Wykład 1

Geograficzne badania usług

1. Problem skali badań

1. Skala badań

1. Globalna duża skala i wybór rynku

2. Regionalna/krajowa analiza wewnątrz regionalna (wybór miasta)

3. Lokalna wybór lokalizacji szczegółowej ( gdzie prowadzić dział.?)

2. Róznice

1. Czynniki lokalizacji

2. Prawo

2. Źródła informacji

1. Tradycyjne źródło danych

1. Oficjalne źródło danych ( WTO, ODCE, Bank Światowy, Eurostat, GUS)

2. Spisy branżowe ( zawodowe)

2. Inne źródła informacji

3. Ankieta / wywiad

1. „Biały wywiad” (prasa)

3. Infrastruktura a usługi

1. Infrastruktura gospodarcza (techniczna)

1. Transport i łączność

2. Dystrybucja energii i wody

2. Infrastruktura społeczna

1. Edukacja i nauka

2. Ochrona zdrowia

3. Kultura

4. Problemy badawcze ( N. Thrift)

1. Duze przedsiębiorstwa usługowe ( koncentracja i centralizacja)

2. Umiędzynarodowienie usług ( korporacja , sieci)

3. Rola małych i średnich firm usługowych

4. Rozwój usług jako funkcja tworzenia i rozpowszechniania informacji

5. Telekomunikacja a rozwój usług i handlem usługami

6. Charakterystyka pracowników sektora usługowego ( dzisiejszy rynek pracy)

5. Czym są usługi ( T.P Hiu)

Usługę można zdefiniować jako zmianę stanu osoby albo dobra należącego do podmiotu gospodarczego. Zmiana ta jest wynikiem działania innego podmiotu, za zgodą tejze osoby lub podmiotu gospodarczego

6. Trójkat usługowy (J. Godrey)

Usługodawca publ. lub Odbiorca, klient ( gospodarstwa

Prywatny, osoba lub domowe, osoby, firmy, org.)

Organizacja

Obiekt zmieniony przez usługodawce na korzyść klienta

- obiekty/systemy materialne ( transport, naprawy, konserwacja)

- informacje

-osoby, ich cechy techniczne, strukturalne, zachowanie zbiorowe

7. Cechy usług

1. Niematerialność

1. Usługi w większości przypadków nie są związane z wytwarzaniem dóbr materialnych.

2. Nierozdzielność

1. Usługi są zwykle i konsumowane równocześnie

2. Często trudno oddzielić usługodawcę od samej obsługi

1. Konieczność kontaktu miedzy usługodawcą i konsumentem

2. Udział konsumenta w procesie świadczenia usługi

3. Konsekwencje przestrzenne ( rozproszenie)

3. Nietrwałość

1. Brak możliwości magazynowania usług

4. Wysoka elastyczność dochodowa

1. W przypadku zakupu usług

5. Niepodzielność

1. Cecha niektórych usług, szczególnie publicznych

6. Brak możliwości nabycia usługi na własność

1. Nie ma możliwości przeniesienia praw własności z usługodawcy na usługobiorcę. Usługa jako proces jest ściśle związana z usługodawcą

8. Klasyfikacja usług

1. Rolnictwo, leśnictwo, rybactwo, łowiectwo

2. Górnictwo

3. Przetwórstwo przemysłowe

4. Wytwarzanie i zapatrywanie w energie elektryczna, ciepłą wodę, gaz, powietrze do układów klimatyzacyjnych

5. Dostawa wody, gospodarowanie ściekami oraz działalnością związaną z rekultywacją

6. Handel i naprawa

7. Budownictwo

8. Transport i gospodarka magazynowa

9. Działalności związane z zakwaterowaniem i gastronomią

10. Informacja i komunikacja

11. Działalność profesjonalna naukowa oraz techniczna

12. Edukacja

13. Opieka zdrowotna i pomoc społeczna

9. Kryteria podziału usług

1. Odbiorca (przeznaczenie usługi)

1. Usługi produkcyjne - zaspakajają potrzeby w sposób pośredni

2. Usługi konsumpcyjne - zaspakajają potrzeby w sposób bezpośredni

2. Właściciel zakładu (usługodawca)

1. Usługi publiczne

2. Usługi prywatne

3. Częstotliwość korzystania z usług - Podstawa konstruowania optymalnych sieci obsługi ludności. Zasada: im usługa jest częściej nabywana, tym zakład ją oferujący powinien być zlokalizowany bliżej zakładu

