FORMY CELOWYCH REZERW GOSPODARCZYCH W PRZEMYŚLE. Rezerwa celowa-jest to zapas czyniony świadomie i celowo, oczekujący na wystąpienie zdarzenia niepewnego lecz prawdopodobnego a wystąpienie tego zdarzenia jest powodem użycia tej rezerwy. Pojęcie celowych rezerw gospodarczych-rozumiane jako niezatrudnione zasoby których funkcją jest „czekanie” na wystąpienie zdarzenia niepewnego ,lecz prawdopodobnego zaistnienie tego zdarzenia jest uznawane przez odpowiednią instancje gospodarcza za uzasadniające użycie tego celowo na zarazie niezatrudnionego zasobu. Tworzenie i utrzymywanie rezerw celowych jest wynikiem zamierzonej działalności podmiotu gospodarczego traktującego je jako środek pozwalający na zabezpieczenia się na wypadek powstania rozbieżności (dodatnich lub ujemnych odchyleń) między zamierzonymi a rzeczywistymi skutkami podjętej decyzji gospodarczej. Niepewności i związane z nią ryzyko uważane jest za główną przyczynę tworzenia i utrzymywania rezerw gospodarczych.Uważa się nawet niekiedy, że racjonalne gospodarowanie w warunkach niepewności i ryzyka bez posiadania odpowiednich rezerw jest w ogóle niemożliwe. 1.Wzrost zainteresowania problematyką rezerw ceowych związane jest występowaniem takich zjawisk jak : *wydłużenie horyzontu czasowego dział.gospod.co z kolei związane jest m.in. ze wzrostem skali przedsięwzięć gospodarczych, *pogłębienie procesu specjalizacji gospodarczej wewnątrz przeds.,branż,gałęzi a także w skali międzygałęziowej i międzynarodowej oraz rozszerzenia zakresu współpracy gospodarczej z zagranicą,wpływa to na komplikowanie się powiązań w układach gospodarczych i między tymi układami, *przyśpieszenie tempa postępu technicznego w gospodarce światowej,w mniejszym stopniu w naszej gospodarce, *zmiany w popycie na wyroby i usługi pod wpływem rozwoju gospodarczego (pojawienie się popytu na wyroby i usługi wyższego rzędu,zmiana popytu z ilościowego na ilościowo-jakościowy), *wyczerpywanie się ilościowych możliwości rozwoju gospodarczego i konieczność wykorzystywania możliwości intensywnych wymagających stosowania bardziej wysublimowanych metod ich uruchamiania, *doświadczenia praktyk planowania,wykazujące duże rozbieżności między założeniami planów a ich wykonaniem. 3.Celowe rezerwy mogą być tworzone jako : *rezerwy zdecentralizowane w przeds. w sferze produkcji i obrotu), instytucjach (w działalności nieprodukcyjnej) i w gospodarstwach domowych (w sferze konsumpcji), *rezerwy zcentralizowane-na wyższych szczeblach zarządzania gospodarką narodową w ramach gałęzi,regionu i państwa. Racjonalne postępowanie w tej kwestii wymaga,aby rezerwy były tworzone tam,gdzie najlepiej będą spełniać swoją rolę-umożliwiać elastyczne reagowanie na zakłócenia i odpowiednie do możliwości przeciwdziałanie ich skutkom. 4.Celowe rezerwy gospodarcze w przeds. przemysłowych mogą być tworzone w różnych formach rzeczowych,zależnie od tego jakie zakłócenia leżą u podstaw ich tworzenia,gdy forma rezerw powinna być adekwatna do nich.Nie sposób jest ustalić hierarchię ważności różnych zakłóceń w działalności przeds.przemysłowego.Jednak ze względów metodycznych można przyjąć ich podział na zakłócenia realizacji przyjętego planu działalności i zakłócenia wykraczające poza ten zakres .Zakłócenia załozonej, planowanej realizacji działalności gospodarczej obejmować mogą zarówno zasilanie procesu produkcyjnego w surowce,materiały,paliwa,energię z zewnątrz (elektryczną i cieplną),jak i zakłócenia w możliwościach wykorzystania względnie stałych czynników produkcji tj.środków pracy i zatrudnionych pracowników.Zakłócenia te mogą mieć charakter ilościowy,jakościowy i ekonomiczny (zmiana cen).Jeśli te zakłócenia przekraczać będą poziom tolerancji,realizacje planowej działalności może zapewnić tylko posiadanie i wykorzystanie rezerw tych czynników lub ich substytutów.Zakłócenia w dostawach energii cieplnej mogą być zapowiedziane lub nie.Na ogół trudno zakładać tworzenie powszechnie systemów zabezpieczeń przed skutkami zakłóceń w tej dziedzinie,natomiast w tych wszystkich przypadkach,gdy skutki zakłóceń (szczególnie niezapowiedzianych)mogą być bardzo poważne należałoby poszukiwać i rozważać możliwości utrzymywania własnych rezerwowych zdolności produkcji energii elektrycznej lub cieplnej.Na rezerwę taka musiałyby składać się odpowiednie sprawne techniczne urządzenia do wytwarzania energii,możliwość ich obsługi i odpowiednie paliwo.Podobne rozwiązania można stosować na wypadek zakłóceń w dostawach wody z sieci komunalnej,wykorzystywanej dla potrzeb produkcyjnych. Na skutek awarii maszyn i urządzeń występują krótsze lub dłuższe przerwy w ich pracy.Zaleznie od potencjalnych skutków takiej awarii można wprowadzać różne zabezpieczenia przed nimi (można także z nich zrezygnować) zależnie od możliwości technicznych,opłacalności.Rezerwę na wypadek awarii maszyn i urządzeń może stanowić w pewnych przypadkach rezerwa półfabrykatów,umożliwiających dalszy niezakłócony proces produkcyjny przez czas usuwania awarii w innych- rezerwowa maszyna,urządzenie lub ich zespół.Jest to rozwiązanie droższe do poprzedniego,lecz w pewnych przypadkach koszty można obniżyć.Innym rozwiązaniem może mniej pewnym jest skorzystanie z pogotowia technicznego lub usług specjalistycznych firm remontowych. Zakłócenia w realizacji planu produkcji może powodować także absencja pracowników spowodowana różnymi przyczynami (choroby,sytuacje rodzinne,porzucenie pracy).Występowanie tego zjawiska kierownictwo przeds.powinno w jakimś zakresie uwzględniać przy planowaniu działalności.Natomiast zabezpieczeniem w przypadku gdy przekracza ona założone rozmiary mogą być w pewnych sytuacjach rezerwy półfabrykatów,innych-możliwość pracy w godzinach nadliczbowych czy w dni wolne od pracy,jeśli pozwala na to organizacja produkcji.Jeszcze innym rozwiązaniem jest możliwość zatrudniania pracowników wykonujących inna prace ale przeszkolonych i przygotowanych do wykonywania prac produkcyjnych. Zakłócenia realizacji ustalonego planu działalności gospodarczej mogą dotyczyć także sytuacji finansowej przeds. co może być spowodowane opóźnieniami w regulowaniu przed dłużników przeds. ich zobowiązań czy trudnościami w zbyciu wytworzonej produkcji (braku możliwości sprzedaży jakiejś części produkcji czy sprzedaży po założonych cenach ).Przed niekorzystnymi skutkami takich sytuacji mogą chronić przeds. rezerwy środków finansowych.Rezerwy takie umożliwiają terminowe regulowanie własnych zobowiązań przeds.