FUNKCJONOWANIE AGENCJI CELNYCH

PRACA LICENCJACKA

SPIS TREŚCI

1. WSTĘP..................................................................................................................................3

2. ROZDZIAŁ I: OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA SYSTEMU CELNEGO....................5

- POJĘCIE CŁA....................................................................................................5

- POJĘCIE SYSTEMU CELNEGO I ZASADY PRAWA CELNEGO...............9

3. ROZDZIAŁ II: RYS HISTORYCZNY ADMINISTRACJI CELNEJ..............................13

- POCZĄTKI DZIALALNOŚCI SŁUŻBY CELNEJ.........................................13

- CHARAKTERYSTYKA INSTYTUCJI CELNYCH DO 1997 R...................15

4. ROZDZIAŁ III: DZIAŁALNOŚĆ AGENCJI CELNYCH W OPARCIU

O OBOWIĄZUJĄCY STAN PRAWNY.................................................................................21

- PRZEDSTAWICIELSTWO W SPRAWACH CELNYCH.............................21

- FORMY PROWADZENIA AGENCJI CELNEJ.............................................24

- AGENCJA CELNA JAKO BEZPOŚREDNI I POŚREDNI PRZEDSTAWICIEL OSOBY REPREZENTOWANEJ.................................26

- ZAKRES DZIAŁANIA AGENCJI CELNEJ..................................................28

- UPOWAŻNIENIA...........................................................................................30

- EWIDENCJA WYKONYWANYCH CZYNNOŚCI.....................................39

- ODBIERANIE PISM PRZEZ AGENCJĘ CELNĄ.........................................40

- AGENCI CELNI..............................................................................................41

5. ROZDZIAŁ IV: KONTROLA AGENCJI CELNYCH.............................................46

6. PODSUMOWANIE...................................................................................................51

7. LITERATURA...........................................................................................................52

WSTĘP

Za podstawową funkcję administracji celnej uznaje się pobór należności celnych i podatkowych. W chwili obecnej zadanie to jest wypełniane - cło, VAT i akcyza od towarów importowanych stanowią około 28 % dochodów budżetu Państwa.

Funkcje administracji celnej ulegają jednak przeobrażeniom wraz ze zmianą warunków gospodarczych i pojawianiem się nowych tendencji w handlu międzynarodowym, a także zmian oczekiwań społeczeństwa w odniesieniu do służby państwowej chroniącej przed zagrożeniami mającymi źródło poza granicami kraju.

Wychodząc na przeciw tym oczekiwaniom administracja celna podejmuje przewidziane przez przepisy prawa działania mające na celu ochronę bezpieczeństwa państwa i porządku społecznego, życia i zdrowia ludzi, zwierząt i roślin oraz ochronę środowiska i ginących gatunków roślin i zwierząt oraz ochronę własności intelektualnej i dóbr kultury. Administracja celna egzekwuje też środki chroniące interesy gospodarcze kraju.

Od nowoczesnej administracji celnej wymaga się, aby była skuteczna, ekonomiczna i efektywna w działaniu - zmienia się więc sposób wykonywania kontroli przez służby celne. W coraz większym stopniu koncentruje się ona na obszarach wysokiego ryzyka, tak aby legalny handel, który nie niesie niebezpieczeństwa powstania strat budżetowych, naruszenia procedur celnych i nie zagraża w inny sposób społeczeństwu odbywał się przy minimalnej ingerencji administracji celnej.

Doceniając ogromne znaczenie nowoczesnej służby celnej w procesie integracji z Europą pracę swą poświęciłem stosunkowo nowej instytucji w polskim prawie celnym jaką jest agencja celna. Jest to instytucja przedstawicielstwa w sprawach celnych, posiadająca własna specyfikę, której znajomość jest nieodzowna do zrozumienia zasad rządzących nowoczesnym prawem celnym.

Rozdział I mojej pracy przybliża podstawowe pojęcia funkcjonujące w prawie celnym i literaturze fachowej. Ma na celu ułatwienie zrozumienia poruszanego problemu i przybliżenie terminów używanych w literaturze.

W rozdziale II opisuję początki działalności służby celnej na ziemiach polskich, oraz przedstawiam zasady działania służby celnej do 1997 r. ze szczególnym uwzględnieniem agentów celnych i agencji celnych.

Rozdział III szczegółowo opisuje działalność agencji celnych na podstawie obowiązujących przepisów prawa.

W rozdziale IV przedstawiam sposób kontroli i nadzoru agencji celnych.

ROZDZIAŁ I

OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA SYSTEMU CELNEGO

1. POJĘCIE CŁA

Elementarnym pojęciem prawa celnego jest cło. W przepisach polskiego prawa celnego nie znajdujemy wyjaśnienia istoty cła, mimo, że przepisy Kodeksu celnego wyjaśniają wiele pojęć, którymi posługuje się ustawodawca. Przedstawieniem istoty cła zajmuje się wielu autorów. Zwracają oni uwagę na kilka cech cła. Jedną z podstawowych kwestii jest rozstrzygnięcie, czy cło jest pewnego rodzaju podatkiem, czy jakąś specyficzną opłatą. Cło wykazuje daleko idące podobieństwo do podatku. W literaturze prawa finansowego uznawane jest jako specyficzny rodzaj podatku. Zarówno podatki jak i cła zaliczano dawniej do danin publicznych, które początkowo pobierane były w naturze. Z czasem z danin publicznych wyodrębniono podatki, cła, opłaty i inne świadczenia. Współcześnie w literaturze prawa finansowego autorzy rzadko posługują się pojęciem daniny publicznej, ponieważ stało się ono zbyt anachroniczne. Jednakże nawiązuje ono do polskiej tradycji historyczno-prawnej. Jest pojęciem, które powołują przepisy konstytucyjne i ma charakter zbiorczy.

Cło jest instytucją prawa finansowego o ugruntowanej pozycji w systemie dochodów publicznych. Trudno byłoby wyobrazić sobie konieczność całkowitego zrezygnowania z cła jako rodzaju dochodu współczesnego państwa.

Cło jest obecnie świadczeniem:

1) pieniężnym

2) obowiązkowym

3) nieodpłatnym

4) bezzwrotnym

5) ogólnym

Pieniężny charakter cła przejawia się w tym, że cło jest wymierzane i pobierane w pieniądzu, będącym prawnym środkiem płatniczym na terytorium państwa ustanawiającego cła. Współcześnie cło nie ma postaci rzeczowej,

a więc nie uiszcza się go towarami, chociaż w przeszłości taką właśnie formę miało. W gospodarce towarowo-pieniężnej doskonałą postacią tego rodzaju świadczeń jest forma pieniężna. Charakteryzuje się ona między innymi prostotą i niskimi kosztami jej stosowania. Towarowa forma cła została całkowicie wyeliminowana. Charakterystyczne jest również to, że cło zasadniczo nie jest uiszczane w walucie obcej, chociaż eksporterowi byłoby niekiedy wygodniej zapłacić cło w walucie swojego kraju bądź walucie państwa trzeciego. Zauważyć warto, że nie ma jakichś zasadniczych przesłanek, z powodu których cło nie mogło by być regulowane w walucie obcej. Podstawową niedogodnością byłaby wówczas konieczność stosowania zmieniających się kursów walutowych przez organy celne zarówno przy wymierzaniu jak i pobieraniu cła.

Przepisy prawa celnego ustanawiają prawa i obowiązki osób przywożących i wywożących towary z terytorium państwa polskiego. Jednym

z podstawowych obowiązków jest obowiązek uiszczenia cła. Cło jest świadczeniem obowiązkowym w tym znaczeniu, że przepisy prawa celnego nakazują zapłacenie cła, gdy zachodzą okoliczności prawem przewidziane. Cło nie jest darowizną na rzecz państwa. Jego zapłacenie, czy niezapłacenie nie zależy od woli osoby przewożącej towar przez granicę państwa. Obowiązek uiszczenia cła nie ma też charakteru umownego, ponieważ organy celne nie zawierają żadnych umów z osobami przewożącymi towary przez granicę, z których wynikałby obowiązek zapłacenia cła. Jest to obowiązek jednostronnie ustanowiony, a więc narzucony przez państwo. Naruszenie tego obowiązku jest wyrazem złamania prawa i rodzi konsekwencje prawem przewidziane.

Cło jest świadczeniem pieniężnym nieodpłatnym to znaczy, że osoba uiszczająca cło nie uzyskuje jakiegoś świadczenia ze strony państwa z tytułu zapłaconego cła, a tym bardziej świadczenia równego kwocie zapłaconego cła.

Cło jest świadczeniem pieniężnym bezzwrotnym, to znaczy, że raz zapłacone cło nie wraca już do osoby je uiszczającej. Bezzwrotności cła nie przeczą przepisy kodeksu celnego przewidujące zwrot należności celnych. Cło należące do tzw. należności celnych jest zwracane, jeśli w chwili uiszczenia nie wynikało ono z obowiązujących przepisów prawnych, a więc wówczas, gdy zostało bezpodstawnie pobrane.

Cło jest świadczeniem pieniężnym ogólnym, to znaczy jest ustanawiane w nawiązaniu do pewnych zjawisk występujących u bliżej nieokreślonych osób. Cło nie jest świadczeniem pieniężnym zindywidualizowanym w tym znaczeniu, że nie jest wymierzane indywidualnie każdej osobie przewożącej towar przez granicę. Osoby przewożące takie same towary, w identycznych ilościach i tym samym czasie zostaną obciążone cłem jednakowej wysokości. Cło jest więc wymierzane pewnej bliżej nie określonej zbiorowości, czyli tzw. klasie osób.

Cło jest świadczeniem pieniężnym, stanowiącym okrojenie przychodów osób przywożących, bądź wywożących towary za granicę. Jest to jednocześnie obciążenie wymiany towarowej z zagranicą. Charakterystyczną cechą tego świadczenia jest, że ciężar owego świadczenia może być przeniesiony na nabywcę importowanych bądź eksportowanych towarów. Cło zazwyczaj wpływa na wysokość cen towarów nim obciążonych. Ostatecznie więc skutki wprowadzenia cła lub podniesienia stawek celnych mogą spowodować wzrost cen towarów, które stają się wówczas mniej konkurencyjne w porównaniu z towarami krajowymi bądź obniżenie przychodów i w rezultacie zysków importera bądź eksportera. Możliwe jest też jednoczesne wpływanie cła na wzrost cen i obniżenie zysków importera (eksportera). Znaczna część towarów występujących w obrocie towarowym z zagranicą to towary konsumpcyjne, przez to cło nałożone na takie towary jest przejawem wpływania na ograniczenie importu, bądź eksportu takich towarów. Niekiedy cła są obciążeniem konsumpcji osobistej przywożącego towary, ponieważ nie zawsze mają one handlowe przeznaczenie, lecz służą wyłącznie osobie je przywożącej.

Polityka gospodarcza pozostaje w ścisłym związku z polityką wymiany towarowej z zagranicą. Jednym ze środków owej polityki są cła, które mogą być podwyższane bądź obniżane; niekiedy nawet odstępuje się od ich nakładania. Zauważyć też trzeba działania państwa zmierzające do obniżania ceł pod naciskiem zewnętrznym, zwłaszcza pod wpływem umów międzynarodowych, czy wymogów i zaleceń stawianych przez państwa należące do unii celnych.

