Dylematy moralne Konrada Wallenroda i Kordiana
Mickiewiczowski Konrad Wallenrod jest postacią tajemnicza, poznajemy jego pogmatwane losy głównie dzięki opowieści wajdeloty. Akcja rozgrywa się w średniowieczu za czasów walk krzyżacko - litewskich. Sytuacja tragiczna ma miejsce wówczas, gdy bohater stoi przed koniecznością dokonania wyboru miedzy dwoma racjami, które są równorzędna, lecz każda decyzja bohatera będzie zła - przyniesie negatywne skutki.
W sytuacji tragicznej znalazł się Konrad Wallenrod gdy zbliżała się wojna z Krzyżakami. Musiał wybrać pomiędzy miłością do ojczyzny a miłością do ukochanej Aldony. Postanawiając podstępnie zniszczyć Krzyżaków poświęcił swoje życie prywatne i miłość ukochanej kobiety. Z kolei gdyby wybrał dobro prywatne - także nie byłby szczęśliwy. Nie pozwoliły by mu żyć spokojnie wyrzuty sumienia, zresztą Krzyżacy szybko zwyciężyliby Litwę i zburzyli spokój jej mieszkańców. Konflikt : życie prywatne a ojczyzna nie jest jedyna sprzecznością racji przed jaką stoi Konrad Wallenrod. Sytuacja tragiczna rozgrywa się w jeszcze jednej sferze : bohater musi wybrać pomiędzy honorem a zwycięstwem nad Krzyżakami. Dzieje się bowiem tak że metoda jaką obiera Konrad jest jedynym sposobem walki z Zakonem, lecz to metoda nie godna prawego rycerza. Wallenrod musi kłamać, musi dokonać zdrady - a takie czyny nie mieszczą się w kodeksie rycerskim. Gdyby jednak postępował etycznie, stanął do walki twarzą w twarz z Krzyżakami - poniósł by klęskę i zaprzepaścił przyszłość ojczyzny. Tak więc Konrad Wallenrod poświęcił swój honor, a być może i zbawienie, gdyż był chrześcijaninem a grzeszył - lecz nie mógł tego uniknąć, i e tym tkwi tragizm, mickiewiczowskiego bohatera.
Najbardziej tragicznym momentem w życiu Kordiana - tytułowego bohatera utworu J. Słowackiego - nie jest wcale, moment gdy Laura odtrąca jego miłość ani ta, gdy strzela on do siebie, ani nawet gdy monologuje na Mont Blanc, czy jest uwięziony z wyrokiem śmierci. Tragizm to sytuacja z której nie ma wyjścia, trzeba podjąć decyzje i każda będzie miała złe skutki. Tragizm to zatem wewnętrzne rozdarcie człowieka. W takiej sytuacji znajduje się Kordian, gdy przemierza komnaty pałacu idąc zabić cara. Jego rozdarcie to wytwory jego psychiki, znajdują nawet uosobienie w postaci Strachu i Imaginacji, w obrazach jakie stawia mu przed oczami wrażliwa natura. Kordian bowiem zobowiązał się, że zabije cara. Wierzy, że czyn ten będzie zbawienny dla ojczyzny. Powinien też dotrzymać danego słowa - inaczej straci honor. Lecz jeśli cara zabije... Popełni śmiertelny grzech zabójstwa i królobójstwa. - a taki czyn nie mieści się w kodeksie rycerskim. Poza tym jest to grzech, który zaprzepaszcza zbawienie człowieka nie mówiąc już o karze ziemskiej. To jest tragizm Kordiana - presja, której jego psychika nie zniosła, dlatego zemdlał. Cara nie zabił znalazł się w więzieniu. Właściwie trudno powiedzieć, że dokonał wyboru - jego wrażliwa konstrukcja zadecydowała za niego.
Kordian jest osobą bardzo wrażliwą i delikatną, jest poetą - marzycielem, który widzi świat przez pryzmat marzeń. Nie widzi sensu i celu swego życie, oraz odczuwa nieudolność swojego działania. Podróżuje w poszukiwaniu wartości życiowych, kulturalnych i politycznych. Konrad na Mont Blanc przeżywa metamorfozę z romantycznego kochanka w wojownika o wolność. Jest postacią o charakterze czystym i szlachetnym, dużo chce, ale miedzy chęcią a czynem jest duża przepaść. Decyzja o samotnej walce Kordiana okazuje się szaleństwem, ponieważ ma on słabą psychikę, nie potrafi przezwyciężyć strachu i przeznaczenia.