(wobec pracowników i dostawców).Rozwiązaniem uzupełniającym możliwość (nie zawsze pewną)jest korzystanie z krótkoterminowych kredytów bankowych,stanowiącej coś w rodzaju wewnętrznej rezerwy. Szczegółowa struktura dwóch elementów rezerw zdolności produkcyjnej i rezerw zdolności przetwórczej tj.środków pracy i ich obsługi może być różna,zależnie od możliwości i specyfiki procesu produkcyjnego.Może to być : rezerwa nieobciążona-(w przypadku siły roboczej rzadko jako rezerwa wewnętrzna,częściej jako rezerwa zewnętrzna,w formie wolnej siły roboczej zatrudnionej sezonowo),rezerwa częściowo obciązona,rzadziej-rezerwa całkowicie obciążona.Rezerwa częściowo obciążona może mieć formę ekstensywną(nie w pełni wykorzystany nominalny czas pracy maszyn i urządzeń normalnie eksploatowanych,możliwość zatrudnienia pracowników w godzinach nadliczbowych czy dniach wolnych od pracy),rzadziej intensywną-„luzy” w wydajności maszyn i obsługi.Rezerwę „obciążoną” siły roboczej jako element rezerw zdolności produkcyjnej czy zdolności przetwórczej mogą stanowić pracownicy administracyjni czy obsługi technicznej,odpowiednio przygotowani. Oprócz tworzenia rezerw celowych w przeds.przemysłowych na podstawie ich decyzji,na ich ryzyko i odpowiedzialność,i rezerw zdecentralizowanych (obejmujących przede wszystkim rezerwy państwowe i regionalne o znaczeniu strategicznym takie jak rezerwy ważnych surowców,artykułów spożywczych,leków)możliwe jest tworzenie rezerw w przeds.na odpowiedzialność państwa np.w przypadkach gdy dla przeds.są one nie opłacalne,a są uzgodnione z punktu widzenia makroekonomicznego czy społecznego.Dotyczy to szczególnie rezerw zdolności produkcyjnych np.chleb i rezerw zdolności przetwórczych które ze swojej natury są zlokalizowane w przeds. I nie mogą być w sensie materialnym zdecentralizowane,natomiast ze względów społecznych powinny być utrzymane. 5.Koszty rezerw-pojawiają się tu pytania : Na jakim poziomie tworzyć daną rezerwę ? Czy się opłaca ? Tworząc rezerwy musimy brać pod uwagę koszty jej utrzymania oraz straty,konsekwencje w wyniku ich nie utworzenia. Konsekwencje braku rezerw: *straty (ekonomiczne,społeczne),stratą może być dodatkowy koszt zwiększonej produkcji,pogorszenie się odczuć ludzkich, *utracone korzyści (ekonomiczne,społeczne),unikniemy ich gdy nadwyżki będą zagospodarowane.Są to utracone zyski dla przeds.dochód dla budżetu państwa,odczucia ludzkie. 4.Zjawisko tolerancji ekonomicznej-istnieją odchylenia od planowanych wartości tzw. oczekiwane. Gdy są niewielkie odchylenia to się one wchłaniają szczególnie odchylenia mieszczące się w przedziale kompensacji autonomicznej (autonomiczne odchylenia).Nie podejmuje się żadnych działań, ignoruje się je. Gdy odchylenia są duże to trzeba użyć innego środka niż pierwotny to obszar kompensacji substytucyjnej np. gdy nie ma tego produktu to kupujemy inny substytut, który może dać troszkę gorszy efekt, ale nie zmieniamy działań. Oba te obszary to zjawisko tolerancji ekonomicznej. Poza tym obszarem musimy mieć rezerwy celowe lub zmienić działanie. Im mniejsze wymagania technologiczne i wymagania konksumentów tym większy jest zakres tolerancji ekonomicznej. Rośnie specjalizacja ,to maleje tolerancja ekonomiczna zmniejszając niepewność. Trzeba zwiększać zasoby ,wiedzy informacji o sobie i o otoczeniu. Można też dywersyfikować swoją działalność, uelastycznia się wtedy działalność,ubezpieczenie-przeżucenie ryzyka rozpraszamy je od negatywnych decyzji. Najdroższy sposób i nie zawsze dobry to rezerwy celowe (zwiększają mobilność firmy)trzeba je utrzymywać cały czas, finansować je, ale czy będą potrzebne ?

PROBLEM NIEPEWNOŚCI I RYZYKA W DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ. Niebezpieczeństwo niepowodzenia przy równoczesnym występowaniu szans odniesienia sukcesu to podstawowe cechy działania w warunkach niepewności i ryzyka. 1.Pojęcie niepewności i ryzyka.Warunki niepewności i ryzyka charakteryzują (chociaż w niejednakowym stopniu)każdy proces gospodarowania społecznego i ludzkiego działania ogóle.Oba te zjawiska traktuje się najczęściej jako wynik niedoskonałej i niekompletności naszej wiedzy o otaczającym świecie.Jej skutkiem jest rozbieżność między stanem zaistniałym a oczekiwanym.Możliwość (bądź jej brak)obliczenie ewentualności zaistnienia tych odchyleń,traktuje się jako podstawę rozróżnienia obu zjawisk.W pierwszym przypadku byłoby to ryzyko,w drugim zaś niepewność.Z niepewnościa mamy do czynienia wówczas,gdy dane działanie lub decyzja może być traktowana jako eksperyment niepodzialny,tzn.gdy nie znajduje zastosowania postępowanie probalistyczne.Proces przewidywania przyszłego wyniku może być co najwyżej „aktem kreatywnej wyobraźni”.Istotna właściwością niepewności jest element zaskoczenia nieodłącznie z nią związany Przez niepewność należałoby zatem rozumieć nie-okresloną działalność-a pewnien stan (sytuację)charakteryzującą się brakiem znajomości parametrów przedsięwzięcia gospodarczego i prawdopodobieństwa ich rozkładu w zespole alternatywnych zdarzeń. Jeżeli nie podejmuje się działania w sytuacjach niepewnych, to stan jest obojętny .Niepewność pojmowana jest statycznie. Dopiero działanie podjęte w warunkach niepewności obarczone będzie ryzykiem. Niepewność jest ryzykiem potencjalnym. Niepewność to określony stan naszej wiedzy o problemie. Pojęcie niepewności odnosi się do tych sytuacji i do tych warunków działania ,których nie sposób opisać absolutnie dokładnie, czyli nie można ich