AKADEMIA EKONOMICZNA
im. Oskara Langego we Wrocławiu
Wydział Gospodarki Regionalnej
i Turystyki w Jeleniej Górze
FUNKCJE POZAPRODUKCYJNE PRZEDSIĘBIORSTWA
Polityka społeczna
V GRiT
Istota systemu społecznego przedsiębiorstwa
Przedsiębiorstwo składa się z różnych systemów (technicznych, ekonomicznych, organizacyjnych) ,wśród których możemy wyróżnić system społeczny, który tworzą ludzie danego przedsiębiorstwa wraz z całokształtem stosunków, jakie zachodzą pomiędzy nimi.
Ludzie wraz ze swoimi potrzebami biologicznymi i kulturowymi, swoją świadomością, inteligencją i umiejętnościami, wnoszący własne cele, interesy, postawy i wartości są najważniejszym zasobem każdego przedsiębiorstwa.
W literaturze przedmiotu możemy odnaleźć wiele koncepcji systemu społecznego.
Autorem jednej z koncepcji jest R. Dyoniziak, wymieniający kilka cech systemu społecznego zakładu pracy. Najważniejsze z nich to:
pracownicy stanowią pewną całość, obejmującą ludzi o różnych kwalifikacjach, stanowiskach, pozycjach zawodowych, funkcjach;
w określonej zbiorowości pracowniczej zachowania są regulowane poprzez wartości, wzory i normy społeczne, które są dla niej wspólne;
pracownicy mogą tworzyć swojego rodzaju instytucje, np. samorządy, a także własną podkulturę;
każdy system społeczny ma charakterystyczne formy organizacyjne, specyficzne sposoby komunikowania się , uczenia się;
wyrazem sprawności danego systemu społecznego jest jego zdolność wykorzystywania talentów ludzi, szybkie wprowadzanie innowacji;
system społeczny tworzy się zawsze z uwzględnieniem schematów organizacyjnych przedsiębiorstwa, ale jest on jednocześnie względnie od nich niezależny.
Do najważniejszych funkcji systemu społecznego zaliczamy:
Funkcję integracyjną- istotą jest to, że ludziom wchodzącym w dany system bliskie są pewne wartości, co bardzo mocno zbliża ich do siebie, są nawet zdolni wspólnie występować przeciwko wrogom tych wartości.
Funkcję inspiracyjną- wyznawane przez członków systemu społecznego wartości wywołują podobny sposób myślenia, podobne postawy i zachowania.
Funkcję zabezpieczającą- opiera się na uznanych przez swoich członków wartościach, określonych postawach i zachowaniach
Funkcje pozaprodukcyjne przedsiębiorstwa
W warunkach gospodarki socjalistycznej
Do zadań przedsiębiorstw socjalistycznych należy kształtowanie świadomości socjalistycznej pracowników, tworzenie warunków sprzyjających ich wszechstronnemu rozwojowi i osiąganiu możliwie pełnego zadowolenia z pracy oraz udział w rozwijaniu gospodarki komunalnej i urządzeń kulturalno-bytowych terenu, na którym znajdują się przedsiębiorstwa.
Zadania przedsiębiorstw możemy podzielić na:
- funkcje produkcyjne - wynikające z ekonomicznych aspektów działalności zakładu pracy;
- funkcje pozaprodukcyjne - dotyczące aktywności przedsiębiorstw w sferze społecznej, wśród których wyróżniono zadania wewnętrzne ( inicjatywy i działania na rzecz załogi)
i zadania zewnętrzne ( związane z realizacją przedsięwzięć wynikających z powiązań zakładu z otoczeniem).
Ogólnie możemy określić cele jako:
najlepiej zaspokajać potrzeby odbiorców i użytkowników w zakresie wyznaczonym przez profil produkcyjny przedsiębiorstwa,
wytwarzać dochód w optymalnej wysokości i optymalnej formie,
najlepiej zaspokajać potrzeby załogi,
najlepiej współdziałać w rozwoju terenu
W scentralizowanej gospodarce socjalistycznej przedsiębiorstwa pełniły rolę podstawowych podmiotów gospodarczych i jednocześnie głównych wykonawców polityki społecznej. Gwarantem realizacji zadań społecznych było państwo co ugruntowało w powszechnej świadomości obraz zobowiązań państwa względem pracowników i obywateli. ( źródłem finansowania działalności socjalnej jest fundusz socjalny).
Zakres pozaprodukcyjnych, zewnętrznych zadań przedsiębiorstwa jest bardzo zróżnicowany. Z jednej strony były to inicjatywy okazjonalne ( budowa przychodni, szkół itp.) z drugiej zaś były to ogromne przedsięwzięcia decydujące o rozwoju miast.
Szczytowy rozwój zakładowej działalności socjalnej uspołecznionych zakładów w Polsce przypadł na lata siedemdziesiąte. Dominowały one w wysokim stopniu w świadczeniach, zwłaszcza niektórych usług społecznych, i to w oparciu o rozbudowaną własną infrastrukturę.
Zakładowe ośrodki wczasowe i wypoczynku świątecznego stanowiły ponad 80% krajowych ośrodków tego typu, przychodnie lekarskie-43%, żłobki-30%, biblioteki-20%.
20% miejsc w przedszkolach, 80% dzieci korzystających z kolonii i 40% młodzieży korzystających z obozów przypadało na zakłady pracy.
W okresie transformacji
Na koniec XX w. zakładowa polityka społeczna występuje powszechnie w świecie zarówno w krajach wysoko, jak i słabiej rozwiniętych, krajach wolnorynkowych i dopiero transformujących się w tym kierunku, w zakładach bardziej lub mniej nowoczesnych.
