Osobowość

Osobowość jest to złożona struktura cech psychofizycznych pozostających we wzajemnych związkach, warunkująca względną stałość i odrębność każdego człowieka.
   Wyznacznikami osobowości jest zespół czynników biologicznych i społecznych. Czynniki biologiczne obejmują zadatki anatomiczno - fizjologiczne oraz proces dojrzewania. Na zadatki anatomiczno - fizjologiczne składa się struktura i właściwości układu nerwowego. (temperament, układ hormonalny).

   Obok środowiska społecznego duże znaczeni w kształtowaniu osobowości mają tzw. osoby znaczące. Są nimi zazwyczaj osoby, z którymi jednostka przebywa przez dłuższy czas, które są szczególnie ważne, np.: rodzice, rodzeństwo, przyjaciele, wychowawcy.

Składniki osobowości

Rozpatrując szczegółowo osobowość wyróżnić można jej następujące składniki: zdolności, zainteresowania, potrzeby, motywy, charakter i wolę, postawy, obraz samego siebie i obraz świata, temperament

Zdolności, uzdolnienia, talent

Zdolności są to właściwości psychiczne człowieka warunkujące pomyślne rezultaty działania. Rozwijają się na podłożu zadatków wrodzonych, które umożliwiają rozwinięcie zdolności ale ich nie wyznaczają. Posiadanie jednej zdolności np. spostrzegawczości, nie zapewnia jeszcze sukcesów, dopiero posiadanie określonego zespołu zdolności umożliwia je.
   Zespół zdolności warunkujący skuteczne działanie w jakiejś dziedzinie nazywamy uzdolnieniem.

Z reguły ludzie różnią się między sobą uzdolnieniami, jedni posiadają uzdolnienia organizacyjne, inni do przedmiotów matematycznych, humanistycznych, czy artystycznych.
   Wyższy stopień uzdolnień umożliwiający twórczą działalność określa się jako talent

Zarówno zdolności, uzdolnienia jak i talent nie rozwijają się samorzutnie, ale trzeba pracować nad jego rozwojem.

Zainteresowania

Zainteresowania są specyficznym nastawieniem poznawczym i emocjonalnym jednostki na przedmioty i zjawiska rzeczywistości.
  Aby zainteresować się czymś trzeba mieć pozytywny stosunek do określonego przedmiotu. Zainteresowania pozostają w ścisłym związku ze zdolnościami człowieka i jego potrzebami.

O prawdziwym zainteresowaniu świadczy działanie zmierzające do pogłębienia wiedzy z zakresu interesującej problematyki. Na powstanie zainteresowań wpływają warunku środowiskowe, w których żyje człowiek.Środowisko może zainteresowania rozbudzić lub tłumić

Ze względu na treść zainteresowania można wyróżnić: zainteresowania nauką (biologia, geografia, historia), zainteresowania zagadnieniami społecznymi (polityka, organizacje młodzieżowe), zainteresowania kulturą, sztuką, sportem

Ze względu na siłę częstotliwość zainteresowań wyróżnia się: zainteresowania słabe, zainteresowania przeciętne ,zainteresowania dominujące

Zainteresowania dominujące bardzo silnie motywują działalność człowieka. Im nasilenie aktywności jest większe i im dłużej ona występuje, tym trwalsze jest zainteresowanie.
  Im trwalsze i bogatsze są zainteresowania tym bardziej wzbogaca się nasze życie psychiczne i osobowość.
   Z tego powodu człowiek powinien przygotowywać się do wykonywania pracy zgodnej z jego zainteresowaniami. Człowiek zainteresowany swoją pracą pracuje wydajniej, osiągane sukcesy budzą zadowolenie i mobilizują do pogłębiania zainteresowań zawodowych.

Potrzeby i motywy

Potrzeba to rodzaj zależności człowieka od otoczenia. Pobudzenie potrzeby następuje wtedy, kiedy między oczekiwaniem jednostki a zaistniałą sytuacją powstaje rozbieżność. Jednostka zmierza wtedy do jej zlikwidowania, a więc zaspokojenia potrzeby.