przedstawić jako zdeterminowanych. Racjonalne postępowanie w warunkach niepewności wymaga najpierw poszukiwania możliwości zmniejszenia skali niepewności, następnie rożnych działań zmniejszających ryzyko w tym także wykorzystanie zjawisk tolerancji ekonomicznej.Dopiero kiedy te działania okażą się nie wystarczające należy uwzględnić możliwość tworzenia i utrzymywania odpowiednich rezerw celowych są one bowiem drogim sposobem zabezpieczenia się przed ryzykiem. Czynniki,źródła decydujące o występowaniu niepewności : subiektywne a.ze względu na charakter *siły nie zależne od woli ludzkiej (siły natury),działania praw fizyki i chemii, *autonomia decyzji różnych podmiotów gospodarczych niezależnych bądź nie w pełni zależnych od danego podmiotu gospodarującego. Należą tu wszyscy kontrahenci (dostawcy,odbiorcy,konsumenci indywidualni,banki, polityka państwa-która też może być źródłem niepewności, obiektywne *brak znajomości przedmiotu działania, brak dostatecznej wiedzy przez kierownictwo ,brak wiedzy na temat otoczenia, możliwość rozbieżności w decyzjach podejmowanych na różnych szczeblach zarządzania. Dlaczego współcześnie narasta niepewność. Teoria haosu. Czynniki : *gwałtowny wzrost tępa postępu technicznego i innowacji w trzech ostatnich dekadach wieku co jest związane z rozwojem elektroniki (rewolucja techniczna).Przyczyny rewolucji :skracanie się cyklu życia produktu, który staje się dla przeds.czynnikiem niepewności, *zjawiska pochodne globalizacji, które wiążą się z przechodzeniem z rynku lokalnego w rynki globalne. Może to mieć związek między innymi z konkurencją, *powstawanie coraz większej liczby podmiotów i komplikowanie się procesów wewnątrz tych podmiotów ze względu na to,że podmioty te są coraz bardziej złożone, *wzrost podmiotowości ludzi i społeczeństw co jest pochodną wzrostu poziomu edukacji,wzrost autonomii.Można mówić tu o kilku rolach : -ludzi czyli pracowników wykształconych, -ludzi w roli konsumentów, -ludzie w roli mieszkańca (mieszkają obok fabryk w których pracują).Powstawanie nowych państw staje się źródłem wielu konfliktów i zagrożeń dla rynków zaopatrzeniowych i zbytu. Im świat jest bardziej podzielony tym bardziej ujawniają się pewne nacjonalizacje. W obliczu ryzyka stoimy zaś wówczas,gdy działanie lub podjęta decyzja może być uznana jako próba w eksperymencie podzielonym tj.gdy wynik może być określony za pomocne,jednego z trzech rodzajów prawdopodobieństwa (matematyczne,statystyczne,szacunkowe),z których każde opiera się na obiektywnej wiedzy.Istotą ryzyka jest więc prawdopodobieństwo zakładające wiedzę,a także z kolei wyklucza niepewność-nie zawiera zatem zaskoczenia.Teoria ubezpieczeń rozumie ryzyko jako sytuację niepewną,w której może dojść do strat wartości,nie osiągnięcia możliwych korzyści zagrożenia (naruszenia)życia lub zdrowia.W prawie ryzyko oznacza niepewność,czy sukces danego działania (do którego jest się uprawnionym czy zobowiązanym)rzeczywiście wystąpi.Warunkiem dodatkowym jest,aby działanie było z punktu widzenia przepisów prawa niezbędne lub uzasadnione,a niepewność nie mogła być wyeliminowana przy pomocy istniejącej i dostępnej wiedzy.Wreszcie w handlu zagranicznym oznacza niebezpieczeństwo niedotrzymania zawartego kontraktu z woli jednego lub obu partnerów.W każdej z tych dziedzin,w których podjęcie ryzyka występuje najczęściej przyjmuje się więc występowanie trzech systemów decyzyjnych „ *pewności,gdy działanie prowadzi do jednoczesnego wyniku ze 100 % pp. *ryzyka,gdy działanie prowadzi do kilku wyników,z których pp występowania jest jednak znane, *niepewności,gdy działanie prowadzi di wyników co do których ani pp, ani inna wiedza nie istnieje. Ryzyko jest funkcją niepewności.Zaleznośc ta ma charakter prosty.W miarę wzrostu niepewności rożnie również ryzyko,i odwrotnie -wraz ze zmniejszeniem się ilości elementów niepewnych ryzyko maleje. Bez niepewności ryzyko nie występuje. Twierdzenia,że ryzyko jest skutkiem niepewności,nie można odwrócić.Ponieważ mogą powstać sytuacje i warunki niepewności,które nie wymagają podejmowania ryzyka lub w których wielkość podejmowanego ryzyka nie pokrywa się ze skalą niepewności. Skalę ryzyka wyznacza działanie zmierzające do rozwiązania problemu.Jego wielkość determinowana będzie ilością nieznanych bądź nie w pełni znanych parametrów wpływających na podejmowane działania.O decyzji podjęcia ryzyka stanowi zakres niepewności. 2.Niepewność i ryzyko w działalności gospodarczej. Ogólna prawidłowość,iż przyszłość może być przewidywana zaledwie częsciowo,znajduje potwierdzenie (w odpowiedniej skali)w stosunku do pojedynczego przeds.Możliwośc tego przewidywania określona jest przez szereg okoliczności,które można podzielić na : *zjawiska o charakterze ekonomiczno-politycznym występujące w otoczeniu ekonomicznym jednostek, *zjawiska i procesy powstające w danej organizacji niezależnie od decyzji i roli kierownictwa, *zjawiska o charakterze losowym(w tum czynniki przyrodnicze), *zjawiska będące skutkiem działalności ludzkiej (wynikające z ludzkiej niedoskonałości). Ilość i siła zjawisk niepewnych nie tylko ulega zmniejszeniu,lecz pojawiają się nowe.Ogólna tendencja jest przy tym taka,że relatywnie trąca na znaczeniu czynniki natury przyrodniczej,a wzrasta rola czynników społeczno-ekonomicznych.Następuje bowiem szybki rozwój nauk technicznych podczas gdy przewidywanie zachowań ludzkich jest nadal bardzo trudne.Spośród pierwszej grupy zjawisk najczęściej wymienia się istnienie podmiotów gospodarczych niezależnych lub nie w pełni zależnych od woli danego podmiotu,zasady i normy polityki gospodarczej państwa i stopień stabilności układu politycznego.W warunkach zakłóconego funkcjonowania i „otwartości” każdy konsument i kontrahent ma możliwość wybory miejsca,ilości i rodzaju usługi bądź dobra,które pragnie nabyć,jak również miejsca,rodzaj pracy i wyboru dotyczącego podejmowania pracy i czasu jej trwania.Swoboda wyboru konsumenta jest źródłem niepewności dla każdego podmiotu mającego zadecydować o rozmiarach i strukturze produkcji.Na reakcje konsumentów (odbiorców)można oczywiście oddziaływać,ale nie są one bardzo trudne do przewidzenia i nie zawsze dają się zamknąć w pewne prawidłowości.Podobne konsekwencje płyną z istnienia zasady swobodnego wybory miejsca i rodzaju pracy (bądź braku przymusu pracy w ogóle).Na indywidualne decyzje w tej dziedzinie można również wpływać,ale okres,jaki musi minąć-od zaistnienia zjawiska poprzez reakcje po efekty-może być długi,a skuteczność użytych środków znikoma.Zjawiska powyższe stanowią z pewnością utrudnione procesy decyzyjne i warunków działania,lecz stanowią tak typowy i nieodłączny element działalności gospodarczej przeds.