Najdalej wysunięte punkty

• N - przyl. Nordkyn (71° 08' N)

• S - przyl. Marroqui (35° 58' N)

• W - przyl. Roca (9° 27' W)

• E - ujście rzeki Bajdaraty do M. Karskiego (68° 41' E)

Największe półwyspy Europy

Największe wyspy Europy

Wielka Brytania 230 tys. km²

Islandia 103

Irlandia 84

Wyspa Północna Nowej Ziemi 49

Spitsbergen Zachodni 39

Wyspa Południowa Nowej Ziemi 33

Sycylia 25

Sardynia 24

Korsyka 9

Kreta 8

Główne cieśniny

• Karskie Wrota, łączy M. Barentsa i M. Karskie

• Skagerrak i Kattegat

• Wlk. Bełt między Fionią i Zelandią

• Sund - między Zelandią a Płw. Skandynawskim

• Mł. Bełt - między Danią kontynentalną a Fionią

• Cieśnina Kaletańska i Cieśnina La Manche

• Kanał św. Jerzego oddziela Irlandię od Wlk. Brytanii

• Cieśnina Gibraltarska

• Cieśnina Sycylijska - oddziela Sycylię od Afryki

• Cieśn. Św. Bonifacego - między Sardynią i Kretą

• Cieśnina Mesyńska - oddziela Płw. Apeniński od Sycylii

• Cieśnina Maltańska -oddziela Maltę od Sycylii

• Otranto, łączy M. Jońskie i Adriatyk

• Dardanele - łączy M. Egejskie z M. Marmara

• Bosfor - łączy M. Marmara z M. Czarnym

• Cieśnina Kerczeńska - łączy M. Czarne i Azowskie

Większe wyspy i archipelagi

• na M. Arktycznych: Svalbard, Ziemia Franciszka Józefa, Nowa Ziemia

• na M. Norweskim: Lofoty u wybrzeża Norwegii, Jan Mayen

• na Atlantyku: Islandia, Owcze, Wielka Brytania, Irlandia + Man i Anglesey (na M. Irlandzkim), Hebrydy, Orkady, Szetlandy, Azory

• w Kanale La Manche: Normandzkie

• na M. Północnym: Fryzyjskie

• w Cieśninach Duńskich: Zelandia, Fionia

• na Bałtyku: Rugia, Bornholm, Olandia, Gotlandia, Sarema i Hiuma, Alandzkie

• na M. Śródziemnym: Baleary, Korsyka, Sardynia, Sycylia, Malta, Kreta

• na M. Tyrreńskim: Toskańskie z Elbą, Poncjańskie, Ischia, Capri, Liparyjskie

• na M. Adriatyckim: Krk, Pag, Dugi Otok, Brac, Hvar, Korcula, Mljet

• na M. Jońskim: Jońskie (Korfu, Levkas, Itaka, Zakinthos)

• na M. Egejskim: Eubea, Cyklady, Sporady, Samotraka, Limnos, Lesbos, Chios, Samos, Rodos

Regiony fizycznogeograficzne

• Arktyka

• Półwysep Skandynawski

• Wyspy Brytyjskie

• Nizina Środkowoeuropejska

• Nizina Wschodnioeuropejska

• Stare góry i wyżyny

• Młode góry orogenezy alpejskiej + zapadliska (niziny)

• Półwyspy i wyspy śródziemnomorskie

Najdłuższe rzeki Europy

• Wołga 3531 km

• Dunaj 2860

• Ural 2428

• Dniepr 2201

• Kama (dopływ Wołgi) 2032

• Don 1870

• Peczora 1809

• Dniestr 1352

• Ren 1326

• Dwina z Suchomą 1302

• Łaba 1165

• Doniec (dopływ Donu) 1053

• Wisła 1047

• Do mórz arktycznych - Peczora, Dwina

• Do M. Bałtyckiego - Newa, Dźwina, Niemen, Wisłą, Odra

• Do M. Północnego - Łaba, Wezera, Ren, Tamiza

• Do Cieśn. La Manche - Sekwana

• Do Oceanu Atlantyckiego - Loara, Garonna, Duero, Tag, Gwadiana, Gwadalkiwir

• Do M. Śródziemnego - Ebro, Rodan

• Do M. Adriatyckiego - Pad

• Do M. Czarnego - Dunaj, Dniestr, Dniepr

• Do M. Azowskiego - Don

• Do M. Kaspijskiego - Wołga z Kamą, Ural

Jeziora Europy

• Ładoga -największe jezioro E., położone w Rosji. Pow. 18,4 tys. km², gł. do 225 m. Jezioro pochodzenia lodowcowo-tektonicznego z setkami wysp. 1941-43 przez Ładogę prowadziło jedyne połączenie do zablokowanego przez Niemców Leningradu. Z Ładogi wypływa Newa.

• Onega - 2. co do wielkości jezioro między jeziorem Ładoga i M.m Białym. Misa jeziorna pochodzenia tektonicznego, ale pogłębiona w plejstocenie przez lodowiec. Posiada >1500 wysp. Do Onegi uchodzi ok. 50 rzek. Wypływa z niego rzeka Swir. Przez Onegę prowadzą kanały: M. Białe-Bałtyk i Wołga-Bałtyk.

• Wener - największe jezioro Szwecji, 3. w E.), max gł. 98 m (kryptodepresja), tektoniczno-polodowcowe. Wpływa do niego wiele rzek, największa Klar, a wypływa Göta. Należy do systemu Kanału Gotajskiego, przez który jest połączone z jeziorem Wetter i M. Bałtyckim.

