Najdalej wysunięte punkty

• N – przyl. Nordkyn (71° 08' N)
• S – przyl. Marroqui (35° 58' N)
• W – przyl. Roca (9° 27' W)
• E – ujście rzeki Bajdaraty do M. Karskiego (68° 41' E)

Największe półwyspy Europy

• Fennoskandzki
składa się z 2

półwyspów:

-Skandynawskiego
- Kolskiego
• Iberyjski
• Bałkański
• Apeniński

• Krymski
• Bretoński
• Jutlandzki

Największe wyspy Europy

Wielka Brytania 230 tys.

km

2

Islandia 103
Irlandia

84

W. Północna Nowej Ziemi 49
Spitsbergen Zachodni 39
W. Południowa Nowej Ziemi 33
Sycylia

25

Sardynia

24

Korsyka

9

Kreta

8

Większe wyspy i archipelagi

• na M. Arktycznych

: Svalbard, Ziemia Franciszka Józefa, Nowa

Ziemia

• na M. Norweskim:

Lofoty u wybrzeża Norwegii, Jan Mayen

• na Atlantyku:

Islandia, Owcze, Wielka Brytania, Irlandia + Man i

Anglesey (na M. Irlandzkim), Hebrydy, Orkady, Szetlandy, Azory

• w Kanale La Manche:

Normandzkie

• na M. Północnym:

Fryzyjskie

• w Cieśninach Duńskich:

Zelandia, Fionia

• na Bałtyku:

Rugia, Bornholm, Olandia, Gotlandia, Sarema i

Hiuma, Alandzkie

• na M. Śródziemnym:

Baleary, Korsyka, Sardynia, Sycylia, Malta,

Kreta

• na M. Tyrreńskim:

Toskańskie z Elbą, Poncjańskie, Ischia, Capri,

Liparyjskie

• na M. Adriatyckim:

Krk, Pag, Dugi Otok, Brac, Hvar, Korcula,

Mljet

• na M. Jońskim:

Jońskie (Korfu, Levkas, Itaka, Zakinthos)

• na M. Egejskim:

Eubea, Cyklady, Sporady, Samotraka, Limnos,

Lesbos, Chios, Samos, Rodos

Główne cieśniny

• Karskie Wrota, łączy M. Barentsa i M. Karskie
• Skagerrak i Kattegat
• Wlk. Bełt między Fionią i Zelandią
• Sund – między Zelandią a Płw. Skandynawskim
• Mł. Bełt – między Danią kontynentalną a Fionią
• Cieśnina Kaletańska i Cieśnina La Manche
• Kanał św. Jerzego oddziela Irlandię od Wlk. Brytanii
• Cieśnina Gibraltarska
• Cieśnina Sycylijska – oddziela Sycylię od Afryki
• Cieśn. Św. Bonifacego - między Sardynią i Kretą
• Cieśnina Mesyńska – oddziela Płw. Apeniński od

Sycylii

• Cieśnina Maltańska –oddziela Maltę od Sycylii
• Otranto, łączy M. Jońskie i Adriatyk
• Dardanele - łączy M. Egejskie z M. Marmara
• Bosfor – łączy M. Marmara z M. Czarnym
• Cieśnina Kerczeńska – łączy M. Czarne i Azowskie

Regiony fizycznogeograficzne

• Arktyka
• Półwysep Skandynawski
• Wyspy Brytyjskie
• Nizina Środkowoeuropejska
• Nizina Wschodnioeuropejska
• Stare góry i wyżyny
• Młode góry orogenezy alpejskiej +

zapadliska (niziny)

• Półwyspy i wyspy

śródziemnomorskie

Najdłuższe rzeki Europy

• Wołga

3531 km

• Dunaj

2860

• Ural

2428

• Dniepr

2201

• Kama (dopływ Wołgi)

2032

• Don

1870

• Peczora

1809

• Dniestr

1352

• Ren

1326

• Dwina z Suchomą

1302

• Łaba

1165

• Doniec (dopływ Donu) 1053
• Wisła

1047

•

Do mórz arktycznych - Peczora, Dwina

•

Do M. Bałtyckiego - Newa, Dźwina,

Niemen, Wisłą, Odra

•

Do M. Północnego - Łaba, Wezera, Ren,

Tamiza

•

Do Cieśn. La Manche - Sekwana

•

Do Oceanu Atlantyckiego - Loara,

Garonna, Duero, Tag, Gwadiana,

Gwadalkiwir

•

Do M. Śródziemnego - Ebro, Rodan

•

Do M. Adriatyckiego - Pad

•

Do M. Czarnego - Dunaj, Dniestr, Dniepr

•

Do M. Azowskiego - Don

•

Do M. Kaspijskiego – Wołga z Kamą, Ural

Jeziora Europy

• Ładoga -największe jezioro E., położone

w Rosji. Pow. 18,4 tys. km

2

, gł. do 225 m. Jezioro

pochodzenia lodowcowo-tektonicznego z

setkami wysp. 1941-43 przez Ładogę prowadziło

jedyne połączenie do zablokowanego przez

Niemców Leningradu. Z Ładogi wypływa Newa.

• Onega - 2. co do wielkości jezioro między

jeziorem Ładoga i M.m Białym. Misa jeziorna

pochodzenia tektonicznego, ale pogłębiona

w plejstocenie przez lodowiec. Posiada >1500

wysp. Do Onegi uchodzi ok. 50 rzek. Wypływa

z niego rzeka Swir. Przez Onegę prowadzą

kanały: M. Białe-Bałtyk i Wołga-Bałtyk.

