MORFOLOGIA BAKTERII
Wymiary większości bakterii mieszczą się w granicach od 1 do kilku μm
(1 μm = 10-6 m). Średnica najmniejszych komórek bakteryjnych wynosi tylko 0,15-0,2 μm (Mycoplasma, riketsje). Największe bakterie przekraczają 40 μm (Spirillum).
Ze względu na kształt komórki wyróżnia się 3 typy morfologiczne bakterii:
bakterie kuliste (owalne),
bakterie cylindryczne,
bakterie spiralne.
Bakterie kuliste (owalne) tworzą niekiedy charakterystyczne, widoczne
w preparacie układy komórek. Wśród nich wyróżnić można:
gronkowce (Staphylococcus),
paciorkowce (Streptococcus),
dwoinki (Neisseria),
czworaczki i sześcianki (Sarcina).
Bakterie cylindryczne:
pałeczki (np. Escherichia coli),
laseczki (Bacillus, Clostridium),
maczugowce (Corynebacterium),
prątki (Mycobacterium),
wrzecionowce (Fusobacterium).
Bakterie spiralne:
przecinkowce (Vibrio),
śrubowce (Spirillum),
krętki (Treponema, Borrelia, Leptospira).
RODZAJE PREPARATÓW BAKTERIOLOGICZNYCH:
Preparaty natywne - służą do obserwacji drobnoustrojów cechujących się ruchem własnym. Preparaty natywne mogą być dwojakiego rodzaju:
pod szkiełkiem nakrywkowym,
w kropli wiszącej.
Preparaty natywne ogląda się pod obiektywem 40-krotnego powiększenia, bez imersji!
Preparaty barwione - umożliwiają obserwację wcześniej utrwalonych
i zabarwionych drobnoustrojów. Dostarczają one informacji dotyczących:
morfologii komórek bakteryjnych,
ułożenia komórek bakteryjnych (np. łańcuszki, grona)
obecności w cytoplazmie ziarnistości np. wolutyny,
występowania otoczek, przetrwalników,
przynależności do bakterii Gram(+) lub Gram(-) - barwienie metodą Grama.
Do celów mikrobiologicznych stosuje się:
barwniki anilinowe (zasadowe), zabarwiające komórki:
fuksyna zasadowa,
czerwień obojętna,
fiolet krystaliczny,
błękit metylenowy, itp.
barwniki kwaśne - są stosowane do wybarwiania podłoża:
nigrozyna,
eozyna,
tusz chiński.
Preparaty barwione ogląda się pod obiektywem 100-krotnego powiększenia, przy zastosowaniu olejku imersyjnego!
KRYTERIA PODZIAŁU METOD BARWIENIA
Barwienie proste - polega na zastosowaniu jednego barwnika
(np. barwienie metodą Loefflera, barwienie metodą tuszową).
Barwienie złożone - używa się kilku (co najmniej dwóch) barwników (np. barwienie metodą Grama, Neissera, Ziehl-Neelsena).
Barwienie pozytywne - zabarwiają się bakterie, tło pozostaje nie zabarwione (barwienie metodą Loefflera, Grama),
Barwienie negatywne - zabarwia się tło, bakterie pozostają nie zabarwione (barwienie metodą tuszową),
Barwienie negatywno-pozytywne - zabarwiają się bakterie oraz tło (barwienie metodą Burii-Ginsa, Ziehl-Neelsena).
Bejcowanie preparatów - proces zwiększający powinowactwo cytoplazmy komórki bakteryjnej do barwników. Bejce (płyn Lugola, KOH, kwas chromowy, sole metali ciężkich itp.) umożliwiają tworzenie połączeń chemicznych białek
z barwnikiem lub utrwalenie barwnika w preparacie.
Metachromazja - zjawisko występujące w procesie barwienia prostego. Polega ono na tym, że różne składniki komórki barwią się odmiennie. Na przykład, po zabarwieniu błękitem Loefflera otoczka laseczki wąglika barwi się na różowo, a komórka na niebiesko.
1