Od roku 1990 kontynuacja charakterystycznej dla okresu gospodarki socjalistycznej polityki społecznej okazała się niemożliwa. Rozpoczęła się likwidacja przyzakładowych szkół, żłobków itp. Mamy do czynienia z redukcją w zatrudnieniu, procesem rosnącego bezrobocia a w konsekwencji likwidacją hoteli robotniczych.
Ograniczenia w finansowaniu dotknęły zakładową służbę zdrowia. Redukcje objęły przede wszystkim pozaprodukcyjne zadania przedsiębiorstw.
W procesie transformacji ustrojowej wkraczaliśmy więc z nieco zubożałą, ale nadal rozbudowaną infrastrukturą socjalną uspołecznionych zakładów pracy, w szczególności średnich i wielkich, z dość szerokim wachlarzem socjalnych świadczeń zakładowych, choć już wyżej odpłatnych aniżeli w latach ubiegłych.
Szeroka prywatyzacja, dopływ obcego kapitału na tworzenie nowych, nowoczesnych zakładów mogły stawiać pod znakiem zapytania przyszłość zakładowej polityki socjalnej. W tym kierunku działało nagłośnienie nieraz skrajnie liberalnych koncepcji ekonomicznych dla naszej transformacji, wzmacniane przez zachodnią krytykę modeli państwa opiekuńczego i praktycznie ograniczanie tego opiekuństwa w makroskali.
Zatem problem zadań społecznych przedsiębiorstwa wymaga uwzględnienia zakresu zmian i tempa ich w ramach procesu transformacji systemowej.
Do głównych zadań pozaprodukcyjnych zakładu pracy możemy zaliczyć:
Działania na rzecz załogi, kształtowanie warunków pracy i płac, dokształcanie, tworzenie możliwości awansu i rozwoju, świadczenia socjalne, ochrona zdrowia.
Działania na rzecz społeczności lokalnej, na której terenie firma operuje, a mianowicie udział w rozwijaniu infrastruktury komunalnej, budowa mieszkań i obiektów użyteczności publicznej, świadczenia na cele kulturalne i charytatywne.
Działania na rzecz ochrony środowiska naturalnego przez zagospodarowania zniszczonych terenów, ograniczenie zanieczyszczeń powietrza, wody i terenu, oszczędne gospodarowanie zasobami naturalnymi.
Działania na rzecz podnoszenia poziomu zaspokajania potrzeb społecznych, którym służy produkcja firmy: jakości i niezawodności wyrobów, obsługi posprzedażnej oraz kształtowania potrzeb, których zaspokojeniu firma ma służyć.
Najważniejszą funkcją spośród w/w jest działalność na rzecz pracowników. Możemy tutaj wyróżnić zgodnie z art.94 Kodeksu Pracy następujące zadania przedsiębiorstwa wobec załogi:
zapewnić bezpieczne i higieniczne warunki pracy oraz prowadzić systematyczne szkolenie pracowników w zakresie BHP,
terminowo i prawidłowo wypłacać wynagrodzenie,
ułatwiać pracownikom podnoszenie kwalifikacji zawodowych
zaspokajać w miarę posiadanych środków socjalne potrzeby pracowników
wpływać na kształtowanie w zakładzie pracy zasad współżycia społecznego
stwarzać pracownikom podejmującym zatrudnienie po ukończeniu szkoły zawodowej lub wyższej warunki sprzyjające przystosowaniu się do należytego wykonywania pracy
gwarantowanie ubezpieczenia pracownikom
przestrzeganie określonego wymiaru czasu pracy oraz urlopów
udział w zatrudnieniu inwalidów i innych osób niepełnosprawnych
Zgodnie z Ustawą z dnia 19 listopada 1999r. Prawa działalności gospodarczej:
Art. 8.Przedsiębiorca wykonuje działalność gospodarczą na zasadach uczciwej konkurencji i poszanowania dobrych obyczajów oraz słusznych interesów konsumentów.
Art. 9.Przedsiębiorca jest obowiązany spełniać określone przepisami prawa warunki wykonywania działalności gospodarczej, w szczególności dotyczące ochrony przed zagrożeniem życia, zdrowia ludzkiego i moralności publicznej, a także ochrony środowiska.
Zadania związane z funkcjami społecznymi oraz ich zakres przedmiotowy współczesnych systemach gospodarki rynkowej są regulowane przepisami odnoszącymi się do działalności przedsiębiorstw jako podstawowych podmiotów życia gospodarczego. Regulacje te wyznaczają funkcje społeczne przedsiębiorstw a także ogólne zasady ich funkcjonowania.
Możemy ująć zadania społeczne przedsiębiorstw w następujących kategoriach przepisów:
prawa chroniące wolną konkurencję na rynku,
prawa chroniące konsumentów,
prawa określające i chroniące uprawnienie pracowników i ich bezpieczeństwo,
prawa służące ochronie środowiska
Państwo, jako podmiot centralny - poprzez rozwiązania wprowadzone w postaci przepisów prawa, norm jakościowych dot. towarów i usług społecznych-musi być gwarantem zachowania właściwych relacji między przedsiębiorstwem a otoczeniem oraz odpowiedniego wyniku bilansu społecznego tego układu.
Udział państwa jest jeszcze duży w tych dziedzinach, w których- w ich stanie obecnym-przed negatywnymi następstwami działalności przedsiębiorstw nie chronią skutecznie ani regulacje prawne, ani też mechanizmy rynkowe.
Praca pochodzi z serwisu www.e-sciagi.pl
2