Wyższa Szkoła Humanistyczno- Przyrodnicza w Sandomierzu
Kierunek: Pedagogika Specjalna
JĘZYK MIGOWY
PAULINA PAWLIK
Komunikacja to wymiana informacji między jej uczestnikami. Nośnikami tych informacji mogą być słowa, gesty, tekst, obrazy, dźwięk, czy też sygnały elektryczne albo fale radiowe. Ważne by były one zrozumiałe dla odbiorcy i nadawcy.
Uproszczony schemat komunikacji:
nadawca - kodowanie - kanał komunikacji - dekodowanie - odbiorca
Podstawą komunikacji osób słyszących jest komunikacja werbalna, czyli taka z użyciem języka naturalnego czyli mowy jako środka komunikacji. Dopełnienie będzie stanowić komunikacja niewerbalna. W przypadku osób niesłyszących podstawą komunikacji werbalnej jest język migowy (jako język naturalny), charakteryzujący się użyciem kanału wzrokowego a nie audytywnego.
Osoby niesłyszące nie mają problemu z porozumiewaniem się między sobą podobnie jak osoby słyszące. Bariera w komunikacji występuje dopiero wówczas, gdy chcą się porozumieć osoby słyszące z niesłyszącymi. Osoby te mogą się komunikować się ze sobą za pomocą różnych środków komunikacji, jednak nie są one jednakowo dla wszystkich dostępne (np. kartka papieru , telefon komórkowy , tłumacz). Osoby niesłyszące często też nie mogą opanować w wystarczającym stopniu języka polskiego, natomiast wśród osób słyszących znajomość kodów manualnych jest rzadkością.
Podstawowym środkiem komunikowania się niesłyszanych stał się język migowy- język, w którym nośnikiem informacji jest gest i ruch. Klasyczny język migowy obejmuje nie tylko zestaw znaków migowych, ale również posiada własną gramatykę, odmienna od gramatyki języka polskiego. Dlatego, stało się to przyczyną, że język migowy nie posiada formy pisemnej.
Porozumiewanie się osób niesłyszących pomiędzy sobą i z osobami słyszącymi możliwe jest przy zastosowaniu różnych środków komunikacji. Należą do nich:
Język mówiony (głośna mowa). Przy którym łączy się wykorzystywanie resztek słuchu z odczytywaniem z ust,
Język artykułowany ( wyraźna artykulacja bez użycia głosu) odbierany wyłącznie przez odczytywanie z ust,
Znaki migowe daktylograficzne( alfabet palcowy),
Pismo i rysunek
Fonogesty( umowne układy rąk i palców wspomagające artykulację)
Znaki migowe ideograficzne( pojęciowe) w systemie migowym( klasyczny język migowy)
Znaki migowe ideograficzne i daktylograficzne w systemie językowo-migowym pełnym( język migany z końcówkami),
Znaki migowe ideograficzne i daktylograficzne w systemie językowo- migowym uproszczonym( język migany bez końcówek lub z końcówkami stosowanymi wybiórczo),
Gesty naturalne, mimika i pantomimika
Definicja języka migowego
JĘZYK MIGOWY jest to zespół środków stosowanych przez osoby niesłyszące w porozumiewaniu się pomiędzy sobą z i z osobami słyszącymi, obejmujący właściwe danym środowiskom słownictwo oraz sposób przekazania znaków migowych.
Przez pojęcie słownictwa należy rozumieć zbiór znaków migowych- umownych gestów określających poszczególne litery, liczby lub całe pojęcia, przy czym elementami charakterystycznymi znaku migowego są: układ palców i dłoni obu rąk, położenie rak w stosunku do ciała oraz ruch wchodzący w skład całości znaku.
Znaki należące do słownictwa migowego określające pojęcia nazywamy znakami ideograficznymi, natomiast znaki określające litery i liczby- znakami daktylograficznymi.
Klasyczny język migowy nie jest wprawdzie zupełnie niefleksyjny, ma bowiem dwa czasowniki odmienne (być i mieć) oraz jeden zaimek odmienny (ja).
Istnieją bowiem trzy podstawowe przeszkody w realizacji kontaktów.
Ograniczona liczba znaków migowych, które poznaje się w ramach programu (łącznie ok. 900 znaków daktylograficznych i ideograficznych). Podstawę porozumiewania stanowią przede wszystkim ideogramy, natomiast alfabet palcowy i znaki liczb pełnią tu jedynie funkcje pomocnicze. Nie można liczyć na to, że alfabetem palcowym można przekazać każde pojęcie, ponieważ po pierwsze rozmówca musi swobodnie władać tym alfabetem (nie zawsze tak jest), po drugie alfabetem można przekazać tylko pojęcia znane rozmówcy. Tak więc możliwości przekazywania i odbioru informacji, z konieczności zawężone do kilkuset pojęć, muszą być ograniczone. Wiadomości w tym zakresie można samodzielnie poszerzać korzystając z podręczników, słowników, nagrań wideo oraz programów telewizyjnych, w których występuje język migowy.