1. Usługi codziennego użytku (podstawowe)

2. Usługi częstego użytku

3. Usługi nabywane sporadycznie (wyspecjalizowane)

4. Bezpośredni kontakt usługodawca - konsument

1. Usługi związane

2. Usługi swobodne

5. Metoda świadczenia usług

Sposób dostarczania usługi	Oferta - pojedyncze obiekty	Oferta - sieć punktów usługowych
Klient dociera do firmy usługowej	Teatr, zakład fryzjerski	Transport autobusowy, gastronomia
Firma usługowa przychodzi do klienta	Usługi ogrodnicze, Taksówka	Poczta, pomoc drogowa
Transakcja zawierana na odległość ( poczta lub telefon)	Usługi bankowe, telewizja	Usługi telefoniczne, siec radiowa

Wykład 2

Rola usług w gospodarce

1. Funkcje sektora usługowego

1. Funkcje gospodarcze

1. Funkcje obsługi procesów wytwórczych

2. Funkcje bytowe

3. Funkcje socjalne

4. Funkcje kulturotwórcze i oświatowe

5. Funkcje organizacyjne

2. Funkcje pozagospodarcze

1. Funkcje obronne, porządku publicznego oraz administracyjne

2. Pozostałe funkcje związane z działalnością organizacji i zrzeszeń społecznych, wyznaniowych i innych

2. Model trójsektorowy

1. Twórcy modelu : Fisher, Clark, Fourastie

2. Trzy różne kryteria, na których opiera się ten model

1. Zastosowanie praw Engla

2. Zmiany w strukturze konsumpcji i wydajności

3. Niższy wzrost wydajności pracy w usługach niż w przemyśle

3. Miejsce usług w modelu trójsektorowym: Zgodnie z tym modelem następuje przesuwanie zatrudnienia z rolnictwa ( sek. 1) do przemysłu (sek. 2) a następnie do usług ( sek.3).

Sektor 4 - działalność usługowa związana z przetwarzaniem i rozpowszechnianiem informacji

4. Zalety i wady modelu trójsektorowego

1. Zalety

1. Dostrzeganie ( nowe widzenie) roli usług w gospodarce

2. Wyraźny podział strukturalny gospodarki ( statystyka, trendy)

2. Wady

1. Liniowy przebieg rozwoju gospodarczego, bez uwzględnienia różnic historycznych, społeczno-kulturowych w różnych krajach

2. Obecnie użyteczność modelu jest osłabiona przez rosnącą współzależność usług i przemysłu

3. Relacje międzysektorowe: usługi - przemysł

1. Proces wytwarzania od produkcji do konsumpcji

Badania i rozwój, inżynierowie, projektanci, badania rynku, testy		Rozwój produktu, organizowanie procesu produkcji, kontrola jakości, zarządzanie		Marketing, reklama, targi, wystawy, doradcy	Obsługa, software, udoskonalenia produktów
PROJEKTOWANIE	PROJEKT PROTOTYP	PROCES PRODUKCJI	PRODUKT	OBRÓT	PRODUKT, OPAKOWANIE
Materiały, kapitał, doświadczenie		Materiały, kapitał, wiedza techniczna, maszyny, ziemia		Pakowanie,, transport, magazyny, sklepy, kapitał	Konsumpcja, dostarczanie
PRZED WYTWORZENIEM		W TRAKCIE WYTWARZANIA		SPRZEDAŻ, DYSTRYBUCJA	KONSUMPCJA

Nikt nie posiada dokładnej wiedzy na temat struktury pracy, informacje otrzymujemy od przedsiębiorstw

4. Miejsce usług w strukturze gospodarki

1. Obecnie 67% światowego PKB powstaje w sektorze usługowym

2. W Polsce usługi mają najwyższy % w podregionach miejskich oraz w regionach północnych oraz zachodnich a także na Śląsku. Najsłabiej sytuacja wygląda w centrum pomijając Warszawę oraz na wschodzie kraju oprócz województwa podlaskiego

3. Poziom rozwoju a udział usług

Kraje	Usługi	Przemysł	Rolnictwo
Najbogatsze	71%	27%	3%
Średni dochód	56%	34%	10%
Najbiedniejsze	52%	25%	23%
Chiny	35%	51%	35%

4. Udział w handlu międzynarodowym

	Eksport %	Import %
Świat	19	18,6
Ameryka Pn.	22,1	14,2
Ameryka Łać.	15,7	19.7
Europa	22,7	20,8
Afryka	16,7	22,3
Azja	14,8	17,3
Australia	21,7	20,4

