Wykład 5 |
16.03.99 |
BUDŻET - FUNKCJE, POJĘCIA
Budżet - scentralizowany fundusz publiczny służący gromadzeniu środków publicznych związanych z funkcjami realizowanymi przez państwo. Obejmuje ustalony okres czasu, ma charakter ustawowy, przyjmowany przez władzę ustawodawczą w Polsce przez parlament i prezydenta. Wykonywany jest przez rząd, posiada charakter ex ante (przewidywania), jest planem finansowym.
Etapy powstawania budżetu:
Rozwój stosunków towarowo - pieniężnych, który był równoległy z rozwojem budżetu.
Duże znaczenie ma wzrost ilości dóbr w gospodarce a w pewnym okresie dóbr publicznych, które wymagały publicznego zarządu i ogólnej regulacji.
Wzrost znaczenia pieniądza w gospodarce, którego emisja i nad którym kontrola uzależniona była od władz centralnych państwa.
Oddzielenie majątku królewskiego i państwa, było to przyczyną powstania majątku publicznego i prywatnego. Majątek publiczny stał się głównym elementem budżetu państwa.
Pierwsze oddzielenie - Francja XIV wiek
Polska XIV wiek
Kiedy wyodrębniono skarb koronny i skarb publiczny.
Rozwój parlamentarnego systemu sprawowania władzy. Nastąpiło usprawnienie systemu finansów publicznych, zwłaszcza w zakresie redystrybucji (rozdziału uzyskiwanych dóbr). Nastąpiło upublicznienie systemu podatkowego, co oznaczało uzależnienie go od decyzji bezpośredniej. W Polsce w przypadku „liberum veto” i od decyzji pośrednich w postaci wyboru przedstawicieli parlamentarnych (Francja, Anglia). Podatnicy uzyskali wpływ na określenie charakteru wysokości płaconych podatków. Pierwsze takie zdarzenie miało miejsce w Anglii XIII wiek, w Polsce XIV wiek.
Powstanie i rozszerzenie zakresu funkcji socjalnych państwa.
Istnieją następujące przyczyny:
Ogólny postęp cywilizacyjny
Rozwój systemu partii politycznych i związków zawodowych, które albo tworzyły instytucje państwa, albo wymagały działania w opozycji do państwa. Podstawowe obszary działań socjalnych państwa to: zabezpieczenie, ochrona zdrowia, ochrona podstawowych praw socjalnych pracowników, służba zdrowia, oświata, kultura, obrona. Pierwsze instytucjonalne działania państwa w tym zakresie miały miejsce pod koniec XIX wieku w Prusach - były związane z Bismowarkiem. W tym okresie zamiatono zależności między poziomem życia obywateli, sprawnością aparatu finansowego i gospodarczego oraz sprawnością systemu społeczno - politycznego państwa.
Wszelkie działania usprawniające państwo w tym zakresie mogły być realizowane za pośrednictwem stale rozrastającego się budżetu państwa.
Wielki kryzys w 1928r. W USA; w wyniku tego kryzysu powstało przekonanie, że samoczynne mechanizmy rynku nie zapewniają odpowiedniej regulacji w gospodarce i potrzebna jest pomoc pastwa w tym zakresie. Pomoc ta przybrała rolę interwencjonizmu państwowego. Zasadniczym celem gosp. Od tego momentu było łagodzenie przebiegu cyklu koniunkturalnego. Wykorzystywano do tego takie instrumenty finansowe jak: podatki, zasiłki chorobowe dla bezrobotnych, stopy procentowe, operacje papierami wartościowymi itd.
Problem równowagi budżetowej, ponieważ jej brak powoduje:
Wzrost inflacji
Przenoszenie coraz większych zasobów z sektora publicznego, co nie jest korzystne, bo prywatny sektor jest bardziej dynamiczny i efektywny
Następuje wzrost stopy procentowej na rynkach finansowych w wyniku wzrastającego zatrudnienia publicznego
Następuje wzrost deficytu budżetowego w wyniku nakładającego się corocznego zadłużenia i wzrostu kosztów obsługi tego zadłużenia
Następuje przerzucanie konieczności spłaty zadłużenia publicznego na przyszłe pokolenia
ZASADY BUDŻETOWE:
Uprzedniości - istotne jest aby uchwalenie budżetu nastąpiło przed rozpoczęciem okresu realizacji budżetu. W przypadku nie dotrzymania terminu stosowane są środki zastępcze tj.
Prowizorium budżetowe (skrócona wersja budżetu) posiadające aprobatę sejmu. Nie zawiera konkretnych wyliczeń, kategorii finansowych
Prerogacja budżetu, polega na przedłużaniu wartości budżetu ubiegłorocznego.
Projekt budżetu, wykorzystywany gdy w parlamencie istnieje partia, która ma wystarczającą większość aby w przyszłości uchwalić ten projekt jako ustawę.
