagęszczenie; Warstwa uprawna - warstwa objęta działaniem elementu roboczego pracującego w danym momencie narzędzia czy maszyny uprawowej. Kultura roli - zdolność roli do szybkiego nabywania sprawności i utrzymania jej przez dłuższy czas, powstająca w wyniku wieloletniego racjonalnego użytkowania roli
Aby utrzymać miąższość poziomu próchniczego to należy stosować zabiegi odwracające, inaczej gleba będzie się uwsteczniać. W Polsce mamy głównie gleby bielicowe i brunatne poleśne o małej ilości próchniczej; Zabiegi odwracające (zabiegi poprawiające kulturę roli) są to uprawki polegające na odcięciu, podniesieniu i przemieszczeniu wycinanej skiby (orka) lub kęsa (gryzowanie) i powodują częściowe lub całkowite odwrócenie i silniejsze lub słabsze pokruszenie uprawianej warstwy oraz przykrycie nawozów mineralnych i organicznych reszt. Pożniwnych, chwastów, osypanych nasion. Monokultura: uprawa jednego gatunku roślin na tym samym polu przez kilka lat. Następstwo roślin- uprawa na jednym polu przez kilka lat różnych lub jednakowych gatunków roślin, kolejność ich uprawy nie musi być przyrodniczo uzasadniona. Zmianowanie- następstwo roślin po sobie w którym są uwzględnione wymagania przyrodnicze i agrotechniczne roślin, a kolejno uprawiane gatunki na polu stworzą sobie nawzajem dobre warunki wzrostu i plonowania A także korzystnie wpływają na żyzność gleby. Płodozmian- zmianowanie roślin na określoną liczbę lat. Rotacja- czas w którego jedna roślina przejdzie przez wszystkie pola. Choroby płodozmianowe (zmęczenie gleby): przyczyny: -teoria toksycznych wydzielin korzeniowych; -teoria niedoboru składników pokarmowych; -teoria masowego wystepowania chorób szkodników i chwastów. Allelopatia: szkodliwe lub korzystne (zależy od stężenia i rodzaju patogenu) -wzajemne oddziaływanie o charakterze biochemicznym pomiędzy roślinami wyższymi i mikroorganizmami. Wymotylczenie: następuje w wyniku masowego pojawienia się w glebie bakteriofagów które niszczą bakterie brodawkowe. Choroby zgorzelowe: występuje w uprawie zbóż w wyniku epidemicznego pojawienia się chorób grzybowych. Wyziemniaczenie: wywołane masowym pojawieniem się mątwika ziemniaczanego który powoduje zahamowanie rozwoju i żółknięcie liści. Wyburczenie: mątwik buraczany powoduje: -tworzą się brody korzeniowe, zahamowanie wzrostu, żółkniecie i zasychanie liści. Typy płodozmianów: 1 płodozmiany polowe (-zbożowe, -okopowe, -przemysłowe, -mieszane, -z polem wypadającym) 2 płodozmiany paszowe (pastewnw, przemienno-pastwiskowe) 3 płodozmiany specjalne (przeciw erozyjny, nasienne, warzywne) 4 płodozmiany specjalistyczne -uproszczone 5 intensywne i ekstensywne 6 dowolne. Uprawa roli: podstawowa 1 płóżna (odkładnicowa) pługi lemieszowe do wykonywania orek (konkretny oparty na pracy pługa lemieszowego z odkładnicą) 2 system bezorkowy- uprawa narzędziami specjalnymi 3 system uprawy zerowej- siew bezpośredni. Polega na przygotowaniu pola do siewu przy pomocy herbicydu i zastosowania specjalnego siewnika. Uprawa płużna: -istota- odwrócenie gleby. Orka + zabiegi doprawiające . orkę stosuje się żeby utrzymać jednakowa miąższość warstwy próchniczej. Uprawa zerowa: przygotowanie pola pod zasiew przez zastosowanie herbicydów totalnych na ściernisko i wykonanie specjalnym siewnikiem. Cele uprawy roli: - nadanie glebie najkorzystniejszego układu zapewniającego optymalną liczbę związków, dobre stanowisko wodno powietrzne cieplne i pokarmowe roślin uprawnych. Zdania uprawy roli: nadanie struktury gruzełkowatej, -poprawienie układów wodnych powietrznych i cieplnych, -ułatwienie korzeniom przenikania w głąb gleby, -uaktywownie procesów mikrobiologicznych,- przykrycie resztek pożniwnych nawozów organicznych, wymieszanie z glebą nawozów mineralnych, -zwalczanie chorób chwastów szkodników. Zalet orki pługami okładnicowymi: -wydobycie do warstw powierzchniowych przemieszczonych w głąb części koloidalnych i składników pokarmowych, -przyspieszenie procesów wietrzenia i mineralizacji, -przykrycie do ścierni i wprowadzenie do gleby nawozów mineralnych, -niszczenie chwastów. Technologia uprawy roli: kolejne zabiegi uprawowe wykonywane różnymi sposobami lub za pomocą różnych sprzętów do osiągnięcia zamierzonego celu. Uprawa tradycyjna: wyłącznie narzędzia uprawowe, liczne wzajemnie się uzupełniające zabiegi. Podorywka: orka płytka 8-15 cm, wykonywana latem. Odcina, odwraca kęs gleby. Cel- przerwanie parowania, przykrycie resztek pożniwnych, stworzenie warunków do kiełkowania chwastów, zniszczenie niektórych patogenów. Orka przedsiewna: - wykonywana na głębokości 18-22cm latem lub jesienią 3-5 tygodni przed siewem ozimin.