5. Zmiany struktury handlu usługami

1. Stopniowy wzrost wartości i udziału handlu usługami dla przedsiębiorstw

2. Malejący udział usług transportowych

6. Przyczyny problemów rozwoju handlu usługami

1. Cechy usług ( ograniczony stopień standaryzacji)

2. Bariery handlowe ( ograniczenia dostępu do rynku usług są kilkakrotnie częstsze niż na rynku towarów)

3. Specyfika rynku lokalnego ( różnice kulturowe)

5. Przyczyny wzrostu roli Usług

1. Zmiany demograficzne

1. Struktura gospodarstw domowych ( usługi związane z wyborem miejsca zamieszkania i stylem życia ludności - wzrost usług związany z infrastrukturą)

2. Średnia długość życia ( starzenie się społeczeństwa - usługi związane z wypoczynkiem, podróżami, medyczne)

3. Zmiany struktury rodziny od wielkich wielopokoleniowych do małych

2. Zmiany społeczne

1. Wzrost aktywności zawodowej kobiet a substytucja usługowa

1. Gastronomia i /lub pół/produkty spożywcze a własna kuchnia

2. Usługi transportowe a własny samochód

3. Pralnia a pralka

2. Zmiany w budżecie gospodarstwa domowego ( wzrost dochodów)

1. Ogólny wzrost poziomu życia

2. Popyt na usługi podstawowe i usługi wyższego rzędu

3. Wzrost złożoności życia

1. Usługi doradcze

2. Usługi medyczne

4. Globalizacja gospodarki

1. Zwiększenie przepływu informacji

1. Usługi związane z komunikacją

2. Nowe technologie komunikacyjne

5. Specjalizacja gałęzi gospodarki

1. Korzystanie z usług specjalistów

1. Usługi dla przedsiębiorców ( badanie rynku, reklama, doradztwo, księgowość)

2. Outsourcing (eskternalizacja)

3. Zmiany gospodarcze

1. Rozwój transportu i łączności

4. Zmiany polityczne

1. Zmiany w prawodawstwie

Wykład 3

Praca w usługach

1. Cechy rynku pracy w usługach

1. Chwilowy charakter - ograniczona racjonalizacja, standaryzacja

2. Kontakt usługodawca - usługobiorca - potrzeba dostarczenia do klienta

3. Lokalny monopol lub ograniczona konkurencja międzynarodowa

4. Trudność z zastąpieniem pracy ludzkiej przez maszyny

5. Przewaga prac niskopłatnych

2. Zatrudnienie w usługach

1. Świat - 42% z 3mld pracuje w usługach

2. Europa - 210mln w UE27

3. Polska - blisko 8mln

3. Dynamika zmian liczby pracujących w Europie

1. Państwa UE, w których liczba pracujących w przemyśle zmalała a pracujących w usługach wzrosłą: Au, Cze, De, Gr, Ita, Pol, Slo, Hu, Uk

2. Państwa, w których liczba w obu sektorach wzrosła: Fin, Por, Esp

3. W żadnym z państw UE nie stwierdzono zmniejszenia zatrudnienia w usługach

4. W Polsce liczba ludzi zatrudnionych w usługach wzrosła szczególnie w obronie narodowej i administracji. Jedyne sektory, w których był odwrotny trend to ochrona zdrowia i opieka społeczna a także transport

5. Polska - przewaga usług rynkowych vs nierynkowych

1. Przewaga usług rynkowych: duże miasta, Wielkopolska i Górny Śląsk, województwo lubuskie

2. Przewaga usług nierynkowych: województwa wschodnie, Małopolska

6. Europa - przewaga usług rynkowych vs nierynkowych

1. Rynkowych - Europa południowa, Wielka Brytania

2. Nierynkowych - Skandynawia

7. Elastyczne formy zatrudnienia

1. Telepraca

2. Praca w niepełnym wymiarze czasu pracy

3. Dzielenie pracy (job - sharing)

4. Wypożyczenie pracowników (praca tymczasowa) z agencji pośredniczących

5. Praca w domu

8. Telepraca

1. Wykorzystywanie technologii informatycznych, telekomunikacyjnych do wykonywania pracy na dowolną odległość od miejsca, gdzie należy dostarczyć elementy pracy lub gdzie w tradycyjnym systemie pracy taka należałoby wykonać

2. Praca wykonywana w domu lub w oddaleniu od umiejscowienia biznesu pracodawcy, świadczona z wykorzystaniem IT

3. Odnośnie relacji w społeczeństwie przemysłowym człowiek dociera do miejsca pracy, w społeczeństwie informatycznym, przedmiot pracy (informacja) dociera do człowieka