(opartej na stosunkach towarowo-pienięznych),że staja się czymś zwykłym i normalnym.Jeżeli jednak nałoży się na nie dużą zmienność zasad funkcjonowania gospodarki,to staja się poważnym utrudnieniem.Duża zmienność finansowo-ekonomicznych i prawnych warunków działalności przeds.może być powodowana róznież światową,zmianą preferencji i koncepcji rozwoju,reakcja na określone możliwości (szanse)bądź zagrożenia gospodarki.Są to sytuacje,z których muszą się liczyć przeds.na całym świecie(zmiany stopy procentowej,cła,kursów walut itp.). Sytuacja w otoczeniu przeds.komplikuje się dodatkowo przy uwzględnieniu faktu istnienia odmiennych systemów gospodarczych i politycznych.Zmienne warunki koniunkturalne,silna konkurencja,monopole,zmiennośc kursów walut zwiększają niepewność.Możliwośći wpływania na zachowania kontrahentów zagranicznych są znacznie ograniczone(a przy tym kosztowne).Zmiany w sytuacji politycznej powodują nowe i trudne do przewidzenia sytuacje gospodarcze (embargo,wzrost cen i ceł itp.).Niebezpieczeństwo potęguje się przy ścisłym związaniu z jednym rynkiem. Niepewność powstająca w przeds.ma także swoje źródło w niedostatecznej znajomości pzreds.,nieumiejętności kierowania jego działalnością,wadliwej organizacji komórek przeds.,błędów w przewidywaniu cen czynników produkcji i popytu na wytwarzane przez nie wyroby. Niepewność w przeds.rośnie w miarę wzrostu jej rozmiarów.Trudniej jest bowiem kierować dużym przeds.,w którym techniki wytwarzania i organizacji produkcji są bardziej skomplikowane-podobnie jak system wzajemnych zależności produkcyjnych między różnymi grupami pracowniczymi (formalnymi i nieformalnymi)-niż w małym.Niezależnie od wielkości przeds.stopień niepewności a tym samym wielkość ryzyka,które się ponosi rośnie w miarę przesuwania się w górę struktury zarządzania.Największym ryzykiem obarczone są decyzje najwyższego kierownictwa,obowiązują one bowiem dla całej jednostki,obszar brany pod uwagę jest największy a ma charakter długofalowy.Na skale niepewności znaczący wpływ ma czynnik czasu.W miarę wydłużania się perspektywy czasowej podejmowanych decyzji wzrasta liczba zjawisk,które należałoby wziąć pod uwagę,natomist dokonanie charakterystyk parametrów zjawiska te opisujących jest trudne lub wręcz niemożliwe. Obszary występowania niepewności w przeds. Źródłem niepewności w działalności gospodarczej w przemyśle i w innych działaniach produkcyjnych gospodarki jest w gruncie rzeczy zmienność celów i warunków działalności podmiotów gospodarczych,nie tylko pod względem ilościowym,ale także jakościowym i ekonomicznym i ta zarówno w krótkich jak i w dłuższych okresach niepewność na wyjściu *popyt (niepewny popyt)a tym samym niepewna sprzedaż, *niepewne zaopatrzenie (surowców,mat.niepwnośc dostaw,inwestycji,w energię), na boku *niepewność prawa,pochodna działalności ustawodawczej państwa powinna być ona w jak największym stopniu niwelowana, na wewnątrz *niepewność związana z funkcjonowaniem wyposażenia technicznego,także niepewność z niedostatecznym powiązaniem tych urządzeń (awaria urządzenia kluczowego może spowodować bardzo duże skutki), w wewnątrz *pracownicy i sposoby ich zachowań,obecność pracowników nie jest do końca pewna,relacje między pracownikami nie są do końca określone stąd strajki,protesty, *sytuacja finansowa związana przede wszystkim z tym,że możemy nie sprzedać tego co wyprodukowaliśmy,niższe ceny niź planowaliśmy,nieżetelnośc kontrahentów. Eliminacja niepewności i ryzyka w przeds. a.niepewność,poprzez: *poszerzenie wiadomości (zakresu informacji)poznając lepiej przeds.,ludzi,otoczenie, *dywersyfikacja działalności-jednak poprzez źle dobraną dział.możemy powiększyć naszą niepewność i ryzyko, *zwiększenie elastyczności,kwalifikacji,umiejętności działania, b.ryzyko : *ubezpieczenie się od skutków decyzji, *tworzenie rezerw celowych odpowiednich do rodzaju zakłócenia, 3.Rachune opłacalności ryzyka.Podejmowanym działaniom towarzyszy ryzyko.Może być ono podjęte świadomie i dobrowolnie w oparciu o motywy ekonomiczne lub zostać wymuszone (narzucone).Ryzyko konieczne może być spowodowane przez pozaekonomiczne czynniki np.naturalne warunki gospodarowania.Przesłanki ryzyka z wyboru wynikają wyłącznie z ekonomicznej analizy korzyści różnych wariantów wyboru.Istnieja granice wyznaczające wielkość ryzyka,które można (bądź opłaci się)podjąć bez narażania się na zarzut niegospodarności.Ekonomiczna opłacalność ryzyka charakteryzowana jest zarówno przez spodziewane korzyści jak i ewentualne straty.Obowiązuje tu „żelazna” zasada że niebezpieczeństwu poniesienia strat towarzyszyć muszą osiągnięcia wysokich korzyści.Problem opłacalności ryzyka nabiera znaczenia wówczas,gdy podmioty gospodarcze maja możliwość wyboru między autentycznie różniącymi się wariantami decyzyjnymi i kiedy różnice te warunkują skalę przyszłych przedsięwzięć oraz ich społeczno-ekonomiczną atrakcyjność.Uważą się,że w rachunku ekonomicznym przeds.socjalistycznego należy założyć ograniczony przedział możliwości podejmowania ryzyka.Jako granicę tego przedziału przyjmuje się często warunki określone przez kodeks karny i orzecznictwo Sądu Najwyższego.Podstawowe z nich to : *przysporzenie korzyści gospodarce (dopuszcza się tylko działania ryzykowne,z którymi wiąże się nadzieja uzyskania korzyści ekonomicznych bądź społecznych), *zgodność z aktualnym stanem wiedzy,tzn.działanie w granicach ryzyka powinno być racjonalne, *znaczna przewaga prawdopodobieństwa korzyści nad prawdopodobieństwem szkody (w chwili podejmowania decyzji ryzyko powinno być w sumie opłacalne), Ramy dopuszczalności ryzyka określone przez kodeks karny są jakby zabezpieczeniem dóbr ogólnospołecznych (będących w posiadaniu przedmiotów gospodarczych)przed skutkami działań nie przemyślanych czy niebezpiecznych,nie dających racjonalnych nadziei na przysporzenie korzyści.W granicach zgodności z prawem przeds.dokonuje kalkulacji opłacalności ryzyka i podejmuje odpowiednie działania. 