• Wener - największe jezioro Szwecji,

3. w E.), max gł. 98
m (kryptodepresja), tektoniczno-
polodowcowe. Wpływa do niego wiele
rzek, największa Klar, a wypływa
Göta. Należy do systemu Kanału
Gotajskiego, przez który jest
połączone z jeziorem Wetter i M.
Bałtyckim.

Balaton, Jezioro Błotne na

Węgrzech. Największe jezioro w E.
Środkowej, zwane "węgierskim
morzem". Położone w tektonicznym
zapadlisku powstałym pod koniec
plejstocenu. Śr. gł. 4 m. Temp.wód do
28°C. Znaczne wahania poziomu wód.
Przyroda chroniona w PN Tihany oraz
w utworzonym na zach. krańcu jeziora
rezerwacie ptaków Kis-Balaton.

Jeziora alpejskie

• Genewskie (Lemańskie)
• Neuchatelskie
• Zurychskie
• Czterech Kantonów
• Bodeńskie
• Nezyderskie
• Garda
• Como
• Maggiore
• Liczne śródgórskie w dolinach

alpejskich

Ukształtowanie pionowe

• Najwyższy alpejski szczyt Mont Blanc
(4807 m n.p.m.)
• najniżej depresja nadkaspijska
(28 m p.p.m.)

Charakterystyczną cechą rzeźby Europy

znaczny udział nizin (0-300 m n.p.m.)

73,7%.

Najważniejsze pasma górskie

Wulkany Europy

Wulkan

Położenie

Wysokość

n.p.m.

Ostatni

wybuch

Etna

Sycylia

3323

2002

Hekla

Islandia

1491

1719

Wezuwiusz Płw.

Apeniński

1944

1277

Stromboli

W.
Liparyjskie

1975

926

Santoryn

Cyklady

1950

131

Trwanie najdłuższego i

najkrótszego dnia

Cechy klimatu Europy

• Większa część w strefie klimatu

umiarkowanego.

• Sąsiedztwo z Azją i Atlantykiem - ścieranie

się wpływów oceanicznych
i kontynentalnych.

• Łagodząco wpływa ciepły Prąd Zatokowy

powodujący duże anomalie termiczne. Na
70° N śr. temp. roczna jest o 12°C wyższa od
śr. temp. teoretycznej

• Południkowy przebieg izoterm stycznia.

Izoterma 0°C, przebiega od Lofotów,
wybrzeżami Norwegii do nasady Półwyspu
Jutlandzkiego, następnie do W podnóży Alp

• Izotermy lipca - przebieg równoleżnikowy

Krainy klimatyczne Europy

• klimatów zimnych

(arktycznych i

subarktycznych)

północny kraniec E. i wyspy arktyczne
- długa zima 8-9 miesięcy,
- krótkie chłodne lato (śr. temp. lipca

< 10

o

C)

• klimatów umiarkowanych

• klimatów subtropikalnych

śródziemnomorskich

( E. południowa) - upalne suche lata,
- łagodne wilgotne zimy

Krainy klimatów umiarkowanych

•

klimatu umiarkowanego morskiego

(wybrzeże Atlantyku od Portugalii po Norwegię)

niezbyt ciepłe lata, łagodne bezśnieżne zimy,

mała amplituda roczna temp. <23

o

C, duże

równomierne opady z nasileniem jesienno-

zimowym

•

klimatu umiarkowanego kontynentalnego

(Niż Wschodnioeuropejski + Finlandia) lata

dość ciepłe, zimy surowe, duża amplituda

roczna temp. > 23

o

C, opady głównie latem

•

klimatu umiarkowanego ciepłego

(Niziny:

Węgierska, Czarnomorska, Nadkaspijska) o

cechach kontynentalnych – lata gorące i suche,

zimy mroźne, niskie opady głównie wiosną

(stepy)

Formacje roślinne

Fauna Europy

Tundra – białe niedźwiedzie, zające bielaki,

lemingi, pieśćce (lisy polarne), renifery, foki,
walenie, z ptaków pardwy, ryby łososiowate,
rzadko gady i płazy

Tajgę zamieszkują łosie, burunduki, polatuchy (z

rodziny wiewiórkowatych), rosomaki oraz ptaki:
cietrzewie, głuszce, jarząbki, krzyżodzioby,
orzechówki

W lasach liściastych obszaru eurosyberyjskiego:

dziki, jeże, jelenie, koszatki, orzesznice, popielice,
sarny, żbiki oraz ptaki śpiewające i dzięcioły, a z
gadów: jaszczurki zwinki, zaskrońce, żmije

Stepowa prowincja pontyjsko-panońska - bobaki,

chomiki, suhaki, tchórze stepowe, ślepce a z
ptaków: błotniaki, dropy, orliki stepowe.

Fauna

śródziemnomorska

Charakterystyczne dla
basenu M. Śródziemnego

ssaki: daniele, ichneumony, jeżozwierze,

magoty (jedyne europejskie małpy),

muflony.

• Ptaki: flamingi (czerwonaki) i pelikany.
• Licznie reprezentowane są gady, żyje tu

wiele gatunków węży, żółwi i jaszczurek.

Fauna górska

• Ssaki: kozice, koziorożce,

niedźwiedzie brunatne, polniki
śnieżne, świstaki

• Ptaki: orłosępy, orły przednie,

pomurniki, wrończyki
alpejskie.

• Z płazów salamandry.