Balaton, Jezioro Błotne na Węgrzech. Największe jezioro w E. Środkowej, zwane "węgierskim morzem". Położone w tektonicznym zapadlisku powstałym pod koniec plejstocenu. Śr. gł. 4 m. Temp.wód do 28°C. Znaczne wahania poziomu wód. Przyroda chroniona w PN Tihany oraz w utworzonym na zach. krańcu jeziora rezerwacie ptaków Kis-Balaton.

Jeziora alpejskie

• Genewskie (Lemańskie), Neuchatelskie, Zurychskie, Czterech Kantonów, Bodeńskie, Nezyderskie

• Garda, Como, Maggiore

• Liczne śródgórskie w dolinach alpejskich

Ukształtowanie pionowe

• Najwyższy alpejski szczyt Mont Blanc (4807 m n.p.m.)

• najniżej depresja nadkaspijska (28 m p.p.m.)

Charakterystyczną cechą rzeźby Europy

znaczny udział nizin (0-300 m n.p.m.) 73,7%.

Najważniejsze pasma górskie

•młode: Alpy i Karpaty

•stare: Sewenny, Reńskie G. Łupkowe, Wogezy, Czarny Las (Schwarzwald), Harz, Rudawy, Sudety

•Płw. Skandynawski - G. Skandynawskie Wielka Brytania - Kambryjskie, Pennińskie, Grampiany, Kaledońskie

•Płw. Iberyjski - Kantabryjskie, Pireneje, Kastylijskie, Iberyjskie, Sierra Morena, Betyckie

•Płw. Apeniński - Apeniny

•Płw. Bałkański - Dynarskie, Pindos, Bałkany, Rodopy

•G. Krymskie

•Ural

Wulkany Europy

Etna Sycylia

Hekla Islandia

Wezuwiusz Płw. Apeniński

Stromboli W. Liparyjskie

Santoryn Cyklady

Trwanie najdłuższego i najkrótszego dnia

Cechy klimatu Europy

• Większa część w strefie klimatu umiarkowanego.

• Sąsiedztwo z Azją i Atlantykiem - ścieranie się wpływów oceanicznych i kontynentalnych.

• Łagodząco wpływa ciepły Prąd Zatokowy powodujący duże anomalie termiczne. Na 70° N śr. temp. roczna jest o 12°C wyższa od śr. temp. teoretycznej

• Południkowy przebieg izoterm stycznia. Izoterma 0°C, przebiega od Lofotów, wybrzeżami Norwegii do nasady Półwyspu Jutlandzkiego, następnie do W podnóży Alp

• Izotermy lipca - przebieg równoleżnikowy

Krainy klimatyczne Europy

• klimatów zimnych (arktycznych i subarktycznych)

północny kraniec E. i wyspy arktyczne

- długa zima 8-9 miesięcy,

- krótkie chłodne lato (śr. temp. lipca < 10^oC)

• klimatów umiarkowanych

• klimatów subtropikalnych śródziemnomorskich

( E. południowa) - upalne suche lata,

- łagodne wilgotne zimy

Krainy klimatów umiarkowanych

• klimatu umiarkowanego morskiego (wybrzeże Atlantyku od Portugalii po Norwegię) niezbyt ciepłe lata, łagodne bezśnieżne zimy, mała amplituda roczna temp. <23^oC, duże równomierne opady z nasileniem jesienno-zimowym

• klimatu umiarkowanego kontynentalnego (Niż Wschodnioeuropejski + Finlandia) lata dość ciepłe, zimy surowe, duża amplituda roczna temp. > 23^oC, opady głównie latem

• klimatu umiarkowanego ciepłego (Niziny: Węgierska, Czarnomorska, Nadkaspijska) o cechach kontynentalnych - lata gorące i suche, zimy mroźne, niskie opady głównie wiosną (stepy)

Formacje roślinne

Fauna Europy

• Tundra - białe niedźwiedzie, zające bielaki, lemingi, pieśćce (lisy polarne), renifery, foki, walenie, z ptaków pardwy, ryby łososiowate, rzadko gady i płazy

• Tajgę zamieszkują łosie, burunduki, polatuchy (z rodziny wiewiórkowatych), rosomaki oraz ptaki: cietrzewie, głuszce, jarząbki, krzyżodzioby, orzechówki

• W lasach liściastych obszaru eurosyberyjskiego: dziki, jeże, jelenie, koszatki, orzesznice, popielice, sarny, żbiki oraz ptaki śpiewające i dzięcioły, a z gadów: jaszczurki zwinki, zaskrońce, żmije

• Stepowa prowincja pontyjsko-panońska - bobaki, chomiki, suhaki, tchórze stepowe, ślepce a z ptaków: błotniaki, dropy, orliki stepowe.

Fauna śródziemnomorska

Charakterystyczne dla basenu M. Śródziemnego

ssaki: daniele, ichneumony, jeżozwierze, magoty (jedyne europejskie małpy), muflony.

• Ptaki: flamingi (czerwonaki) i pelikany.

• Licznie reprezentowane są gady, żyje tu wiele gatunków węży, żółwi i jaszczurek.

Fauna górska

• Ssaki: kozice, koziorożce, niedźwiedzie brunatne, polniki śnieżne, świstaki

• Ptaki: orłosępy, orły przednie, pomurniki, wrończyki alpejskie.

• Z płazów salamandry.

Regiony fizycznogeograficzne

•Arktyka

•Półwysep Skandynawski

•Wyspy Brytyjskie

•Nizina Środkowoeuropejska

•Nizina Wschodnioeuropejska

•Stare góry i wyżyny

•Młode góry orogenezy alpejskiej + zapadliska (niziny)

•Półwyspy i wyspy śródziemnomorskie

---