Najczęściej przytacza się następujące argumenty przemawiające za stosowaniem ceł:

1) istnienie i rozwój ważnych ze względów strategicznych dziedzin gospodarki, takich jak produkcja (wydobycie) surowców, żywności, broni, amunicji, sprzętu wojskowego itp.

2) Ochrona nowych i na skutek tego słabych jeszcze sektorów gospodarki przed konkurencją międzynarodową; stworzenie swego rodzaju zapór celnych jest konieczne zwłaszcza w okresie istotnych przemian w gospodarce w celu zwiększenia wymiany towarowej z zagranicą,

3) Ochrona rynku wewnętrznego w okresie recesji gospodarczej,

4) Zmniejszenie deficytu bilansu płatniczego, który niekorzystnie wpływa na stan gospodarki, zwłaszcza gdy utrzymuje się długo; deficyt bilansu płatniczego tylko przez pewien czas może być5) pokrywany przez wzrost zadłużenia zagranicznego, bądź zmniejszenie rezerw monetarnych.

Podstawowym efektem ekonomicznym cła jest wzrost cen sprzedaży towarów importowanych. Wzrost cen owych towarów polepsza sytuację przedsiębiorstw krajowych, ponieważ obniża cenową konkurencyjność towarów importowanych. Cła importowe pogarszają jednocześnie sytuację nabywców towarów importowanych, zwłaszcza konsumentów, którzy ostatecznie ponoszą konsekwencje wprowadzenia, bądź podniesienia ceł. Ponadto cła importowe mogą wywołać spadek importu i tym samym dalsze umocnienie pozycji przedsiębiorstw krajowych.

2. POJĘCIE SYSTEMU CELNEGO I ZASADY PRAWA CELNEGO

Ogół form i urządzeń prawnocelnych służących nakładaniu i pobieraniu ceł, a także opłat celnych tworzy system celny obowiązujący na terytorium państwa. Systemy celne poszczególnych państw różnią się między sobą. Jednakże państwa mogą się między sobą porozumieć co do stosowania podobnych procedur celnych. System celny ulega zmianom pod wpływem polityki finansowej i gospodarczej państwa. W literaturze poświęconej systemom celnym można spotkać się z uznaniem pojęcia system celny za równoznaczne z celnictwem oraz z reżimem celnym. Na kształt systemu celnego wpływają cele, środki oraz zasady polityki gospodarczej, a w szczególności handlu zagranicznego.

W literaturze z dziedziny prawa spotykamy się też pojęciem zasady prawa. Pojmuje się je jako reguły, które posiadają charakter zasadniczy, czyli reguły, których znaczenie jest uznane za podstawowe w całym systemie prawa. Tak rozumiane zasady prawa nie wynikają z przepisów prawa obowiązującego. Nauka prawa i orzecznictwo sądowe przypisuje większą doniosłość tak rozumianym zasadom prawa niż przepisom prawa obowiązującego. Tego rodzaju zasady prawa mają charakter zewnętrzny w stosunku do prawa obowiązującego w państwie. Mają charakter postulatów pod adresem zbioru przepisów obowiązujących. Są to postulaty natury politycznej lub etycznej.

Istnieje jeszcze drugi rodzaj zasad prawa, mianowicie są to normy prawa obowiązującego uznane jako zasadnicze. W tym rozumieniu zasada to zawsze jakiś przepis prawa obowiązującego. Zasadami prawa określane są jedynie normy uznawane za podstawowe w określonym zbiorze norm prawnych. Polskie prawo celne opiera się na następujących zasadach:

1) wolności obrotu handlowego z zagranicą,

2) jednakowego traktowania towarów w obrocie handlowym z zagranicą,

3) równości podmiotów dokonujących obrotu handlowego z zagranicą

4) powszechności ceł i opłat celnych.

Zasada wolności obrotu towarowego z zagranicą oznacza, że każdy podmiot obrotu gospodarczego z zagranicą ma prawo swobodnego podejmowania i prowadzenia działalności gospodarczej w tej dziedzinie. Obrót handlowy z zagranicą może być podejmowany przez osoby fizyczne, prawne, a także jednostki organizacyjne nie posiadające osobowości prawnej. Podstawą prawną tej zasady jest ustawa z dnia 19 listopada 1999 r. prawo działalności gospodarczej, według której podejmowanie i prowadzenie jakiejkolwiek działalności gospodarczej, a więc także w zakresie obrotu handlowego z zagranicą jest wolne i dozwolone każdemu niezależnie od tego jaki typ własności (prywatnej, państwowej, spółdzielczej, mieszanej) reprezentują podmioty gospodarcze. Na gruncie ustawy prawo o działalności gospodarczej , która jest rozumiana jako działalność wytwórcza, budowlana, handlowa i usługowa prowadzona w celach zarobkowych i na własny rachunek podmiotu zajmującego się taką działalnością. Podjęcie działalności gospodarczej przez osoby fizyczne i jednostki organizacyjne nie mające osobowości prawnej w zasadzie wymaga zgłoszenia do ewidencji działalności gospodarczej. Ponadto podjęcie działalności gospodarczej w zakresie ściśle oznaczonym przez ustawę wymaga uzyskania koncesji lub zezwolenia. Obrót z zagranicą niektórymi towarami i usługami wymaga koncesji, przy czym wykaz tych towarów i usług określa Minister Gospodarki.

Zasada jednakowego traktowania towarów w obrocie handlowym z zagranicą oznacza, że towar będący przedmiotem importu i eksportu jest traktowany jednakowo bez względu na to, kto jest importerem, dla kogo jest przywożony i skąd pochodzi. Jednakowe towary, zgodnie z tą zasadą, będą więc obciążone takim samym cłem importowym i będą zwolnione od cła w eksporcie. Omawiana zasada nie ma charakteru bezwzględnie obowiązującego. Istnieją pewne odstępstwa od jej stosowania, ponieważ Kodeks celny przewiduje możliwość stosowania niższych stawek celnych, gdy wynika to z umów jakie RP zawarła z niektórymi krajami lub grupami krajów, bądź jeśli takie stawki przyjęte zostały jednostronnie przez państwo polskie w odniesieniu do niektórych krajów, grup krajów lub regionów.

Zasada równości podmiotów dokonujących obrotu towarowego z zagranicą oznacza, że każdy podmiot gospodarczy (osoba fizyczna, osoba prawna, a także jednostka organizacyjna nie mająca osobowości prawnej) w toku obrotu towarowego z zagranicą, posiada takie same uprawnienia i obowiązki określone w obowiązujących przepisach prawnych. Zasada równości podmiotów gospodarczych wywodzi się z przepisów ustawy prawo o działalności gospodarczej, w której ustawodawca określa, iż podejmowanie i prowadzenie działalności gospodarczej dozwolone jest każdemu na równych prawach.

Zasada powszechności ceł i opłat celnych oznacza, iż wszystkie podmioty działające w sferze handlu zagranicznego obowiązane są płacić cła w wysokości wynikającej z obowiązującej w danym okresie taryfy celnej, a także uiszczać opłaty celne z tytułu czynności podejmowanych przez organy celne; tytuły tych czynności są ściśle określone w przepisach ustawowych. W świetle przepisów Kodeksu celnego zasada powszechności ceł może być ograniczona, ponieważ w pewnych przypadkach Rada Ministrów może zawiesić w całości lub części pobór ceł. Przede wszystkim jednak wyjątkiem od zasady powszechności ceł są tak zwane operacje uprzywilejowane mające postać zwolnień od cła. Kodeks celny przewiduje kilkadziesiąt rodzajów (podmiotowych i przedmiotowych) zwolnień od cła.

ROZDZIAŁ II

RYS HISTORYCZNY ADMINISTRACJI CELNEJ

1) Początki działalności służby celnej.

Pierwsze informacje o celnikach na ziemiach polskich pochodzą sprzed prawie tysiąca lat. Już król Bolesław Śmiały polecał swoim urzędnikom pobieranie ceł na rzece Bug. Pierwszym dokumentem mówiącym o systemie celnym w Polsce, była Bulla Gnieźnieńska , wydana w dniu 7 lipca 1136 r. W Bulli wymieniono liczne klasztory i opactwa pobierające daniny w komorach celnych.

Pierwsze polskie taryfy celne pochodzą z przełomu XII/XIII wieku - Taryfa Kołobrzeska z 1159 r., Płocka - z 1203 r., Szczecińska - z 1257 r.

W XIV wieku królowie Władysław Łokietek i Kazimierz Wielki zreorganizowali polską administrację celną. Wydali liczne przywileje celne, zakładali komory celne. W roku 1354 r. król Kazimierz Wielki nadał przywileje celne dla miasta Krakowa i studentów Uniwersytetu Krakowskiego.

Pod koniec panowania w Polsce dynastii Piastów, w roku 1367 pojawia się w dokumentach słowo "CŁO", dotychczas były w użyciu nazwy myto lub theloneum. Pod koniec XV wieku, w 1477 roku, Sejm Piotrkowski uchwali dwie ustawy dotyczące pobierania cła. Dotychczasowe przywileje celne zostały zniesione, a prawo do ustalania wysokości stawek celnych otrzymał wyłącznie król.

Szlachta została zwolniona od płacenia cła. Zarząd celny - spoczywał nie w rękach jednego - ale kilku głównych celników, z których każdy pobierał prowizje od dochodów celnych ze swojej prowincji, płacąc na rzecz Skarbu Państwa opłatę dzierżawną.

W roku 1764 Sejm ustanowił cło generalne, wprowadzając jednolitą opłatę celną dla wszystkich stanów. W ramach reformy skarbowej w roku 1765 ustanowiono 8 prowincji i 113 komór celnych. Na czele prowincji celnej stał Superintendent, podlegający bezpośrednio Komisji Skarbu Koronnego.

Ostatni dokument w sprawach celnych, przed rozbiorami, został wydany 31 maja 1792 r. "Uniwersał do oficjalistów komór i ceł".

W Księstwie Warszawskim również utworzono administrację celną. Według stanu na rok 1812 w Księstwie funkcjonowało 10 departamentów i 71 komór celnych. Wydano kilka instruktaży i wiele instrukcji celnych. Pobierano cło w wysokości 2% od wartości towarów.

Po odzyskaniu niepodległości w roku 1918, reaktywowano administrację celną. Pierwszą taryfę Celna w II Rzeczypospolitej wydano w dniu 4 kwietnia 1919 r., a w lutym 1920 r. powstał Departament Ceł Ministerstwa Skarbu.

W II Rzeczpospolitej struktura administracji celnej wyglądała następująco:

I. Departament Ceł Ministerstwa Skarbu,

II. Dyrekcje Ceł - Warszawa, Gdańsk, Lwów, Poznań, Mysłowice ( do roku 1930 funkcjonowała również Dyrekcja Ceł w Wilnie),

III. Urzędy Celne I Klasy - 61, II klasy - 123, ekspozytury celne - 20.

Najważniejszym aktem prawnym regulującym zagadnienia celne w II Rzeczypospolitej było wydane 27 października 1933 r. Prawo celne. W roku 1938 stan zatrudnienia w administracji celnej wynosił ok.3 500 osób.

