Wykład 5

16.03.99

BUDŻET - FUNKCJE, POJĘCIA

Budżet - scentralizowany fundusz publiczny służący gromadzeniu środków publicznych związanych z funkcjami realizowanymi przez państwo. Obejmuje ustalony okres czasu, ma charakter ustawowy, przyjmowany przez władzę ustawodawczą w Polsce przez parlament i prezydenta. Wykonywany jest przez rząd, posiada charakter ex ante (przewidywania), jest planem finansowym.

Etapy powstawania budżetu:

Rozwój stosunków towarowo - pieniężnych, który był równoległy z rozwojem budżetu.
Duże znaczenie ma wzrost ilości dóbr w gospodarce a w pewnym okresie dóbr publicznych, które wymagały publicznego zarządu i ogólnej regulacji.
Wzrost znaczenia pieniądza w gospodarce, którego emisja i nad którym kontrola uzależniona była od władz centralnych państwa.

1. Oddzielenie majątku królewskiego i państwa, było to przyczyną powstania majątku publicznego i prywatnego. Majątek publiczny stał się głównym elementem budżetu państwa.
   Pierwsze oddzielenie - Francja XIV wiek

• Polska XIV wiek

Kiedy wyodrębniono skarb koronny i skarb publiczny.

2. Rozwój parlamentarnego systemu sprawowania władzy. Nastąpiło usprawnienie systemu finansów publicznych, zwłaszcza w zakresie redystrybucji (rozdziału uzyskiwanych dóbr). Nastąpiło upublicznienie systemu podatkowego, co oznaczało uzależnienie go od decyzji bezpośredniej. W Polsce w przypadku „liberum veto” i od decyzji pośrednich w postaci wyboru przedstawicieli parlamentarnych (Francja, Anglia). Podatnicy uzyskali wpływ na określenie charakteru wysokości płaconych podatków. Pierwsze takie zdarzenie miało miejsce w Anglii XIII wiek, w Polsce XIV wiek.

3. Powstanie i rozszerzenie zakresu funkcji socjalnych państwa.
   Istnieją następujące przyczyny:

• Ogólny postęp cywilizacyjny

• Rozwój systemu partii politycznych i związków zawodowych, które albo tworzyły instytucje państwa, albo wymagały działania w opozycji do państwa. Podstawowe obszary działań socjalnych państwa to: zabezpieczenie, ochrona zdrowia, ochrona podstawowych praw socjalnych pracowników, służba zdrowia, oświata, kultura, obrona. Pierwsze instytucjonalne działania państwa w tym zakresie miały miejsce pod koniec XIX wieku w Prusach - były związane z Bismowarkiem. W tym okresie zamiatono zależności między poziomem życia obywateli, sprawnością aparatu finansowego i gospodarczego oraz sprawnością systemu społeczno - politycznego państwa.
  Wszelkie działania usprawniające państwo w tym zakresie mogły być realizowane za pośrednictwem stale rozrastającego się budżetu państwa.

4. Wielki kryzys w 1928r. W USA; w wyniku tego kryzysu powstało przekonanie, że samoczynne mechanizmy rynku nie zapewniają odpowiedniej regulacji w gospodarce i potrzebna jest pomoc pastwa w tym zakresie. Pomoc ta przybrała rolę interwencjonizmu państwowego. Zasadniczym celem gosp. Od tego momentu było łagodzenie przebiegu cyklu koniunkturalnego. Wykorzystywano do tego takie instrumenty finansowe jak: podatki, zasiłki chorobowe dla bezrobotnych, stopy procentowe, operacje papierami wartościowymi itd.

5. Problem równowagi budżetowej, ponieważ jej brak powoduje:

• Wzrost inflacji

• Przenoszenie coraz większych zasobów z sektora publicznego, co nie jest korzystne, bo prywatny sektor jest bardziej dynamiczny i efektywny

• Następuje wzrost stopy procentowej na rynkach finansowych w wyniku wzrastającego zatrudnienia publicznego

• Następuje wzrost deficytu budżetowego w wyniku nakładającego się corocznego zadłużenia i wzrostu kosztów obsługi tego zadłużenia

• Następuje przerzucanie konieczności spłaty zadłużenia publicznego na przyszłe pokolenia

ZASADY BUDŻETOWE:

1. Uprzedniości - istotne jest aby uchwalenie budżetu nastąpiło przed rozpoczęciem okresu realizacji budżetu. W przypadku nie dotrzymania terminu stosowane są środki zastępcze tj.

• Prowizorium budżetowe (skrócona wersja budżetu) posiadające aprobatę sejmu. Nie zawiera konkretnych wyliczeń, kategorii finansowych

• Prerogacja budżetu, polega na przedłużaniu wartości budżetu ubiegłorocznego.

• Projekt budżetu, wykorzystywany gdy w parlamencie istnieje partia, która ma wystarczającą większość aby w przyszłości uchwalić ten projekt jako ustawę.

