Gospodarka odpadami
Proces produkcji miedzi polega na wydzieleniu z rudy metalu, którego jest w niej zaledwie kilka procent. Wydzielanie to obejmuje proces mechanicznego wzbogacania i procesy hutnicze. Największy strumień odpadów (stanowiący około 94% wydobytego materiału) powstaje w procesie flotacji. Na drugim miejscu są żużle hutnicze, a dalej pyły i szlamy z oczyszczalni gazów i ścieków. Emisja do powietrza i wody we wszystkich zakładach KGHM Polska Miedź S.A. została praktycznie opanowana, a więc działalność ekologiczna przemysłu miedziowego skupia się obecnie na poprawnej gospodarce odpadami, to jest na składowaniu odpadów flotacyjnych i zagospodarowaniu różnych pyłów i szlamów wychwytywanych w urządzeniach oczyszczających gazy i ścieki w hutach. Część odpadów zawracana jest do procesu, lub wykorzystywana do innych celów, a te, które nie znalazły dotąd zastosowania, są selektywnie składowane.
Odpady flotacyjne - W KGHM odpady flotacyjne stanowią około 94% wydobytej rudy i rocznie przybywa ich około 28 mln. ton. W Ameryce Południowej i Północnej, Afryce i Australii górnictwo metali nieżelaznych jest zlokalizowane na rozległych, niezamieszkałych przestrzeniach. W takich warunkach wydzielenie dowolnie wielkiego obszaru na składowanie zmielonej skały, którą jest odpad flotacyjny, nie stwarza istotnych problemów. W przypadku kopalń odkrywkowych możliwe jest składowanie odpadów w miejscach wybranego złoża. Warunki lokalne KGHM są diametralnie różne. Trzy podziemne kopalnie, stanowiące jeden z największych kompleksów przemysłu miedziowego na świecie i największy kompleks w Europie, są zlokalizowane na terenie o średniej gęstości zaludnienia. Warunkiem funkcjonowania KGHM było więc wyłączenie pewnego terenu z przeznaczeniem na składowanie odpadów flotacyjnych. Pierwszym składowiskiem był zbiornik "Gilów" o powierzchni 600 ha. Jego dalszą rozbudowę przerwano w roku 1980, by umożliwić eksploatację zasobów rud miedzi pod składowiskiem. Budowę istniejącego składowiska zwanego "Żelazny Most" (od nazwy wsi, która znajduje się w pobliżu) rozpoczęto w 1974 r., a jego eksploatacja i równoczesna rozbudowa trwa od 1977 r. Obecnie jest to największy obiekt tego typu w Europie, budzący duże zainteresowanie zarówno w kraju jak i za granicą. W rejonie "Żelaznego Mostu" nie ma odpowiedniego terenu na budowę kolejnych składowisk, zakłada się więc dalszą jego rozbudowę w górę.
W KGHM istnieje (i zawsze istniała) świadomość jak istotny jest to obiekt dla funkcjonowania firmy i jak wiele uwagi należy mu poświęcać, aby był całkowicie bezpieczny i w miarę możliwości technicznych przyjazny środowisku. W centrum uwagi jest bezpieczeństwo zapory, a także gospodarka wodna i działania proekologiczne. Do współpracy w tym zakresie KGHM powołał nie tylko czołowych ekspertów krajowych z Instytutu Morskiego, Politechniki Warszawskiej, AGH, Akademii Rolniczej we Wrocławiu, ale także międzynarodowy zespół ekspertów (ZEM), który pracuje od 1992, a składa się ze specjalistów o uznanej pozycji w świecie w dziedzinie geotechniki. Zespół ten wprowadził do praktyki rozwój składowiska w oparciu o zasady "metody obserwacyjnej". Rola nadzoru naukowego (zagranicznego i krajowego) polega na ocenie stanu bieżącego i zaleceniach odnośnie bieżącej i przyszłej eksploatacji, prognozowaniu, ustalaniu zakresu niezbędnych badań i monitoringu, interpretacji ich wyników i pomocy w kontaktach z władzami lokalnymi i krajowymi.
W efekcie całego dorobku naukowego i praktycznego eksploatacja i działania proekologiczne związane z tym obiektem prowadzone są zgodnie ze sztuką najlepszych dostępnych technik (BAT ? Best Available Techniques). Zapora, pierwotnie budowana z piasku jest obecnie nadbudowywana metodą "upstream", czyli do środka składowiska z wykorzystaniem grubszych frakcji odpadów jako budulca. Odpady o drobnych frakcjach są kierowane do wewnątrz składowiska, celem uszczelniania jego dna.
Bezpieczeństwo zapory wymaga oddalenia od niej lustra wody o co najmniej 200 m. Ponieważ warunek ten jest bezwzględnie przestrzegany, nagromadzone wzdłuż zapory odpady wysychają, tworząc plaże, będące źródłem pylenia. Dla przeciwdziałania pyleniu plaż wprowadzono kurtynę wodną, a ich odcinki okresowo wyłączone z namywania stabilizuje się emulsją asfaltową, rozpylaną ze śmigłowca.
Od 1993 r. funkcjonuje ciągły, automatyczny system pomiarowy imisji, kontrolujący stężenie pyłu zawieszonego wokół składowiska. System ten składa się z trzech stacji pomiarowych, współpracujących ze stacją meteo i centralną stacją ewidencji wyników. Prowadzony jest również szeroko zakrojony monitoring wód powierzchniowych i podziemnych. Wszystkie wyniki są analizowane i opracowywane przez kompetentne jednostki.
Obiekt posiada również monitoring geotechniczny. Wszystkie wyniki ewidencjonowane są w informatycznych systemach gromadzenia danych, które na bieżąco są rozwijane w dostosowaniu do potrzeb praktycznych i stanu techniki w tej dziedzinie.