4.Awersja i skłonność do ryzyka. Motywem podejmowania ryzyka w przeds.jest chęć (bądź wymuszona przez otoczenie konieczność)podejmowania działań innowacyjnych,odważnych,kreatywnych,przyjęcia postaw aktywnego poszukiwania szans rozwoju.Na stosunek do ryzyka wpływa istnienie tzw.prawa do określonego ryzyka.Jeżeli takie prawo w praktyce nie istnieje i natychmiast płaci się za wynik niekorzystny,choć mieszczący się w granicach opłacalnego ryzyka,wówczas podejmujący decyzję staję się asekurantem,oportunistą..Zdolnośc przeds.do podejmowania działań obarczonych ryzykiem zależy od szeregu czynników,na które przeds.ma wpływ-bądź one od niego niezależne.Zgodnie z teorią organizacji prawo do podejmowania decyzji ma tylko ten kto za skutki tej decyzji ponosi odpowiedzialność. Rezerwy celowe stanowiące środki materialne,rzeczowe,finansowe oraz organizacyjne oznaczają zatrzymanie pewnej ich części do późniejszego rozdysponowania.Koncepcja gospodarowania z uwzględnieniem rezerw zakłada możliwość reakcji na obie formy przejawiania się ryzyka :negatywne i korzystne a ściślej -przewiduje przeciwdziałanie powstaniu strat lub zmniejszeniu ich skali oraz wykorzystania szans jakie niosą ze sobą zmiany w otoczeniu.Słusznie się podkreśla,że bez uwzględnienia rezerw celowych racjonalne gospodarowanie jest w ogóle niemożliwe.

ROZBUDOWA ZDOLNOŚCI PRODUKCYJNEJ. 1.Rozbudowa zdolności produkcji stanowi jedną z najważniejszych decyzji strategicznych podejmowanych przez firmy zarówno z punktu widzenia związanych z tym zakładów kapitałowych, jak i złożoności problemu podejmowania decyzji. W przeds. produkujących towary masowe jest to prawdopodobnie główny aspekt strategii. Podstawowe znaczenie mają dwa rodzaje oczekiwań dotyczących przyszłego popytu i dotychczasowych zachowań konkurentów. Przy rozbudowie zdolności strategiczne zagadnienie polega na tym, w jaki sposób zwiększyć tą zdolność, aby przybliżyć realizację celów firmy, w nadziei, że poprawi się jej sytuację konkurencyjną lub udział w rynku, unikając jednocześnie nadmiaru zdolności produkcyjnej w całym sektorze. Rozbudowa zdolności produkcyjnej angażuje inwestycje a także wynika to z tego, że w gospodarce rynkowej oczekuje się, że rynek poszukuje pewnych dostawców mających rezerwy celowe. Przedsiębiorcy chcą być wiarygodni wobec odbiorców. Skutki rozbudowy zdolności produkcyjnej są długoletnie, dlatego powinno być poprzedzona dogłębną analizą strategiczną 2.Elelemnty decyzji o rozbudowie zdolności produkcyjnej. Poszczególne etapy należy analizować w trybie interakcyjnym. Są to : 1.Określic opcje firmy, dotyczące rozmiarów i rodzajów rozbudowy zdolności produkcyjnej, 2.Ocenić prawdopodobny przyszły popyt i koszty nakładów, 3.Ocenić przypuszczalne zmiany techniczne i prawdopodobieństwo przestarzałości, 4.Przewidzieć zwiększenie zdolności produkcyjnej przez każdego z konkurentów na podstawie ich oczekiwań dotyczących sektora, 5.Zsumować powyższe dla określenia równowagi popytu i podaży w sektorze oraz wynikających z tego cen i kosztów w sektorze, 6.Określić przewidywane przepływy finansowe, wynikające z rozbudowy zdolności produkcyjnej, 7.Sprawdzić analizę pod względem wewnętrznej zgodności. a.pierwszy etap polega na ustaleniu realnych możliwości zwiększenia zdolności produkcyjnej, którą dysponuje firma. Zazwyczaj wielkość przyrostu może być różna. Przyrost nie zintegrowanej zdolności może stanowić zabezpieczenie przed ryzykiem. Skoro własna decyzja firmy o wielkości przyrostu zdolności produkcyjnej może wpływać na to, co zrobią jej konkurenci, każdą z możliwości należy analizować oddzielnie w powiązaniu z zachowaniami konkurentów. b.po ustaleniu możliwości firma musi opracować prognozy dotyczące przyszłego popytu, kosztów, nakładów i techniki. c.przewidywanie rozwoju techniki jest ważne gdyż trzeba przewidzieć pp tego, że urządzenia instalowane obecnie w celu powiększenia zdolności prod. staną się przestarzałe lub tego, że zmiany konstrukcyjne umożliwią efektywne zwiększenie zdolności prod. już istniejących urządzeń. Prognozy cen nakładów muszą uwzględniać możliwość ich wzrostu w wyniku zwiększonego na nie popytu wywołanego rozbudową zdolności prod. Takie prognozy obarczone są niepewnością. d.firma musi następnie prognozować, w jaki sposób i kiedy każdy z jej konkurentów zwiększy zdolność prod. Jest to trudny problem przy analizie konkurentów. Posunięcia konkurentów w sprawach zdolności produkcyjnej będą oczywiście zależne och ich oczekiwań dotyczących przyszłego popytu, kosztów i techniki. Tak więc prognozowanie ich zachowań oparte jest na dowiadywaniu się (lub odgadywaniu),jakie przypuszczalne będą te oczekiwania. Przewidywanie zachowań konkurentów jest też procesem iteracyjnym, gdyż postępowanie jednego z konkurentów wpływa na innych, zwłaszcza jeśli zajmują one wiodącą pozycję w sektorze. Do prognozowania prawdopodobnego ciągu działań i reakcji na nie należy rozpatrywać wzajemną grę konkurentów w zwiększaniu ich zdolności. e.następnym etapem jest zsumowanie zachowań firmy i jej konkurentów w celu określenia łącznej zdolności produkcyjnej sektora oraz indywidualnych udziałów w rynku, a następnie porównanie ich z przewidywanym popytem. Etap ten umożliwia firmie oszacowanie cen w sektorze, a w konsekwencji