Kompetencje zawodowe nauczycieli

Kompetencje są to cechy podmiotu działania zrelatywizowane do sprawnego wykonywania określonego czynu. Oznacza to więc spełnianie funkcji w organizacji (T. Pszczołowski).

"Nowy słownik pedagogiczny" W. Okonia podaje, iż w „(…) pedagogice jako zdolność do osobistej samorealizacji kompetencja jest podstawowym warunkiem wychowania; jako zdolność dookreślonych obszarów zadań kompetencja jest uważana za rezultat procesu uczenia się”.

E. Goźlińska pisze, iż: „Kompetencja to zakres wiedzy, umiejętności i odpowiedzialności; zakres pełnomocnictw i uprawnień do działania. Kompetencja jest (potencjalną) umiejętnością, ujawniającą się w chwili wykonywania danego zadania lub predyspozycją do jego wykonania”.

Kompetencje zawodowe nauczycieli są ściśle związane zarówno z filozofią wychowania, przyrostem wiedzy i środków informacji oraz celami edukacji, jak i są konsekwencją zmian zachodzących w otoczeniu szkoły jako instytucji. Jest to zbiór zawodowych umiejętności i dyspozycji, w jakie powinien być pedagog wyposażony, aby mógł efektywnie wykonywać swoja pracę.

Nauczyciele powinni umieć:
1. wybierać metody sprawdzania i oceniania osiągnięć uczniów stosownie do decyzji dydaktycznych, jakie mają być podjęte.
2. tworzyć metody sprawdzania i oceniania osiągnięć uczniów stosownie do decyzji dydaktycznych, jakie mają być podjęte.
3. tworzyć metody sprawdzania i oceniania osiągnięć uczniów oraz punktować i interpretować wyniki stosowania tych metod.
4. wykorzystać wyniki sprawdzania i oceniania osiągnięć uczniów do podejmowania decyzji zarówno o pojedynczych uczniach, jak i programie kształcenia, doborze metod itd.
5. wykorzystać wyniki sprawdzania i oceniania osiągnięć uczniów do budowania trafnych procedur stawiania stopni szkolnych uczniom.
6. komunikować wyniki sprawdzania i oceniania zarówno uczniom, jak ich rodzicom, innym pedagogom.
7. rozpoznawać nieetyczne i niewłaściwe metody zdobywania i wykorzystywania informacji o osiągnięciach uczniów (B. Niemierko).

Komitet Nauk Pedagogicznych PAN w dniu 13 listopada 1997 r. na posiedzeniu poświęconym wymaganiom w zakresie wykształcenia zawodowego nauczycieli przyjęto projekt zestawu standardów kompetencji zawodowych. Tworzą go standardy:

- prakseologiczne - wyrażają się skutecznością nauczyciela w planowaniu, organizowaniu, kontroli i oceny procesów edukacyjnych.
- komunikacyjne - kompetencje komunikacyjne nauczyciela wyrażają się skutecznością zachowań językowych w sytuacjach edukacyjnych.
- kompetencje współdziałania manifestują się skutecznością zachowań prospołecznych i sprawnością działań integracyjnych nauczyciela.
- nauczyciel, który legitymuje się kompetencjami kreatywnymi wyróżnia się innowacyjnością i niestandardowością działań.
- kompetencje informatyczne wyrażają się sprawnym korzystaniem z nowoczesnych źródeł informacji.
- o nauczycielu mówimy, że nie są mu obce kompetencje moralne wówczas, gdy: posiada zdolność do pogłębionej refleksji moralnej przy ocenie dowolnego czynu etycznego;

Zdaniem A. Pacławskiej w literaturze ostatnich lat dominują dwa podejścia do kompetencji. Mogą być one traktowane jako:
- element nowo wyodrębnionej struktury opisu procesu edukacyjnego
- dynamiczna forma samowiedzy nauczyciela, która mediuje między potrzebami dostosowawczymi, jakie perspektywa zmiany społecznej projektuje dla ucznia, a odpowiednią, funkcjonalną zdolnością nauczyciela do kształtowania umiejętności, kreacji wartości i norm, które regulują zarówno sytuację szkolną, edukacyjną, jak i społeczną

W skład wyróżnionej przez R. Ossowskiego struktury kompetencji zawodowych nauczyciela wchodzą kompetencje:
- przedmiotowe;
- metodyczne;
- wychowawcze
 

Zdaniem W. Strykowskiego kompetencje nauczycielskie można podzielić na trzy grupy:
- merytoryczne - dotyczące treści nauczanego przedmiotu
- dydaktyczno-metodyczne - koncentrujące się na warsztacie pracy nauczyciela i ucznia
- wychowawcze - dotyczące różnych sposobów oddziaływania na uczniów

S. Dylak analizując kompetencje nauczycieli wskazuje na trzy podstawowe grupy, które są pochodną traktowania pedagoga jako animatora procesu kształcenia, osoby kreatywnej:
- bazowe - pozwalające nauczycielowi na porozumienie się z dziećmi i współpracownikami
- konieczne - konieczne, bez których nauczyciel nie mógłby pracować konstruktywnie; należą do nich kompetencje interpretacyjne, autokreacyjne oraz realizacyjne
- pożądane - pożądane, które mogą, lecz nie muszą znajdować się w profilu zawodowym danego nauczyciela; należą do nich zainteresowania i umiejętności związane ze sportem, sztuką itp.


 

 

 

 

---