• Prawo do dokonywania koniecznych wydatków, polega na przyznawaniu rządowi uprawnień do finansowania niezbędnych, publicznych urządzeń tj. szpitale, szkoły, drogi ogólnokrajowe, a także finansowanie inwestycji z budżetu ubiegłorocznego.

2. Zupełności - polega na wyszczególnieniu wszystkich wydatków i przychodów ujętych w konkretne, odrębne kategorie.

3. Jedności - postuluje aby wszystkie przychody uzyskiwane przez państwo i wszystkie wydatki ponoszone przez nie znalazły się w jednym dokumencie, co umożliwiłoby całościową analizę finansową.

4. Specjalizacji - wszystkie kategorie przychodów i wydatków powinny być uszeregowane według przyjętych kryteriów. Powstają wtedy następujące typy:

• Rodzajowy - dochody budżetowe ujmowane według źródeł, wydatki zgodne z przeznaczeniem.

• Ilościowy - ujmuje przychody i wydatki budżetu w określonych kwotach.

• Czasowy - wydatki i przychody budżetu mogą być realizowane tylko w trakcie realizowania budżetu

5. Ogólności - wszelkie wydatki budżetu powinny być dostosowane do przychodów pozyskiwanych przez ten budżet, a także o tym, że wykorzystanie środków budżetowych powinno być zgodne z zamierzeniami przy ich pozyskiwaniu.

6. Jawności - procedura planowania, uchwalania i wykonywania budżetu oraz ustawy budżetowej jest podawana do publicznej wiadomości. Jest to możliwe w warunkach przejrzystości gosp. budżetowej, dzięki temu, że:

• Dane budżetowe powinny być regularnie publikowane (Dziennik Ustaw)

• Debaty budżetowe powinny być dostępne do publicznej wiadomości np. w postaci transmisji.

• Istnieje możliwość krytyki ustawy i debaty nad ustawą bez obaw o ponoszenie negatywnych konsekwencji z tego tytułu.

FUNKCJE BUDŻETU:

Są analogiczne jak finansów publicznych, a ponadto są to funkcje:

• Fiskalna (skarbowa) - polega na pozyskiwaniu gł. za pośrednictwem instytucji skarbowych, ale także celnych lub sądowych dochodów na potrzeby finansowe państwa.

• Demokratyczna - upowszechnianie mechanizmu demokracji parlamentarnej poprzez włączanie podatników do procedury w uchwalaniu budżetu.

• Ustrojowa - przekonanie obywateli do stabilności systemu politycznego, konstytucyjnego, trwałości instytucji państwa. W sytuacji potencjalnie negatywnego stosunku np. do polityki redystrydekcyjnej realizowanej przy pomocy podatków i budżetu, możliwe są działania społeczne osłabiające trwałość państwa i stabilności instytucji politycznych.

PROCEDURA BUDŻETOWA - ETAPY DZIAŁAŃ:

1. Opracowywanie projektu budżetu i jego uchwalenie.
   I etap wstępny (prace przygotowawcze nad budżetem). Rada ministrów określa ogólne cele polityki społeczno-gospodarczej realizowanej przez rząd i ogólny charakter budżetu tzn. terminy jego uchwalania, zasadnicze kierunki pozyskiwania i wydatkowania środków budżetu.
   II etap - Minister finansów opracowuje użyteczną, dotyczącą budżetu notę budżetową, która zawiera elementy formalne budżetu, jak tryb, forma sporządzania budżetu oraz elementy retoryczne tzn. zalecenia, wskaźniki przychodów i wydatków. Następnie Rada Ministrów przyjmuje projekt Ministra Finansów i przedstawia do rozpatrzenia Sejmowi i Senatowi wraz z projektem finansowym państwa przedstawione są do zatwierdzenia:

• Roczne założenie polityczne społ. - gosp.., roczne i wieloletnie przewidywania dotyczące koniunktury gosp.

III etap - projekt budżetu przedstawiony na posiedzeniu plenarnym Sejmu zostaje przekazany pod obrady komisji Sejmowych tj. Komisja Budżetu, Finansów Polityki Gospodarczej, a także Komisje Przemysłu, Rolnictwa. Po zakończeniu projekt wraca pod obrady plenarne Sejmu, po przyjęciu przez Sejm zostaje przekazany Senatowi, który można wnieść do niego poprawki.

IV etap - powrót projektu z Senatu do Sejmu, gdzie następuje głosowanie nad całym dokumentem i produkt staje się ustawą Sejmowo - budżetową.

V etap - Ustawa Sejmowa wraca pod obrady Senatu (ma prawo wnieść poprawki). Ustawa wraca do Sejmu, która może odrzucić poprawki kwalifikowane większością głosów.

VI etap - ustawa Sejmowa zostaje przekazana prezydentowi, który powinien ją podpisać, potem zostaje opublikowana w Dzienniku Ustaw.

2. Wykonywanie budżetu.

3. Sprawozdawczość i kontrola wykonywania budżetu.

1

Szukasz gotowej pracy ?

To pewna droga do poważnych kłopotów.

Plagiat jest przestępstwem !

Nie ryzykuj ! Nie warto !

Powierz swoje sprawy profesjonalistom.

---