Źródła wiedzy o przeszłych stanach krajobrazu:

• HISTORYCZNE:

  • Źródła pisane

  • Kroniki

  • Dokumenty

  • Zabytki kultury materialnej

  • Dzieła literackie

• ARCHEOLOGICZNE:

  • Wykopaliska

  • Artefakty

• PRZYRODNICZE:

  • Geofizyka

  • Astronomia

  • Źródła litologiczne

  • Źródła tektoniczne

  • Źródła paleologiczne

Podstawową kwestią jest określenie wieku skał.

Metody określania wieku:

• Wiek bezwzględny – określenie czasu jaki upłynął od powstania obiektu do chwili obecnej (czas dokładny, konkretny)

• Wiek względny – określenie czasu powstania obiektu na tle podziału dziejów Ziemi (czas mniej dokładny, coś starsze lub młodsze od czegoś)

Metody określania wieku bezwzględnego:

• Metody fizyczne, radiometryczne – określanie czasu rozpadu promieniotwórczego izotopu niektórych pierwiastków. Każdy izotop ulega rozpadowi w stałym, niezależnym od warunków zewnętrznych czasie, tracąc połowę swoich atomów. Proces taki określa się jako rozpad połowiczny, a w efekcie rozpadu powstają izotopy innych pierwiastków. Znając czas połowicznego rozpadu i ilość atomów pierwiastka powstałego na skutek przemiany promieniotwórczej możemy obliczyć wiek badanej skały

• Metody fizyczne, termoluminescencyjne – pobudzenie promieniowania świetlnego badanych substancji przez ich nagrzanie. Wielkość emisji jest związana z okresem, który upłynął od momentu ustania poprzedniego naświetlenia substancji w warunkach naturalnych.

• Metody paleontologiczne – wykorzystują zachowane w skałach ślady procesów postarzających się cyklicznie

• Metody sedymentologiczne – ocena tempa sedymentacji utworów morskich lub jeziornych. Stosuje się metodę warwową polegającą na liczeniu warstw ił jeziornych

• Metody biologiczne – wykorzystuje się skale procesy zachodzące z czasem w organizmach roślinnych lub zwierzęcych. (np. analiza ilości, grubości i rozmieszczenia słojów w drzewach – dendrochronologia)

• Metody chemiczne – wykorzystują znany czas zachodzenia określonych procesów chemicznych (np. analiza procesów wietrzeniowych i powstających w ich efekcie profili glebowych)

Metody określania wieku względnego:

• Metody litologiczne – polegają na porównaniu cech litologicznych przy zastosowaniu zasady nadległości – w niezaburzonych skałach osadowych. Skała młodsza zawsze zalega na starszej.

• Metody tektoniczne – polegają na analizie tektoniki ze szczególnym uwzględnieniem niezgodności (np. różny upad sąsiadujących warstw, „ścinanie” fałdów równą powierzchnią przykrywając warstwy starsze). Stosuje się zasadę przecinania – skała przecinana jest starsza od elementu przecinającego.

• Metody geofizyczne – bazują na cechach fizycznych skał:

  • Badanie prędkości rozchodzenia się fal sejsmicznych w skałach o różnej gęstości

  • Określanie przewodnictwa elektrycznego skał

  • Określanie własności paleomagnetycznych skał

• Metody archeologiczne – opierają się na tzw. artefaktach czyli odnalezionych wyrobach ludzkich – wyroby te są zwykle charakterystyczne dla danego okresu

• Metody paleontologiczne – bazują na zasadzie następstwa organizmów. Zespół organizmów typowy dla danego okresu różni się od zespołu organizmów innego okresu. Wykorzystuje się skamieniałości przewodnie.

Ślady, które pozostawia człowiek różnią się od śladów zapisanych w środowisku tym, że mogą być dobre i złe.