Istnieje również system nadzoru bezpieczeństwa konstrukcji zapór oraz system alarmowania ludności na wypadek awarii. Wdrożone są procedury działania władz administracyjnych i postępowanie ludności w zagrożonym obszarze na wypadek zaistnienia zagrożenia bezpieczeństwa. Rozwijana jest współpraca z lokalnymi władzami i ludnością w sprawach związanych z eksploatacją składowiska.
Należy stwierdzić, że dla składowiska "Żelazny Most" gospodarka odpadami, gospodarka wodna, ochrona powierza i ziemi są prowadzone zgodnie z krajowymi przepisami prawa ochrony środowiska, prawa wodnego, ustawą o odpadach oraz standardami Unii Europejskiej.
Specjaliści zagraniczni wizytujący ten obiekt wyrażają bardzo dobre opinie o stanie zastosowanych technologiach i procedurach monitorowania i nadzoru bezpieczeństwa oraz o stanie eksploatacji. W 2002 r. KGHM został zaproszony do współpracy z Unijnym Biurem IPPC (Integratar Prevention and Pollution Control) przy opracowywaniu dokumentu referencyjnego BREF - "Reference Document on Best Available Techniques for Management of Tailings and Waste-Rock in Mining Activities".(Referencyjny Dokument Dotyczący Najlepszych Dostępnych Technik w Gospodarce Odpadami Flotacyjnymi i Skałą Płonną) w Górnictwie). Wśród technologii opisanych w tym dokumencie i uznanych za techniki BAT znajdują się tam również technologie stosowane przy budowie i eksploatacji składowiska "Żelazny Most".
Istotny jest również fakt, że zgodnie z dyrektywami unijnymi, polskie prawo ekologiczne wprowadziło dla niektórych obiektów konieczność uzyskania tzw. pozwoleń zintegrowanych, które obejmują wszystkie komponenty środowiska w ramach jednego dokumentu. Zarówno w Unii Europejskiej jak i w Polsce dla istniejących obiektów termin uzyskania tych dokumentów upływa w roku 2007. KGHM Polska Miedź S.A. uzyskała pozwolenie zintegrowane w lutym 2004 r. dla składowiska "Żelazny Most". Jest to siedemnaste pozwolenie zintegrowane wydane w Polsce i drugie w województwie dolnośląskim.
Tak jak w każdej dziedzinie produkcji przemysłowej, również w i hutnictwie miedzi powstają odpady. Można je podzielić na takie, które nieodzownie pojawiają się wskutek stosowanej technologii produkcji (np. żużle pohutnicze) oraz takie, których powstanie paradoksalnie związane jest z działaniami na rzecz ochrony środowiska (np. szlamy i pyły z instalacji odpylających, odpad z instalacji odsiarczania spalin, szlamy po neutralizacji ścieków kwaśnych).
Żużle pohutnicze, towarzyszące produkcji miedzi od jej początku, są przedmiotem zainteresowania, jako cenne materiały zastępujące naturalne surowce skalne. Żużel szybowy o właściwościach skały bazaltowej II kl., po skruszeniu na poszczególne frakcje, z powodzeniem stosowany jest w budownictwie drogowym i to zarówno do podbudowy dróg jak i komponent do warstw nawierzchniowych. Kruszywo z żużla posiada Aprobatę Techniczną wydaną przez Instytut Badawczy Dróg i Mostów w Warszawie.
Drobnoziarnisty żużel granulowany z pieca elektrycznego Huty Miedzi "Głogów II", ze względu na wyjątkową twardość, ostre krawędzie ziarn i brak wydzielania szkodliwej, wolnej krzemionki, wygrał rywalizację z tradycyjnym piaskiem, w procesie tzw. piaskowania, czyli oczyszczania powierzchni metalowych, metodą strumieniowo-ścierną. Żużel granulowany jako ścierniwo do piaskowania wykorzystywany jest głównie do oczyszczania kadłubów statków w stoczniach remontowych. Ponadto jest również stosowany jako dodatek do górniczej podsadzki hydraulicznej w kopalniach miedzi.
Pyły i szlamy ołowionośne odbierane w odpylniach wszystkich trzech hut miedzi są przerabiane na ołów surowy w HM "Głogów I". Do 2000 r. ze względu na ograniczoną przepustowość pieców Dörschla, szlamy ołowionośne z układów odpylania gazów szybowych musiały być częściowo składowane. W latach 2000-2001 kosztem 52 ml zł przeprowadzono wymianę trzech dotychczas pracujących pieców Dörschla na trzy nowoczesne, wydajniejsze piece wahadłowo-obrotowe, z dmuchem wzbogaconym w tlen. Całe przedsięwzięcie modernizacyjne obejmowało nie tylko same piece, ale również urządzenia współpracujące, w tym układ oczyszczania gazów. Modernizacja wydziału jest jeszcze w toku.
Wybudowanie w HM "Głogów I" i oddanie do użytku w listopadzie 1997 roku instalacji odsiarczania spalin, opartej na technologii półsuchej, spowodowało powstawanie ok.60-70 tys. ton rocznie tzw. odpadu z odsiarczania. Początkowo w całości składowano go na składowisku odpadów przemysłowych w Biechowie, ale obecnie ok. 55% bieżącej produkcji jest wykorzystywane jako zasadowy topnik w procesach metalurgicznych pieca szybowego i zawiesinowego. Prowadzone są także badania celem wykorzystania tego materiału w innych dziedzinach gospodarki.
Szlamy z oczyszczalni ścieków wszystkich trzech hut są składowane w stawach osadowych. Dotychczas, ze względu na zanieczyszczenie metalami ciężkimi nie znalazły zastosowania, ale poszukiwania metod ich utylizacji są w toku.