Odrębna gramatyka klasycznego języka migowego, którym na co dzień posługują się osoby niesłyszące. Jest to gramatyka pozycyjna, w której o sensie zdania nie decydują końcówki fleksyjne, lecz porządek wyrazów w zdaniu. Korzystając z systemu językowo-migowego, a więc posługując się językiem polskim uzupełnionym znakami, stosujemy gramatykę polską, ale nie operujemy końcówkami w przekazie manualnym. Zrozumiałość takiej wypowiedzi zależna jest w dużej mierze od konstrukcji zdań, jakie będziemy formułować w rozmowie z osobą niesłyszącą.
Przestrzenność klasycznego języka migowego. Konstrukcje zdaniowe w tym języku wykorzystują nie tylko znaki migowe i reguły gramatyczne, ale także zagospodarowują w sposób znaczący przestrzeń; w której są przekazywane znaki.
Budując wypowiedzi w systemie językowo-migowym należy przyjąć pewne zasady, które będą ułatwiać nawiązanie kontaktu m.in: także poprzez zbliżanie polskich konstrukcji gramatycznych do konstrukcji stosowanych w gramatyce klasycznego języka migowego. Do zasad tych można zaliczyć:
formułowanie zdań prostych, najlepiej pojedynczych z wyraźnie wyeksponowanym podmiotem i orzeczeniem, zawierających jak najwięcej potocznie używanych słów, najlepiej takich, których odpowiedniki migowe są nam znane,
unikanie przenośni oraz słów mających podwójne znaczenie w znaczeniu mniej popularnym
unikanie pośpiechu w przekazywaniu znaków (szczególnie daktylogramów),
precyzyjne i dokładne przekazywanie znaków migowych, przy tym w przypadku posługiwania się alfabetem palcowym dokładne przekazywanie wszystkich znaków liter do końca wyrazu,
wyraźna i spokojna wymowa i artykulacja,
zaangażowanie wewnętrzne w przekazywany tekst - odpowiednia mimika twarzy i ewentualna gestykulacja uzupełniająca (gesty wskazujące).
Posługując się znakami migowymi trzeba zawsze pamiętać o czytelności swych wypowiedzi. Warto zobaczyć, jak wygląda nasz przekaz migowy korzystając np. z lustra, trzeba również obserwować rozmówcę w czasie przekazywania znaków - czy jego reakcje są prawidłowe, czy na pewno rozumie naszą wypowiedź. Jeśli niesłyszący nam przerywa i powtarza jeden z użytych przez nas ostatnio znaków, oznacza to, że tego właśnie znaku nie zrozumiał. Należy wówczas sformułować wypowiedź inaczej, używając innych znaków lub próbując objaśnić niezrozumiały znak za pomocą innych, zrozumiałych znaków lub alfabetu palcowego (upewniając się, czy zostaliśmy zrozumiani). Tak samo możemy się zachować i my, jeśli nie zrozumieliśmy jakiegoś znaku naszego rozmówcy - możemy przerwać mu wysunięciem ręki i powtórzyć ten znak, którego nie znamy.
W przypadku kontaktu z osobą równocześnie niesłyszącą i niewidomą i słabowidzącą, która nie może obserwować ruchów ust i rąk lub ma z ty znaczne trudności — można próbować nawiązać kontakt mówiąc bezpośrednio do ucha tej osoby (z odległości kilku centymetrów).
Może również zdarzyć się sytuacja, w której trzeba będzie służyć pomocą w charakterze tłumacza, wyjaśniając np. zalecenia lekarza czy uczestnicz w badaniu lekarskim i pośrednicząc w przekazywaniu informacji. Istnieje do znaczna różnica pomiędzy przekazywaniem tekstów własnych a tłumaczenie cudzych wypowiedzi. Tłumaczenie to jest trudne, gdyż zazwyczaj jesteśmy ponaglani tempem wypowiedzi osoby mówiącej i trzeba niekiedy wstrzymywać tę osobę, tłumacząc kolejno, niejako na raty fragmenty wypowiedzi. Drugą, także istotną różnicą pomiędzy wypowiadaniem własnych tekstów a tłumaczeniem jest fakt, że tekst własny na ogół wypowiada się głośno wraz z równoległym miganiem, natomiast przy tłumaczeniu mowę zastępuje wyraźna, ale bezgłośna artykulacja (nie można zagłuszać osoby mówiącej).