2. Charakterystyka instytucji celnych do 1997 roku.

Ustanowione 27 października 1933 r. rozporządzeniem Prezydenta Rzeczpospolitej Prawo celne, wzorowane w dużej mierze na przepisach innych państw, należało do najlepszych i najnowocześniejszych w Europie. Jednocześnie prawo było przejrzyste i zwarte. Obejmowało 136 artykułów.

O jego przejrzystości i doskonałej redakcji prawnej, a w ślad za tym -

o długotrwałej aktualności zawartych w nim przepisów ustawodawczych dodatkowo świadczy fakt, iż jeszcze do początku lat sześćdziesiątych obowiązywało ono jako podstawa prawna naszej administracji celnej. Z kolei uznane przez powojenne władze Rzeczpospolitej Polskiej ważności aktów prawnych wydanych przez władze polskie od 1918 do 1944 roku (w tym przez londyński rząd emigracyjny) pozwoliło również na zachowanie i przeniesienie obowiązujących dotąd przepisów na grunt nowej rzeczywistości powstałej po uznaniu przez Aliantów i szereg innych państw na świecie Rządu Tymczasowego RP.

W kontekście obecnie obowiązującego w Polsce (od 1 stycznia 1998 r.) Kodeksu celnego szczególnie pionierskie są ówczesne rozwiązania dotyczące agentów celnych, agencji celnych i magazynów celnych. Agencji celni (art. 38 Prawa celnego z 1933 r. oraz 35 przepisów wykonawczych do Prawa celnego z 1933 r.)

Jakie były wymagania od kandydata na agenta celnego? Należało najpierw wystąpić do Ministra Skarbu o wydanie koncesji. Występować o koncesje mogła zarówno osoba fizyczna jak i spółka prawa handlowego (spółka jawna, komandytowa lub z ograniczoną odpowiedzialnością), osoba fizyczna występująca o udzielenie koncesji powinna mieć obywatelstwo polskie lub gdańskie (Wolnego Miasta Gdańska), być pełnoletnią (ukończone 21 lat), nie karaną sądownie, o nieposzlakowanej opinii, a także posiadającą znajomość towaroznawstwa, stosowania taryfy celnej i przepisów celnych.

Powinna też posiadać dowód, iż odbyła co najmniej dwuletnią praktykę w przedsiębiorstwach handlowych ze szczególnym uwzględnieniem przedsiębiorstwa spedycyjnych, agent celny powinien być osobą stosunkowo majętną, tak aby był w stanie złożyć odpowiednią kaucję tytułem zabezpieczenia ewentualnych roszczeń Skarbu Państwa w związku z czynnościami petenta w charakterze agenta celnego. Kaucja ta nie musiała być gotówkowa. Wysokość kaucji wynosiła w latach trzydziestych:

a) dla agenta celnego wykonującego swe czynności przy jednym tylko urzędzie celnym - 4.500,- zł,

b) dla agenta celnego, który oprócz głównej siedziby utrzymuje filie przy innych urzędach celnych - 1.200,- zł za każdą filię.

c) dla agenta celnego, zatrudnionego przy jednym tylko urzędzie celnym o nieznacznym ruchu towarowym, kaucja mogła być zniżona, nie mniej jednak niż 500 złotych.

Należy tu zauważyć, że w latach 1935-38 giełdowy kurs złotego w stosunku do dolara amerykańskiego oscylował w granicach 5,30 zł, a średnia płaca nauczycielska wynosiła około 200 zł miesięcznie.

Koncesję na wykonywanie obowiązków agenta celnego wydawał Minister Skarbu na warunkach przez niego ustalonych. Formalnie rzecz biorąc, nie było wówczas instytucji państwowego egzaminu na agenta celnego, jak to jest wymagane przez obecnie obowiązujące przepisy Kodeksu celnego z 1997 r. W praktyce jednak z kandydatem przeprowadzano rozmowy kwalifikacyjne w resorcie Skarbu, będące uzupełnieniem złożonych przez niego dokumentów wymaganych przez ówczesne Prawo celne.

Koncesje wydawano na okresy próbne (od 1 roku do 3 lat) lub na okres 5 lat. Po upływie danego terminu koncesja mogła być na wniosek strony przedłużona. Minister Skarbu mógł wydaną koncesję zawiesić lub cofnąć w razie ujawnienia:

- nadużycia popełnionego przez agenta celnego lub jego pełnomocników, albo też uczestnictwa agenta celnego lub jego pełnomocników w nadużyciu;

- szkodliwej działalności agenta celnego lub jego pełnomocników na rzecz Skarbu Państwa albo też stron przez nierzetelne wykonywanie ich zleceń w sprawach związanych z odprawą towarów.

Jednocześnie przepisy stanowiły, że w razie zrzeczenia się koncesji przez agenta celnego lub cofnięcia koncesji, zwrot kaucji następuje nie wcześniej, niż po uregulowaniu wszystkich roszczeń Skarbu Państwa powstałych w związku z wykonywaniem przez koncesjonariusza czynności agenta celnego. W odróżnieniu od przepisów współczesnego Kodeksu celnego z 1997 r., agencji celni mogli wówczas załatwiać formalności celne bez przedstawienia pisemnego zlecenia strony dla której towar był przeznaczony. Agencji mogli także zlecać załatwienie formalności celnych przy odprawach w urzędzie celnym swoim stałym pracownikom (pełnomocnikom) za zezwoleniem urzędu celnego. Za załatwienie formalności celnych i czynności ekspedycyjnych przez agentów celnych obowiązywała taksa maksymalnych opłat, zatwierdzona przez Ministra Skarbu. Obecnie nie ma możliwości takiego uregulowania opłat na rzecz agenta celnego.

Jak wynika z powyższego, agent celny, w rozumieniu Prawa celnego z 1933 r. spełniał wszystkie funkcje obecnej agencji celnej. Mógł zakładać swoje filie przy urzędach celnych, prowadził swoje biura wraz z księgami, rejestrami i dokumentami, podlegając kontroli władz celnych.

Publiczne przedsiębiorstwa, prowadzące przewozy przez granicę były zobowiązane do utrzymywania przy urzędach celnych, agencji celnych celem załatwiania formalności celno-przewozowych i innych w zastępstwie stron. Agencje takie powoływano na żądanie władz celnych, a załatwianie formalności odbywało się przez własny zarząd i przez własnych pracowników przedsiębiorstwa spedycyjnego. W innych przypadkach konieczne było pośrednictwo koncesjonowanego agenta celnego, za zezwoleniem Ministra Skarbu.

Składy celne mogły być zakładane tylko w siedzibach urzędów celnych i pozostawały pod kontrolą celną i zamknięciem celnym. Zwolnień od zamknięcia celnego mógł udzielać, tylko w niektórych przypadkach jedynie Minister Skarbu. Składy celne dzieliły się, tak jak obecnie, na publiczne i prywatne. Dodatkowo rozróżniano składy tranzytowe, składy urzędowe i nieurzędowe.

Publiczne składy celne urzędowe mogły być zakładane i prowadzone tylko przez władze celne. Publiczne składy celne nieurzędowe mogły być z kolei zakładane przez przedsiębiorstwa państwowe (za zgodą Ministra Skarbu) oraz przez związki samorządowe, zrzeszenia i przedsiębiorstwa prywatne (po otrzymaniu koncesji Ministra Skarbu). W publicznych składach celnych towar mógł być składowany w ciągu trzech lat. (Istniała możliwość przedłużania tego terminu).

Prywatne składy celne (służące tylko do przechowywania towarów należących do właściciela składu w okresie do 2 lat) wymagały uzyskania koncesji Ministra Skarbu. Okres przechowywania mógł być w szczególnych przypadkach przedłużony.

Składy Tranzytowe były składami przeznaczonymi dla składowania zagranicznych towarów celnych z góry przeznaczonych do wywozu za granice. Mogły tę rolę spełniać zatem zarówno składy publiczne, jak i prywatne.

W publicznych składach celnych nieurzędowych nie wolno było przechowywać towarów szkodliwych i niebezpiecznych. Koncesję na prowadzenie składu wydawano w zasadzie na 10 lat. Taksa opłat za składy ustalana była prze władze.

Magazyny celne różniły się od składów, tak jak obecnie, głównie okresem składowania towarów (przejściowo składano tam towary na czas dokonywania czynności związanych z odprawą). Magazyny celne mogły być prowadzone przez administrację celną oraz przez urzędy państwowe, samorządy i przedsiębiorstwa, którym zarząd celny powierzył prowadzenie takich magazynów. Jeśli organa celne tego wymagały, przedsiębiorstwa spedycyjne były zobligowane do prowadzenia magazynów celnych i wykonywania (za opłatą) robót fizycznych związanych z odprawą celną. Prowadzone przez przedsiębiorstwa magazyny celne przeważnie były zobowiązane na żądanie organów celnych, przyjmować na przechowywanie towary celne bez względu na sposób ich dostarczenia zza granicy do urzędu celnego. Taryfę opłat dla magazynów prowadzonych przez zarząd celny ustalał Minister Skarbu, a dla magazynów prowadzonych przez urzędu państwowe oraz państwowe przedsiębiorstwa przewozowe - właściwy minister w porozumieniu z Ministrem Skarbu. Taryfy dla magazynów prowadzonych przez samorządy i niepaństwowe przedsiębiorstwa były zatwierdzane przez Ministra Skarbu.

Szczegółowe przepisy dla magazynów celnych zatwierdzały osobne regulaminy. Powinny się w nich znajdować między innymi postanowienia dotyczące: przejmowania towarów celnych, sposobu i czasu ich przechowywania i wydawania, kontroli celnej magazynów celnych, sprzedaży towarów z długu publicznego, i inne. Regulaminy ustalał we własnym zakresie Minister Skarbu dla magazynów prowadzonych przez zarząd celny, a dla innych w porozumieniu z właściwymi ministrami.

Jak widać po w skrócie przytoczonych przedwojennych przepisach dotyczących agencji, składów i magazynów celnych, obecne polskie ustawodawstwo celne w tym zakresie w znacznej mierze oparte jest na prawie celnym z 1933 r. Świadczy to, o bardzo wysokim poziomie przedwojennego ustawodawstwa celnego.

ROZDZIAŁ III

FUNKCJONOWANIE AGENCJI CELNYCH

W OPARCIU O OBOWIĄZUJĄCY STAN PRAWNY

1. PRZEDSTAWICIELSTWO W SPRAWACH CELNYCH.

Agencja celna jest podmiotem, który w sposób profesjonalny trudni się dokonywaniem przed organami celnymi na rzecz lub/oraz w imieniu innych osób czynności przewidzianych przepisami prawa celnego. Agencja celna jest więc przedstawicielem określonych osób (osoby) w postępowaniu przed organami celnymi.

Działanie przedstawiciela, którym może być oprócz agencji celnej także inna upoważniona osoba, charakteryzuje się dwiema podstawowymi cechami:

- Przedstawiciel podejmuje takie działanie nie w swoim, lecz w cudzym imieniu (w imieniu reprezentowanego),

- Czynności prawne dokonane przez przedstawiciela wywołują skutki prawne na rzecz osoby reprezentowanej.

Przedstawicielstwo może przy tym podzielić na przedstawicielstwo ustawowe - wynikające bezpośrednio z przepisów ustawy oraz na pełnomocnictwo - ustanowione solą reprezentowanego (mocodawcy) i oparte na jego oświadczeniu woli. Zakres przedstawicielstwa ustawowego wynika wprost z przepisów danej ustawy, natomiast pełnomocnictwo, oparte na oświadczeniu woli mocodawcy, uprawnia pełnomocnika do działania w imieniu mocodawcy w stosunku do osób trzecich w ściśle określonych granicach.