Tak, więc potrzeby aktywizują i dynamizują działalność człowieka. Kształtowanie potrzeb uzależnione jest od warunków środowiskowych. Większość potrzeb przyjmujemy od rodziców, nauczycieli, kolegów. Potrzeby są odmienne w różnym wieku rozwojowym.

W okresie dziecięcym są one nietrwałe i zmienne. Potrzeby nie wyznaczają kierunku działania. Kierunek nadają im procesy motywacyjne. Człowiek motywowany w kierunku ważnego dla siebie celu, konsekwentnie realizuje to, czego pragnie.

Postawy

Postawa jest to sposób zachowania lub ustosunkowania się człowieka wobec osób, przedmiotów, zjawisk czy sytuacji. Postawy mogą być utajone lub czynne. Postawy utajone wyrażają się w formie gotowości człowieka do działania w określonym kierunku. Postawy czynne to konkretne działanie, zachowanie jednostki w stosunku do osób, przedmiotów.
  Postawy nie są stałym składnikiem osobowości. Zmieniają się, gdy zachodzi sprzeczność między potrzebami jednostki a wymaganiami grupy.

Dostosowując się do wymagań grupy człowiek musi czasem zmienić swoje postawy. Sytuację komplikuje fakt, iż środowisko nie zawsze oddziałuje na człowieka jednoznacznie.

W toku życia człowieka kształtuje się system postaw. składniki (kompenent): Elementy poznawcze, do których zalicza się przekonania, poglądy, opinie, Elementy uczuciowe(emocjonalno-motywacyjny) obejmujące pozytywne lub negatywne oceny osób, przedmiotów lub sytuacji, Elementy wykonawcze(behawioralny), w skład, których wchodzą: konkretne działania, zachowania

Powyższe trzy składniki zawiera postawa pełna.

Wśród postaw pełnych wyróżnia się:postawy specyficzne - odnoszące się do sytuacji szczegółowych (np. ustosunkowanie się do rodziców, nauki, pracy zawodowej) postawy zgeneralizowanie - dotyczące sytuacji ogólnych (np. postawa patriotyczna realizowana odmiennie w różnych sytuacjach życiowych)

Charakter i wola

Wg Rubinsteina charakter jest jednością cech osobowości wywierających wpływ na postępowanie człowieka. Za podstawowe składniki struktury charakteru uważa się: sposób ustosunkowania się do ludzi ,sposób ustosunkowania się do siebie i własnej pracy, sposób stawiania i realizowania celów, czyli wolę.

Sposób ustosunkowania się do ludzi wyraża się w takich cechach jak:ofiarność, szczerość, wyrozumiałość, zaufanie, delikatność bądź obojętność, bezwzględność, uniżoność, skrytość.

Sposób ustosunkowania się do siebie może cechować: praca nad sobą, wiara w siebie, zarozumiałość, zdolność do samokontroli lub rezygnacja, niepewność siebie, roztkliwianie się nad sobą.

Stosunek do pracy charakteryzować może rzetelność, odpowiedzialność za wykonywaną pracę, traktowanie jej jako prawa i obowiązku człowieka, bądź jako zło konieczne, lekceważenie jej, niedbałe wykonanie.

Wola człowieka wyraża się w tym, jak człowiek planuje realizację zadań, jaki jest zakres i poziom jego aktywności, przebieg jego decyzji, zachowanie wobec trudności napotykanych na drodze do celu, topień stałości celów i zakres świadomego kierowania swoim działaniem.

Wśród cech woli wyróżnia się: systematyczność, rozsądność, zdecydowanie, konsekwencję, energiczność lub bałaganiarstwo, opieszałość, niezdecydowanie, bezradność

Charakter człowiek pozostaje w ścisłym związku z jego poglądem na świat. Światopogląd nie determinuje cech charakteru. Ludzie o różnych światopoglądach mogą mieć podobne charaktery, bądź o podobnych światopoglądach odmienne charaktery.