9. Cechy Telepracy

1. Geografia pracy (elastyczność miejsca pracy, relatywizacja fizycznego miejsca pracy)

2. Czas pracy (brak dnia roboczego)

3. Użycie technologii teleinformatycznych

4. Zawody informatyczne

10. Korzyści telepracy

1. Ekologiczne ( ograniczenie ruchu drogowego, oszczędności energii)

2. Ekonomiczne (mniejsze koszty wynajmu biur)

3. Społeczne (zatrudnienie niepełnosprawnych, praca w obszarach peryferyjnych)

11. Wady telepracy

1. Koszty tworzenia od podstaw stanowiska pracy (komputer, modem, telefon, koszty połączeń, zabezpieczenie danych)

2. Utrata tożsamości firmy

3. Problemy monitoringu

4. Poczucie odosobnienia, zanik więzi międzyludzkich

5. Trudności w oddzieleniu przez pracowników funkcji zawodowych od społecznych

12. Dychotomiczna struktura zatrudnienia

1. Pracownicy wysoko-wykwalifikowani

2. Pracownicy o niskich kwalifikacjach, zatrudnieni w usługach osobistych, hotelach, gastronomii, instytucjach kulturowych (praca dla obsługi grupy o wysokich dochodach)

13. Struktura rynku pracy

1. Rutynowa produkcja - niskie kwalifikacje, automatyzacja, konkurencja międzynarodowa - spadek zatrudnienia

2. Usługi osobiste - niskie kwalifikacje, słaba konkurencja międzynarodowa, ustalanie face to face, brak autoryzacji - wzrost zatrudnienia

3. Usługi symboliczne - wysokie kwalifikacje, konkurencja międzynarodowa, praca związana z informacją, brak autoryzacji - wzrost zatrudnienia

Praca nieformalna: praca na czarno, nieoficjalna, szara strefa

Wszelakie działalności tworzące nową wartością obecnie nierejstrowane

14. Praca w usługach a imigranci

1. Prace niskopłatne

2. Samozatrudnienie

3. Wybrane rodzaje działalności, nisze lub enklawy aktywności

4. Dominacja grup etnicznych

5. Często nieformalny charakter pracy

15. Praca nierejstrowana w Polsce

1. 1 300 000 osób w Polsce 2004r.

2. 1 019 000 gospodarstw domowych utrzymuje się z tego

3. Co 10 pracująca osoba wykonuje pracę nierejstrowana

Wykład 4

Lokalizacja usług

1. Teoria Lokalizacji

1. Podstawowe koncepcje teoretyczne

1. Teoria ośrodków centralnych

2. Koncepcja sieci

3. Teoria renty gruntowej

4. Teoria cyklu życia

5. Modele interakcji

2. Czynniki lokalizacji

1. Skala globalna

2. Skala lokalna (miejska)

3. Wybór lokalizacji usług

1. Oddziaływanie na decyzje lokalne

1. Natura procesu usługowego

2. Usługodawcy (publiczny/prywatny)

3. Klienci (gospodarstwa domowe/przedsiębiorstwa)

2. Główne grupy czynników lokalizacji

1. Charakter obszaru ( w różnych skalach przestrzennych)

2. Cechy przedsiębiorstw (instytucji)

3. Podstawowe skale (przestrzenne) wyboru

1. Skala regionalna

2. Skala wewnątrzmiejska

2. Teoria ośrodków centralnych a usługi

1. Instytucja administracyjna

2. Instytucje kulturowe i wyznaniowe

3. Ochrony zdrowia

4. Użyteczności publ.

5. Zycia społecznego i gospodarczego

6. Handlowe i finansowe

7. Produkcyjne i usługowe

8. Komunikacyjne

Podział wg Christallera na ośrodki wyższego, środkowego i niższego szczebla

Wybieramy najbliższe oferty, ale pod wpływem jakości postępujemy nielogicznie. Często przeskakujemy ośrodek środkowy (tzw zmodyfikowana teoria, w przeciwieństwie do klasycznej gdzie najbardziej dostępne usługi nabywamy w ośrodkach najniższego szczebla, następnie środkowego a te najrzadsze najwyższego). Zdarza tez się, że korzystamy z tej samej usługi pod wpływem opinii innych w ośrodku sąsiedzkim o tej samej randze.

Hierarchia ośrodków usługowych

Zastosowanie teorii Christallera w skali 1 miasta aglomeracji

Wielofunkcyjne ośrodki usługowe

1. Centralny obszar gospodarczy

2. Dzielnicowe/osiedlowe/sąsiedzkie ośrodki usługowe

---