Przedstawicielstwo w sprawach celnych zostało uregulowane w ustawie Kodeks celny w nieco odmienny sposób. Zgodnie z art. 253 § 1 Kodeksu przedstawicielstwo może być:

• Bezpośrednie - jeżeli przedstawiciel działa w imieniu na i na rzecz osoby reprezentowanej,

• Pośrednie - jeżeli przedstawiciel działa we własnym imieniu, ale na rzecz osoby reprezentowanej.

Widoczne jest więc, iż w sprawach celnych dopuszczona została możliwość przedstawicielstwa pośredniego, które wiąże się z większą odpowiedzialnością przedstawiciela, gdyż działa on wprawdzie na rzecz mocodawcy, lecz we własnym imieniu. W sprawach celnych powoduje to, iż przedstawiciel pośredni jest jednocześnie zgłaszającym towar. Przedstawicielowi bezpośredniemu przepisy prawa celnego nie nadają statusu zgłaszającego, ponieważ dokonuje on zgłoszenia w cudzym imieniu (reprezentowanego, mocodawcy) i na cudzą rzecz.

Ponadto instytucję przedstawicielstwa w sprawach celnych należy odróżnić od instytucji pełnomocnictwa w postępowaniu administracyjnym w sprawach celnych, uregulowanej w art. 136 - 137 Ordynacji podatkowej w związku z art. 262 Kodeksu celnego. Nie jest jednak wykluczone, aby przedstawiciel upoważniony do występowania przed dyrektorem urzędu celnego był jednocześnie pełnomocnikiem strony w postępowaniu administracyjnym w sprawach celnych, jeżeli zostaną spełnione dodatkowe warunki przewidziane dla udzielenia takiego pełnomocnictwa. W takim przypadku agencje celne mają znaczenie ułatwione zdanie, gdyż kodeks celny wprost przewiduje dla nich taką możliwość, przyznając im uprawnienia znoszenia odwołań oraz innych wniosków w postępowaniu administracyjnym, które podlegają rozpatrzeniu przez organy celne. Agencja celna będąc zatem przedstawicielem, stosownie do przepisów Kodeksu celnego, może być również pełnomocnikiem strony w postępowaniu administracyjnym w sprawach celnych.

Ustawa - Kodeks celny określa jednoznacznie krąg podmiotów, które mogą być przedstawicielem bezpośrednimi lub pośrednimi w sprawach celnych, w zależności od tego, czy towar, będący przedmiotem obrotu towarowego z zagranicą przeznaczony jest do działalności gospodarczej. I tak:

• W przypadku gdy postępowanie dotyczy towaru, którego rodzaj lub ilość wskazuje na przeznaczenie do działalności gospodarczej:

• przedstawicielem może być wyłącznie pracownik osoby dokonującej obrotu z zagranicą (reprezentowanego, mocodawcy) lub agencja celna,

• przedstawicielem pośrednim tej osoby może być wyłącznie agencja celna,

• we wszystkich innych przypadkach, w których postępowanie celne nie dotyczy towaru przeznaczonego do działalności gospodarczej (np. zgłoszenie mienia przesiedlenia do procedury dopuszczenia do obrotu):

• przedstawicielem bezpośrednim może być osoba fizyczna posiadająca pełną zdolność do czynności prawnych (w tym członek najbliższej rodziny, jeżeli chodzi o reprezentację osoby fizycznej) lub agencja celna,

• przedstawicielem pośrednim może być wyłącznie agencja celna.

Kryterium ilości lub rodzaju towarów, których dotyczy postępowanie celne, wskazujące (bądź nie wskazujące) na ich przeznaczenie do działalności gospodarczej, powinno być stosowane w sposób obiektywny. Zatem bez znaczenia jest fakt, czy w rzeczywistości importowane lub eksportowane towary przeznaczone są (lub nie są) do działalności gospodarczej. Podstawowym wyróżnikiem będzie natomiast ilość lub rodzaj towarów, wskazujący na ich przeznaczenie. Takie sformułowanie powyższego kryterium należy uznać za bardzo nieprecyzyjne; może ono powodować trudności interpretacyjne.

2. FORMY PROWADZENIA AGENCJI CELNEJ

Agencja celna jest niewątpliwie najważniejszym przedstawicielem w sprawach celnych; występuje zarówno w charakterze przedstawiciela bezpośredniego jak i pośredniego w sprawach, w których rodzaj lub ilość towarów będących przedmiotem obrotu z zagranicą wskazują na ich przeznaczenie do działalności gospodarczej, jak również w pozostałych przypadkach. Należy przy tym pamiętać, że jedynie agencja celna może pełnić funkcję przedstawiciela pośredniego we wszystkich rodzajach spraw celnych.

Agencja celna może być osobą fizyczną, osobą prawną lub jednostką nie posiadającą osobowości prawnej. Warunkiem podjęcia działania jest uzyskanie koncesji Prezesa Głównego Urzędu Ceł na dokonywanie czynności przewidzianych w przepisach prawa celnego na rzecz osób zajmujących się obrotem z zagranicą. Agencję celną może zatem prowadzić osoba fizyczna (jednoosobowo), pod warunkiem, że uzyskała ona koncesję na prowadzenie takiej działalności. Oświadczenia woli we wszelkich czynnościach związanych z prowadzoną działalnością składa wówczas dana osoba fizyczna.

Działalność gospodarcza w formie agencji celnej może być prowadzona także przez osoby prawne, którymi są - stosownie do postanowień art. 33 Kodeksu cywilnego - Skarb Państwa i jednostki organizacyjne, którym przepisy szczególne przyznają osobowość prawną (m. in. spółki akcyjne, spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, przedsiębiorstwa państwowe, spółdzielnie, fundacje, związki zawodowe itd.). osoba prawna ma zawsze zdolność prawną i zdolność do czynności prawnych, co oznacza, że osoba ta może zaciągać zobowiązania, nabywać prawa oraz swobodnie tymi prawami dysponować. Oświadczenia woli w tym przedmiocie osoba prawna może składać wyłącznie poprzez swoje organy, a więc osoby fizyczne (dyrektor, prezes, zarząd spółki).

Agencja celna może funkcjonować także w formie spółki cywilnej, spółki jawnej bądź spółki komandytowej, z których najbardziej powszechną jest niewątpliwie spółka cywilna, uregulowana w Kodeksie cywilnym (art. 860 - 875). Spółka cywilna jest umową, zgodnie z którą wspólnicy zobowiązują się dążyć do osiągania wspólnego celu gospodarczego poprzez działanie w sposób określony w umowie spółki. Umowa musi zostać zawarta przez co najmniej dwie osoby. Kodeks cywilny nie dopuszcza możliwości utworzenia jednoosobowej spółki cywilnej. W spółce cywilnej każdy ze wspólników zobowiązany jest do prowadzenia spraw spółki, zaś podjęcie określonych działań uzależnione jest najczęściej od podjęcia uchwały przez wszystkich wspólników. Każdy wspólnik może jednakże, bez wcześniejszej uchwały, prowadzić sprawy, które nie przekraczają zakresu czynności tzw. zwykłego zarządu spółki. W wypadku prowadzenia agencji celnej w formie spółki cywilnej za czynności zwykłego zarządu należy uznać np. wystawianie faktur, nabywanie wyposażenia itp. Wystąpienie z wnioskiem o wydanie koncesji na prowadzenie agencji celnej lub też upoważnienie do dokonywania w imieniu spółki czynności przed organami celnymi należy uznać za czynności przekraczające charakter zwykłego zarządu i potrzebna jest wówczas uprzednia uchwała wspólników.

W połowie 2000 r. w Polsce funkcjonowało 600 podmiotów prowadzących działalność gospodarczą w formie agencji celnej, w tym 301 agencji jest prowadzonych przez spółki z o.o., 157 przez osoby fizyczne, 125 przez spółki cywilne, 12 przez spółki akcyjne, 4 przez przedsiębiorstwa państwowe oraz 1 przez spółkę jawną.

3. AGENCJA CELNA JAKO BEZPOŚREDNI I POŚREDNI PRZEDSTAWICIEL OSOBY REPREZENTOWANEJ

Agencja celna działa na postawie przepisów prawa celnego jako bezpośredni bądź pośredni przedstawiciel osoby reprezentowanej. Przedstawicielem bezpośrednim reprezentowanego - oprócz agencji celnej - mogą być także inne osoby, natomiast przedstawicielem pośrednim w obrocie towarowym z zagranicą może być wyłącznie agencja celna.

Rodzaj udzielonego przez mocodawcę przedstawicielstwa wynika zawsze z upoważnienia do działania na jego rzecz. Agencje celne powinny szczególnie zwracać zatem uwagę na zapis w upoważnieniu odnoszący się do tej właśnie kwestii.

Przedstawicielstwo bezpośrednie polega na tym, że agencja celna (przedstawiciel) działa wyłącznie w imieniu i na rzecz osoby reprezentowanej w granicach udzielonego jej upoważnienia. Przedstawicielstwo bezpośrednie co do swojej istoty odpowiada „klasycznemu” modelowi pełnomocnictwa procesowego, kiedy pełnomocnik działa w imieniu i na rzecz swojego mocodawcy (reprezentowanego), zaś skutki jego działań odnoszą się także wyłącznie do mocodawcy. Dla agencji celnej bycie przedstawicielem bezpośrednim ma stosunkowo bezpieczniejszy charakter. Wiąże się to z pojęciem „dłużnika” i „zgłaszającego” zdefiniowanego w art. 3 § 1 pkt 3 i pkt 23 Kodeksu celnego. Mając na uwadze te definicje oraz zapis art. 209 § 3 Kodeksu celnego należy zapamiętać, iż przedstawiciel bezpośredni (agencja celna), działając w imieniu i na rzecz reprezentowanego, nie może nigdy zostać uznana za zgłaszającego towar do danej procedury celnej, a tym samym - w wypadku powstania długu celnego - nie może być także uznany za dłużnika.

W ramach przedstawicielstwa bezpośredniego agencja celna może działać zarówno przed dyrektorem urzędu celnego, jak też przed Prezesem GUC, może np. składać odwołania od niekorzystnych dla mocodawcy decyzji wydanych przez organ w I instancji (chyba, że zakres umocowania, zawarty w udzielonym upoważnieniu, takiego działania nie dopuszcza). Agencja celna natomiast nie może występować na rzecz i w imieniu osoby reprezentowanej przed Naczelnym Sądem Administracyjnym.