przewidywane wpływy z rozpatrywanej inwestycji. f.należy przebadać cały proces z punktu widzenia wewnętrznych niezgodności. Budowa modelu procesu rozbudowy zdolności produkcyjnej jest złożona i wymaga wielu szacunków. Jednak pozwala ona firmie na wnikliwe zrozumienie napędowych sił rozbudowy w sektorze, a także poznanie możliwych sposobów wywierania na nią wpływu zgodnie z własnymi interesami. Model procesu rozbudowy zdolności prod.wskazuje ,że jednym z głównych wyznaczników przebiegu tego procesu jest stopień niepewności przyszłych zjawisk. tam gdzie istnieje znaczna niepewność przyszłego popytu, ewentualne różnice w niechęci do ryzyka i w finansach możliwościach firm zazwyczaj prowadzą do uporządkowanego procesu rozbudowy. Firmy skłonne do ryzyka mające duże zasoby gotówki lub poważnie zaangażowane w dany sektor, podejmą działania, podczas gdy większość będzie biernie czekać na to, co przyniesie przyszłość. Jeśli jednak uważa się, że popyt jest dość pewny to proces rozbudowy zdolności staje się grą wyprzedzającą. Przy znanych przyszłym popycie firmy będą dążyć do jak najszybszego uruchomienia nowych zdolności dla zaspokojenia tego popytu. 3.Przyczyny nadmiernej rozbudowy zdolności produkcyjnej-silna tendencja do nadmiernej rozbudowy zdolności produkcyjnej występuje zwłaszcza w sektorze towarów masowych. Ryzyko nadmiernej rozbudowy jest tu największe z dwóch przyczyn : *popyt ma na ogół charakter cykliczny.Cykliczny popyt nie tylko gwarantuje nadmiar zdolności w okresie spadkowym ale prowadzi do nadmiernie optymistycznych ocen w okresach wzrostu, *wyroby nie są zróżnicowane. Powoduje to,że w sytuacji gdy wybór nabywców w dużej mierze oparty jest na cenie,koszty stają się podstawowym czynnikiem konkurencji. Na nadmierną rozbudowe zdolności produkcyjnej w poszczególnych sektorach wpływa wiele czynników.Jeśli w danym sektorze występuje co najmniej jeden z nich to niebezpieczeństwo nadmiernej rozbudowy zdolności produkcyjnej może być poważne. 1.Technologiczne- a. zwiększenie zdolności dużymi skokami. Zwiększenie zdolności produkcyjnej przez dodawanie dużych jednostek może spowodować poważne przeinwestowanie. b.ekonomia skali lub istotna krzywa uczenia się .Czynnik ten powoduje,że bardzo prawdopodobne staje się podjęcie działań wyprzedazjących.Firma o najwiekszej zdolności prod. lub wcześnie ją rozbudowując uzyska przewage kosztową,co mobilizuje inne firmy do szybkiego i agresywnego przeciwdziałania. c.długie okresy realizacji zmuszaja firmy do opierania decyzji na długookresowych prognozach popytu i zachowań konkurentów, zawsze istnieje groźba nie wykorzystania okazji jeśli w przyszłości popyt się urzeczywistni. Długie okresy realizacji zwiększaja straty ponoszone przez firmę, która nie będzie miała odpowiedniej zdolności prod. Stąd też firmy unikaja ryzyka mogą być bardziej skłonne do inwestowania, chociaż sama decyzja o rozbudowie zdolności jest równie ryzykowna, d.zwiększenie minimalnej skali efektywnej (MSF).Jeśli MSF wzrasta i nowo budowane większe wytwórnie sa bardziej efektywne,a popyt nie wzrasta gwałtownie,to albo liczba wytwórni w sektorze ulegnie zmniejszeniu,albo wystapi nadmiar zdolności produkcyjenj.Niektóre firmy będą musiały zmniejszyć swój udział w rynku. e.zmiany technologii produkcji-zmiany technologii produkcji często powodują,że inwestuję się w nową technologię,chociaż nadal sa czynne wytwórnie stasujące starą.Im wyższe są bariery wyjścia dla dawnych urządzeń,tym mniejsze jest prawdopodobieństwo,że zostana wycofane z rynku w uporządkowany sposób. 2.Strukturalne-istotne bariery wyjścia.Tam gdzie bariery wyjścia sa istotne,nieefektywne nadwyżki zdolności prod.z trudem znikają z rynku.To nasila i wydłuża okresy nadmiernej zdolności prod a.wymuszanie przez dostawców.Dostawcy urządzeń mogą zwiększać przeinwestowanie w zdolności prod.w sektorach ich klientów przez udzielanie subsydiów,ułatwienie finansowania inwestycji,obniżki cen itp.W pogoni za zamówieniami dostawcy mogą umożliwić rozbudowę zdolności prod.marginalnym konkurentom,którzy w normalnych warunkach nie mieliby takiej szansy, b.budowanie wiarygodności-często okresowy znaczny nadmiar zdolności prod. jest konieczny w takich sektorach, które usiłują sprzedawać nowe wyroby dużym nabywcom, zwłaszcza jeśli taki wyrób jest ważnym nakładem produkcyjnym. Jego potencjalni nabywcy nie zdecydują się na jego zakup chyba, że w rozruchu są wytwórnie o tak dużej zdolności prod. ,że ich potrzeby będą mogły być zaspokojone bez ryzyka dominacji nielicznej grupy dostawców, c.integracja konkurentów-jeśli konkurencji w sektorze są zarazem zintegrowani w dół,to mogą nasilić się skłonności do przeinwestowania, gdyz każda z firm będzie chciała utrzymać pełną zdolność zaopatrywania swoich dolnych jednostek.W takich warunkach,jeśli firma nie ma dostatecznych zdolności do zaspokojenia zapotrzebowania to nie tylko starci części udziału w rynku danego sektora,ale może też utracić część udziału posiadanego przez jej dolna jednostkę (lub ponosi większe ryzyko związane z jej zaopatrzeniem).Jest więc bardziej skłonna do zapewnienia sobie dostatecznej zdolności produkcyjnej,nawet jeśli istnieje niepewnośc co do przyszłego zapotrzebowania.Podobne jest rozwiązanie w przypadku konkurentów zintegrowanych w górę. d.wpływ zdolności produkcyjnej na popyt-w takich sektorach, jak linie lotnicze, firma o największej zdolności może zawładnąć nieproporcjonalnie dużą częścia popytu, gdyz nabywcy będą skłonni zwracać się najpierw do niej.Powoduje to silne naciski na rozbudowe zdolności prod.ze stronny innych firm,dążących do uzyskania wiodącej pozycji pod względem tej zdolności,co w efekcie prowadzi do wystąpienia nadmiaru zdolności prod., e.wpływ wieku i jakości urządzeń na popyt-w niektórych sektorach,takich jak wiele dziedzin usługowych,jakośc wyposażenia bezpośrednio oddziałuje na klientów.W sektorach,w których nabywca wybiera dostawców wyłącznie lub głównie na podstawie jakości wyposażenia, istnieją tendencje do inwestowania w nadmierną zdolność produkcyjną. 