Prawo do dokonywania koniecznych wydatków, polega na przyznawaniu rządowi uprawnień do finansowania niezbędnych, publicznych urządzeń tj. szpitale, szkoły, drogi ogólnokrajowe, a także finansowanie inwestycji z budżetu ubiegłorocznego.
Zupełności - polega na wyszczególnieniu wszystkich wydatków i przychodów ujętych w konkretne, odrębne kategorie.
Jedności - postuluje aby wszystkie przychody uzyskiwane przez państwo i wszystkie wydatki ponoszone przez nie znalazły się w jednym dokumencie, co umożliwiłoby całościową analizę finansową.
Specjalizacji - wszystkie kategorie przychodów i wydatków powinny być uszeregowane według przyjętych kryteriów. Powstają wtedy następujące typy:
Rodzajowy - dochody budżetowe ujmowane według źródeł, wydatki zgodne z przeznaczeniem.
Ilościowy - ujmuje przychody i wydatki budżetu w określonych kwotach.
Czasowy - wydatki i przychody budżetu mogą być realizowane tylko w trakcie realizowania budżetu
Ogólności - wszelkie wydatki budżetu powinny być dostosowane do przychodów pozyskiwanych przez ten budżet, a także o tym, że wykorzystanie środków budżetowych powinno być zgodne z zamierzeniami przy ich pozyskiwaniu.
Jawności - procedura planowania, uchwalania i wykonywania budżetu oraz ustawy budżetowej jest podawana do publicznej wiadomości. Jest to możliwe w warunkach przejrzystości gosp. budżetowej, dzięki temu, że:
Dane budżetowe powinny być regularnie publikowane (Dziennik Ustaw)
Debaty budżetowe powinny być dostępne do publicznej wiadomości np. w postaci transmisji.
Istnieje możliwość krytyki ustawy i debaty nad ustawą bez obaw o ponoszenie negatywnych konsekwencji z tego tytułu.
FUNKCJE BUDŻETU:
Są analogiczne jak finansów publicznych, a ponadto są to funkcje:
Fiskalna (skarbowa) - polega na pozyskiwaniu gł. za pośrednictwem instytucji skarbowych, ale także celnych lub sądowych dochodów na potrzeby finansowe państwa.
Demokratyczna - upowszechnianie mechanizmu demokracji parlamentarnej poprzez włączanie podatników do procedury w uchwalaniu budżetu.
Ustrojowa - przekonanie obywateli do stabilności systemu politycznego, konstytucyjnego, trwałości instytucji państwa. W sytuacji potencjalnie negatywnego stosunku np. do polityki redystrydekcyjnej realizowanej przy pomocy podatków i budżetu, możliwe są działania społeczne osłabiające trwałość państwa i stabilności instytucji politycznych.
PROCEDURA BUDŻETOWA - ETAPY DZIAŁAŃ:
Opracowywanie projektu budżetu i jego uchwalenie.
I etap wstępny (prace przygotowawcze nad budżetem). Rada ministrów określa ogólne cele polityki społeczno-gospodarczej realizowanej przez rząd i ogólny charakter budżetu tzn. terminy jego uchwalania, zasadnicze kierunki pozyskiwania i wydatkowania środków budżetu.
II etap - Minister finansów opracowuje użyteczną, dotyczącą budżetu notę budżetową, która zawiera elementy formalne budżetu, jak tryb, forma sporządzania budżetu oraz elementy retoryczne tzn. zalecenia, wskaźniki przychodów i wydatków. Następnie Rada Ministrów przyjmuje projekt Ministra Finansów i przedstawia do rozpatrzenia Sejmowi i Senatowi wraz z projektem finansowym państwa przedstawione są do zatwierdzenia:
Roczne założenie polityczne społ. - gosp.., roczne i wieloletnie przewidywania dotyczące koniunktury gosp.
III etap - projekt budżetu przedstawiony na posiedzeniu plenarnym Sejmu zostaje przekazany pod obrady komisji Sejmowych tj. Komisja Budżetu, Finansów Polityki Gospodarczej, a także Komisje Przemysłu, Rolnictwa. Po zakończeniu projekt wraca pod obrady plenarne Sejmu, po przyjęciu przez Sejm zostaje przekazany Senatowi, który można wnieść do niego poprawki.
IV etap - powrót projektu z Senatu do Sejmu, gdzie następuje głosowanie nad całym dokumentem i produkt staje się ustawą Sejmowo - budżetową.
V etap - Ustawa Sejmowa wraca pod obrady Senatu (ma prawo wnieść poprawki). Ustawa wraca do Sejmu, która może odrzucić poprawki kwalifikowane większością głosów.
VI etap - ustawa Sejmowa zostaje przekazana prezydentowi, który powinien ją podpisać, potem zostaje opublikowana w Dzienniku Ustaw.
Wykonywanie budżetu.
Sprawozdawczość i kontrola wykonywania budżetu.
1
Szukasz gotowej pracy ?
To pewna droga do poważnych kłopotów.
Plagiat jest przestępstwem !
Nie ryzykuj ! Nie warto !
Powierz swoje sprawy profesjonalistom.