Odmiennie od przedstawicielstwa bezpośredniego, przedstawicielstwo pośrednie polega na tym, iż agencja celna (przedstawiciel) działa w granicach udzielonego upoważnienia na rzecz innej osoby (reprezentowanego), lecz we własnym imieniu. Odpowiedzialność za podejmowane przez siebie czynności agencji celnej działającej jako przedstawiciel pośredni jest znacznie większa niż odpowiedzialność przedstawiciela bezpośredniego. Występując przed dyrektorem urzędu celnego i dokonując zgłoszenia celnego, agencja celna działa we własnym imieniu, a tylko na rzecz osoby reprezentowanej. W tej sytuacji zatem agencja celna jest zgłaszającym towar ze wszystkimi konsekwencjami takiego stanu rzeczy wynikającymi z przepisów prawa celnego. W przypadku powstania długu celnego, w związku z dopuszczeniem do obrotu towarów podlegających należnościom celnym przywozowym bądź objęciem takich towarów procedurą odprawy celnej czasowej z częściowym zwolnieniem od cła, agencja celna będzie także dłużnikiem odpowiedzialnym za zapłatę należności celnych. Odpowiedzialność jest solidarna z osobą, na rzecz której agencja celna dokonała zgłoszenia celnego, co oznacza, że organ celny będzie mógł obciążyć kwotą należności celnych, które wynikają ze zgłoszenia celnego, bezpośrednio agencję celną, dochodząc tych samych należności albo w pierwszej kolejności od agencji, albo od osoby, na rzecz której dokonane zostało zgłoszenie celne.

Przedstawicielem pośrednim osób fizycznych, osób prawnych bądź jednostek nie posiadających osobowości prawnej może być w każdym postępowaniu przed organami celnymi, a więc zarówno w takim, które dotyczy towarów przeznaczonych do działalności gospodarczej, jak również tych, których ilość lub rodzaj nie wskazują na takie przeznaczenie, wyłącznie agencja celna. Zatem każda osoba, zamierzająca ustanowić przedstawiciela pośredniego w sprawach celnych, musi zwrócić się do danej agencji celnej. Musi się ona także liczyć w takim przypadku, iż stawki opłat za świadczenie usług ustalone przez agencję celną będą ustalone na poziomie wyższym niż gdyby ta sama agencja pełniła rolę przedstawiciela bezpośredniego, a to z uwagi na większy zakres odpowiedzialności.

Agencja działając jako przedstawiciel pośredni osoby reprezentowanej, ma prawo do występowania zarówno przed dyrektorem urzędu celnego, jak i przed Prezesem Głównego Urzędu Ceł, o ile taki zakres działania wynika z udzielonego upoważnienia.

4. ZAKRES DZIAŁANIA AGENCJI CELNEJ

Zgodnie z art. 256 § 1 Kodeksu celnego agencja celna może dokonywać przed organami celnymi wszelkich czynności przewidzianych w przepisach prawa celnego. Oznacza to, że agencja celna może występować jako przedstawiciel osoby reprezentowanej przed organami celnymi zarówno I instancji (dyrektor urzędu celnego), jak i II instancji (Prezes GUC) i w tym zakresie działania może być ograniczona tylko samym upoważnieniem osoby reprezentowanej (kiedy np. reprezentowany nie życzy sobie działań agencji celnej podejmowanych w postępowaniu przed Prezesem GUC). Agencja celna, stosownie do cytowanego przepisu, może także dokonywać wszystkich czynności określonych przepisami Kodeksu celnego oraz przepisami wykonawczymi wydanymi na podstawie delegacji zawartych w Kodeksie, w szczególności zaś może:

• badać towary i pobierać ich próbki przed dokonaniem zgłoszenia celnego,

• przygotowywać niezbędne dokumenty i dokonywać zgłoszenia celnego,

• uiszczać należności celne przywozowe lub wywozowe oraz inne opłaty należne w sprawach celnych,

• podejmować towary po ich zwolnieniu,

• składać zabezpieczenie kwoty wynikającej z długu celnego,

• wnosić odwołania oraz inne wnioski podlegające rozpatrzeniu przez organy celne.

Wymienienie czynności, które może wykonać agencja celna, ma jedynie charakter przykładowy, zatem wszelkie inne czynności znajdujące oparcie w przepisach prawa celnego mogą być także przez agencję podejmowane. Osoby prowadzące działalność w formie agencji celnej powinny zatem jak najlepiej orientować się w przepisach prawa celnego, aby wiedziały, jakie czynności może podejmować ich przedsiębiorstwo. Agencja celna może, na przykład, uiszczać należności celne przywozowe, ale nie może korzystać z odroczenia płatności należności celnych, gdyż wymogi określone w art. 197 § 2 pkt 1 - 5 i pkt 7 Kodeksu celnego wykluczają taką możliwość.

Katalog czynności określonych w przepisie art. 256 § 1 Kodeksu celnego jest katalogiem otwartym, co oznacza, że agencja celna działając jako przedstawiciel osoby reprezentowanej może wykonywać także inne czynności dozwolone przepisami prawa celnego. Wśród wymienionych przykładowo czynności agencji celnej na uwagę zasługuje możliwość wnoszenia odwołań oraz innych wniosków podlegających rozpatrzeniu przez organy celne. Agencja celna zatem, oprócz „zwykłego” występowania przed organami celnymi, może także występować jako pełnomocnik strony w postępowaniu w sprawach celnych, i to zarówno przed dyrektorem urzędu celnego, jak i przed Prezesem GUC. Ponadto agencja celna może reprezentować stronę nie tylko w postępowaniu odwoławczym, ale również w innych postępowaniach toczących się przed organami celnymi, np. w postępowaniu o stwierdzenie nieważności decyzji ostatecznej lub o wznowienie postępowania zakończonego decyzją ostateczną.

Uprawnienie agencji celnej do występowania przed organami celnymi w charakterze pełnomocnika strony w postępowaniu celnym kończy się jednakże na występowaniu przed Prezesem GUC. Agencji celnej nie przysługuje prawo reprezentowania mocodawcy w postępowaniu przed Naczelnym Sądem Administracyjnym. Jedynie w przypadku, kiedy agencja celna działająca jako przedstawiciel pośredni osoby reprezentowanej zostanie uznana za dłużnika celnego i będzie np. obciążona należnościami celnymi, wystąpi ona w postępowaniu przed NSA w charakterze strony tego postępowania (we własnym imieniu i na własną rzecz). Takie uprawnienie nie jest jednak związane z reprezentowaniem swojego mocodawcy, gdyż agencja celna występuje wówczas jako samodzielny podmiot broniący swoich praw.

5. UPOWAŻNIENIA

Niezależnie od tego, czy agencja celna działa jako przedstawiciel pośredni czy jako bezpośredni, może działać tylko w granicach upoważnienia udzielonego jej przez osobę, którą reprezentuje. Zakres czynności dozwolony przepisami prawa celnego oraz wyszczególnienie organów celnych, przed którymi agencja może występować, oznacza jedynie, jakie czynności może podejmować agencja. Natomiast czynności, mieszczące się w granicach czynności dozwolonych przepisami Kodeksu celnego oraz aktów wykonawczych, do których agencja celna zostaje realnie uprawniona, zostają określone w udzielonym jej upoważnieniu.

Upoważnienie to oświadczenie woli osoby reprezentowanej, na mocy którego agencja celna zostaje uprawniona do dokonywania określonych czynności, które wywołują skutki prawne w postępowaniu w sprawach celnych. Upoważnienie udzielane jest zawsze w formie pisemnej i oprócz czynności, które jest zobowiązana podjąć agencja celna, określa także rodzaj reprezentacji, tzn., czy agencja działa na rzecz osoby reprezentowanej jako przedstawiciel pośredni, czy też bezpośredni.

Upoważnienie składane w sprawach związanych z obrotem towarowym z zagranicą można podzielić na:

• upoważnienie ogólne - do przeprowadzenia wszelkich czynności związanych z danym towarem, jak np. badanie towaru wraz z pobieraniem próbek, dokonanie zgłoszenia celnego, uiszczenie należności celnych przywozowych oraz innych opłat przewidzianych w przepisach prawa celnego, złożenie zabezpieczenia należności celnych, podjęcie towaru po zwolnieniu, złożenie wniosku o wydanie decyzji, wniesienie odwołania od rozstrzygnięcia organu celnego, składanie wniosków przed Prezesem GUC itd.,

• upoważnienie szczególne - do przeprowadzenia ściśle określonych czynności, np. przygotowania niezbędnych dokumentów i dokonania zgłoszenia celnego; taki rodzaj upoważnienia wyklucza podjęcie przez agencję celną innych niż wymienione w nim czynności; jeżeli agencja podejmie inne czynności, wówczas będzie działała we własnym imieniu i na własny rachunek, zatem skutki tych działań będą odnosiły się do agencji jako samodzielnego podmiotu.

Powyższy podział rozróżnia upoważnienia z uwagi na możliwość dokonywania określonych czynności z zakresu prawa celnego (wszystkich bądź ściśle określonych). Ponadto, każde z upoważnień - ogólne lub szczegółowe - może być upoważnieniem o charakterze:

• stałym - uprawniającym do dokonywania określonych czynności w odniesieniu do wszelkich towarów przeznaczonych dla osoby reprezentowanej, bądź

• jednorazowym - uprawniającym do dokonania określonych czynności jedynie dla danego towaru bądź partii towarów.

Jak wcześniej powiedziano, upoważnienie składane jest w formie pisemnej pod rygorem nieważności. Agencja celna, zgodnie z art. 254 § 1 Kodeksu celnego, zobowiązana jest przedstawić organowi celnemu oryginał bądź poświadczony urzędowo odpis upoważnienia. Ten sam oryginał lub odpis upoważnienia agencja celna dołącza następnie jako załącznik do rejestru upoważnień.

W wypadku składania odpisu upoważnienia, urzędowego poświadczenia może dokonać:

funkcjonariusz celny, który wówczas, zgodnie z § 12 ust. 1 rozporządzenia Ministra Finansów w sprawie opłaty skarbowej pobiera opłatę skarbową w wysokości 90 gr. za każdą poświadczoną stronę; ponadto, od pełnomocnictwa uiszcza się opłatę skarbową w znakach opłaty skarbowej, która, stosownie do § 74 ust. 1 cytowanego powyżej rozporządzenia, wynosi 5 zł od pełnomocnictwa ogólnego bądź sporządzonego w formie notarialnej, zaś od pełnomocnictwa szczególnego - 3 zł.

Osoba posiadająca koncesję na prowadzenie agencji celnej, zgodnie z przepisem art. 254 § 2 Kodeksu celnego,

Notariusz,

Adwokat bądź radca prawny, w wypadku uwierzytelnienia odpisu udzielonego mu upoważnienia.

Umożliwienie poświadczenia „za zgodność” odpisów udzielonych upoważnień przez osobę posiadającą koncesję na prowadzenie działalności usługowej w formie agencji celnej stanowi znaczne ułatwienie pracy tego przedsiębiorstwa. Jeżeli koncesję na prowadzenie agencji celnej posiada spółka z o.o. bądź spółka akcyjna, wówczas osobami, które mają prawo do poświadczania kopii upoważnień udzielonych agencji celnej, będą osoby wymienione w rejestrze handlowym i upoważnione do reprezentowania spółki. Ponadto poświadczenia mogą także dokonać osoby upoważnione przez osoby wyszczególnione w rejestrze handlowym, co powinno jednakże wynikać z odrębnych dokumentów, takich jak np. umowa o pracę bądź pisemne upoważnienie do udzielania takich poświadczeń.