3.Konkurencyjne-tendencja do przeinwestowania występuje najsilniej tam,gdzie wiele firm ma siłę i zasoby wystarczajace do wprowadzenia na rynek znacznych dodatkowych zdolności produkcyjnych,a przy tym wszystkie dążą do poprawy swojej pozycji na rynku i ewentualnie do wyprzedzającego jego przejęcia. a.brak wiarygodnego przywódcy lub przywódców na rynku-jeśli wiele firm ubiega się o wiodącą pozycje na rynku, a żadna z nich nie ma dostatecznej wiarygodności, by zapewnić uporządkowany proces rozbudowy,to takie działania przyczyniają się do niestabilności tego procesu.Odwrotnie,silny przywódca na rynku może w wiarygodny sposób zwiększyc swoją zdolnośc prod. tak aby sprostać znacznej części popytu w sektorze i aby w wiarygodny sposób podjąć działania odwetowe w przypadku zbyt agresywnej rozbudowy ze strony innyh firm.Silny przywódca albo niewielka grupa przywódców mogą wpływac na przebieg procesu rozbudowy zdolności prod. za pomocą swoich doświadczeń i działań, b.nowo wchodzący-nowo wchodzacy często wywołują lub pogarszają sytuację przeinwestowania.Dążą do zdobycia pozycji w sektorze,często znacznej,a istniejące firmy nie zamierzaja ustapić im miejsca.Dziedziny,do których wejście jest łatwe,tż sa podatne na przeinwestowanie,gdyz sprzyjające warunki występujace w danym sektorze przyciągają wielu chętnych, c.przewaga inicjatora-wczesne zlecenia i realizacja rozbudowy zdolności produkcyjnej mogą dawać przewagę;skłania to wiele firm do angażowania się w inwestycje w okresie,w którym warunki gwarantują osiągnięcie korzyści w przyszłości.Ewentualne korzyści płynące z wczesnego angażowania to ; krótsze okresy miedzy złożeniem zamówienia na urządzenia a ich realizacją, niższe ceny urządzeń oraz możliwości wykorzystania w pierwszej kolejności nierównowagi między popytem i podażą. 4.Informacyjne-inflacja oczekiwań, można sadzić, że oczekiwania dotyczące popytu w przyszłości nadmiernie wzrastają w wyniku wzajemnych oświadczeń konkurentów oraz opinii analityków papierów wartościowych. a.rozbiezne założenia lub postrzeganie-jeśli firmy inaczej postrzegają silne strony, zasoby i siłę przetrwania konkurentów, to maja sklonność do destabilizowania procesu rozbudowy zdolności produkcyjnej.Firmy mogą błędnie oceniać (nie doceniać lub przeceniać)prawdopodobieństwo inwestowania przez rywali, co może je skłaniać albo nierozsądnych inwestycji, albo odwrotnie-do powstrzymywania się od nich. W pierwszym przypadku działanie takie prowadzi bezposrednio do przeinwestowania,zaś w drugim-pośrednio firma pozostajaca w tyle może się w pewnym momencie ocknąć i podjąć desperacką próbę dogonienia innych, wywołując w ten sposób dalsze nadmierne inwestowanie przez pozostałych konkurentów, b.załamanie się sygnalizacji rynkowej-gdy firmy przestają dowierzać sygnałom rynkowym ze względu na nowo wchodzących,na zmianę warunków,na niedawne wybuchy wojen między konkurentami,czy z innych przyczyn,narasta destabilizacja procesu rozbudowy zdolności produkcyjnej.Natomiast wiarygodna sygnalizacja sprzyja uporządkowanej rozbudownie, c.zmiany strukturalne-zmiany strukturalne w sektorze często mogą sprzyjać nadmiernej rozbudowie zdolności produkcyjnej, albo ze względu na to, że powodują konieczność inwestowania przez firmy w nowe rodzaje mozy produkcyjnych, albo na to, że zaburzenia związane ze zmianami strukturalnymi wpływają na skłonność firm do błędnej oceny wzajemnych sił, d.nacisk środowiska finansowego-chociaż środowisko finansowe może niekiedy stanowić siłę stabilizującą,to często analitycy papierów wartościowych opowiadają się za rozbudową zdolności produkcyjnej,co prowadzi do jej nadmiaru.Podobnie konieczność składania przez kierownictwa optymistycznych oświadczeń wobec środowiska finansowego w celu podwyższenia cen akcji może prowadzić do stwierdzeń,które konkurenci mogą błędnie interpretować jako zapowiedź agresywnych inwestycji,co wywołuje działania odwetowe. 5.Kierownicze-najwięksxe prawdopodobieństwo przeinwestowania występuje tam, gdzie tradycyjnie główną troską kierownictwa jest produkcja,a nie marketing czy finanse. a.asymetryczna niechęć do ryzyka-wiele przemawia za tezą, że członkowie kierownictwa za groźniejszą uważają taką sytuację,w której firma-w warunkach silnego rynku byłaby jedyną o niedostatecznej mocy produkcyjnej,niź taką,w której podobnie jak inni konkurenci dysponowałaby nadmiarem mocy w wyniku niesprawdzenia się przewidywań w wzroście popytu.W tym ostatnim przypadku relatywna pozycja firmy nie ulega pogorszeniu,a oni sami mogą zasłaniać się tym,że wielu konkurentów postąpiło w ten sam sposób.Pierwsza sytuacja zagraża zarówno strategicznej pozycji firmy jak i posadom.Taka asymetria skutków decyzji o rozbudowie lub jej zaniechaniu powoduje,że jeśli niektóre przeds.taką decyzję podejmą to w pozostałych występuje silna tendencja pójścia w ich ślady. 6.Rządowe-struktura podatków lub inwestycyjnych ulg podatkowych może niekiedy sprzyjać przeinwestowaniu.Np. skandynawskie ustawowawstwo podatkowe chroni zyski ponownie inwestowane w zdolność produkcyjną,lecz opodatkowuje zyski nie reinwestowane.To skłania wszystkich amatorów do reinwestowania w zdolnośc produkcyjną w okresach koniunktury w sektorze. a.chęć posiadania rodzimego przemysły-są sektory,które ze względu na ich znaczenie chciałby rozwijać każdy kraj.W efekcie są one podatne na nadmierną rozbudowę w skali światowej.Wiele krajóe ma nadzieję na sprzedaz nadwyżek na rynkach światowych.Jeśli w porównaniu z popytem na tych rynkach minimalna skala efektywna jest duża,prawdopodobnie doprowadzi to do nadmiaru zdolności produkcyjnej, b.naciski na zwiększenie lub utrzymanie zatrudnienia-niekiedy rządy, kierują się względami społecznymi, wywiarają silny nacisk na firmy aby inwestowały (lub nie ograniczały działalności)w celu zwiększenia lub utrzymania poziomu zatrudnienia.Czynnik ten potęguje problemy związane z nadmiarem zdolności produkcyjnej.

