Proces apoptozy - jest integralnym elementem patomechanizmu zachodzącego w układowych chorobach tkanki łącznej.
Apoptoza - tzw. fizjologiczna śmierć komórki podlegająca wielokierunkowej i wzajemnie uzupełniającej się regulacji organizmu, zachodzącej stale podczas życia.
Jest to zjawisko określonych zjawisk morfologicznych zachodzących
w ściśle określonej kolejności: kurczenie się cytoplazmy komórkowej, zagęszczenie chromatyny, rozpad jądra komórkowego, rozszczepienie DNA (endonukleazy).
Charakterystyczne jest to, że przez długi okres czasu zachowana jest ciągłość błony komórkowej, która w końcu ulega pofałdowaniu z tworzeniem się pęcherzyków zawierających elementy jądra komórkowego i nie naruszone fragmenty komórkowe.
Są one usuwane poza komórkę i podlegają fagocytozie. Chroni to organizm przed gwałtownym uwolnieniem materiału podlegającego niszczeniu przez enzymy lizosalne, a tym samym zapobiega niszczeniu komórek i tkanek zdrowych oraz ułatwia usuwane materiału
alergizującego. Proces ten umożliwia w dużej mierze regulację procesów immunologicznych z nabyciem tolerancji immunologicznej przez limfocyty T (grasica i tzw.obwodowy układ chłonny). Zjawisko to jest też odpowiedzialne za proces usuwania limfocytów autoreaktywnych skierowanych przeciwko własnym elementom komórkowym. Przez co proces ten chroni organizm przed postępującą autoimmunizacją.
Na drodze apoptozy usuwane są własne komórki, które uległy infekcji wirusowej lub przemianie neoplazmatycznej.
Zaburzenia apoptozy mogą być podłożem nowotworzenia, postępujących infekcji( na tle wirusowym), chorób autimmnizacyjnych. Obecnie rozważa się dwa sposoby zapoczątkowywania apoptozy komórkowej.
Droga zewnątrzpochodna: jest inicjowana poprzez połączenie substancji tzw. ligand ze specyficznymi receptorami komórkowymi. Tworzą się w ten sposób pogrupowane kompleksy
złożone z receptora i jego ligandy oraz swoistych enzymów tzw. proteinaz cysteinowyh zwanych Kasparami. Jest to tzw. kompleks sygnałowy rozpoczynający niszczenie komórki
poprzez: aktywację kaskady kaspaz.
Droga wewnątrzpochodna w której bodziec destrukcji komórki jest przekazywany przy udziale mitochodrium, poprzez aktywację specyficznego układu białek (tzw.Bcl - 2.) powodujących w rezultacie utratę potencjału błony mitochondrialnej i uwolnienie z mitochondrium cytochromu C.
Apoptoza tą drogą jest hamowana przez specyficzny układ białek (z rodziny tzw. Bcl - 2i Bcl-XL) oraz gen supresorowy p 53 (który w odpowiedzi na uszkodzenie DNA blokuje jego dalszą-wadliwą transkrypcję aż do czasu korektu błędu)
Wadliwy mechanizm apoptozy został stwierdzony w w reumatoidalnym
zapaleniu stawów oraz toczeniu rumieniowatym układowym, gdzie stwierdzane morfologicznie zmiany (hiperplazja błony maziowej stawów z naciekiem powierzchni chrzestnych i warstwy podchrzestnej kości, mogą być wynikiem zaburzonych relacji pomiędzy proliferacją komórek a ich apoptozą.
Proces ten może zachodzić w wyniku:
Nadreaktywności genów hamujących apoptozę
Obecności specyficznego inhibitora apoptozy w samej komórce,
Hamowania apoptozy przez zmianę odczynu w środowisku
zapalnym (z zasadowego na kwaśny).
Apoptoza jest regulowana również poprzez oddziaływanie specyficznych cytokin, których źródłem są makrofagi.