Wyjątek od zasady przedstawiania organowi celnemu oryginału bądź poświadczonej urzędowo kopii upoważnienia udzielonego agencji celnej zawarty został w § 22 rozporządzenia Ministra Finansów w sprawie agencji celnych i agentów celnych. Zgodnie z tym przepisem, w wypadku wielokrotnego dokonywania zgłoszeń celnych przez agencję celną w urzędzie celnym na rzecz jednej osoby i na podstawie jej upoważnienia o charakterze stałym (do przeprowadzenia określonych czynności związanych z towarem), agencja celna może dokonywać zgłoszeń celnych dołączając kserokopię upoważniania - potwierdzoną przez agenta celnego za zgodność z oryginałem - lub podając numer pozycji rejestru upoważnień. Innymi słowy, jeżeli agencja celna dysponuje upoważnieniem stałym od danego podmiotu gospodarczego i dokonuje na rzecz tego podmiotu ciągłych zgłoszeń celnych w tej samej jednostce organizacyjnej administracji celnej (urzędzie celnym, oddziale celnym posterunku celnym lub miejscu wyznaczonym bądź uznanym przez organy celni), może ona, złożywszy w tej jednostce oryginał albo uwierzytelnioną kopię tego upoważnienia, dokonywać zgłoszeń celnych:

• Załączając do kolejnych zgłoszeń kserokopię upoważnienia potwierdzonego przez agenta celnego za zgodność z oryginałem lub

• Podając w zgłoszeniu numer pozycji wykazu upoważnień.

O ile pierwsze rozwiązanie (dołączanie do zgłoszenia celnego kserokopii upoważnienia) nie budzi zastrzeżeń, o tyle osoby prowadzące agencję celną mogą się liczyć z pewnymi niedogodnościami, jeżeli będą chciały skorzystać z drugiej formy przedstawiania udzielonego upoważnienia przez podanie numeru pozycji rejestru upoważnień. Zgodnie bowiem z § 206 ust. 1 pkt 6 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 10.11.1999 r. w sprawie deklaracji skróconych i zgłoszeń celnych, do zgłoszenia celnego należy dołączyć upoważnienie do zgłoszenia towaru, jeżeli zgłoszenie celne dokonywane jest przez przedstawiciela. Zatem osoby prowadzące działalność w formie agencji celnej powinny jednak w określonych wypadkach unikać przedstawiania numeru pozycji rejestru upoważnień w zgłoszeniu celnym, jeżeli nie chcą narazić się na odmowę przyjęcia zgłoszenia przez organ celny. Ponadto, co warto zauważyć, z trybu określonego w przepisie § 22 rozporządzenia Ministra Finansów agencja celna jedynie może skorzystać, co nie oznacza jakiegokolwiek przymusu do takiego działania. W przypadku złożenia upoważnienia stałego w urzędzie celnym (uprawniającego do dokonywania określonych czynności w odniesieniu do wszelkich towarów przeznaczonych dla osoby reprezentowanej), stosownie do § 22 rozporządzenia Ministra Finansów, agencja celna korzysta z możliwości poświadczania odpisów upoważnień przez agenta celnego bez szczególnych pełnomocnictw ze strony osób uprawnionych do reprezentowania podmiotu.

Warto zaznaczyć, że zarówno ustawa - Kodeks celny, jak i przepisy wykonawcze nie wymagają, aby agencja celna przedstawiała organom celnym, łącznie z upoważnieniem do reprezentowania danej osoby, także dokumenty założycielskie reprezentowanego podmiotu, np. odpis rejestru handlowego, zaświadczenie o wpisie do ewidencji działalności gospodarczej, umowę spółki cywilnej oraz zaświadczenie REGON bądź bankowe karty wzorów podpisów. Okazania takich dokumentów organ celny może zażądać jedynie w wypadku sprawowania czynności z zakresu kontroli celnej, zgodnie z art. 6 § 1 i art. 7 § 1 Kodeksu celnego, w szczególności w wypadku, gdy kwota długu celnego nie została uiszczona bądź wystąpiły inne okoliczności, które wymagają sprecyzowania, kto i w jakim zakresie odpowiada za powstałą sytuację.

Jeżeli agencja celna dokonuje czynności na podstawie wadliwego upoważnienia, np. gdy brak na upoważnieniu podpisów osób uprawnionych do reprezentowania tego podmiotu, uważana jest za osobę, która dokonuje czynności bez upoważnienia. W takiej sytuacji, stosownie do art. 255 Kodeksu celnego osobę, która dokonuje czynności bez upoważnienia do działania w imieniu lub na rzecz innej osoby, albo osobę, która dokonuje czynności w imieniu lub na rzecz innej osoby bez upoważnienia do jej reprezentowania, uważa się za działającą we własnym imieniu i na własną rzecz. Z treści tego przepisu wynika, że agencja celna dokonująca czynności przed organami celnymi bez upoważnienia do działania w charakterze przedstawiciela bezpośredniego lub pośredniego, będzie zawsze uważana za działającą w imieniu własnym i na własną rzecz. W związku z tym weryfikacja ważności udzielanego upoważnienia powinna być wewnętrzną sprawą agencji celnej i na niej przede wszystkim powinien spoczywać obowiązek szczegółowego sprawdzenia upoważnienia zarówno pod względem treści, jak i podpisów mocodawcy. Nie oznacza to jednak, że organy celne nie są zobowiązane do kontrolowania - w miarę potrzeby - prawidłowości udzielonych agencjom upoważnień.

Na szczególną uwagę zasługuje nowa instytucja zawarta w przepisach Kodeksu celnego (art. 254 § 6) stwarzająca możliwość dokonywania substytucji upoważnienia, tj. udzielenia dalszego upoważnienia do dokonywania określonych czynności przed organami celnymi (ustanowienia dalszych przedstawicieli - substytutów). Agencja celna, która ma upoważnienie mocodawcy, może dokonać substytucji tego upoważnienia innej agencji celnej do dokonywania określonych czynności, za zgodą osoby udzielającej upoważnienia. Prawo do udzielania substytucji przysługuje wyłącznie agencjom celnym; jest przy tym niezbędna zgoda osoby udzielającej upoważnienia (zgoda reprezentowanego). Zgoda osoby reprezentowanej na udzielenie substytucji powinna mieć formę pisemną, zaś najlepszym rozwiązaniem będzie dokonanie zapisu w samym upoważnieniu, iż osoba, która go udzieliła, wyraża zgodę na dokonanie substytucji tego upoważnienia. Substytut (agencja celna działająca z upoważniania pierwszej agencji celnej) może w razie potrzeby udzielić dalszego upoważnienia jeszcze innej agencji celnej, o ile, oczywiście, osoba reprezentowana wyrazi zgodę na kolejną substytucję. W razie wystąpienia wątpliwości, należy przyjąć, iż zakres umocowania dla substytutów (zakres czynności, do których zostali oni upoważnieni) nie może być szerszy niż umocowanie pierwotne, natomiast może być on zawężony do dokonywania jedynie niektórych czynności (np. udzielająca substytucji agencja celna zaznacza, że substytut, tj. druga agencja celna, ma prawo jedynie przygotowywać niezbędne dokumenty i dokonywać zgłoszenia celnego).

Po dokonaniu substytucji upoważnienia odpowiedzialność majątkowa wobec organów celnych za pokrycie długów celnych lub innych opłat, jakie powstały na skutek nieprawidłowego lub nieterminowego dokonania albo niewykonania czynności, do których została uprawniona agencja celna, będą ponosiły agencje solidarnie. Oznacza to, że organy celne mogą zażądać uiszczenia kwoty wynikającej z długu celnego od wszystkich dłużników zobowiązanych solidarnie bądź od każdego z nich z osobna, według własnego uznania. Organ celny może więc zażądać zapłaty długu od agencji celnej będącej przedstawicielem osoby reprezentowanej bądź od substytutu, czyli następnej agencji celnej reprezentującej ten podmiot. Uiszczenie przez jedną z agencji wymaganej kwoty zwalnia drugą agencję z tego obowiązku.

Pełnomocnictwa udzielane dalszym pełnomocnikom - substytutom - są, na podstawie § 74 ust. 1 rozporządzenia Ministra Finansów w sprawie opłaty skarbowej, zwolnione z konieczności uiszczania opłaty skarbowej.

Zgodnie z przepisem § 21 ust. 1 rozporządzenia Ministra Finansów w sprawie agencji celnej i agentów celnych, agencja celna jest zobowiązana do rejestrowania udzielonych jej upoważnień niezwłocznie po ich otrzymaniu. Oznacza to, iż każda agencja celna zobowiązana jest do prowadzenia rejestru upoważnień i przedłożenia tego rejestru na żądanie organów celnych. Rejestr upoważnień powinien być prowadzony w formie książkowej z ponumerowanymi kartami oraz odpowiednią adnotacją urzędu celnego. Rejestr może być również prowadzony przez agencje celne z zastosowaniem technik elektronicznego przetwarzania danych po spełnieniu następujących warunków:

• Posiadania szczegółowej pisemnej instrukcji obsługi programu komputerowego wykorzystywanego do prowadzenia rejestru upoważnień,

• Ujmowania w rejestrze wyłącznie sprawdzonych zapisów,

• Niedostępności zbioru dla modyfikacji poza wprowadzaniem - w razie potrzeby - dowodów korekt,

• Automatycznej kontroli ciągłości zapisów,

• Ochrony danych, polegającej na stosowaniu nośników danych odpornych na zagrożenia, doborze odpowiednich środków kontroli zewnętrznej, systematycznym tworzeniu kopii zapasowych oraz zapewnieniu ochrony przed dostępem do programów komputerowych osób nieupoważnionych,

• Stosowanie programu komputerowego zapewniającego wgląd w treść dokonywanych zapisów oraz możliwość każdorazowego wydrukowania wszystkich danych w porządku chronologicznym.

Rejestr upoważnień prowadzony jest przez agencję celną w miejscu, w którym agencja prowadzi swoją działalność, i obejmuje te upoważnienia, na których podstawie dokonuje ona czynności przed organami celnymi. Rejestr upoważnień powinien określać w szczególności:

datę udzielenia i datę przyjęcia upoważnienia,

osobę reprezentowaną przez agencję celną,

rodzaj udzielonego agencji przedstawicielstwa (przedstawicielstwo pośrednie lub bezpośrednie),

zakres czynności wynikających z udzielonego upoważnienia,

termin ważności upoważnienia.

Rejestr upoważnień może zawierać określenie także innych elementów niż wymienione powyżej, przy czym oryginały udzielonych agencji upoważnień bądź ich uwierzytelnione odpisy stanowią załączniki do prowadzonego rejestru i również powinny być okazane na żądanie organu celnego.

6. EWIDENCJA WYKONYWANYCH CZYNNOŚCI

Oprócz rejestru upoważnień, każda agencja celna zobowiązana jest do prowadzenia ewidencji czynności, które podjęła w związku z reprezentowaniem podmiotów. Ewidencja czynności powinna być - podobnie jak rejestr upoważnień - prowadzona w formie książkowej. Ewidencja może być także prowadzona w użyciem technik elektronicznego zapisu danych, po spełnieniu takich samych warunków, jak określone dla rejestru upoważnień prowadzonego przez agencję w formie zapisów elektronicznych.

Ewidencja musi być prowadzona w każdym z miejsc, w których agencja prowadzi swoją działalność, tan. Każda filia lub oddział danej agencji (jeżeli takie istnieją) są także zobowiązania do prowadzenia ewidencji wykonywanych czynności. Na wniosek organu celnego, np. w razie kontroli agencji, ewidencja czynności wraz z rejestrem upoważnień muszą być udostępnione funkcjonariuszom celnym.

