Polityka Gospodarcza
Wykład nr 5
Niedziela 23 listopada 2003
Polityka przemysłowa
Jest częścią składową całej polityki gospodarczej. Jej podmiotami są władze państwowe, władze samorządowe i władze przedsiębiorstw. Władze państwowe i samorządowe tworzą politykę publiczną, natomiast władze przedsiębiorstw tworzą swoją własną politykę przemysłową (prywatną), która może być zbieżna lub sprzeczna z polityką państwową.
Przedmiot polityki przemysłowej określa się, jako oddziaływanie na rozwój produkcji przemysłowej, jej strukturę gałęzi, branż (strukturę rzeczową) oraz na terytorialne rozmieszczenie produkcji przemysłowej.
Wyróżniamy dwa modele polityki przemysłowej:
Bezpośrednią (polega na odgórnym, bezpośrednim kierowaniu przemysłem przez władze państwowe, które ustalają, co produkować, ile, gdzie i po jakich kosztach. Polityka ta jest właściwa dla gospodarek centralnie kierowanych)
Pośrednią (polega na tym, że władze państwowe ustalają tylko warunki prawne, organizacyjne oraz finansowe dla działalności firm, które samodzielnie decydują, gdzie produkować, co wytwarzać i po jakich kosztach. Polityka ta jest właściwa dla gospodarek rynkowych, które dziś dominują w całym świecie)
Pewne elementy polityki bezpośredniej mogą wystąpić w gospodarkach rynkowych w takich wyjątkowych okolicznościach jak: wojna, kryzys.
Politykę przemysłową stosują wszystkie kraje świata, zarówno te, które znajdują się w okresie reindustrialnym (przed przemysłowym), jak i te, które znajdują się w okresie industrialnym, jak i te, które wchodzą w okres poindustrialny, z tym, że zakres tej polityki i jej rola będzie różna w różnych krajach.
Polityka przemysłowa, a doktryny polityczne
W każdym kraju na politykę przemysłową wpływ ma doktryna ideologiczno-polityczna wyznawana przez znaczące wpływy danego kraju.
Doktryna to zespół ideałów w imię, którego partie polityczne, grupy intelektualne etc. chcą działać.
Doktryny liberalne - głoszą, że same powiązania rynkowe są doskonałym sposobem na regulowanie gospodarki i całego życia społecznego. Rola państwa powinna być minimalna lub zerowa.
Doktryny interwencjonistyczne - głoszą, że niezbędna jest interwencja państwa w życie gospodarcze, gdyż sam rynek nie jest w stanie sam zapewnić sprawnego funkcjonowania gospodarki.
W zależności od sił politycznych, które sprawują władze i wyznają określone doktryny polityka przemysłowa może być bardziej liberalna (mniej szczegółowa) lub bardziej interwencjonistyczna (większa rola państwa w przemyśle i życiu gospodarczym kraju).
Narzędzia (instrumenty) polityki przemysłowej
Wyróżniamy trzy podstawowe grupy narzędzi polityki przemysłowej:
Informacja ze strony władz państwowych i samorządowych, a także ze strony firm o zamierzeniach w dziedzinie polityki przemysłowej.
Przepisy prawne ze strony władz, czyli nakazy i zakazy prawne takie jak: nakaz rejestrowania firmy przemysłowej, zakaz budowy fabryk na terenach parków itd.
Instrumenty finansowe, czyli zachęty finansowe ze strony władz i dolegliwości finansowe, którymi władza może okładać firmy przemysłowe.
W politykach typu bezpośredniego zdecydowanie większą rolę odgrywają zakazy i nakazy niż bodźce finansowe czy informacje, a w pośredniej odwrotnie.
Kryteria wyboru w polityce przemysłowej
Kryteria można określić, jako zasady wedle, których dokonuje się wyborów w ramach polityki gospodarczej, np. czy stymulować rozwój przemysłu węglowego, czy samochodowego itd. Kryteria zależą od tego, na jakim szczeblu dokonuje się wyboru. Polityka przemysłowa, która należy do mikro-polityki, ale wiele przemawia za tym, żeby politykę przemysłową nazywać mezo-polityką (o średnim zakresie).
Kryteria wyboru w ramach polityki przemysłowej na szczeblu przedsiębiorstw:
Główne - pomnażanie korzyści (maksymalizacja zysku)
Podrzędne - utrzymywanie się na rynku, chęć zdobycia nowego rynku, wprowadzenie nowego asortymentu.
Kryteria wyboru w ramach polityki przemysłowej na szczeblu rządu:
Kryteria ekonomiczne (pomnażanie zysków i wzrost całego PKB)
Kryteria pozaekonomiczne (obronność kraju, względy socjalne)
Kryteria ekonomiczne mogą być sprzeczne z kryteriami pozaekonomicznymi i władze państwowe muszą wybierać, co jest w danej sytuacji korzystniejsze.
W polityce przemysłowej trzeba rozstrzygać, czy rozbijać przemysł A czy B. czy stosować nowoczesne techniki pracy, czy starsze, ale zatrudniające więcej osób.
Wszystkie kraje znajdujące się na niższych stopniach rozwoju, bardzo często w polityce przemysłowej stosują naśladownictwo, czyli stosowanie tego, co zrobiono w krajach wyżej rozwiniętych.
Polityka przemysłowa w Polsce
Polskie cechy polityki przemysłowej:
Należy do krajów średnio-rozwiniętych (do grupy krajów industrialnych)
Usługi dochodzą u nas do 50%, udział przemysłu w tworzeniu PKB 26-30%, rolnictwo około 3%.
Polski przemysł w ostatniej dekadzie przechodzi poważną rekonstrukcję:
Następuje zmiana struktury własnościowej tzn. sektor publiczny, który na początku lat 90-tych dominował, dziś jest zastępowany przez sektor prywatny. Sektor publiczny w 2002 wytwarzał tylko około 24% polskiej produkcji przemysłowej, reszta wytwarzana jest w sektorze prywatnym.
Zmiana struktury rzeczowej produkcji przemysłowej w Polsce. Przed 1990 rokiem duży udział w produkcji przemysłowej w Polsce miał przemysł wydobywczy i ciężki przemysł przetwórczy. Dziś przewagę zdobył przemysł przetwórczy, a zmniejszył się udział przemysłu wydobywczego i ciężkiego przemysłu przetwórczego.
Wzrost produkcji przemysłowej w ciągu ostatnich 10-12 lat odbywa się głównie dzięki wzrostowi wydajności pracy w przemyśle, natomiast liczba ludzi zmniejsza się. Wcześniej wzrost produkcji przemysłowej odbywał się dzięki wzrostowi zatrudnienia.
Rozmieszczenie terytorialne przemysłu w Polsce:
Przemysł wydobywczy: węgla kamiennego (Śląsk Górny i Dolny), węgla brunatnego (okolice Koszalina, Bełchatowa, Turoszowa), siarka (Zagłębie Tarnobrzeskie), gaz ziemny (Podkarpackie, Niż Wielkopolski), miedź (okolice Legnicy).
Przemysł przetwórczy: samochodowy (Warszawa, Bielsko-Biała, Tychy), samochodów ciężarowych (Starachowice, Jelcz), spożywczy (po całym kraju), odzieżowo-włókienniczy (Łódź, Bielsko-Biała).
Zachodnia część Polski jest bardziej uprzemysłowiona niż wschodnia. W polityce przemysłowej od całych 10-leci zawsze rządy dążyły do tego by bardziej równomiernie rozkładać przemysł w Polsce.
1
Biały®