Program I : List jako łącznik między dzieckiem wychowywanym w zakładzie a jego rodziną (Program Genowefy Jędrys)
1.Genowefa Jędrys przeprowadziła eksperyment pedagogiczny w zakładzie wychowawczym czyli środowisku, gdzie potrzeba przynależności do rodziny nie może być w pełni zaspokojona. Eksperyment wykazał jak wielką energię motywacji wyzwolić może pośrednia forma kontaktu z rodziną- czyli wymiana korespondencji.
2. Badaniu poddano 20 chłopców upośledzonych umiarkowanie przebywających w Domu Pomocy Społecznej, uczęszczających do przykładowej szkoły życia. Wiek chłopców wahał się od 10 do 20 lat; pochodzenie społeczne było robotnicze, chłopskie bądź robotniczo-chłopskie, czyli środowiska gdzie pisanie listów sprawia na ogół pewne trudności.
3. W okresie poprzedzającym eksperyment 10-ciu chłopców stale otrzymywało listy z domów. 10 zaś wcale lub tylko wyjątkowo.
4. Celem eksperymentu było:
Spowodowanie, by również i ta druga grupa nawiązała systematyczny kontakt listowny z rodzicami
Szczegółowa obserwacja zachowania, a zwłaszcza reakcji emocjonalnych wszystkich badanych podczas pisania listów i odpowiadania na nie
5. Przebieg.
Listy redagowane były tak, by każdy z chłopców niezależnie od posiadanych możliwości rozumienia, mówienia i ewentualnie odwzorowywania, mógł przeżyć autorstwo listu.
Nauczyciel w razie potrzeby naprowadzał ucznia pytaniami pomocniczymi
W razie trudności w wypowiadaniu się, nauczyciel podsuwał początek zdania lub słowa.
Niektórzy uczniowie sami odwzorowywali listy. Ci którzy nie umieli tego, odwzorowywali tylko fomuły pozdrowienia lub własny podpis, natomiast ci którzy nie umieli się podpisać rysowali.
6. Skutki:
Podczas odczytywania listów przez nauczyciela występowały liczne tego przejawy:
Zwiększonej dynamiki emocji i ogólnej aktywności, mimiki,ruchów ciała, a w niektórych przypadkach także aktywności werbalnej.
Wzmożenia reakcji wegetatywnych i naczyniowo-ruchowych (nagłośnienie ora przyspieszenie oddechu, czasami zwolnienie oddechu), czerwienienie bądź blednięcie twarzy, jak również zwiększona potliwość. Blednięcie występowało na przemian z czerwienieniem jako wyraz emocji szczególnie nasilonej.
Radość, śmiech
Chwalenie się tym co dostało w paczce
Milczenie, zaskoczenie na twarzy
Łzy w oczach
Sylwetka przygarbiona, głowa lekko pochylona w bok, ramiona uniesione, skierowane do przodu
Zacinanie się przy wypowiadaniu słów
Okrzyki, klaskanie w dłonie
Podczas redagowania listów chłopcy są równie mocno poruszeni, częstym jednak przeżyciem jest wysiłek skupienia uwagi. Można tu wyróżnić również fazę napięcia oraz fazę odprężenia.
Listy z domu przez wielu chłopców były przechowywane jak talizman, nie rozstawali się z nimi ani w dzień, ani w nocy. W takich sytuacjach n-l przepisywał dla celów dokumentacji list, by nie dobierać dziecku oryginału.
Innym skutkiem zastosowania listu do kontaktu dziecka z rodziną jak i odwrotnie była wytrwałość, skupienie uwagi i wzmożenie ekspansywności.
Dzieci głębiej upośledzone w sytuacjach dla nich znaczących są zdolne do inicjatywy i pełnego skupienia uwagi.
Podczas czytania, redagowania i odwzorowywania listów nie notowano rozproszenia uwagi, uznawanego zazwyczaj za typową cechę upośledzonych w stopniu głębszym
Oprócz skupienia uwagi podczas czytania i pisania listów występowały też przejawy ekspansji aktywności: po zakończeniu pisania chłopcy przyjmowali postawę wyprostowaną, ruchy stawały się bardziej dynamiczne a także zanotowano kilkakrotnie wzmożenie ekspansji werbalnej: chłopcy mówili więcej niż na co dzień w sytuacjach szkolnych, częste były wykrzykniki wyrażające siłę emocji, mimika stawała się bardziej wyrazista we wszystkich niemal protokołach odnotowano błyszczenie oczu.
Zwiększenie poczucia własnej wartości, przejawiało się to w rysunkach o tematyce ,,moja rodzina''. Przed eksperymentem rysowali siebie jako postacie niedokończone lub w ogóle swoją osobę pomijali. Po eksperymencie wyraźnie się to zmieniło, chłopcy rysując nadawali własnej osobie atrybuty wyższego niż poprzednio statusu społecznego. Poczucie przynależności do rodziny stanowiło dla chłopców potwierdzenie własnego istnienia społecznego.
Czytanie i pisanie listów może być rozpatrywane nie tylko jako forma zaspokojenia potrzeb uczuciowych i społecznych ucznia, ale także jako forma lekcji języka ojczystego.