Obraz samego siebie i świata

Na obraz samego siebie składają się: całokształt wiedzy, wyobrażeń, jakie człowiek ma o własnej osobie oraz stosunek uczuciowy do siebie.
   Kształtowanie obrazu (samego siebie) własnej osoby jest procesem długotrwałym, dokonuje się w toku kontaktów społecznych, podczas pełnienia różnych ról społecznych, kiedy człowiek analizuje ustosunkowanie się otoczenia do siebie, a także swój stosunek do innych.

Najwcześniej precyzują się przekonania dotyczące własnego wyglądu zewnętrznego.
   Czasem nieistotna dla otoczenia, niedostrzegalna wada wpływa negatywnie na obraz samego siebie. Ważnym elementem tego obrazu w okresie wczesnego dorastania jest m.in. ubiór. W okresie tym zaczynają kształtować się trwalsze przekonania i zasady moralne.
   Człowiek zaczyna porównywać siebie z innymi i ocenia się na ich tle.

Istotnym elementem obrazu własnej osoby jest samoocena swoich możliwości. Nie zawsze jest ona prawidłowa. Czasem jest za wysoka, czasem za niska. Za wysoka samoocena to taka, kiedy człowiek przecenia swoje możliwości. W przecenianiu realnych możliwości towarzyszy często lekceważenie zadań. Postępowanie takie prowadzi do niepowodzeń w działaniu, ponieważ zdolności nie poparte pracą nie wystarczą do osiągnięcia celu.
   Niska samoocena wiąże się natomiast z lękiem i niechęcią przed podejmowaniem nowych zadań. Uniemożliwia często człowiekowi osiągnięcie takiej pozycji w grupie, która odpowiada jego rzeczywistym możliwościom.

Na obraz samego siebie składają się:"Ja realne" tj. przekonanie o tym, jakim się jest "Ja idealne" to obraz cech, które chcielibyśmy posiadać "Ja publiczne" - obraz siebie, jaki pokazujemy innym "Ja intymne" (prywatne) to obraz siebie na własny użytek, którym nie dzielimy się z innymi.

Świadomość tego, jakim się jest naprawdę w zestawieniu z "ja idealnym" wiąże się z dążnością do doskonalenia się. Dążność ta jest efektem rozwoju zdolności samooceny i samokrytyki.

Na obraz świata składa się: wiedza o otoczeniu, orientacja w nim, oczekiwania zachowań innych ludzi, orientacja w strukturze systemów społecznych i znajomość ról pełnionych przez siebie i innych.

Temperament

Temperament to zespół najbardziej stałych właściwości psychicznych człowieka przejawiających się w jego reakcjach emocjonalnych i motorycznych. Temperament jest psychicznym przejawem typu układu nerwowego.
   Typ układu nerwowego obejmuje zespół zasadniczych właściwości: siłę, równowagę oraz ruchliwość procesu pobudzania i hamowania.

Na typ temperamentalny mają wpływ czynniki wrodzone oraz nabyte w toku życia.
   Klasyfikacja ludzi na typy temperamentalne istniała już w starożytności. Zajął się nią w Vi IV w p.n.e. Hipokrates. Wyodrębnił on na podstawie obserwacji cztery typy temperamentalne.

W oparciu o teorie Hipokratesa rosyjski psycholog Pawłow przeprowadził fizjologiczną interpretację typów temperamentalnych, wyjaśniając ich powstawanie. Pawłow wyodrębnił trzy silne typy i jeden słaby. Cechy temperamentu: reaktywność, wydajnosc, ruchliwosc, trwałość

Inteligencja: traktowana jako zdolność ogólną lub jako zdiolnośc przystosowania się do nowych wymagań czy też zdolność efektywnego myślenia

---