Prowadzona przez agencję celną ewidencja powinna określać - zgodnie z § 20 ust 2 rozporządzenia Ministra Finansów w sprawie agencji celnych i agentów celnych - przynajmniej następujące elementy:

• datę przyjęcia sprawy przez agencję celną,

• oznaczenia osoby reprezentowanej,

• numer pozycji z rejestru upoważnień,

• datę i numer zgłoszenia celnego lub określenie innego rodzaju wykonywanych czynności.

Oprócz tych zapisów ewidencja prowadzona przez agencję celną może zawierać także inne elementy, stosownie do uznania osoby posiadającej koncesję na prowadzenie agencji. Jeżeli agencja celna dokonuje innej czynności niż samo zgłoszenie celne, np. wnosi odwołanie od decyzji w sprawie, w której zgłoszenie celne złożyła inna agencja celna lub sama osoba dokonująca obrotu z zagranicą, to wówczas taka czynność powinna zostać ujęta odrębnie w ewidencji, z uwagi na jej wyjątkowy charakter. Znajdująca się w ewidencji pozycja „data i numer zgłoszenia celnego” może zostać tam wskazany numer zgłoszenia, któremu odpowiada decyzja organu celnego. W przypadku nie wpisania przez agencję celną czynności polegającej na wniesieniu odwołania, organy celne mogą zarzucić osobie prowadzącej taką działalność niekompletność ewidencji czynności oraz naruszenie przepisów prawa celnego, co może skutkować wszczęciem postępowania o cofnięcie koncesji na prowadzenie agencji celnej.

7. ODBIERANIE PISM PRZEZ AGENCJĘ CELNĄ

Ustawa Kodeks celny nadała agencjom celnym status przedstawiciela (bezpośredniego lub pośredniego). Takie rozwiązanie pozwala uniknąć wielu problemów związanych z dostarczaniem pism podmiotom, które reprezentuje agencja celna. Problemy związane z odbiorem kopii zgłoszenia celnego oraz decyzji lub postanowień dyrektora urzędu celnego zdarzały się pod rządami ustawy z dnia 28.12. 1989 r. - Prawo celne.

Zgodnie z art145 § 1 ustawy - Ordynacja podatkowa pisma doręcza się stronie, a gdy strona działa przez przedstawiciela - temu przedstawicielowi. Oczywiście zakres umocowania agencji celnej będzie wynikał w szczegółach z udzielonego jej upoważnienia. Jeżeli jest to upoważnienie o charakterze ogólnym, agencja celna działając jako przedstawiciel osoby reprezentowanej, ma uprawnienia do odbioru wszelkich pism związanych z daną sprawą, jak również do składania odwołań oraz innych wniosków w postępowaniu celnym. Jeżeli natomiast w upoważnieniu mocodawca zawęził zakres działania agencji celnej, np. tylko do odbierania pism wydanych przez dyrektora urzędu celnego (karty zgłoszenia celnego, decyzji omawiających przyjęcia zgłoszenia celnego itd.), agencja celna jest przedstawicielem tylko w tym zakresie i jest uprawniona wyłącznie do odbioru pism organu I instancji (działa jako przedstawiciel). Agencja celna nie może być wówczas uznana za przedstawiciela np. przy odbiorze decyzji Prezesa GUC stwierdzającej nieważność decyzji wydanej uprzednio przez dyrektora urzędu celnego.

Kierowanie pism organów celnych do agencji celnych jako przedstawiciela osoby reprezentowanej stwarza agencji szerokie możliwości w prowadzeniu danej sprawy, nie zawsze jednak jest to dla niej korzystne. Agencja na przykład, działając na podstawie upoważnienia o charakterze ogólnym, jest zobowiązana do odbioru decyzji określającej kwotę długu celnego, zaś mocodawca (osoba reprezentowana), uchyla się od odbioru korespondencji. Stwarza to duże komplikacje w prowadzeniu działalności przez agencję celną. Należy jednak zauważyć, że w takim wypadku agencja celna powinna zachować status przedstawiciela bezpośredniego strony. Wówczas odbiór przez agencję celną decyzji określającej kwotę wynikającą z długu celnego traktowany jest jako dostarczenie decyzji osobie reprezentowanej, co umożliwia organom celnym podjęcie dalszych czynności, także tych, wynikających z zapisów procedury egzekucyjnej, zaś agencja celna nie może być w żaden sposób obciążona należnościami celnymi.

7. AGENCI CELNI

Zgodnie z art. 257 § 2 Kodeksu celnego czynności przed organami celnymi w imieniu agencji celnej może dokonywać wyłącznie upoważniony jej pracownik, wpisany na listę agentów celnych. Pomiędzy osobą posiadającą koncesję na prowadzenie działalności usługowej w formie agencji celnej a agentem celnym musi zostać zawarta umowa o pracę, na podstawie obowiązujących przepisów z zakresu prawa pracy. Agent celny nie może reprezentować agencji celnej, jeżeli łączy go z agencją celną jedynie umowa zlecenia. Nie jest oczywiście wykluczone aby agencja celna zatrudniała także osoby nie będące agentami celnymi (nie wpisane na listę agentów celnych), jednakże czynności z zakresu prawa celnego, dokonywane przed organami celnymi w imieniu agencji, może wykonywać jedynie agent celny.

Przepis art. 257 § 2 Kodeksu celnego określa przesłanki, jakie powinna spełnić osoba fizyczna ubiegająca się o wpis na listę agentów celnych, prowadzoną przez Prezesa GUC. Osoba ta musi spełniać następujące wymogi:

posiadać obywatelstwo polskie,

posiadać pełną zdolność do czynności prawnych,

korzystać z pełni praw publicznych,

posiadać co najmniej średnie wykształcenie,

nie być skazanym prawomocnym wyrokiem za przestępstwo przeciwko dokumentom, mieniu, za przestępstwo gospodarcze lub przestępstwo skarbowe,

dawać swoim postępowaniem rękojmię prawidłowego wykonywania czynności agenta celnego,

złożyć pozytywnym wynikiem egzamin na agenta celnego przed komisją egzaminacyjną, powołaną przez Prezesa GUC,

wystąpić z wnioskiem o wpis na listę agentów celnych, nie później niż w okresie 2 lata od dnia złożenia egzaminu na agenta celnego.

Wymogi związane z wpisem na listę agentów celnych zostały określone w bardzo szczegółowy sposób. Na uwagę zasługuje fakt, iż jednym z warunków wpisu na listę jest wymaganie nawiązujące do kwestii etyki zawodowej agentów celnych, a więc warunek niedookreślony, który w praktyce daje Prezesowi GUC możliwość udzielenia odmowy wpisu na listę nawet przy spełnieniu przez kandydata wszystkich pozostałych warunków.

Oprócz złożenia egzaminu na agenta celnego przed specjalnie powołaną komisją, który to warunek jest warunkiem kardynalnym przy ubieganiu się o wpisanie na listę agentów celnych, kandydat zobowiązany jest złożyć do Prezesa GUC specjalny wniosek o dokonanie takiego wpisu. Zgodnie z § 15 ust. 2 rozporządzenia Ministra Finansów w sprawie agentów celnych i agencji celnych, do złożonego wniosku należy dołączyć następujące dokumenty:

kopię dokumentu potwierdzającego posiadanie co najmniej średniego wykształcenia (świadectwo maturalne),

aktualną informację o niekaralności z Centralnego Rejestru Skazanych,

kopię dokumentu o nadaniu identyfikacji podatkowej NIP,

dowód wpłaty za wpis na listę agentów celnych, która wynosi obecnie 60 zł.

Zmiany dodane w rozporządzeniu Ministra Finansów w sprawie agencji celnych i agentów celnych wprowadziły dla osób, które posiadały uprawnienia do wykonywania czynności agenta celnego w dniu 1.01.1998 r. możliwość nie dołączania dokumentu potwierdzającego posiadanie co najmniej średniego wykształcenia. Osoby takie zobowiązane zostały natomiast do przedłożenia dokumentów świadczących o tym, że w ciągu ostatnich 2 lat przed 28.08.1999 r. przez co najmniej 6 miesięcy wykonywały czynności agenta celnego oraz wskazujących te czynności. Dokumentami takimi mogą być świadectwa pracy oraz zaświadczenia od pracodawcy.

Wniosek o wpis na listę agentów celnych powinien zostać opłacony znakami opłaty skarbowej w wysokości 1,50 zł oraz 0,15 zł od każdego dołączonego do wniosku załącznika. Brak znaków opłaty skarbowej, braki w prawidłowym wypełnieniu samego wniosku lub niekompletność załączonych dokumentów powoduje konieczność uzupełnienia tych braków w terminie 7 dni od dnia doręczenia kandydatowi wezwania organu celnego w tym przedmiocie. W razie nieuzupełnienia wniosku o wymagane elementy bądź uzupełnienia go po upływie ustawowego 7 -dniowego terminu organ celny wydaje decyzję o pozostawieniu złożonego wniosku bez rozpatrzenia, a więc nie wydaje merytorycznej decyzji. Od takiej decyzji służy stronie prawo odwołanie do Prezesa GUC, a także możliwość ponownego złożenia podania o dokonanie wpisu na listę agentów celnych.

Wpis na listę agentów celnych dokonywany jest w trybie decyzji Prezesa GUC, która musi zawierać:

numer i datę wpisu,

nazwisko, imię i datę urodzenia osoby składającej wniosek,

miejsce i adres zamieszkania,

numer NIP.

Kodeks celny określa także przesłanki niezbędne do wykreślenia agenta celnego z listy agentów celnych. Zgodnie z art. 257 § 3 Kodeksu podstawową przyczyną wykreślenia jest naruszenie jednego z ośmiu warunków niezbędnych do dokonania wpisu na listę, jakkolwiek wchodzić tu będzie w grę jedynie:

• skazanie prawomocnym wyrokiem za określonego rodzaju przestępstwo, co może się wiązać z pozbawieniem praw publicznych,

• pozbawienie pełnej zdolności do czynności prawnych (wskutek ubezwłasnowolnienia) lub

• naruszenie zasad etyki zawodowej.

Poza tym agent celny zostaje skreślony z listy, jeżeli przez co najmniej dwa lata nie wykonuje czynności agenta celnego, co oznacza niedokonanie żadnej czynności przed organem celnym w imieniu agencji celnej w tym okresie. Przyczyną skreślenia z listy jest także, oczywiście, śmierć agenta celnego.

Ustawa - Kodeks celny mówi o obligatoryjnym skreśleniu, a więc Prezes GUC ma obowiązek skreślenia agenta z listy w wypadku zaistnienia którejkolwiek z przesłanek zawartych w art. 257 § 3 Kodeksu. Skreślenie jest decyzją administracyjną, od której przysługuje stronie odwołanie do Prezesa GUC oraz ewentualna skarga do Naczelnego Sądu Administracyjnego.