GRANICE ROZBUDOWY ZDOLNOŚCI PRODUKCYJNEJ Istnieją pewne czynniki przeciwdziałające tendencji do przeinwestowania nawet jeśli występują niekiedy niektóre z omówionych warunków.Do najczęściej spotykanych należą : *ograniczenia finansowe, *dywersyfikacja przeds, podwyższająca alternatywny koszt kapitału lub zmieniajaca postawę kierownictwa, *zastępowanie członków naczelnego kierownictwa o doświadczeniu produkcyjnym lub marketingowym osobami o doświadczeniu finansowym, *koszty ochrony środowiska i inne podwyższone koszty budowy nowych mocy produkcyjnych, *powszechnie występująca niepewność co do przyszłości, *poważne problemy,występujące w przeszłości w okresach nadmiaru zdolności produkcyjnych. Na przykład następujące działania mogą zniechęcić konkurentów do zwiększania zdolności produkcyjnych. : *zapowiedź przez firmę znacznej rozbudowy zdolności produkcyjnej, *oświadczenia i inne rodzaje sygnałów lub informacje zawierające zniechęcające treści dotyczące zapotrzebowania w przyszłości, *oświadczenia i inne rodzaje sygnałów lub informacje zwiększające postrzegane prawdopodobieństwo technicznego zestarzenia się obecnej generacji urządzeń produkcyjnych. STRATEGIA WYPRZEDZAJĄCA Jednym ze sposobów podejścia do rozbudowy zdolności produkcyjnej na rosnącym rynku jest strategia wyprzedzajaca. Polega ona na tym ,że firma dąży do zagarnięcia znacznej części rynku,aby utrudnić wejście i zniechęcić konkurentów do rozbudowy.Zazwyczaj strategia wyprzedzająca wymaga nie tylko inwestowania w urządzenia produkcyjne, ale także utrzymania krótkookresowych minimalnych czy nawet ujemnych wyników finansowych.Zwiększa się bowiem zdolnośc produkcyjną uprzedzając przyszły popyt,a ceny często ustala się uprzedzające przyszłe obniżki kosztów.Strategia wyprzedzajaca jest z istoty ryzykowna, gdyż wiąże się z wczesnym zaangażowaniem poważnych zasobów w dany rynek, zanim będzie wiadomo ,jak się rozwinie na nim sytuacja. Ponadto, jeśli strategia okaże się nieskuteczna w odstraszeniu konkurentów to może doprowadzić do katastrofalnej wojny,gdyż łącznym efektem będzie poważny nadmiar zdolności produkcyjnej.Ze względu na koszty i ryzyko związane ze strategią wyprzedzajacą,ważną rzeczą jest ustalenia warunków powodzenia. Strategia wyprzedzajaca jest ryzykowna częściowo ze względu na to, że wszystkie te warunki muszą być spełnione jednocześnie : *znaczna rozbudowa zdolności produkcyjnej w porównaniu z przewidywanymi rozmiarami rynku-jeśli rozbudowa jest nieznaczna w porównaniu z przewidywanymi rozmiarami rynku, to nie może stanowić dostatecznego wyprzedzenia. Tak więc istnieją jasno określone warunki dotyczące rozmiarów rozbudowy zdolności produkcyjnej, jakie należy spełnić aby zająć rynek, którego przyszła wielkość jest znana, *duże ekonomie skali w porównaniu z całkowitym popytem na rynku albo znacząca krzywa uczenia się-jeśli ekonomie skali są znaczne w porównaniu z całkowitym popytem na rynku ,to wyprzedzajaca rozbudowa zdolności produkcyjnej może pozostawic konkurentom zbyt małą część popytu na to, by działali efektywnie. W takim przypadku konkurenci muszą inwestować na dużą skalę, ponosząc przy tym ryzyko ostrej wali o wykorzystanie zdolności produkcyjnej. Jeśli wystepuje znacząca krzywa uczenia się, której korzyści można zachować na wyłączną własność ,to inwestor działający wyprzedzająco na dużą skalę również uzyska trwałą przewagę kosztową, *wiarygodnośc firmy wyprzedzajacej -firma wyprzedzajaca musi w sposób wiarygodny wykazywać swoimi doświadczeniami i posunięciami,że jest zaangażowana w strategię wyprzedzającą i że jest zdolna ja realizować.Wiarygodnośc wiąże się z istnieniem zasobów,posiadaniem odpowiednich umiejętności technicznych,realizacją w przeszłości planowanych inwestycji itd.Bez wiarygodności konkurenci albo nie będą traktować posunięcia jako wyprzedzajacego, albo nie będą skłonni stawić czoło wyprzedzajacemu, *możliwość zasygnalizowania wyprzedzenia przed podjęciem działań prze konkurentów-firma musi mieć możliwość zasygnalizowania że będzie działać wyprzedzająco na rynku,zanim konkurenci zaangażują się w inwestowanie.Musi więc wyprzedzająco uruchomić dostateczną zdolność produkcyjną,nawet nim konkurenci przystąpią do rozpatrywania decyzji o rozbudowie albo,co prawdopodobniejsze,musi ogłosić lub w inny sposób wiarygodnie poinformować o swoich zamiarach, *skłonnośc konkurentów do wycofywania się-strategia wyprzedzająca opiera się na zalożeniu,ze konkurenci rozważą ewentualne korzyści płynące z podjęcia walki z firmą wyprzedzającą i że dojdą do wniosku,że korzyści te nie uzasadniają ryzyka.Podjęcie decyzji o wycofywaniu się może przeszkadzać szereg innych czynników a przede wszystkim świadomość utraty wysokich stawek związanych z pozyskaniem lub utrzymaniem znaczącej pozycji w dziedzinie będącej przedmiotem kontrowersji.Podjęcie działań wyprzedzających może być ryzykowne w stosunku do następujących konkurentów : 1.kierujących się pobudkami o podłożu nie tylko ekonomicznym,jeśli konkurenci przywiązują dużą wartość do uczestnictwa w sektorze ze względu na długoletnia tradycję lub inny rodzaj zaangażowania emocjonalnego to mogą dążyć do utrzymania swojej pozycji wbrew wyprzedzającemu, 2.dla których dana dziedzina stanowi ważny kierunek strategiczny lub wiąże się z innymi w ich portfelu; w innych warunkach gdyby chodziło tylko o tę dziedzinę to racjonalniej byłoby nie podejmować walki,ale ze względu na jej znaczenie dla całości interesów konkurenci mogą uważać,że utrzymanie się w niej jest konieczne.W tych warunkach skuteczne wyprzedzenie może się więc okazać prawie niemożliwe, 3.którzy maja takie same lub lepsze możliwości przetrwania,podejmuja decyzje z myślą o dalszej przyszłości lub mają większą skłonnośc do rezygnowania z zysków w zamian za pozycję na rynku mogą istnieć konkurenci przewidujący perspektywistyczne powodzenie danej dziedziny,skłonni do prowadzenia wali przez długi okres.W takiej sytuacji sukces strategii wyprzedzającej jest wątpliwy.

Praca pochodzi z serwisu www.e-sciagi.pl

---