Prezes GUC ma również prawo - ale nie obowiązek - do zawieszenia działalności agenta celnego, jeśli toczy się przeciwko niemu postępowanie karne o przestępstwo przeciwko dokumentom, mieniu, przestępstwo skarbowe lub gospodarcze. Innymi słowy, wydanie prawomocnego orzeczenia za którekolwiek z wyżej wymienionych kategorii przestępstw powoduje skreślenie z listy agentów celnych, zaś wszczęcie i prowadzenie takiego postępowania uzasadnia możliwość zawieszenia agenta w wykonywanych przez niego czynnościach. Zawieszenie działalności agenta celnego następuje w formie decyzji administracyjnej i ma charakter czasowy, co oznacza, iż decyzja będzie obowiązywała do momentu prawomocnego zakończenia sprawy karnej. Jeżeli uprawomocni się wyrok skazujący agenta celnego za którekolwiek z przestępstw wymienionych w art. 257 § 1 pkt 5 Kodeksu celnego, Prezes GUC skreśla tego agenta z prowadzonej przez siebie listy. Prezes GUC może także - jeszcze przed wydaniem wyroku w sprawie karnej - uchylić swoją decyzję w prawie zawieszenia działalności agenta celnego, jeżeli jest oczywiste, że agent celny nie zostanie skazany w toczącym się przeciwko niemu postępowaniu karnym. Instytucja zawieszenia działalności agenta celnego jest instytucją nową i - jak należy sądzić - nie będzie zbyt często wykorzystywana przez Prezesa GUC.

ROZDZIAŁ IV

KONTROLA AGENCJI CELNYCH

Zgodnie z art. 3 § 1 pkt 5 Kodeksu celnego kontrolą celną jest wykonywanie wszelkich czynności z zakresu dozoru celnego, w szczególności takich, jak: rewizja celna towarów, nakładanie i sprawdzanie zamknięć celnych, przeszukanie osób i pomieszczeń, konwój celny, strzeżenie towarów, kontrola wymaganych dokumentów i ich autentyczność, kontrola innych dokumentów i kontrola księgowości, zatrzymywanie i kontrola środków transportu, kontrola bagaży i innych towarów przewożonych przez osoby, oraz innych podobnych czynności. Wykaz działań stanowiących czynności kontrolne stanowi katalog otwarty, co oznacza, że ustawa - Kodeks celny wymienia jedynie takie działania organów celnych podejmowanie w ramach kontroli, które występują w praktyce najczęściej. Nie jest zatem wykluczone podejmowanie przez organy administracji celnej innych czynności z zakresu kontroli. Wszystkie te czynności podejmowane przez organy celne mają na celu uzyskanie lub potwierdzenie informacji niezbędnych do określenia wysokości długu celnego oraz sprawdzenia, czy dana osoba, w określonym stanie faktycznym, zastosowała właściwe przepisy prawa celnego, bądź też stwierdzenie, że działania podmiotu - nie związane z powstaniem długu celnego - są zgodne z prawem.

Agencja celna może podlegać kontroli celnej zarówno z uwagi na określenie prawidłowości dokonania zgłoszenia celnego, jak również legalność działania osoby posiadającej koncesję Prezesa GUC na prowadzenie działalności usługowej w formie agencji celnej. Oprócz przepisów prawa celnego, które określają przeprowadzenie kontroli agencji celnej, znajdują zastosowanie również postanowienia art. 22 ustawy o działalności gospodarczej. Stosownie do tego przepisu organ koncesyjny (Prezes GUC) jest uprawniony do kontroli działalności gospodarczej w zakresie:

• Zgodności prowadzonej działalności z koncesją,

• Przestrzegania warunków wykonywania działalności gospodarczej,

• Ochrony interesów gospodarki narodowej, obronności lub bezpieczeństwa państwa, a także ochrony bezpieczeństwa lub dóbr osobistych obywateli.

Kontrola agencji celnych pod kątem dokonanych zgłoszeń celnych musi przede wszystkim zbadać zakres oraz rodzaj udzielonych agencji upoważnień. W przypadku, gdy agencja celna występuje jako przedstawiciel bezpośredni osoby reprezentowanej, skutki działań kontrolnych podjętych przez administrację celną nie będą dotyczyły samej agencji. Odmiennie będzie w przypadku przedstawicielstwa pośredniego, gdzie agencja - składając zgłoszenie celne - występuje we własnym imieniu.

Kontrola przeprowadzana w agencji celnej może dotyczyć również ewidencji wykonywanych czynności oraz rejestrów upoważnień. Dokumenty mające znaczenie dla kontroli celnej oraz osoby zobowiązane do przechowywania takich dokumentów zostały szczegółowo określone w zarządzeniu Prezesa GUC z dnia 30.12.1999 r. w sprawie ewidencji (Dz. Urz. Ministerstwa Finansów nr 2, poz. 5) oraz rozporządzeniu Ministra Finansów z dnia 8.10.1999 w sprawie rodzajów dokumentów mających znaczenie dla kontroli celnej i osób zobowiązanych od ich przechowywania (Dz. U. nr 87, poz. 972). Zgodnie z art. 10 Kodeksu celnego dokumenty mające znaczenie dla kontroli celnej powinny być przechowywania przez pięć lat i udostępnianie na każde żądanie organu celnego. Dokumentami, które agencja celna zobowiązana jest przechowywać, są w szczególności:

• Koncesja na prowadzenie działalności w formie agencji celnej wraz ze wszystkimi jej zmianami,

• Dokumenty potwierdzające złożenie kaucji gwarancyjnej,

• Upoważnienie do dokonywania czynności na rzecz osoby reprezentowanej,

• Ewidencje oraz rejestry prowadzone przez agencję.

Zarówno kontrola agencji celnej związana ze zgłoszeniem celnym, jak i kontrola rejestrów i ewidencji może być dokonywana przez upoważnionych funkcjonariuszy celnych w siedzibie urzędu celnego lub poza tym urzędem. Zgodnie z obowiązującym prawem celnym osoby prowadzące agencje celne mogą zostać poproszone o przedłożenie prowadzonych rejestrów i ewidencji w urzędzie celnym, ale kontrola może również zostać przeprowadzona w miejscu działania agencji celnej polegać na sprawdzeniu bieżącego dokonywania wpisów w ewidencji w urzędzie celnym, ale kontrola może również zostać przeprowadzona w miejscu działania agencji celnej i polegać na sprawdzeniu bieżącego dokonywania wpisów w ewidencjach oraz rejestrach. W przypadku kontroli dokumentów prowadzonej w miejscu działania agencji celnej, poza urzędem celnym, czynności kontrolne są przeprowadzane na podstawie pisemnego upoważnienia organu celnego. Zgodnie z art. 22 ust. 3 ustawy o działalności gospodarczej, osoby upoważnione przez organ koncesyjny do dokonywania kontroli są uprawnione m.in. do:

• Wstępu na teren nieruchomości, obiektu, lokal lub ich części, gdzie jest prowadzona działalność gospodarcza, w takich dniach i godzinach, w jakich jest lub powinna być prowadzona ta działalność,

• Żądania pisemnych lub ustnych wyjaśnień, okazania dokumentów lub innych nośników informacji oraz udostępnienia danych mających związek z przedmiotem kontroli.

Rozpoczęcie kontroli poza terenem urzędu celnego może nastąpić dopiero po przedłożeniu pisemnego upoważnienia do kontroli. Zgodnie z przepisami prawa celnego kontrola powinna być przeprowadzona w godzinach pracy kontrolowanego podmiotu, jednak możliwe jest także dokonanie jej poza godzinami pracy tego podmiotu. Przy wykonywaniu czynności kontrolnych powinien być obecny przedstawiciel agencji celnej (osoba kontrolowana, osoba zastępująca tę osobę bądź pracownik agencji). Osoba kontrolowana zobowiązana jest umożliwić funkcjonariuszom celnym przeprowadzenie kontroli, udostępnić ewidencje, rejestry oraz inne dokumenty objęte zakresem tej kontroli, umożliwić wykonywanie kopii kontrolowanych dokumentów, a także wydać - za pokwitowaniem - żądane dokumenty, jeżeli funkcjonariusze celni uznają, iż jest to niezbędne do przeprowadzenia szczegółowej analizy bądź dokładniejszej kontroli (np. w celu zbadania prawdziwości okazanych dokumentów). Osoba kontrolowana zobowiązana jest także do udzielania niezbędnej pomocy technicznej, jeżeli dokumenty bądź ewidencje będące przedmiotem kontroli zostały zapisane na nośnikach elektronicznych.

Kontroli agencji celnej mogą dokonać, oprócz upoważnionych funkcjonariuszy celnych, także inne organy państwowe wyspecjalizowane w kontroli danego rodzaju działalności, np. pracownicy urzędu skarbowego, działający na podstawie upoważnienia udzielonego przez Prezesa GUC, jako organu koncesyjnego.

Z przeprowadzonej kontroli sporządza się protokół, z którego treścią należy zapoznać osobę kontrolowaną (bądź uczestniczącą w czynnościach kontrolnych osobę upoważnioną). Ważność protokołu wymaga podpisania go przez kontrolujących agencję funkcjonariuszy celnych oraz osobę uczestniczącą w czynnościach kontrolnych. Podpis oznacza zapoznanie się osoby kontrolowanej z treścią sporządzonego protokołu. W wypadku odmowy podpisania protokołu przez osobę kontrolowaną, np. gdy nie godzi się ona z określonymi uwagami zamieszczonymi w protokole, funkcjonariusz urzędu celnego zobowiązany jest od sporządzenia adnotacji, iż osoba uczestnicząca w kontroli odmówiła jego podpisania. Protokół pokontrolny sporządzany zostaje zawsze w dwóch egzemplarzach, z czego jeden przeznaczony jest dla organów celnych, drugi zaś otrzymuje osoba prowadząca działalność w formie agencji celnej. Osoba kontrolowana może w terminie 7 dni od dnia zapoznania się z treścią protokołu zgłosić do urzędu celnego uwagi oraz wyjaśnienia do jego treści. Prowadzący agencję celną, w wypadku przeprowadzenia kontroli i ustalenia w protokole niekorzystnych dla niego okoliczności, powinien zawsze z tej możliwości skorzystać, biorąc pod uwagę fakt, że sporządzenie protokołu pokontrolnego może stanowić podstawę wszczęcia postępowania w sprawie cofnięcia koncesji na prowadzenie agencji celnej.

PODSUMOWANIE

Instytucja przedstawicielstwa w sprawach celnych posiada własną specyfikę, która wyraża się głównie w możliwości funkcjonowania agencji celnych jako wyspecjalizowanych podmiotów powołanych do reprezentowania osób dokonujących wymiany towarowej z zagranicą.

Można zatem uznać, iż agencja celna jest najważniejszą instytucja pośredniczącą między osobami dokonującymi obrotu towarowego z zagranicą a organami celnymi. Agencja może obecnie dokonywać przed organami celnymi wszelkich czynności przewidzianych w przepisach prawa celnego, w tym także reprezentować stronę przed dyrektorem urzędu celnego oraz Prezesem Głównego Urzędu Ceł.

W świetle przepisów Kodeksu celnego Wspólnoty Europejskiej każda osoba ma prawo do wystawienia przedstawiciela reprezentującego ją przed organami celnymi celem spełnienia wszelkich czynności i formalności przewidzianych w ustawodawstwie celnym. W Kodeksie celnym Wspólnoty Europejskiej przyjęty został podział przedstawicielstwa w sprawach celnych na bezpośrednie i pośrednie. Polski Kodeks celny jest wyrazem przyjęcia identycznego podziału przedstawicielstwa i jednym z licznych przejawów dostosowywania prawa polskiego do prawa unijnego.

Praca pochodzi z serwisu www.e-sciagi.pl

---